SKOP 6: PROGRAM MINDA SIHAT�

Dr Nur Sakinah Binti Ahmad

Pakar Perubatan Kesihatan Awam

Sektor Kesihatan Mental, Pencegahan Kecederaan & Keganasan dan Penyalahgunaan Substans, Bahagian Kawalan Penyakit.

2

APA ITU KESIHATAN MENTAL…

Keadaan di mana seseorang individu menyedari potensinya, boleh berdaya tindak terhadap stres kehidupan seharian, boleh bekerja dengan produktif, dan boleh menyumbang kepada masyarakat

As a state of well being in which the individual realizes his or her own abilities, can cope with normal stresses of life, can work productively and fruitfully and is able to make contribution to his or her community

(World Health Organization 2001)

NHMS 2019

SENARIO KESIHATAN MENTAL DI MALAYSIA

4

MENTAL HEALTH BURDEN IN MALAYSIA

Approximately 500,000 Malaysians 16 years and above with depression

As of September 2022,

74.4% of the total calls received by the KKM-Mercy Malaysia Psychosocial Support Line, KASIH Line and JAKIM KSK-Care Line are related to emotional support, psychology and counseling.

1.99% of frontliners were at risk of severe mental health problems (stress, anxiety, depression)

(Survey by ISM: May-Jun 2020)

DEPRESSION

PSYCHOSOCIAL ISSUES

5

(NHMS 2019)

Rural vs Urban

Sumber data

Polis DiRaja Malaysia

2021-638

(Jan-Julai)

2019 – 609

Bilangan kes bunuh diri

TREN PANGGILAN YANG DITERIMA OLEH TALIAN MHPSS CPRC (KKM-MERCY M’sia), TALIAN KASIH �& KSK CARE JAKIM

6

Secara kumulatif, 290,987 panggilan diterima oleh Talian Sokongan Psikososial

(25 Mac 2020 – 8 Mei 2022)

​

Antara isu yang memerlukan sokongan emosi /kaunseling adalah

isu sosial seperti hilang pekerjaan, tiada sumber pendapatan, konflik keluarga, masalah hubungan interpersonal, stigma terhadap jangkitan, isolasi dan kurang akses kepada perkhidmatan

bantuan sewaktu PKP/PKPB

​

25 Mac – 31 Dis 2020 : 44,061 panggilan

1 Jan-31 Disember 2021 : 212,319 panggilan

TERMINOLOGI

​

Kesihatan mental

Keadaan di mana seseorang individu menyedari potensinya, boleh berdaya tindak terhadap stres kehidupan seharian, boleh bekerja dengan produktif, dan boleh menyumbang kepada masyarakat

​

​

Masalah kesihatan mental berlaku apabila seseorang individu mengalami gangguan emosi atau perasaan yang boleh menyebabkan fungsi kehidupan seharian tidak mencapai tahap optima.

​

Kesejahteraan Mental (Mental Well-being)

Penyakit mental

STRESS

ANXIETY

DEPRESSION

ANXIETY

DISORDERS

Westerhof,G,J & Keyes,C.L.M (2010). Mental illness and Mental Health :The two continua model across the lifespan. Journal of Adult Development

DEPRESSIVE

DISORDERS

PTSD

PHOBIA

BIPOLAR

PERSONALITY DISORDER

SCHIZOPHRENIA

7

ADJUSTMENT

DISORDER

SPEKTRUM KESIHATAN MENTAL

Kesihatan mental berada di satu hujung spektrum - diwakili oleh perasaan selesa dengan diri dan berfungsi secara optima – sementara penyakit mental di hujung spektrum lain diwakili oleh gejala yang mempengaruhi pemikiran, perasaan atau tingkah laku

Penyakit mental adalah sejenis penyakit yang melibatkan gangguan pada fungsi otak dan menyebabkan gangguan-gangguan ketara dalam pemikiran, perasaan dan tingkah laku. Gangguan-gangguan ini menyebabkan seseorang itu tidak akan mampu untuk menghadapi cabaran kehidupan seharian.

