Κεφάλαιο 9^ο Οικονομικές διακυμάνσεις – Πληθωρισμός - Ανεργία

Οικονομικές διακυμάνσεις

Ένα από τα θέματα που απασχόλησαν επίσης τους μακροοικονομολόγους εί-ναι η μελέτη των οικονομιών διαχρονικά. Τα διάφορα οικονομικά μεγέθη κάθε οικονομίας (απασχόληση, ανεργία, πληθωρισμός, εισόδημα, Α.Ε.Π.) με-ταβάλλονται διαχρονικά. Οι μεταβολές μάλιστα δεν είναι τυχαίες, αλλά πα-ρουσιάζουν μία συστηματική κυκλικότητα.

Αυτές τις μεταβολές της οικονομικής δραστηριότητας ονομάζουμε οικο-νομικές διακυμάνσεις ή οικονομικοί κύκλοι.

​

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

2

Οικονομικές διακυμάνσεις

Τα στάδια (βελτίωσης ή χειροτέρευσης) από τα οποία περνάει η πορεία μίας οικονομίας (η οικονομική δραστηριότητα) έχουν κάθε φορά παρόμοια χαρακτηριστικά και ονομάζονται φάσεις του οικονομικού κύκλου.

Οι κύριες φάσεις είναι η άνοδος και η κάθοδος της οικονομικής δραστηριό-τητας. Το πέρασμα, όμως, από την άνοδο στην κάθοδο διαρκεί ένα μικρό χρονικό διάστημα που ονομάζεται κρίση, ενώ το πέρασμα από την κάθοδο στην άνοδο ονομάζεται ύφεση.

Σημείωση : ποτέ οι οικονομικοί κύκλοι και οι φάσεις τους δεν έχουν την ίδια ένταση και διάρκεια.

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

3

Διάγραμμα οικονομικών κύκλων

Η γραμμή ΑΒ εκφράζει τη μακροχρόνια ανοδική τάση της οικονομίας και δείχνει ποια θα ήταν η πορεία της σε κατάσταση πλήρους απασχόλησης. Τα τμήματα της καμπύλης που βρίσκονται κάτω από την ΑΒ δείχνουν την οι-κονομία σε κατάσταση υποαπασχόλησης των παραγωγικών συντελεστών, ε-νώ τα τμήματα που βρίσκονται πάνω από την ΑΒ δείχνουν υπεραπασχόληση.

Παραδείγματα οικονομικών διακυμάνσεων

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

4

Άνοδος

Κάθοδος

​

Κρίση

Ύφεση

Επίπεδο οικονομικής δραστηριότητας

π.χ.

Επίπεδο εισοδήματος

�

​

​

​

Α

Χρόνος

Β

Οι φάσεις των οικονομικών κύκλων και τα χαρακτηριστικά τους

Τα παραπάνω φαινόμενα προκαλούν στασιμότητα ή μείωση των τιμών και χαμηλά κέρδη ή ακόμα και ζημίες.

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

5

Η φάση της ύφεσης

Οι φάσεις των οικονομικών κύκλων και τα χαρακτηριστικά τους

Αρχικά οι τιμές δεν αυξάνονται. Η συνεχής, όμως, άνοδος της ζήτησης προ-καλεί από ένα σημείο κι έπειτα άνοδο των τιμών.

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

6

Η φάση της ανόδου

Οι φάσεις των οικονομικών κύκλων και τα χαρακτηριστικά τους

Κάποια στιγμή η ανοδική πορεία ανακόπτεται (κυρίως λόγω της υπερβολι-κής ανόδου των τιμών) και αρχίζει η κάθοδος.

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

7

Η φάση της κρίσης

Οι φάσεις των οικονομικών κύκλων και τα χαρακτηριστικά τους

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

8

Η υπερβολική άνοδος των τιμών, η οποία δεν συνοδεύεται από αντίστοιχη άνοδο των εισοδημάτων, προκαλεί μείωση της αγοραστικής δύναμης.

Η φάση της καθόδου

Τα αίτια των οικονομικών κύκλων

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

9

Οι διάφορες απόψεις που προσπαθούν να εξηγήσουν τα αίτια των οικονο-μικών διακυμάνσεων συνιστούν δύο μεγάλες ομάδες :

Ο πληθωρισμός

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

10

Ορισμοί : Πληθωρισμός είναι η τάση για συνεχή άνοδο του γενικού επιπέδου των τιμών.

Ρυθμός πληθωρισμού είναι η ποσοστιαία μεταβολή του γενικού επιπέδου των τιμών (ή του δείκτη τιμών) μέσα σε μία ορισμένη χρονική περίοδο.

Στις ασκήσεις του 7^ου κεφαλαίου (π.χ. σχολ. βιβλίο σελ. 146, άσκηση 1) γί-νεται πολλές φορές λόγος για ποσοστιαία μεταβολή του δείκτη τιμών (Δ.Τ.). Αυτή η μεταβολή είναι ο πληθωρισμός.

