Από την Αριστοφανική κωμωδία �στην Commedia dell’arte �
Από τους μαθητές της Γ’ Τάξης του 1ου Γυμνασίου Μελισσίων
στο πλαίσιο του 7ου Ευρωπαϊκού Μαθητικού Συνεδρίου
(Βερόνα - Ιταλία, Μάρτιος 2023)
ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : Λέλε Χρυσούλα
Ονομασία και Χαρακτηριστικά της Commedia dell’arte
Κομέντια ντελ άρτε (Commedia dell'arte) είναι η ονομασία της λαϊκής ιταλικής αυτοσχεδιαστικής κωμωδίας η οποία ήταν δημοφιλής μεταξύ του 16ου και του 18ου αιώνα και έγινε σύντομα αγαπητή και έξω από τα σύνορα της Ιταλίας.
Commedia dell’arte σημαίνει η κωμωδία της τέχνης, όχι με την έννοια της καλλιτεχνίας αλλά με αυτή της τεχνικής και του επαγγελματισμού. Η κωμωδία δηλαδή που δημιουργείται από "τεχνίτες" επαγγελματίες ηθοποιούς σε αντίθεση με τους ερασιτέχνες της λόγιας κωμωδίας.
Χαρακτηριστικά: Πρόκειται για ένα σύνολο λαϊκών θεατρίνων που, δημιουργώντας μόνοι τους το κοστούμι, τη μάσκα, τις ιδιαιτερότητες της φωνής τους και τη στάση του σώματός τους, έπλαθαν τους χαρακτήρες της. Ήταν ένα από τα πρώτα θεατρικά είδη που συμπεριέλαβε στο θίασο γυναίκες ηθοποιούς.
Το αυτοσχέδιο θέατρο της εποχής της Αναγέννησης
Η Commedia dell’arte στηρίζεται κατά βάση στον ηθοποιό και στον αυτοσχεδιασμό του.
Έτσι κάθε ηθοποιός δεν θα έπρεπε να έχει μόνο ευλυγισία σώματος, αλλά και λόγου.
Ο αυτοσχεδιασμός των ηθοποιών ήταν ένας από τους παράγοντες που έκανε την Commedia dell’arte ένα από τα πιο ξεχωριστά είδη θεάτρου όλων των εποχών.
Η γέννηση της Commedia dell’arte
την εποχή της Αναγέννησης
Δεν μπορούμε να υπολογίσουμε με ακρίβεια τη χρονολογική εμφάνιση της κομέντια ντελ άρτε. Υπολογίζεται πως άνθισε το 1550 περίπου κατά την εποχή της Αναγέννησης, κι άρχισε να παρακμάζει στα τέλη του 17ου αιώνα.
Όμως από το 1509 κιόλας βρίσκουμε μια ανακοίνωση στην Βενετία που φανερώνει τα πρώτα της σημάδια: “....εδώ και αρκετό καιρό έγινε μόδα στην πόλη μας να παίζονται κωμωδίες σε γιορτές, γάμους και συμπόσια και μάλιστα σε κτίρια που κατασκευάστηκαν για το σκοπό αυτό. Κατά τη διάρκεια αυτών απαγγέλλονται, από μασκοφόρους, χοντροκομμένα αστεία και γίνονται αισχρές και αναίσχυντες πράξεις…”
Το Βενετσιάνικο καρναβάλι και η Commedia dell’arte
Το Καρναβάλι της Βενετίας ξεκίνησε από μια νίκη της «Γαληνοτάτης Δημοκρατίας» εναντίον του Πατριάρχη της Ακυληίας Ουλρίκο ντι Τρέβεν κατά το έτος 1162.
Σε ανάμνηση αυτής της νίκης, οι άνθρωποι άρχισαν να χορεύουν και να κάνουν συγκεντρώσεις στην πλατεία του Αγίου Μάρκου στην Βενετία.
Ο πίνακας του Γιόζεφ Χάιντς (1564-1609) «Άποψη της Πλατείας του Αγίου Μάρκου της Βενετίας κατά το Καρναβάλι» παρέχει πλήθος πληροφοριών για το Βενετσιάνικο Καρναβάλι εκείνης της εποχής. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το τμήμα του πίνακα που απεικονίζει παράσταση ηθοποιών της Commedia dell’arte εν μέσω του πλήθους των μεταμφιεσμένων θεατών. Το καρναβάλι αποτελούσε μια ευκαιρία για τους ηθοποιούς της Commedia dell’arte, οι οποίοι έπαιζαν στις πλατείες, πάνω σε αυτοσχέδια παλκοσένικα, να αναδείξουν την τέχνη τους.