​

​

STRES dan KESIHATAN MENTAL

Stres boleh berlaku atas pelbagai sebab

​

​

• Stres yang berkaitan dengan kehidupan seharian, tempat kerja dan keluarga
• Pelbagai peranan dalam kehidupan
• Ibu bapa
• Kanak-kanak
• Pekerja
• Menguruskan tekanan dengan berkesan akan membawa kepada kesihatan mental yang baik
• Penting untuk de-stress

​

APA ITU STRES…?

• Stres ialah tindak balas fizikal, emosi atau minda terhadap sesuatu ancaman, peristiwa atau perubahan yang sebenar atau yang dibayangkan
• Ancaman, peristiwa atau perubahan biasanya dipanggil Stressor
• Stressor boleh berpunca dari:
• faktor dalaman (pemikiran, kepercayaan, sikap atau
• faktor luaran (kehilangan, tragedi, perubahan).

FAKTA TENTANG STRES

• Stres boleh berlaku kepada sesiapa sahaja
• Kita semua dipengaruhi pada satu masa atau yang lain oleh stres / tekanan
• Peristiwa yang berpotensi menyebabkan stres seperti perjalanan ke tempat kerja, menjaga anak,enyiapkan tugasan bagi memenuhi dateline antara perkara harian yang memerlukan individu menyesuaikan diri
• Stres berlaku apabila tuntutan tidak setara dengan kemahiran daya tindak seseorang

​

​

,.

Sad vs Depression

• It is normal to feel sad

​

• BUT

​

• If the feeling of sadness is too heavy to bear and lasts more than 2 weeks and disrupts the function of daily life then it is not a common sadness but it could be a depressive disorder

​

• Accompanied by other symptoms such as difficulty sleeping, loss of appetite and weight, nausea, lack of concentration and despair in life.

​

Cakna tentang Stres dan Reaksi Emosi dan Fizikal Anda �

• Sedar bahawa anda stres, jangan abaikan Tanda-tanda dan Gejala

​

• Ketahui apa yang membuat anda stres dan apa yang mereka mungkin beritahu anda

​

• Ketahui bagaimana stres mempengaruhi badan anda (berpeluh, marah, sakit kepala, sakit perut, dll)

​

​

KEMURUNGAN : TANDA DAN GEJALA

• Sedih berpanjangan, resah, perasaan kekosongan yang berterusan
• Hilang minat terhadap aktiviti yang dahulunya diminati atau menyeronokkan
• Letih lesu
• Gangguan tidur
• Gangguan selera makan
• Penurunan atau berlebihan berat badan (akibat gangguan selera makan)
• Hilang tumpuan
• Perasaan putus asa
• Tingkah laku bunuh diri

Melebihi

2 minggu

ISU-ISU SOSIAL DARIPADA PANGGILAN YANG DITERIMA OLEH TALIAN BANTUAN SOKONGAN PSIKOSOSIAL KKM �(Menyumbang Kepada Masalah Kesihatan Mental Semasa Pandemik Covid-19)

Stres yang teruk, takut, keresahan, kemurungan, hilang harapan, tingkahlaku bunuh diri

• Tidak pasti tentang masa hadapan, krisis kewangan
• Konflik keluarga, Penderaan emosi dan fizikal, kurang sokongan sosial di rumah
• Kurang sokongan moral di tempat kerja
• Perubahan ketara dalam kehidupan harian
• pergerakan terkawal, berjauhan secara fizikal dari orang yang tersayang (kuarantin)

dan rakan rakan

• Masalah penjagaan anak (ibu bapa bekerja, taska tutup)
• "Realiti baru" yang memerlukan penyesuaian
• Cabaran BDR, PdPR (ketiadaan atau ketidakstabilan internet, gajet yang perlu di kongsi

antara anak-anak yang semuanya perlu hadiri PdPR)

​

HEALTHY MIND

“MINDA SIHAT”

ANXIETY/DEPRESSION

PHYSICAL ILLNESS

RELATIONSHIP BETWEEN

PHYSICAL AND MENTAL WELL-BEING

ADVERSE CHANGES IN IMMUNE SYSTEM

Anxiety and Depression affect both mind and body

Kepentingan Kesihatan Mental….?

