Aurora Etxeandia

Tomás Camacho L.H.I

LURRAREN IRUDIKAPENA

Lurrak birak ematen ditu lurraren ardatzaren inguruan.

Lurra estudiatzeko marra irudikariak ditugu:

• lurraren ardatzak
• iparburuak (poloak)
• paraleloak
• meridianoak

Hemen ikusi ahal dituzue:

Ipar poloa

Hego poloa

Ekuatorea

Kantzer tropikoa

Kaprikornio tropikoa

paraleloak

PARALELOAK:

Lerro zirkularrak dira, lurraren ardatzarekin perpendikularrak.

paraleloak

Ekuatorea

Ipar hemisferioa

Hego hemisferioa

Paralelo nagusia Ekuatorea da eta lurra bi zatitan banatzen du: Ipar hemisferioa eta Hego hemisferioa.

MERIDIANOAK:

Poloetatik pasatzen diren zirkunferentziak dira.

Meridiano nagusia “0” meridianoa da, Greenwich-eko meriadianoa deitzen da.

meridianoak

Greenwich-eko meridianoa

Paraleloekin latitudea kalkulatzen dugu, lurreko edozein puntutik Ekuatoreraino dagoen distantzia. Gradutan neurtzen da.

Non dago Alicante?

40º I

40 gradu ipar latitudean

Meridianoekin longitudea kalkulatzen dugu, lurreko edozein puntutik meridiano “0”ra (Greenwich-eko meridianoa) dagoen distantzia. Gradutan neurtzen da.

Non dago El Cairo?

30º E

30 gradu ekialde longitudean

Munduko edozein puntu kokatzeko, lehenik latitudea da eta gero longitudea ematen da.

Hobeto bilatu ahal dugu edozein puntu mapa lauan:

Ekuatorea

Greenwich

Mapa motak:

• Munduko mapa: Lur osoa agertzen da.

Bi era desberdinetan ikusi ahal ditugu:

globo forma

Planisferioa (mapa laua)

• Lurralde mapa: Kontinente, herrialde, autonomia

erkidego, probintzia, herria...

Africa

Cuba

Euskadi

Bizkaia

• Informazioa ematen duten mapak: Zer ikusten dugu?

- Fisikoa: Mendiak, ibaiak...

• Politikoa: Mugak, hiriak, probintziak, hiriburuak...

- Ekonomikoa: Industria, arrantza, abeltzaintza...

- Komunikabideena: Trenbideak, errepideak, aireko lineak...

- Historikoa: Pasa diren gertaerak.

- Klimatikoa : Eguraldia.

Adibideak ikusteko egin klik mapa motaren gainean

COLOMBIA

CHINA

BRASIL

LEON

BRASIL

ARGENTINA

LURRAREN ATALAK

• Endosfera:

Lurraren barneko atala da, lurrazalaren azpian dago.

Endosfera

Bi atal ditu:

- Nukleoa: Barruan dagoena. Masa handi bat da, oso beroa (milaka graduko tenperaturan). Sutan dago.

Nukleoa

- Mantua: Geruza bat da eta lurazaletik hurbil dago. Ez dago sutan, baina oso bero bai. Harkaitz batzuk sutan daude.

Mantua

• Litosfera: (Lurazala)

Zapaltzen duguna, zorua eta itsasoen hondoa. 60 kilometroko lodiera du. %70 ura da, eta beste %30 kontinenteak.

Litosfera

Hemen dauden materialak hauek dira:

• Harkaitzak: Lurraren barnean daude. Kanpora irtetzen direnean gogorrak eta sendoak dira.
• Mineralak: Lurrazalean daude eta oso baliagarriak dira gizakientzat.

• Hidrosfera:

Hidrosfera

Lurazalaren %70 ura da.

-Ur kontinentalak: Ibaiak, aintzirak eta lur azpiko urak.

​

- Itsasoko urak: Ozeanoak eta itsasoak.

Mota desberdinak daude:

Ura hiru egoeratan egon ahal da:

• Egoera solidoan: Poloetako izotz masa handietan eta mendi tontorretan.

- Egoera likidoan:

• Ur geza: Ibaietan, lakuetan, iturburuetan eta lur azpiko urak.

• Ur gazia: Ozeanoetan eta itsasoetan.

- Egoera gaseosoan: Airean eta lainoetan.

Ura ez da inoiz geldi egoten, beti dago mugimenduan. Ziklo bat osatzen du.

Uraren zilkoa

- Eguzkiak ozeanoak, itsasoak, ibaia... Berotzen ditu eta ura lurrundu egiten da.

- Ur lurruna gora doa, airerantz. Goian hoztu egiten da eta lainoak osatzen dira ur tanta txikiekin.

- Lainoak mugitzen dira, hotz gehiago hartzen dute eta berriro erortzen dira lurrera (euria). Hotz asko badago elurra edo txingorra erortzen da.

- Erortzen den ura berriro bueltatzen da itsasoetara, ibaietara, ur azpiko urak ere sortzen dira...

- Eta berriz hasten da prozesua. Horrela beti.

SEGI

Orain uraren zikloa birpasatzeko, egin klik begietan eta ikusiko duzu:

LURRUNKETA

beroa

PREZIPITAZIOA

HOTZA

KONDENTSAZIOA

SEGI

• Biosfera:

• Bizia dagoen Lurreko ingurua.

• Litosferaren, hidrosferaren eta atmosferaren atalak hartzen ditu

• Bizia egoteko baldintza egokiak behar dira: eguzki argia, oxigenoa, ura eta mineralak. Tenperatura ere egokia izan behar du.

• Atmosfera:

- Gure planeta inguratzen du, aire geruza da.

Atmosfera

- Nitrogenoz eta oxigenoz, ur lurrunez eta karbono dioxidoz osatuta dago.

- 800kilometroko lodiera du.

Atmosferak geruzak ditu:

• Troposfera: Lurazalaren ondoan dago eta inportanteena da. Hemen baldintzak daude bizia izateko (biosfera)

• Estratosfera: Hemen ozono geruza dago. Ozonoak ez du izten eguzkiaren izpiak pasatzen. Izpi hauek oso arriskutsuak dira guretzat.

Ozono geruza

• Ionosfera eta exosfera: Azkenak eta handienak dira. Lurra espazioko objetuetatik babesten du

Atmosferaren funtzioak:

• Animalien eta landareen bizi baldintzak zainduu airea eta ura eman.

• Elementu kaltegarriak ez utzi pasatzen: meteoritoak eta eguzkiaren izpi ultramoreak.

• Ur kantitatea mantendu.

Nola mantendu ahal dugu atmosfera garbi?

• Mendietan zuhaitzak jarri, oxigenoa sortzeko.

• Gasolina ondo erabili (berunik ez), gutxiago kutsatzen dute.

• Gas toxiko gutxiago bota.

• Energia alternatiboak erabili.

• Materialak birziklatu.