Η Βενετία και η Commedia dell’arte� Η κωμωδία της μάσκας και του αυτοσχεδιασμού
Κατά τον 15ο αιώνα, η ευδαιμονία της Βενετίας ξέφτισε και το εμπόριο παραγκωνίστηκε από τις ισχυρότερες ναυτικές δυνάμεις της εποχής (Πορτογαλία, Ισπανία) ενώ η τρομακτική βουβωνική πανώλη που εμφανίστηκε τον 17ο αιώνα αφάνισε τον μισό πληθυσμό της.
Κατά τον 18ο αιώνα, η δημοκρατία είχε καταφέρει να ανακτήσει την πρώιμη δόξα της και η πόλη είχε μετατραπεί σε κέντρο πολιτισμού και τέχνης με την Commedia dell’arte να ανθίζει και να ενσωματώνει τον εορτασμό του καρναβαλιού σε εκείνη. Μέσω της Commedia dell’arte, οι στολές και οι μάσκες απέκτησαν άλλη υπόσταση, ενώ οι φάρσες, τα αστεία και οι αυτοσχεδιασμοί απέκτησαν δομή ιστορίας και θεατρικής παράστασης.
H Commedia και οι μάσκες της
Οι μάσκες στην Commedia dell’arte είναι ένα από τα μεγαλύτερα χαρακτηριστικά των χαρακτήρων. Κάθε μάσκα ταιριάζει με έναν συγκεκριμένο χαρακτήρα βασισμένη στο πως είναι.
Οι μάσκες στην αρχή φτιάχνονταν από δέρμα, αλλά πλέον είναι φτιαγμένες από νεοπρένιο ύφασμα. Οι μάσκες πρέπει να δείχνουν το συναίσθημα (χαρά, λύπη, ενθουσιασμό κτλ) αφού καλύπτουν όλο το πρόσωπο, το κύριο μέρος του σώματος που βγάζει συναίσθημα και ο άλλος μπορεί εύκολα να το διακρίνει. Είναι μια “προέκταση” του ηθοποιού όπως και το κουστούμι, τα μαλλιά και τα αξεσουάρ που φοράει. Δημιουργεί ένα εντελώς διαφορετικό πρόσωπο στον άνθρωπο που την φοράει.
Commedia dell’arte
Η καταγωγή της
Αντικείμενο σφοδρής διαμάχης έχουν αποτελέσει οι ρίζες της Commedia dell’arte
Πού έχει τις ρίζες της κι από πού ακριβώς επηρεάστηκαν οι ηθοποιοί εκείνης της εποχής για να φτιάξουν όλους αυτούς τους ρόλους παραμένει αδιευκρίνιστο, αφού έχουν διατυπωθεί σχετικά διάφορες απόψεις.
Κάποιοι θέλουν να συνδέουν αυτό το είδος κωμωδίας άμεσα με την αρχαία Ελλάδα. Βρίσκουν πολλά κοινά με το δωρικό δράμα, την μέση αττική κωμωδία και τους Φλύακες της Μεγάλης Ελλάδας, τη νέα αττική κωμωδία όπως επίσης και το μιμόδραμα της ελληνιστικής εποχής.
Άλλοι υποστηρίζουν πως η Commedia dell’arte είναι η συνέχεια των ρωμαϊκών fabula atellana και fabula palliate ή των αυτοκρατορικών μίμων.
Ερυθρόμορφος κρατήρας που παριστάνει φλύακες
Μωσαϊκό με σκηνή από ατελλανό δράμα
Μορφή Αυτοκρατορικού μίμου σκαλισμένη σε ελεφαντόδοντο
Zanni
(τυποποιημένος χαρακτήρας κωμικού υπηρέτη στην Commedia dell’arte) θεωρείται παραφθορά του λατινικού sannio, ανάλογου χαρακτήρα του ατελλανού δράματος.