IBU�BAPA

KANAK-

KANAK/

REMAJA

WANITA

WARGA

BEKERJA

WARGA

EMAS

Kepentingan Kesihatan Mental

Menjamin gaya

keibubapaan

yang efektif

​

Keharmonian

dalam

perkahwinan

Membentuk Identiti diri, Mencapai potensi diri, persediaan hadapi cabaran alam dewasa

Mencapai

cara bekerja yang sihat dan seronok

​

Memupuk hubungan dengan rakan sekerja

​

Meningkatkan produktiviti

Menangani cabaran

di rumah dan tempat

kerja

Membolehkan berdikari

Meningkatkan kualiti hidup

BOSS

NATURE OF

JOB

WORK STRESS : �What makes a job

stressful???

ROLE IN

ORGANIZATION

CAREER

DEVELOPMENT

HOME

WORK

INTERPHASE

INTERPERSONAL

CONFLICT

Apakah Punca-Punca Stres di Tempat Kerja?

Menangguh Kerja

Tidak Ada

Keseronokan

Bekerja

Selalu Dimarahi

Tanpa Sebab

Hasil Kerja

Tidak Dihargai

Rakan Sekerja

Tidak Membantu

Tidak Mahir

Dengan Kerja

Beban Kerja

Berlebihan

Persekitaran Tidak

Selesa

Tak paham ke aku ni

banyak kerja….!!

TENSION..!!

KERESAHAN

(Anxiety)

KEMURUNGAN

(Depression)

​

Stres

Teruk

IMPAK KESIHATAN MENTAL NEGATIF DI TEMPAT KERJA

​

• Prevalen yang tinggi : Anxiety, Kemurungan, Stress berkaitan pekerjaan
• Absenteeism (Ketidakhadiran), Presenteeism
• Penurunan produktiviti di tempat kerja
• Penyertaan dalam aktiviti berkumpulan rendah
• High turnover of staff

DASAR & POLISI KESIHATAN MENTAL

22

Terkini - Pelan Strategik Kesihatan Mental Kebangsaan (2020 – 2025)

Eight (8) Strategies

1

ENHANCING GOVERNANCE

AND REGULATORY

FRAMEWORK

2

STRENGTHENING MENTAL HEALTH SURVEILLANCE SYSTEMS

3

ENSURING THE AVAILABILITY AND ACCESSIBILITY OF COMPREHENSIVE AND QUALITY MENTAL HEALTH SERVICES

4

STRENGTHENING MENTAL

HEALTH RESOURCES

5

ENHANCING & NURTURING INTRA AND INTER-SECTORAL COLLABORATION

6

PROMOTING MENTAL HEALTH AND WELLBEING IN ALL SETTINGS & TARGET GROUPS

7

​

ADDRESSING SUICIDE AND SUICIDAL BEHAVIOUR

8

STRENGTHENING MENTAL HEALTH PREPAREDNESS AND SERVICES DURING EMERGENCIES, CRISIS AND DISASTERS

5

25

National Strategic Plan for Mental 2020–2025

26

​

IBU BAPA

WORKING ADULT

ELDERLY

LIFE COURSE APPROACH TO MENTAL HEALTH PROGRAMMES

a

Pre-Marital/Pre-School/Schools/Higher institution/Workplace/Community

GAPS TO FILL

Patients on treatment

-no support

-no employment

-no house

Pre-marital courses

Mental Health

Awareness (family)

Healthy Mind Program in School

PEARL (Adolescent Resilience)

PROSIS

KOSPEN

KOSPEN PLUS

Parenting

PeKA B40

​

CHILD

​

ADOLESCENT

​

WOMEN

Screening for Developmental delay (Autism)

Mental health screening and intervention: 1161 KK, One Stop Centre for Addiction (OSCA) : 32 KK, Alcohol Screening and Intervention: 319 KK

(Mental Health and Stress at workplace)

Dementia Screening

Mental health services (60 hospitals, 35 MENTARI), One Stop Crisis Centre (146 OSCC), Supported Employment

Follow up for stable mentally ill and psychosocial rehabilitation

Ministry of Health

Beyond-Ministry of Health

Pre Retirement

Let’s TALK Minda Sihat Campaign, Mental Health and Psychosocial Support Services, Suicide Prevention

