�

Η ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΜΙΚΡΕΣ ΔΟΣΕΙΣ

ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΩΝ ΚΑΙ Η ΑΥΞΗΣΗ ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑΣ

11 ΜΑΡΤΙΟΥ 2017

Πετράκης Δημήτρης �Παιδοχειρουργός�Μέλος Ιατρικού Συλλόγου Ηρακλείου�Επίτιμο Μέλος Ελληνικής Εταιρείας Τοξικολογίας

Αλόγιστη η χρήση των φυτοφαρμάκων στη Κρήτη ��

Συμπερασματικά

​

,

​

η παρούσα έρευνα δείχνει πως οι αγρότες είναι περισσότερο ευάλ

​

ωτοι σε

​

ανάπτυξη νευροψυχιατρικών

​

και νευρομυϊκών διαταραχών

​

,

​

αρτηριακής υπέρτασης και

​

διαταραχών σε αιματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις που υποδει

​

κνύουν επιδράσεις στην

​

αιμοποίηση και στις ηπατικές λειτουργίες και αναφέρουν σε μεγαλ

​

ύτερη συχνότητα κάποιες

​

νόσους

​

.

Συμπερασματικά

​

,

​

η παρούσα έρευνα δείχνει πως οι αγρότες είναι περισσότερο ευάλ

​

ωτοι σε

​

ανάπτυξη νευροψυχιατρικών

​

και νευρομυϊκών διαταραχών

​

,

​

αρτηριακής υπέρτασης και

​

διαταραχών σε αιματολογικές και βιοχημικές εξετάσεις που υποδει

​

κνύουν επιδράσεις στην

​

αιμοποίηση και στις ηπατικές λειτουργίες και αναφέρουν σε μεγαλ

​

ύτερη συχνότητα κάποιες

​

νόσους

​

.

Συμπερασματικά�

Η ενασχόληση με τη γεωργία αποτελεί

παράγοντα κινδύνου για χειρότερους

δείκτες υγείας στους αγρότες

.

η παρούσα έρευνα δείχνει πως οι αγρότες

είναι περισσότερο ευάλωτοι σε ανάπτυξη

νευροψυχιατρικών και νευρομυϊκών

διαταραχών,αρτηριακής υπέρτασης και

διαταραχών σε αιματολογικές και βιοχημικές

εξετάσεις που υποδεικνύουν επιδράσεις στην �αιμοποίηση και στις ηπατικές λειτουργίες και

αναφέρουν σε μεγαλύτερη συχνότητα κάποιες �νόσους�

Παγκρήτια Ημερίδα για την Δακοκτονία

​

28 Απρ 2015 - Από ΣΕΔΗΚ, Περιφέρεια Κρήτης, ΓΕΩΤΕΕ, Ινστιτούτο Ελιάς

Τετάρτη 29 Απριλίου Ξενοδοχείο Porto Rethymno

16^ο Πανελλήνιο Εντομολογικό Συνέδριο

​

Η αλόγιστη χρήση εντομοκτόνων και τα προβλήματα υγείας από την

έκθεση σε οργανοφωσφορικές ουσίες και πυρεθρίνες

​

ΠΕΤΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ1, ΣΠΑΝΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ2, ΤΖΑΤΖΑΡΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ3,

ΤΣΑΤΣΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ3

​

1. Παιδοχειρουργός, ΜD, εκπρόσωπος Ιατρικού Συλλόγου Ηρακλείου για θέματα

περιβαλλοντικής υγείας, Ηράκλειο

2. Νευρολόγος, MD, MSc in Neurosciences, Ηράκλειο

3. Εργαστήριο Τοξικολογίας και Εγκληματολογικής Χημείας, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Κρήτης

Ηράκλειο 20-23 Οκτωβρίου 2015

​

​

​

​

ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΑΠΟ ΤΑ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ

​

Πετράκης Δημήτρης – Παιδοχειρουργός, Συνεργάτης Εργαστηρίου

Τοξικολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης

Ηράκλειο 10 Μάρτη 2016

H μακροχρόνια έκθεση σε φυτοφάρμακα συνδέεται με προβλήματα υγείας

�Oργανοφωσφορικά- Pyrethroids�αναστέλλουν τη Na+/K+ -ATPase

Κατανομή χρήσης φυτοφαρμάκων

​

Τα εντομοκτόνα με οργανοφωσφορικές ενώσεις και Pyrethroids (με ή χωρίς κυανιούχα ομάδα) είναι το 38% της παγκόσμιας χρήσης φυτοφαρμάκων