Πολλές ομοιότητες σε όλα αυτά τα είδη
«Φαρσοειδές» παίξιμο
Έμφαση σε τυποποιημένους χαρακτήρες
Τα 2.000 χρόνια που μεσολαβούν μεταξύ της ρωμαϊκής φάρσας
και της Commedia dell’arte δυσκολεύουν την αποδοχή για την άμεση προέλευση.
Άλλη θεωρία συνδέει την καταγωγή με το υποτυπώδες θέατρο του Μεσαίωνα
Βλέποντας την επιτυχία των μιμούμενων διαλόγων, οργανώθηκαν σε ομάδες.
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ
Δύσκολο να αντιληφθούμε την καταγωγή της Commedia dell’arte, το σίγουρο είναι ότι πηγάζει από το ακατάβλητο μιμητικό ένστικτο του ανθρώπου και την ανεξάντλητη vis comica (κωμική πλευρά) της ανθρώπινης φύσης, που σε παρόμοιες συνθήκες θα δημιουργούσε ανάλογα έργα και φτάνει μέχρι τον Τσάρλι Τσάπλιν, που θυμίζει τον χαρακτήρα των Zanni.
Οι χαρακτήρες της Commedia dell’arte�
Ο κάθε τύπος - χαρακτήρας της Commedia dell’arte παραμένει βασικά ο ίδιος.
Υλοποίησε όμως διαφορετική έκφραση ως προς την αρχική ιδέα και δέχτηκε πολλαπλές αποχρώσεις και παραλλαγές με το πέρασμα του χρόνου.
Το κοστούμι του εξελίσσεται μες στο χρόνο, τα χωρατά του προσαρμόζονται στον τόπο κι η φωνή του κάθε τύπου, όπως κι οι ατάκες του, συνδέονται άμεσα με τον ερμηνευτή θεατρίνο.
Αποκτά συνεχώς αδέρφια και ξαδέρφια σ' άλλους θιάσους και πόλεις.
Ο ηθοποιός είναι ο μοναδικός συνθέτης της παράστασης κι ο επαγγελματισμός των κωμικών είναι υψηλότατος.
O Αρλεκίνος, η Κολομπίνα, ο Πιερότος, ο Πανταλόνε, ο Πουλτσινέλο, ο Καπιτάνο, ο Ντοτόρε, ο Μπριγκέλα
Οι κλασικοί χαρακτήρες της Commedia dell’arte
Ο Αρλεκίνος
Το όνομα του χαρακτήρα σημαίνει "μικρός διάβολος" .Υπηρετεί συνήθως τον Πανταλόνε, τον Ντοτόρε, αλλά και τον Καπιτάνο, ενώ κατά την εξέλιξη της Commedia dell’arte είναι από τους βασικότερους χαρακτήρες.
Είναι πάντα καλοδιάθετος, γελά και κάνει και τους άλλους να γελάνε, μολονότι τον χαστουκίζουνε, τον κλωτσάνε, του ρίχνουνε μπαστουνιές. Ακόμη κι οι κακοτυχίες του προκαλούν γέλιο και το κοινό τον αγαπά ιδιαιτέρως.
Κοστούμι του είναι με σκόρπια μπαλώματα που πληθαίνουν με τον καιρό. Στα μέσα του 17ου αιώνα το κοστούμι καλύπτεται ολόκληρο με ομοιόμορφα τρίγωνα, κόκκινα, πράσινα και γαλάζια. Τον 18ο αιώνα τα τρίγωνα γίνονται ρόμβοι. Μαύρη μάσκα καλύπτει το μισό πρόσωπο. Έχει προγόνους του τους δούλους του Αριστοφάνη (Ξανθιά στους Βατράχους), του Πλαύτου, του Τερέντιου, τους βυζαντινούς μίμους, αλλά και τους ακροβάτες και τους θαυματοποιούς του Μεσαίωνα.
Ο Πιερότος (ιταλική piero, γαλλική pierrot)�
Ο Πιερότος είναι ένας από τους βασικούς χαρακτήρες της παντομίμας και της παλιάς ιταλικής Commedia dell’arte.
Ο χαρακτήρας του στη σύγχρονη λαϊκή κουλτούρα - στην ποίηση, τη μυθοπλασία και τις εικαστικές τέχνες, καθώς και σε έργα για το θέατρο, την οθόνη και τη μουσική σκηνή, είναι αυτός του λυπημένου κλόουν, που βασανίζεται από έρωτα για την Κολομπίνα, που συνήθως του ραγίζει την καρδιά και τον εγκαταλείπει για τον Αρλεκίνο.