Συνέπειες του πληθωρισμού

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

11

Το πραγματικό εισόδημα ενός ατόμου ή μίας οικονομίας (δηλαδή η αγοραστι-κή δύναμη) εξαρτάται από το ονομαστικό (χρηματικό) εισόδημα και το επίπε-δο των τιμών :

Ονομαστικό εισόδημα

Πραγματικό εισόδημα = × 100

Επίπεδο τιμών

Όταν το επίπεδο των τιμών αυξάνεται (πληθωρισμός), μειώνεται το πραγ-ματικό εισόδημα των ατόμων.

Συνέπειες του πληθωρισμού

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

12

Συγκεκριμένα, ο πληθωρισμός επηρεάζει :

Τα αίτια του πληθωρισμού

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

13

Υπάρχουν δύο διαφορετικές απόψεις για τις αιτίες του πληθωρισμού, οι οποίες α-πόψεις αναφέρονται στον πληθωρισμό ζήτησης και στον πληθωρισμό κόστους.

Αύξηση τιμών άλλων επιχειρήσεων (γενίκευση της αύξησης)

Αύξηση τιμών πρώτων υλών και καυσίμων

ή

Στασιμοπληθωρισμός

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

14

Συνήθως η σχέση πληθωρισμού και ανεργίας είναι αντιστρόφως ανάλογη :

• Στη φάση της ανόδου μειώνεται η ανεργία (αυξάνεται η απασχόληση) και αυξάνεται σταδιακά ο πληθωρισμός.
• Στη φάση της καθόδου μειώνεται ο πληθωρισμός, αλλά αυξάνεται η ανερ-γία.

Περίπου μετά το 1965 στις ανεπτυγμένες χώρες παρατηρήθηκε το φαινόμε-νο της ταυτόχρονης συνύπαρξης ή και αύξησης του πληθωρισμού και της α-νεργίας. Το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε στασιμοπληθωρισμός, διότι εμφανί-στηκε σημαντικός πληθωρισμός και στασιμότητα στην οικονομία.

Ανεργία

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

15

Το εργατικό δυναμικό (οικονομικά ενεργός πληθυσμός) αποτελείται από όλα τα άτομα μίας οικονομίας που μπορούν και θέλουν να εργαστούν.

Απασχολούμενοι θεωρούνται όλοι όσοι μπορούν και θέλουν να εργαστούν και εργάζονται.

Άνεργοι θεωρούνται όλοι όσοι θέλουν και μπορούν να εργαστούν με τις υπάρχουσες οικονομικές και άλλες συνθήκες που ισχύουν στην αγορά και δεν βρίσκουν απασχόληση.

Απασχολούμενοι

Άνεργοι

Πληθυσμός

Οικονομικά μη ενεργός

Οικονομικά ενεργός (εργατικό δυναμικό)

Όσοι δεν θέλουν

Όσοι δεν μπορούν

διακρίνεται σε :

Παιδιά, γέροι, ανήμποροι, στρατιώτες

Εισοδηματίες, άεργοι (τεμπέληδες)

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

16

Η ανεργία μετριέται σε απόλυτα μεγέθη, π.χ. σε χιλιάδες ανέργους ανά φύλο, ηλικία, περιοχή και έτος.

Αυτό, όμως, που ενδιαφέρει περισσότερο και έχει μεγαλύτερη βαρύτητα εί-ναι ο αριθμός των ανέργων σε σχέση με το σύνολο του εργατικού δυναμικού, δηλαδή το ποσοστό ανεργίας :

Άνεργοι

Ποσοστό ανεργίας = × 100

Εργατικό δυναμικό

​

​

​

​

​

Μέτρηση ανεργίας

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

17

Υπάρχουν τέσσερα είδη ανεργίας, ανάλογα με τις αιτίες για τις οποίες κά-ποιος μπορεί να είναι άνεργος :

Είδη ανεργίας

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

18

Η ανεργία έχει τρεις σημαντικές οικονομικές συνέπειες :

1. Απώλεια παραγωγικών δυνάμεων.

2. Απώλεια εισοδήματος για τον άνεργο και την οικογένειά του (και φορολογι-κών εσόδων για το κράτος).

3. Επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού, λόγω των επιδομάτων ανερ-γίας.

Πέρα από τις παραπάνω οικονομικές, υπάρχουν και σημαντικές κοινωνικές συνέπειες για τον άνεργο και την οικογένειά του.

Συνέπειες ανεργίας

Συντάκτης : Νησιώτης - Συναχίρης Ιωάννης

19

Η καταπολέμηση της ανεργίας μπορεί να γίνει με διάφορα μέτρα που λαμβάν-ουν οι κυβερνήσεις. Τα μέτρα αυτά είναι :

Καταπολέμηση ανεργίας