​

Μηχανισμοί δράσης

Αναστολή ή ενίσχυση ενζύμων, Υπεροξείδωση λιπιδίων

Παραγωγή ελεύθερων ριζών, Τροποποίηση έκφρασης γονιδίων

Ελάττωση αντιοξειδωτικών ενζύμων SOD,CAT,Gpx

Αναστολή της αλυσίδας μεταφοράς ηλεκτρονίων

Διαταραχές μετεγγραφής στο πυρήνα

Διάσπαση χρωματίδων DNA, Χρωμοσωματικές βλάβες

Απόπτωση, Αναστολή σύνθεσης πρωτεϊνών

Ογκογένεση / Ογκοκαταστολή,

Επιγενετικές βλάβες, Εξάντληση μιτοχονδρίων

Διαταραχές φωσφορυλίωσης, μεθυλίωσης και ενδοκυττάριας σηματοδότησης

Τροποποίηση λειτουργίας υποδοχέων, διαύλων ιόντων

Μηχανισμοί επίδρασης και αύξηση της νοσηρότητας από τη μακροχρόνια έκθεση σε υπολειμματικές ποσότητες οργανοφωσφορικών φυτοφαρμάκων�ΠΕΤΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΣΠΑΝΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΤΖΑΤΖΑΡΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, ΤΣΑΤΣΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ�42^ο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, 11 – 14 Μαΐου 2016. Αθήνα

Μουσκαρινική (Rs) δευτερογενής

σηματοδότηση μέσω Gps, PΚC,Ca+2

Επιπτώσεις έκθεσης

​

Λεμφώματα Θυρεοειδοπάθειες

Υπερλιπιδαιμία Αρτηριοσκλήρυνση

Αυτοάνοσα Υπέρταση

Αγγειοπάθειες Διαβήτης, Έμφραγμα

Παχυσαρκία Δυσβίωση εντέρου

Οστεοπόρωση Καρκίνος

Κατάθλιψη Oρμονικές διαταραχές

Υπογονιμότητα Άσθμα, Νεφροπάθεια

Οps και Pyrethroids προκαλούν

οξειδωτικό stress, απόπτωση και νέκρωση

Οργανοφωσφορικά και Pyrethroids

προκαλούν χοληνεργική κρίση

​

Οps, Carbs. και Pyrethroids

αναστέλλουν τη παραγωγή ενέργειας

Διαβήτης ΗΠΑ 1980-2011

Parkinson - Glyphosate

Alzheimer’s

Μηχανισμοί επίδρασης και αύξηση της νοσηρότητας από τη μακροχρόνια έκθεση σε

υπολειμματικές ποσότητες οργανοφωσφορικών φυτοφαρμάκων�ΠΕΤΡΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΣΠΑΝΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΤΖΑΤΖΑΡΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, ΤΣΑΤΣΑΚΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ�42ο Ετήσιο Πανελλήνιο Ιατρικό Συνέδριο, 11 – 14 Μαΐου 2016. Αθήνα

Μονοκλωνική γαμμαπάθεια σε άνδρα 62 ετών με 526 pgr/mgr DEP

Αύξηση ανοσοσφαιρίνης IgM σε άνδρα 62 ετών με 526 pgr/mgr DEP

Μετάλλαξη γονιδίου σε άνδρα 62 ετών με έκθεση σε οργανοφωσφορικές ουσίες

Ευρήματα Οστεομυελικής Βιοψίας σε έκθεση σε οργανοφωσφορικά

Ιστολογικά και Ανοσοϊστοχημικά Ευρήματα σε έκθεση σε οργανοφωσφορικά

Οπτική νευρίτιδα σε άνδρα 59 ετών με έκθεση στα οργανοφωσφορικά

Left

Right

«Αυτοάνοση» πολυαρθρίτιδα σε γυναίκα 50 χρονών με έκθεση σε εντομοκτόνα και μυκητοκτόνα