Παραδοσιακά, ενσάρκωνε τον αφελή, τίμιο υπηρέτη που πάντα βρίσκεται σε δύσκολη θέση εξαιτίας της τιμιότητας και της ειλικρίνειάς του.
Η Κολομπίνα
Η Κολομπίνα εμφανίζεται και ως υπηρέτρια, προξενήτρα, φλύαρη μητέρα, ενοχλητική ζητιάνα ή κουτσομπόλα γειτόνισσα.
Είναι όμορφη κι έχει όλη την πονηριά, είναι ικανότατη κι εκτελεί με αφοσίωση όποια αποστολή της αναθέσουν οι κυρίες της. Συνήθως, έχει μαζί της ένα ντέφι και όπου σταθεί και βρεθεί, αμέσως τρέπει σε χορό και μουσική τα πλήθη, με το σκέρτσο και το μπρίο της.
Έχει έντονο μακιγιάζ και μάσκα που καλύπτει μόνο τα μάτια της. Μαζί με τον Αρλεκίνο χορεύουν και μαγεύουν το κοινό.
Ο Πανταλόνε
Η χαρακτηριστική του στάση είναι η υπόκλιση. Παρόλο που εκπροσωπεί την γηραιά πωγωνοφόρα τάξη, χάνει την αξία του επειδή ερωτοτροπεί, διαφθείρεται, υποψιάζεται, είναι ζηλιάρης, τσιγκούνης, πικρόχολος, βήχει, φτύνει και γκρινιάζει. Σφάλει και ατυχεί, ενώ οι υπηρέτες του τον εκμεταλλεύονται και τον περιγελούν χωρίς να το καταλάβει. Όλοι του στήνουν παγίδες και αυτός πέφτει θύμα.
Η οικογενειακή του κατάσταση είναι επίσης λυπηρή ή ευτράπελη. Όταν δεν είναι χήρος, η γυναίκα του τον απατάει. Στο τέλος του έργου όμως είναι αυτός που θα πάρει το αίμα του πίσω.
Στο πρόσωπο του Πανταλόνε εκπροσωπείται ο Βενετσιάνος έμπορος, που συνήθως είναι και συνετός, αυτός που δίνει ορθές συμβουλές.
Το κοστούμι του είναι κόκκινη στενή μπλούζα με κουμπιά και παντελόνι στο ίδιο χρώμα. Έχει μακρύ μαύρο μανδύα και στενό μαύρο καπέλο σαν δικαστή ή πλατύγυρο. Ανατολίτικες παντόφλες και άσπρο γένι που κουνιέται καθώς μιλά.
Ο Καπιτάνο
Είναι κορδωμένος και παλικαράς του γλυκού νερού. Υπερβολικός και φαφλατάς, αλλά φοβιτσιάρης και χαζός. Καμώνεται πάντα τον τολμηρό, αυτόν που τους εξολοθρεύει όλους. Δίνει ξυλιές στον Αρλεκίνο, προσκαλεί σε μονομαχίες, χτυπά τους πάντες, αλλά όταν τον απειλούν το βάζει στα πόδια και γίνεται καπνός. Κάνει τον ήρωα και περνιέται για γυναικοκατακτητής και μόλις βλέπει μια γυναίκα νομίζει πως φτάνει ένα βλέμμα του για να την κάνει δική του. Γίνεται εύκολα αντικείμενο χλεύης λόγω της ανοησίας του.
Κοστούμι μαύρο, καπέλο πλατύγυρο, τεράστια σπάθα. Τα ρούχα του αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου αφού σατιρίζουν την στρατιωτική ή ιπποτική στολή κάθε εποχής.
