rzeczownik
funkcja
forma gramatyczna
temat i końcówka fleksyjna
RZECZOWNIK
Jego zadaniem jest nazywanie.
Nie tylko RZECZY!
RZECZOWNIK ODCZASOWNIKOWY
To taki, który nazywa czynność.
Co sprawia mi radość? pisanie
Co jest czynnością wspólną człowiekowi i zwierzętom? myślenie
Co zajęło mi godzinę? mycie
Bądźcie uważni: partykułę NIE z rzeczownikami piszemy ŁĄCZNIE.
Niewypełnienie deklaracji grozi karą finansową.
Znaczenie rzeczowników - typy
pospolite
osobowe
żywotne
konkretne
policzalne
własne
nieosobowe
nieżywotne
abstrakcyjne
niepoliczalne
Typy są przeciwstawne: jeśli rzeczownik jest pospolity, nie może być równocześnie własny:
karczma:
pospolity, nieosobowy, nieżywotny, konkretny, policzalny
RZECZOWNIK
Co to znaczy forma gramatyczna?
PRZYPADEK
LICZBA
RODZAJ
PRZYPADKI
Jaką formę może przyjąć rzeczownik?
MIANOWNIK (kto? co?)
DOPEŁNIACZ (kogo? czego?)
CELOWNIK (komu? czemu?)
BIERNIK (kogo? co?)
NARZĘDNIK (z kim? z czym?)
MIEJSCOWNIK (o kim? o czym?)
WOŁACZ (o!)
Odmiana, czyli zmiana formy (“wymiana” końcówki)
M. roleta
D. rolety
C. rolecie
B. roletę
N. roletą
Msc. rolecie
W. roleto! (moja droga!)
M. rolety
D. rolet
C. roletom
B. roletyd
N. roletami
Msc. roletach
W. rolety (moje drogie)
Co jest ważne:
Oddzielenie tematu od końcówki krok po kroku:
M. rolet - a
D. rolet - y
C. roleci - e (rolec` - e)
B. rolet - ę
N. rolet - ą
Msc. roleci - e (rolec` - e)
W. rolet - o! (moja droga!)
M. rolet - y
D. rolet - O
C. rolet - om
B. rolet - y
N. rolet - ami
Msc. rolet - ach
W. rolet - y (moje drogie)
Co jest ważne:
TEMAT: to ta część, która się nie zmienia
KOŃCÓWKA: to część, która się zmienia (wskazuje np. na przypadek)
TEMAT POWINIEN KOŃCZYĆ SIĘ SPÓŁGŁOSKĄ! Wyjątkiem jest samogłoska “i” w funkcji zmiękczenia.
Oddzielenie tematu od końcówki krok po kroku:
M. rolet - a
D. rolet - y
C. roleci - e (rolec` - e)
B. rolet - ę
N. rolet - ą
Msc. roleci - e (rolec` - e)
W. rolet - o! (moja droga!)
kot: o koci - e but: o buci - e
ręka: ręc - e szkoła: szkol - e
Co jest ważne:
OBOCZNOŚCI: to wymiana niektórych głosek w temacie.
W zakończeniu tematu najczęściej dotyczy formy Msc. i W., czasami C.
Zanim oddzielisz - sprawdź, co powtarza się najczęściej.
KŁOPOTY Z “i”
Kiedy samogłoskę “i” włączyć do tematu, kiedy powinna zostać uznana za końcówkę?
Funkcje samogłoski “i”
Jeśli przed “i” stoi spółgłoska zaznacz przy niej APOSTROF: `
następnie sprawdź, czy po “i” stoi inna samogłoska (wtedy “i” nie musi tworzyć sylaby, dlatego znika w postaci apostrofu. Jeśli stoi po niej spółgłoska lub nie ma juz nic - i zmiękcza i równocześnie zostaje jako końcówka
Przykład:
M. koń
D. konia
C. koniowi
B. konia
N. koniem
Msc. koniu
W. koniu
M. konie
D. koni
C. koniom
B. konie
N. końmi
Msc. koniach
W. konie
Jak oddzielić?
kon` - a
kon` - i
Temat główny i oboczności - jeszcze raz
M. szkoła
D. szkoły
C. szkole
B. szkołę
N. szkołą
Msc. szkole
W. szkoło!
M. szkoły
D. szkół
C. szkołom
B. szkoły
N. szkołami
Msc. szkołach
W. szkoły!
Jak zanalizować?