Those with no homes in the community

Safety Net

Social Worker

Community Counselor

Mental health services in private facilities

Youth

Clubs

​

Café@Teen

​

27

Pewujudan Talian Bantuan

Sokongan Psikososial

Pelan Strategik Kesihatan Mental Kebangsaan 2020-2025

Dekriminalisasi

Cubaan Bunuh Diri

Pembangunan NSFIRM (National Suicide and Fatal Injury Registry Malaysia)

Latihan Pencegahan Bunuh Diri dan PFA untuk ‘Front Liners

KEMPEN

Akta Kesihatan Mental 2001 dan Peraturan Kesihatan Mental 2010

​

Perkhidmatan Kesihatan Mental

peringkat primer

​

Perkhidmatan Psikiatri & Kesihatan Mental di hospital dan MENTARI

​

Perkhidmatan Kaunseling di hospital dan daerah (klinik kesihatan)

​

Perluasan Perkhidmatan Kaunseling

Penambahan 200 kaunselor di PKD dan KK

Pewujudan pasukan MHPSS di negeri dan daerah

INISIATIF SEDIA ADA OLEH KKM

​

MAJLIS PENASIHAT PROMOSI KESIHATAN MENTAL

​

​

Melibatkan NGO, pakar-pakar dalam bidang kesihatan mental dan pegawai yang mewakili kementerian (KBS, KPM, KPWKM)

​

PENGERUSI:

YB MENTERI KESIHATAN

​

8 STRATEGI

​

​

Meningkatkan tadbir urus dan kerangka peraturan

​

​

Memperkukuhkan sistem survelan kesihatan mental

​

​

Memperkukuhkan sumber kesihatan mental

​

​

Meningkatkan dan memupuk kolaborasi bersama dan di antara sektor

​

​

Mempromosikan kesejahteraan dan kesihatan mental kepada kumpulan sasar di pelbagai setting

​

​

Menangani tingkah laku bunuh diri

​

​

Memperkukuhkan kesiapsiagaan dan perkhidmatan kesihatan mental semasa kecemasan, krisis dan bencana

​

Memastikan perkhidmatan kesihatan mental yang komprehensif dan berkualiti

Halatuju Ke Arah Meningkatkan �Perkhidmatan Kesihatan Mental Dan Sokongan Psikososial �(MHPSS)

28

�TEMPAT KERJA YANG SIHAT…

�Adalah di mana pekerja dan pengurus berkolaborasi untuk menggunakan proses penambahbaikan berterusan untuk melindungi dan mempromosikan kesihatan, keselamatan dan kesejahteraan semua pekerja dan kelestarian tempat kerja

Garis Panduan Program KOSPEN WOW

Skop Modul

​

1. Penilaian Risiko
2. Stres
3. Pengendalian Kemarahan dan Penyelesaian Konflik
4. Berfikiran Positif
5. Pengurusan Masa
6. Penyelesaian Masalah dan Membuat Keputusan
7. Tegas Diri (Asertif)
8. Teknik Relaksasi

​

Rasional

• Persekitaran yang sejahtera amat penting bagi melahirkan individu yang sihat dari segi mental fizikal dan spiritual.
• Komuniti Pekerja yang harmoni merupakan satu wadah yang berpotensi untuk menggalakkan perkembangan psikososial yang sihat.

Objektif Umum Komponen Minda Sihat

1. Memahami kepentingan kesihatan mental di tempat kerja
2. Mengetahui peranan majikan & warga kerja dalam mengenalpasti dan mengendalikan isu berkaitan kesihatan mental di tempat kerja
3. Mempertingkatkan promosi kesihatan mental di tempat kerja

​

Peranan: Majikan & Warga Kerja

Peranan majikan

​

​

• Memahami masalah kesihatan mental

​

• Komited untuk meningkatkan kesihatan mental di tempat kerja

​

• Mengenalpasti cara untuk memperbaiki tahap kesihatan mental di tempat kerja

​

Peranan warga kerja

​

​

• Menyokong kesihatan mental di tempat kerja

​

• Mendapatkan bantuan atau sokongan jika perlu

​

Objektif Khusus Komponen Minda Sihat

PENDEKATAN SARINGAN

PENDEKATAN INTERVENSI

• Teknik S.T.O.P
• Kaedah Pengendalian Kemarahan Kaedah 3B (Berhenti, Berfikir, Bertindak)
• Kaedah 10B
• Teknik Relaksasi
• Penyelesaian Masalah Kaedah IDEAL
• Komunikasi Berkesan
• Tips penjagaan diri (Self-Care)

​

STOP ( BERHENTI)

S

T

TAKE A..