Ο Πουλτσινέλο
Ο Πουλτσινέλο είναι ο υπηρέτης του Καπιτάνο. Όπως κι ο αφέντης του, είναι δειλός, λάτρης του φαγητού και του ποτού. Επίσης, είναι ποταπός, μοχθηρός και πανούργος, καθώς η κύρια άμυνά του είναι να παριστάνει τον χαζό ώστε να γνωρίζει τι συμβαίνει. Εμφανίζεται ως υπηρέτης αλλά μπορεί να κάνει κι άλλα επαγγέλματα, όπως φούρναρης, στρατιώτης, κλέφτης, ταβερνιάρης. Το κοστούμι του ήταν χωριάτικο, με φαρδιά άσπρη μπλούζα με ζωνάρι και φαρδύ παντελόνι. Γιακάς με γλωσσίδια και σταχτί καπέλο ψηλό σε σχήμα κώνου. Ξύλινο σπαθί. Η καμπούρα και η κοιλιά φουσκώνουν με τα χρόνια.
Ο Ντοτόρε
Διακρίνεται για τη μόρφωση και τη πολυμάθειά του.
Είναι πιο γελοίος από τον Πανταλόνε, τον δέρνουν ακόμη κι οι γυναίκες κι εύκολα τον κοροϊδεύουν οι πάντες.
Είναι πολυδιαβασμένος και σχολαστικός.
Αυτό που τον κάνει να ξεχωρίζει από όλους τους άλλους είναι ο ιδιαίτερος τρόπος με τον οποίο μιλά τη διάλεκτο της Μπολόνια.H ομιλία του καταλήγει να είναι καθαρός πλεονασμός, δηλαδή τίποτα.
Το κοστούμι του είναι κατάμαυρο και έχει μαύρο καπέλο και μάσκα που του σκεπάζει τη μύτη.
Τα μάγουλά του είναι βαμμένα κόκκινα και έχει κοντό γένι.
Ο Μπριγκέλα
Κατάγεται από το Μπέργκαµο, όπως και ο Αρλεκίνος. Μετά τον Αρλεκίνο είναι ο δεύτερος σε σηµασία από τους zani, το απαραίτητο συµπλήρωµα του Αρλεκίνου. Εµφανίζεται συχνά µε άλλο όνοµα, προφορά ή κοστούµι: Σκαπίνο, Μετζετίνο, Τουρλουπίνο κ.ά.
Έχει αρκετά χαρακτηριστικά του αρλεκίνου αλλά είναι πιο χωριάτης και πιο ψεύτης, λιγότερο έξυπνος. Το κοστούμι του είναι λευκό με πράσινα σειρήτια σε διάφορες μεριές. Φαρδιά μπλούζα και φαρδύ παντελόνι και φαρδύς μπερές.
Οι ερωτευμένοι
Ανάλογα µε τα οικονοµικά του θιάσου, 1-2 ζευγάρια νέων.
Οι τύποι δεν αλλάζουν µόνο τα ονόµατά τους: Φλάβιο, Λέλιο, Σίλβιο, Λεάντρο, Ιζαµπέλα, Φιορινέτα, Βαλέρια, Φλαµίνια, Σίλβια.
Αποτελούν βασικό παράγοντα στην πλοκή της αυτοσχέδιας κωµωδίας.
Από την αρχαία ελληνική κωμωδία
στην Commedia dell’arte
Ο Αριστοφάνης και η πολιτική σάτιρα
Ο Αριστοφάνης, ο κυριότερος εκπρόσωπος της αρχαίας αττικής κωμωδίας, αντίθετα με τους τραγικούς ποιητές που αναζητούν τα θέματα των έργων τους στη μυθολογία, εμπνέεται από την πολιτική, κοινωνική και καλλιτεχνική πραγματικότητα της εποχής του.
2. Μίμος (5ος αι.)
Ο μίμος είναι ένα θεατρικό είδος λαϊκής προέλευσης και αυτοσχεδιαστικού χαρακτήρα που γεννήθηκε στη Σικελία τον 5ο αιώνα παράλληλα με τη σικελική κωμωδία. Και αν πρόδρομος του είδους θεωρείται ο κωμικός ποιητής Επίχαρμος από τα σικελικά Μέγαρα (ακμή πρώτο μισό του 5ου αιώνα), η παγίωση του μίμου συνδέεται με τον Σώφρονα από τις Συρακούσες.
Σικελία Μέγαρα
Αρχαίο Θέατρο Συρακούσες
3. Ελληνιστική Γραμματεία�Φλύακες (4ος αι. π.Χ.)