Οβελιαία τομή Μαγνητικής Τομογραφίας χωρίς σκιαγραφικό σε δεξιά οπτική νευρίτιδα, σε γυναίκα 30 ετών, με 620 pgr/mgr DEP

Οβελιαία τομή Μαγνητικής Τομογραφίας (αφαίρεση λίπους) σε δεξιά οπτική νευρίτιδα σε γυναίκα 30 ετών με 620 pgr/mgr DEP

Οβελιαία τομή Μαγνητικής Τομογραφίας με σιαγραφικό σε δεξιά οπτική νευρίτιδα σε γυναίκα 30 ετών με 620 pgr/mgr DEP

Εγκάρσια τομή Μαγνητικής Τομογραφίας μετά σκιαγραφικό σε δεξιά οπτική νευρίτιδα σε γυναίκα 30 ετών με 620 pgr/mgr DEP

Νευροπάθεια από έκθεση σε οργανοφωσφορικές ουσίες

Ελάττωση ταχύτητας αγωγής στο περονιαίο νεύρο

Νευροπάθεια από έκθεση σε οργανοφωσφορικές ουσίες

Μείωση ταχύτητας αγωγής στο ωλένιο νεύρο

Νευροπάθεια από έκθεση σε οργανοφωσφορικές ουσίες

Reflex: Αυξημένος λανθάνων χρόνος γαστροκνημίου μυός

Αύξηση νοσηρότητας και θνησιμότητας στη Κρήτη�Μελέτη του Κέντρου  Καταγραφής Καρκίνου.  Χ. Λιονής, Δ. Μαυρουδής και Β. Γεωργούλιας. 2013�

Σειρά νοσηρότητας: καρκίνος πνεύμονα, πεπτικού, παχέος εντέρου, ήπατος, προστάτη.

Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.

Το μελάνωμα και τα non-Hodgkin κακοήθη νεοπλάσματα αυξήθηκαν και στα δύο φύλα

Στη 12ετία 1992 μέχρι 2013 περίπου 30.000 άνθρωποι πέθαναν στη Κρήτη από καρκίνο

Παγκόσμια

40 γραμμάρια πετρέλαιο/ημέρα/κάτοικο

52,6 εκ. τόνοι

πετρέλαιο/χρόνο

6 εκ. τόνοι/χρόνο

2 γρ./κάτοικο/ημέρα

10.000 σκευάσματα

1.000 δραστικές ουσίες

26 δισ.$ κόστος αγοράς

(24 δισ. ευρώ)

3 Ευρώ / κάτοικο / χρόνο

Ελλάδα

​

30.000 τόνοι / χρόνο

8,2 γρ./κάτοικο/ημέρα

1.700 σκευάσματα

300 δραστικές ουσίες

39 κατηγορία Ι

60 κατηγορία ΙΙ

79 κατηγορία ΙΙΙ

33 εμβρυοτοξικά

46 πιθανώς

καρκινογόνα

75 οικοτοξικά

56 απαγορευμένα

6 «Βρώμικα»

164 εκ. ευρώ κόστος

15 ευρώ /κάτοικο/χρόνο

Σκευάσματα

365

372

292

Φυτοφάρμακα 2000

Πετράκης Δημήτρης Παιδοχειρουργός

Επίπεδα οργανοφωφορικών στο υδάτινο σύστημα� της Ελλάδας - Kωνσταντίνου και συν. 2006��

Είδος Ops Ποσοστό ανίχνευσης

Diazinon 78,6% (Aμερική 2%)

Pirimiphos Methyl 40,1%

Dichlorvos 9,1%

Malaoxon(Malathion) 35,4% (Aμερική 2%)

Fenthion 52,6%

Parathion methyl ++ 29,7% (Aμερική 12%)

Azinphos methyl 44%

Methidathion 42,2%

Quinalphos ++ 38%

Diazinon Malathion Fenthion Parathion Αzinphos meth.

Αλιάκμονας 160 ng/l 110 ng/l 210 ng/l

Aξιός 102 ng/l 2000 ng/l 5 ng/l 362 ng/l

Έβρος 210 ng/l 210 ng/l

Άραχθος 360 ng/l

Λούρος 60 ng/l 70 ng/l

Καλαμάς 775 ng/l 30 ng/l 271 ng/l

Eυρώτας 90 ng/l 230 ng/l 30 ng/l

Παμβώτιδα 2015 ng/l 1227 ng/l 12 ng/l 16 ng/l

Λουδίας 183 ng/l

Λίμνη Μόρνου 100 ng/l

Aμβρακία 56 ng/l

​

​

Τα γεωργικά φάρμακα είναι υπεύθυνα για το 60% των συνολικών ρύπων σε ποτάμια και λίμνες της Ελλάδας.