STEP BACK

DEEP BREATH

O

OBSERVE

P

PROCEED MINDFULLY

TANGANI STRESS DENGAN TEKNIK S.T.O.P

​

PENGENDALIAN KEMARAHAN

Tiga langkah penting untuk mengendalikan situasi kemarahan secara berkesan iaitu mengunakan Kaedah 3B :- STOP, THINK, ACT

​

BERHENTI

• Memberi diri sendiri masa untuk mempertimbangkan situasi
• Bertenang – Kira sampai sepuluh, narik nafas dalam atau baca doa
• Jika tidak dapat kawal marah, tinggalkan tempat itu dgn serta-merta

BERFIKIR

• Rancang fikiran anda sebelum bercakap dengan orang yang anda marah
• Kenalpasti dan cuba selesaikan masalah tersebut
• Jangan buat sesuatu yang merumitkan keadaan
• Fokus kepada isu sebenar, jangan cungkil perselisihan lama

BERTINDAK

• Gunakan daya tindak yang berkesan
• Daya tindak bertumpukan masalah contoh:. Teknik IDEAL
• Daya tindak bertumpukan emosi

LANGKAH-LANGKAH PENYELESAIAN MASALAH

Bertindak berdasarkan

pilihan yang ada/terbaik

Buat penilaian setiap

Cadangan

-kebaikan/keburukan

Perjelaskan beberapa

pilihan cara

penyelesaian

Kenalpasti

Masalah

A : ACT

E : EVALUATE

D : DESCRIBE

I : IDENTIFY

Semak semula keberkesanan tindakan

yang telah diambil dan berikan pujian di atas usaha anda dan mereka yang terlibat.

L : LEARN

Unit Kesihatan Mental

Bahagian kawalan Penyakit

KAEDAH 10B

Tips Bantuan Awal Psikologi – �Kaedah 3L

• Tidur yang cukup
• Bersenam
• Diet yang seimbang
• Minum air
• Kebersihan diri
• Urus masa dengan baik
• Menenangkan diri
• Aktiviti luar

​

​

Tip Self Care

Tangani Stres: Teknik Urutan

Tahu

anda stres

​

Kenalpasti

Punca-punca

​

BERFIKIR SECARA POSITIF

MENGAMALKAN KOMUNIKASI INTERPERSONAL

BERKESAN

BELAJAR MENJADI ASERTIF/TEGAS DIRI

​

MENINGKATKAN KEMAHIRAN PENYELESAIAN

MASALAH

STRES

BELAJAR MEMBUAT KEPUTUSAN

​

KAWAL MARAH

​

BELAJAR TEKNIK RELAKSASI

​

TEKNIK PENGENDALIAN STRES: KEMAHIRAN DAYA TINDAK

Grounding Technique

TEKNIK RELAKSASI MELALUI LATIHAN PERNAFASAN

Tip Penjagaan Mental Kendiri:5B

Penyediaan Sudut Minda Sihat atau Bilik De-stres

Ciri-ciri Sudut Minda Sihat atau Bilik De-stres:

i. Ukuran sudut minda sihat (sekurang-kurangnya 2 x 2 meter)

ii. Buku panduan penggunaan Sudut Minda Sihat atau Bilik De-stres

iii. Kerusi atau sofa, meja dan permaidani (saranan warna lembut)

iv. Rak buku (Bahan- bahan rujukan dan bacaan berkaitan kesihatan mental)

v. Poster panduan menagani stres seperti urutan leher dan bahu

vi. Alat muzik

vii. Cat dinding dengan warna yang lembut

viii. Lukisan pada dinding yang menenangkan

ix. Aromaterapi (wangi dan nyaman)

x. Hiasan di meja seperti crystal rocks

xi. Bahan-bahan lain seperti kertas lukisan, warna, Playdoh atau clay

​

Program Let’s TALK Minda Sihat

T - Tell someone you trust about your

problems

(Berkongsi masalah yang dihadapi

dengan orang yang dipercayai)