Φλύακες ονομάζεται ένα είδος κωμικής τραγωδίας (εναλλακτικά ἱλαροτραγῳδία) το οποίο άνθησε στις ελληνικές αποικίες της Κάτω Ιταλίας κατά τον 4ο αι. π.Χ. Οι φλύακες αποτελούσαν παρωδίες μυθολογικών θεμάτων και με χαρακτήρες προερχόμενους τόσο από τον ελληνικό μύθο όσο και από την κωμωδία. Σε μεγάλο βαθμό οι ιλαροτραγωδίες αυτές ήταν αυτοσχεδιαστικές και είτε είχαν μυθολογικό θέμα είτε πραγματεύονταν σκηνές από την καθημερινή ζωή.
4. Ελληνιστική κωμωδία�Η νέα κωμωδία - Μένανδρος (3ος αι.)
Επικεντρώνονταν στα κοινωνικά προβλήματα
Η Αρχαία Κωμωδία, όπως τη γνωρίζουμε από τον Αριστοφάνη, είναι γέννημα της κλασικής πόλεως και οργανικό κομμάτι της δημόσιας ζωής των Αθηναίων. Όταν όμως η πόλη-κράτος εκλείπει μετά τις κατακτήσεις του Αλέξανδρου, ο πολίτης χάνει την ταυτότητά του και στρέφεται στην ιδιωτική του ζωή∙ τώρα πια τη θέση της πόλης παίρνει ο «οίκος», η οικογένεια με τα προβλήματά της. Μέσα από το πνεύμα ενός ολοένα αυξανόμενου ατομισμού γεννιέται η Νέα Κωμωδία, η οποία άνθισε μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου το 323 μέχρι και τα τέλη του 3ου αι. π.Χ. με επίκεντρο και πάλι την Αθήνα. Οι υποθέσεις αντλούνται από τη ζωή των καθημερινών ανθρώπων, αυτών που με σύγχρονους όρους θα ονομάζαμε «μικροαστούς»∙ επαναλαμβανόμενα κωμικά μοτίβα και τυπικές σκηνές όπως η αναγνώριση χαμένων παιδιών αποτελούν τον κανόνα.
5. Η ρωμαϊκή κωμωδία
Fabula Atellana - Ατελλανά δράματα
Πρόκειται για αυτοσχέδια κομμάτια κωμικών σκηνών, στα οποία σατυρίζονταν χαρακτήρες της υπαίθρου και της πόλης, στην αρχαία Ιταλία. Το όνομα τους Ατελλανά δράματα οφείλεται στην πόλη Ατέλλα της Καμπανίας. Ουσιαστικά ήταν μικρές σατιρικές παραστάσεις με χαρακτήρες εμπνευσμένους από την πραγματική ζωή.
6. Θέατρο δρόμου του Μεσαίωνα
Μεσαιωνικό Ευρωπαϊκό Θέατρο
Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το αρχαίο θέατρο ξεχάστηκε. Οι πρώτοι ιδεολόγοι του Χριστιανισμού καταδίκασαν την υποκρισία και όχι μόνο οι ηθοποιοί, οι μουσικοί και οι χορευτές, αλλά όλοι όσοι είχαν πάθος για το θέατρο αποκλείστηκαν από τις χριστιανικές κοινότητες.�Παρά τον διωγμό της εκκλησίας, ο πληθυσμός του χωριού, σύμφωνα με τα αρχαία έθιμα, γιόρταζε το τέλος του χειμώνα, την έλευση της άνοιξης. Με παιχνίδια, χορούς και τραγούδια, οι άνθρωποι εξέφραζαν την πίστη τους στους θεούς, προσωποποιώντας τις δυνάμεις της φύσης. Αυτές οι γιορτές έθεσαν τα θεμέλια για μελλοντικές θεατρικές παραστάσεις.
Οι διασκεδαστές του χωριού που μετακόμισαν στην πόλη γίνονται επαγγελματίες διασκεδαστές. Ζογκλέρ, γελωτοποιοί, φαρσαδόροι.
7. Αναγέννηση�Λαϊκό αυτοσχέδιο θέατρο
Ιταλία, 16ος αιώνας. Εποχή γνωστή ως Αναγέννηση και γεμάτη από έμπνευση όσον αφορά την τέχνη. Την εποχή εκείνη, αναπτύχθηκε και η λεγόμενη “Commedia dell’arte” που χαρακτηρίζει, μπορεί να πει κανείς, τον κόσμο της Βενετίας.