«Υδατικά οικοσυστήματα» Α.Τρικαλιώτη

​

​

«Τα παρασιτοκτόνα στους υγροτόπους της Ελλάδας»

Διδακτορική Διατριβή, Χημικού M.Sc Σταμάτη Νικολάου, 2012

Η μέγιστη επιτρεπόμενη συγκέντρωση �φυτοφαρμάκων στο πόσιμο νερό είναι 0,1 μg/l (ppm)

1 nanogram =0.001 micrograms

1 gram =1 000 000 micrograms

1 gram =1 000 000 000 nanograms

Καταστήματα εμπορίας φυτοφαρμάκων στην Ελλάδα�Αναλογία καταστημάτων ανά κατοίκους και στρέμματα στη Κρήτη

​

1: 2.334 κατ.

1: 11.733 στρ.

266 : 621.000

340 : 730.000

1 : 2.147

Πελοπόννησος 9,6%

249 : 582.000

1 : 2.337

Ν.Αιγαίο 1,6%

43 : 308.000

1 : 7.162

Θεσσαλία 13%

Ήπειρος 4%

110 : 337.000

1 : 3.063

Αν. Μακεδ-Θράκη 7,5%

192 : 606.000

1: 3.156

Κρήτη 10,3%

Δυτ. Μακεδ. 3,4%

87 : 282.000

1 : 3.241

Ιόνια 1,8%

48 : 206.000

1 : 4.291

140

1 : 1.881 κατ.

1:10.470 στρ.

60

1: 1.256 κατ.

1: 8.850 στρ.

22

1 : 3.891 κατ.

1:24.090 στρ.

44

1 : 3.558 κατ.

1:13.470 στρ.

Πετράκης Δημήτρης Παιδοχειρουργός

ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ �ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΚΡΗΤΗΣ �ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ 2014-2020 - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2013

�����. � Περιβαλλοντικά προβλήματα από τις καλλιέργειες στη Κρήτη ��Περδικάτσης Β, Κισλάρη Ε, Πασαδάκης Ν, Πεντάρη Δ, Μελέτη ρύπανσης εδάφους θερμοκηπίων από φυτοφάρμακα. Πολυτεχνείο Κρήτης Τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων, 2ο Συνέδριο Επιτροπής Οικονομικής Γεωλογίας, Ορυκτολογίας και Γεωχημείας, Θεσσαλονίκη 2005

Β. Ρύπανση ατμόσφαιρας

Γ. Ζωγόπουλος, Γεωπόνος Μεσσηνίας

4 χιλιάδες τόνοι Nylon αντικαθίστανται στην Ελλάδα κάθε χρόνο στα θερμοκήπια και μέχρι to 2000

δυστυχώς καίγονταν στα χωράφια

​

Με τη καύση τους εκπέμπονταν 24 χιλ. τόνοι CO2 (2 Kgr πετρέλαιο🡪 1 kg PET 🡪 6 Kgr CO2)

​

τα

​

φυτοφάρ

​

μ

​

ακα

​

που

​

ανιχνεύθηκαν

​

στη

​

δειγ

​

μ

​

ατοληψία

​

Α

​

,

​

φαίνεται

​

πως

​

συνιστούν

​

μ

​

όνι

​

μ

​

η

​

ρύπανση

​

του

​

εδάφους

​

,

​

καθώς

​

αυτή

​

πραγ

​

μ

​

ατοποιήθηκε

​

κατά

​

την

​

προετοι

​

-

​

μ

​

ασία

​

του

​

εδάφους

​

και

​

πριν

​

την

​

εφαρ

​

μ

​

ογή

​

των

​

φυτοφαρ

​

μ

​

άκων

​

.