A - Ask for help (Meminta pertolongan)

L - Listen without judgement

(Mendengar tanpa menghukum

atau menghakimi)

K - Know where to seek help

(Tahu di mana untuk mendapatkan

bantuan)

Promosi Kesihatan Mental dan Minda Sihat

• Poster Kesihatan Mental dan Minda Sihat
• Risalah Kesihatan Mental dan Minda Sihat

​

​

INFOGRAFIK KESIHATAN MENTAL SEMASA BANJIR

DAPATKAN BANTUAN

MHPSS : HOSPITAL

Perkhidmatan Talian Bantuan Sokongan Psikososial COVID-19 oleh KKM, Agensi Kerajaan Lain, NGO

61

Perkhidmatan MHPSS : Dokumen untuk Implementasi

Briefing Notes

SOP Quarantine Stations

COVID-19 Mental Health Kit

Modul Latihan MHPSS

PASUKAN MHPSS KKM DI PPS SMK DENGKIL BERSAMA AGENSI LAIN - JAKIM,USIM DAN JKM

PENYERAHAN FACE MASK OLEH PASUKAN MHPSS KEPADA MANGSA DI PPS SMK DENGKIL, SEPANG

SESI PERBINCANGAN BERSAMA PASUKAN MHPSS DAERAH SEPANG

SESI PFA KEPADA ANGGOTA KESIHATAN DI KK PELABUHAN KLANG

PENYERAHAN HEALTH ALERT FLYERS DI KUALA LANGAT

PASUKAN MHPSS DAERAH HULU LANGAT DIKETUAI OLEH DR NURZAWANI, PEGAWAI EPID NCD PKD HULU LANGAT BERSAMA TEAM DARI NGO IAITU ME CARE DAN NCMW DALAM SESI BERSAMA KANAK-KANAK DI PPS SK SG SERAI, HULU LANGAT

SESI PFA KEPADA ANGGOTA KESIHATAN DI PKD KLANG

SESI TERAPI SENI KEPADA KANAK-KANAK DI TASKA DI HULU LANGAT

AKTIVITI TERAPI SENI BERSAMA KANAK-KANAK DI PPS DENGKIL, SEPANG

PENYERAHAN RISALAH AMARAN KESIHATAN SEMASA BANJIR

PERBINCANGAN BERSAMA PAKAR PSIKIATRI HTAR DAN WAKIL NCMW TENTANG PERANCANGAN AKTIVITI MHPSS BAGI NGO DI DAERAH KLANG

ANGGOTA AKRAB IPPKKM MELAWAT KE RUMAH ANGGOTA KKM YANG TERJEJAS BANJIR

SESI PFA KKM BERSAMA JKM DI DAERAH JERANTUT

SESI PFA DAN TERAPI SENI DI PPS DI DAERAH RAUB

AKTIVITI RELAKSASI BERSAMA KANAK-KANAK DI PPS DEWAN PADANG RUMBIA, PAHANG

SESI PFA DI PPS GEMAS, NEGERI SEMBILAN

SESI PFA OLEH PASUKAN MHPSS PKD SEGAMAT BERSAMA JKM, MINDX DI PPS SEKOLAH KEBANGSAAN BATU ANAM, SEGAMAT

AKTIVITI PERMULAAN PFA OLEH VCEE19 DI NEGERI PAHANG DGN BANTUAN PEMBERSIHAN RUMAH-RUMAH MANGSA YG TERJEJAS BANJIR

PASUKAN PERUBATAN DAN PFA KE DAERAH BELURAN, SABAH

AKTIVITI PFA DAN TERAPI SENI OLEH NGO MECARE DI DAERAH HULU LANGAT

PFA MOBILE TEAM MERCY, HUKM DAN ME CARE KE KG SG LUI BATU 20 DAN 23

Take Home Messages

68

69

TERIMA KASIH

SEKTOR KESIHATAN MENTAL, PENCEGAHAN KEGANASAN & KECEDERAAN DAN PENYALAHGUNAAN SUBSTANS

CAWANGAN NCD

BAHAGIAN KAWALAN PENYAKIT

KEMENTERIAN KESIHATAN MALAYSIA