Οι επιρροές της
στο σύγχρονο θέατρο
Commedia dell’arte
Ο Μολιέρος και η Commedia dell’ arte
Ο Μολιέρος ( Γαλλία 17ος αι.), ο δημιουργός της σύγχρονης κωμωδίας χαρακτήρων και ηθών, αναμειγνύει την αυτοσχέδια κωμικότητα της Commedia dell’ arte με την παρατήρηση της κοινωνικής πραγματικότητας και την ανάλυση των ψυχολογικών μηχανισμών.
Διαπιστώνουμε ξεκάθαρα την επιρροή που δέχτηκε στο έργο του Ταρτούφος (1664)
και Δον Ζουάν (1665)
Σε μια εποχή κατά την οποία η επίσημη κουλτούρα γύριζε ανηλεώς τις πλάτες της στις λαϊκές μάζες, ο Μολιέρος δεν ξέχασε ποτέ το υψηλό μάθημα της Commedia dell’ arte του Scaramuccia, του Αρλεκίνου και του θεάτρου του δρόμου.
Τα πειράγματα, τα ευφυολογήματα και οι επίβουλες φάρσες των υπηρετών στα έργα του: Mascarille, Sganarello και Scapino έβρισκαν φύτρα ακριβώς στην κωμωδία των ιταλών κωμικών – ας σκεφτούμε τη φιγούρα του Pantalone και εκείνη του Φιλάργυρου και τις μεταξύ τους ομοιότητες.
Scaramouche
Mascarille
Sganarello
Scapino
Pantalone
Arlecchino
Το έργο του Φίγκαρο έχει ξεκάθαρα στοιχεία από τον Αρλεκίνο της Commedia dell’arte.
Σημαντικά επηρεάστηκε λίγο αργότερα και ο Μπωμαρσαί
figaro
Σαφέστατα συναντούμε στοιχεία της Commedia dell’arte στον Σαίξπηρ, αλλά και στους Γερμανούς Γκαίτε και Σίλερ.
William Shakespeare
Johann Wolfgang von Goethe
Friedrich Schiller
Η Commedia dell’arte αναβιώνει και στο θέατρο Τέχνης της Μόσχας με τον σκηνοθέτη
Ευγένιο Βαχτάνγκοφ (1833-1922), ο οποίος ανεβάζει το έργο “H Πριγκίπισσα Τουραντό”
του Κάρλο Γκότσι εντάσσοντας στο έργο πρόσωπα και μάσκες παρμένα από την Commedia dell’arte.
Ο πιο γνωστός δραματουργός του 20ου αιώνα που χρησιμοποίησε την Commedia dell’ arte στις συνθέσεις του είναι, ο Ιταλός νομπελίστας συγγραφέας και ηθοποιός Ντάριο Φο, ο οποίος χρησιμοποιώντας το grammelot (γκραμλό, είδος ομιλίας) δημιουργούσε κωμικότητα.
Χαρακτηριστικό δείγμα της δουλειάς του το Mistero Buffo.
Ο Αρλεκίνος και ο Καραγκιόζης
Οι δυο κύριοι ήρωες των δυο θεατρικών ειδών
ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ
Πηγές
Οι μαθητές & οι μαθήτριες της Γ’ Τάξης
του 1ου Γυμνασίου Μελισσίων:
Αθανασόπουλος Τάσος
Αλ Σαεγ Αντώνιος
Βασιλείου Δήμητρα
Γαβαλάς Μαρίνος
Γροσομανίδη Ειρήνη
Δαλάκης Μιχάλης
Δανιάς Μιχάλης
Διλγερίδης Χρήστος
Δούκας Χρήστος
Καραδεμήρη Μαρίνα
Καρακώστα Άννυ
Καραμεσσίνης Γιώργος
Κεραμίδας Ιωάννης
Λεκάτη Αγγελική
Λευθεριώτη Χρυσάνθη
Μακρής Γιώργος
Μεγαλομάστορα Μαριάννα
Νίκα Έρικα
Παπουτσάκης Κωνσταντίνος
Ρηγόπουλος Ντιέγκο
Στέκας- Βουτσινάς Ανδρέας
Φαφούτη Βασιλική
Φίλη Νικολέττα
Χαραλαμπόπουλος Γιώργος
Επιμέλεια παρουσίασης:Ειρήνη Γροσομανίδη