τα

​

φυτοφάρ

​

μ

​

ακα

​

που

​

ανιχνεύθηκαν

​

στη

​

δειγ

​

μ

​

ατοληψία

​

Α

​

,

​

φαίνεται

​

πως

​

συνιστούν

​

μ

​

όνι

​

μ

​

η

​

ρύπανση

​

του

​

εδάφους

​

,

​

καθώς

​

αυτή

​

πραγ

​

μ

​

ατοποιήθηκε

​

κατά

​

την

​

προετοι

​

-

​

μ

​

ασία

​

του

​

εδάφους

​

και

​

πριν

​

την

​

εφαρ

​

μ

​

ογή

​

των

​

φυτοφαρ

​

μ

​

άκων

​

.

Α. Ρύπανση εδάφους

Τα φυτοφάρμακα που ανιχνεύθηκαν στη δειγματοληψία φαίνεται πως συνιστούν μόνιμη ρύπανση του εδάφους καθώς αυτή πραγματοποιήθηκε κατά τη προετοιμασία του εδάφους και πριν την εφαρμογή των φυτοφαρμάκων�

Aνθρωπογενείς οργανικοί ρύποι σε ιζήματα από το νότιο Κρητικό�M. Mandalakis et al./Chemosphere 106 (2014) 2

Aνθρωπογενείς οργανικοί ρύποι σε ιζήματα από το νότιο Κρητικό�Institute of Marine Biology, Biotechnology and Aquaculture, Hellenic Centre for Marine Research, Gournes Pediados, �Department of Maritime Studies, University of Piraeus, Institute of Oceanography, Hellenic Centre for Marine Research

• Υδρογονάνθρακες: 326-3.758 ng/g, από επίγεια ανθρωπογενή προέλευση
• Πολυκυκλικοί αρωματικοί υδρογονάνθρακες - PAHs: 9-60 ng/g, από αερολύματα καύσης
• Οργανοχλωριωμένες ενώσεις�Ηexachlorocyclohexane -HCH: 222-7052 pg/g�p, p 0-DDT: 37 - 2.236 pg/g και

Πολυχλωριομένα διφαινίλια PCBs: 38-1.182 pg/g�

H προέλευση τους απεδόθη σε ανθρωπογενείς χρήσεις από χρήση φυτοφαρμάκων στις χώρες Β. Αφρικής (HCH), σε νεώτερες χρήσεις DDT και σε ρύπανση από πλοία

​

• Τα PCBs είναι σε φθίνουσες τιμές

EFSA: «η ημερήσια πρόσληψη είναι χαμηλότερη από τις δόσεις που θεωρούνται καρκινογόνες»

• 93% των φρέσκων, 100% των ιχθυοκαλλιεργειών και 74% των κατεψυγμένων περιείχαν PCBs

​

• 35% των φρέσκων, 36% των καλλιεργούμενων και 46% των κατεψυγμένων ψαριών είχαν φυτοφάρμακα οργανοχλωρίνες

​

• 100% των δειγμάτων είχαν PAHs

35% των φρέσκων, 66% των καλλιεργούμενων και 24% των κατεψυγμένων είχαν Benzo[a]pyrene

.

Cirillo TCirillo T, Viscardi VCirillo T, Viscardi V, Fasano ECirillo T, Viscardi V, Fasano E, Farina ACirillo T, Viscardi V, Fasano E, Farina A, Amodio-Cocchieri R. Polychlorinated biphenyls, organochlorine pesticides, and polycyclic aromatic

hydrocarbons in wild, farmed, and frozen marine seafood marketed in Campania, Italy. J Food Prot. 2009 Aug;72(8):1677-85.

​

Τι σχέση έχουν τα φυτοφάρμακα �με το πετρέλαιο;

• Το 16% του παραγόμενου πετρελαίου δεν χρησιμοποιείται για παραγωγή ενέργειας αλλά για προϊόντα όπως

​

• πλαστικά, χημικά, οικοδομικά υλικά, φάρμακα, λιπάσματα και φυτοφάρμακα

​

​

16%

�

Χλωροβενζόλιο

Χλωροβενζόλιο

Χλωροσουλφονικό οξύ

Χλωροσουλφονικό οξύ

DDT

Oξύ

Oξύ

Oξύ

Oξύ

Πετρέλαιο ή φυσικό αέριο 🡪αιθυλένιο🡪

Aιθανόλη🡪 Ένυδρη χλωράλη

​

Production of DDT

Walter H. C. RueggebergWalter H. C. Rueggeberg, David J. Torrans

Ind. Eng. Chem., 1946, 38 (2), pp 211–214

Τα πυρεθροειδή και το πετρέλαιο�

Cypermethrin

Cyfluthrin

Οξείδωση τολουόλιου

​

+

φαινόλη

Φαινοξυβενζοϊκό οξύ

Cyano-(3-phenoxyphenyl)methyl]3-(2,2-dichloroethenyl)-2,2-dimethylcyclopropane-1-carboxylate