Temat główny i oboczności - jeszcze raz
M. szkoł - a
D. szkoł - y
C. szkol - e
B. szkoł - ę
N. szkoł - ą
Msc. szkol - e
W. szkoł - o!
M. szkoł - y
D. szkół - O
C. szkoł - om
B. szkoł - y
N. szkoł - ami
Msc. szkoł - ach
W. szkoł -y !
Analiza:
TEMAT GŁÓWNY: szkoł -
TEMATY POBOCZNE: szkol - , szkół - ,
OBOCZNOŚCI: O:Ó, Ł:L
Warto wiedzieć więcej! :)
M. sow - a
D. sow - y
C. sow` - e
B. sow - ę
N. sow - ą
Msc. sow` - e
W. sow - o!
M. sow - y
D. sów - O
C. sow - om
B. sow - y
N. sow - ami
Msc. sow - ach
W. sow -y !
końcówka zerowa O:
zaznacz ją wtedy, kiedy w którymś przypadku wyraz ma tylko temat
“e” ruchome:
to dodatkowa samogłoska, która sporadycznie pojawia się w odmienianych wyrazach (dla ułatwienia wymowy)
M. matk` - i D. matek - O Oboczności: k`:k, O:e
Rzeczowniki o nietypowej odmianie
TYLKO LICZBA POJEDYNCZA
Istnieją takie rzeczowniki, które mają tylko l. pojedynczą: należą do nich np, nazwy uczuć: ZAZDOŚĆ,
TYLKO LICZBA MNOGA:
Te rzeczowniki są ważne, ponieważ do nich dopasowac należy liczebnik zbiorowy: np. (te) DRZWI, SANIE, SKRZYPCE, OKULARY,
ODMIANA TYLKO W LICZBIE MNOGIEJ
Rzeczowniki obcego pochodzenia zakończone na -um, odmieniają się tylko w l. mnogiej. W pojedynczej mają niezmienną formę:
np. o czym? “o gimnazjum”, co widzę? “gimnazjum”, ale “w gimnazjach”, “o gimnazjach”
RÓŻNA FORMA Z ZALEŻNOŚCI OD LICZBY: np. w liczbie pojedynczej jest “rok”, ale w mnogiej: “lata”; w pojedynczej jest “człowiek”, ale w mnogiej: “ludzie”.
RZECZOWNIKI NIEODMIENNE:
rzeczowniki pochodzenia obcego: alibi, graffiti, Tesco, menu, logo czy ulubione kakao :)
RZECZOWNIK
Co to znaczy forma gramatyczna?
PRZYPADEK
LICZBA
RODZAJ
RZECZOWNIK
Co to znaczy forma gramatyczna?
PRZYPADEK
LICZBA
RODZAJ
RODZAJ: tylko MĘSKI, ŻEŃSKI I NIJAKI
W przypadku rzeczownika jest pewien kłopot :)
Rzeczownik MA swój rodzaj, ale nie odmienia się przez rodzaje (w odróżnieniu od np. czasownika, przymiotnika, imiesłowu).
Drugi kłopot to rodzaj w odniesieniu do liczby. Rzeczowniki mają tylko trzy rodzaje (inaczej niż np. czasowniki i przymiotniki):
MĘSKI, ŻEŃSKI I NIJAKI
Może to sprawiać kłopot w lm, gdzie rzeczowniki żywotne i nieżywotne podobnie jak osobowe i nieosobowe różnie się odmieniają.
FORMA GRAMATYCZNA
Co się w niej zawiera?
Zawsze to, co możesz powiedzieć o danej części mowy, jakie informacje kryje?
Dla rzeczownika to:
przypadek,
liczba
i rodzaj.
A jeśli nie mam pewności?
Jeśli rzeczownik nie jest zastosowany w zdaniu - nie można jednoznacznie określić - więc obie odpowiedzi będą poprawne.
Nie kupiłam mamie prezentu.
W tej sytuacji nie ma wątpliwości!
Spójrz:
mamie: (o kim?) Msc., lp, r. ż,
Ale! pasuje również C., lp, r. ż.
I co zrobić?
ZADANIA: LINK