วรรณศิลป์ไทย
การเล่นคำ
การเล่นคำ
การเล่นคำ คือการสรรคำมาใช้ในคำประพันธ์ โดยพลิกแพลงให้เกิดความหมาย
พิเศษแปลกไปจากที่ใช้กันอยู่ เพื่ออวดฝีมือของกวี การเล่นคำมี ๓ ชนิดคือ การเล่นคำพ้อง การเล่นคำซ้ำ และการเล่นคำเชิงถาม
การเล่นคำพ้อง
คือการนำคำพ้องมาใช้คู่กันให้เกิดความหมายที่สัมพันธ์กัน เช่น
“นางนวลจับนางนวลนอน เหมือนพี่แนบนวลสมรจินตะหรา
จากพรากจับจากจำนรรจา เหมือนจากนางสะการะวาตี”
การเล่นคำซ้ำ
คือการนำคำคำเดียวกันมาใช้ซ้ำๆ กัน ในที่ใกล้ๆ กัน เพื่อย้ำความหมาย
ให้หนักแน่นมากขึ้น เช่น
“แต่แม่เที่ยวเซซังเสาะแสวงทุกแห่งห้องหิมเวศทั่วประเทศทุกราวป่า สุดสายนัยนาที่แม่จะตามไปเล็งแล สุดโสตแล้วที่แม่จะซับทราบฟังสำเนียง สุดสุรเสียงที่แม่จะร่ำเรียกพิไรร้อง สุดฝีเท้าที่แม่จะเยื้องย่องยกย่างลงเหยียบดิน ก็สุดสิ้นสุดปัญญาสุดหาสุดค้นเห็นสุดคิด”
การเล่นคำเชิงถาม
คือการเรียงร้อยถ้อยคำให้เป็นประโยคเชิงถาม แต่เจตนาที่แท้จริงไม่ได้ถาม ไม่ต้องการคำตอบ แต่มีไว้เพื่อเน้นให้ข้อความมีน้ำหนักดึงดูดความสนใจ ชวนให้ผู้อ่าน
ติดตาม เรียกอีกอย่างว่าเป็นการใช้คำถามเชิงวรรณศิลป์ เช่น
“ยังมิได้ทดแทนสนองคุณ ซึ่งการุญรักพร่ำสั่งสอน
หรือมาละลูกไว้ให้อาวรณ์ หนีไปอมรเมืองฟ้า”