Προπάνιο

Ακετυλένιο

Αιθυλένιο

Αιθάνιο

Καρκινογόνο

Ενδοκρινής διαταράκτης

Νευροτοξικό

Αναπαραγωγική τοξικότητα

Τοξικό σε μέλισσες και ψάρια

Βενζοϊκό οξύ

Παρασκευή Paraquat-Grammoxon από φυσικό αέριο και κάρβουνο�

Πυριδίνη

διπυριδίνη

χλωρομεθάνιο

Paraquat 1962

Υψηλή τοξικότητα

μεθανόλη

​

CH3OHCH3OH + HClCH3OH + HCl → CH3Cl + H2O

​

Εμβρυοτοξικό

Νευροτοξικό

CH4 + Cl2 🡪CH3Cl +HCl

μεθάνιο

Φυσικό αέριο

. Οξεία αναπνευστική � και πεπτική βλάβη

. Αυτοκτονίες 70%

. Parkinson’s

. Οξειδωτικό stress

. Αναστολέας

φωτοσύνθεσης

Λιθανθρακόπισσα

Κάρβουνο�

Παρασκευή Glyphosate από αιθυλένιο�

trichloroethylene

>150 εκατoμ

τόνοι το 2016

Research and Markets. «Τhe Ethylene Technology Report 2016 –Research and Markets”. www. esearchandmarkets.com. Retrieved 19 June 2016

Καρκινογόνο, ασφυξιογόνο

​

HC≡CHHC≡CH + 2 Cl2HC≡CH + 2 Cl2 → Cl2CHCHCl2

​

Ακετυλένιο

🡪�+Cl2

-HCl

Αιθυλένιο

CCl2HCl+H2O🡪ClCH2CO2H+2HCl

χλωρακετικό οξύ 420.000 τόνοι/χρόνο

+ΝΗ4

CClCOONH4

+H3PO4� +HCl

Mannich� οξείδωση

ιμινοδιακετικό οξύ

Glyphosate

Λεμφώματα -ROS�Ανθεκτικότητα�Διάσπαση DNA�Προώθηση Γ.Τ.Ο.

Παραγωγή Διχλωροπροπένιου από προπάνιο

• To προπένιο (C3H6) παράγεται από τη κλασματική διάσπαση του πετρελαίου και από το φυσικό αέριο
• Είναι το επόμενο από το ethylene χρήσιμο κλάσμα του πετρελαίου (παγκόσμια παραγωγή = 35 εκατ. τόνοι)

• C3H6

+Cl2

• Διχλωροπροπένια- C3H4Cl2, Διχλωροπροπάνιο- C3H6Cl2

Επιχλωροχυδρίνη- C3H5ClO

Ερεθιστικές, καρκινογόνες, τοξικές,

εύφλεκτες ουσίες που διασπούν

το DNA, οξειδωτικό stress,

απαγορευμένες από ΕΕ

Προπένιο

Τοξικός ατμοσφαιρικός ρύπος,

οξειδωτικό stress

Pearl GTL στο Ras Laffan, Qatar- 2011

Χημική παραγωγή Mancozeb

​

• To Mancozeb και όλοι οι μεταβολίτες του ethylenethiouria, ethyleneurea, ethylene bisisothiocyanate sulphide, ethylene thiuram disulphide παράγονται από τη πυρόλυση της νάφθας [μίγμα υδρογονανθράκων της πρώτης απόσταξης πετρελαίου αποτελούμενη από LPG (liquified petroleum gas - υγραέριο-φωταέριο) μέχρι τις κηροζίνες και τους αρωματικούς υδρογονάνθρακες και παραφίνες με ατμό]

​

• Στo μόριο του mancozeb (C4H6MnN2S4)x(Zn)y από το 2013, εμφανίστηκε ως νέο προϊόν με τη προσθήκη ομάδας 1,3,4-thiadiazole (αντιφλεγμονώδες, αντιβακτηριακό, ενισχυτικό βιολογικής δράσης),και η τοξικότητα του mancozeb και του διπλού μυκητοκτόνου αυξήθηκε

Κοινές χημικές ιδιότητες υδρογονανθράκων-φυτοφαρμάκων

​

• Τα φυτοφάρμακα από πετρέλαιο, ανεξάρτητα της διαλυτότητας τους (υδατοδιαλυτά ή λιποδιαλυτά) είναι πολωμένες ουσίες, ενώνονται εύκολα με το οξυγόνο, το όζον ή το άζωτο.

​

• Τα αλογόνα θα εγκαταλείψουν το μόριο στη πρώτη ευκαιρία, θα ενωθούν με μεθύλια και θα προκαλέσουν αναστολή σύνθεσης πρωτεϊνών από υπομεθυλίωση προκαλώντας τις πρώτες βλαπτικές επιπτώσεις.

​

• Η ρίζα που μένει προκαλεί οξειδωτικό stress, καταστρέφει τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, ιδίως αυτά που σχετίζονται με τα φωσφολιπίδια των μεμβρανών

​

• Τα φυτοφάρμακα από αρωματικούς υδρογονάνθρακες ή με μικρό αριθμό ατόμων άνθρακα, με ή χωρίς αλογόνα, είναι τα πιο επιβλαβή στην υγεία και στο περιβάλλον

Mηχανισμoί επίδρασης των φυτοφαρμάκων σε διάφορα όργανα του σώματος �

Είσοδος φυτοφαρμάκου στον οργανισμό:

Με τη τροφή, το δέρμα και το αναπνευστικό το φυτοφάρμακο έρχεται σε επαφή με τη κυτταρική

μεμβράνα είτε είναι υδρόφιλο (Glyphosate) είτε υδρόφοβο (λιπόφιλο) (Chlorpyrifos).

Οι δεσμοί υδρογόνου των μορίων υδρογονανθράκων ή φυτοφαρμάκων ενώνονται πολύ εύκολα σευδάτινο εξωκυττάριο περιβάλλον με Ν ή Ο μιας αζωτούχας ένωσης όπως είναι η πρωτεϊνη ή το DNA. Οι σφαιρικές πρωτεϊνες (αιμοσφαιρίνη, μυοσφαιρίνη, καταλάσες) και οι δικτυωτές πρωτεϊνες όπως το κολλαγόνο στο δέρμα είναι πολύ ευάλωτες σε οξειδωτική αφυδάτωση από υδρόφιλα φυτοφάρμακα

Η έκθεση σε λιπόφιλα φυτοφάρμακα θα προκαλέσει βιοσυσσώρευση του φυτοφαρμάκου στο λιπώδη ιστό και οξειδωτικό stress.

​

​

​

Σφαιρικές πρωτεϊνες �αιμοσφαιρίνη - μυοσφαιρίνη - καταλάση

Υδρογονάνθρακες�Φυτοφάρμακα

RΝΑ, πρωτεΐνες, γλουταθειόνη

To Βενζόλιο και το Βρωμιούχο Μεθύλιο είναι καρκινογόνα

Bolt HMBolt HM, Gansewendt B. Mechanisms of carcinogenicity of methyl halides�Crit Rev Toxicol. 1993;23(3):237-53

Τα παιδιά δεν είναι μικροί μεγάλοι

Πολλά φυτοφάρμακα και χημικά περνούν τον

πλακούντα (οργανοχλωρίνες, οργανοφωσφορικά,

Φθαλικές ενώσεις, πολυχλωριωμένα διφαινύλια,

δισφαινόλη, πολυκυκλικοί αρωματικοί

υδρογονάνθρακες)

​

To άθροισμα των επιβλαβών χημικών μπορεί να

μη είναι πρόβλημα για την μητέρα,

αλλά μπορεί να είναι για το έμβρυο (μικρό

βάρος γέννησης, μικρή περίμετρος κεφαλής,

κρυψορχία, υποσπαδίας, υποθυρεοειδισμός) �

Φυσικοί παράγοντες είναι ανεκτοί για τη μητέρα,

αλλά είναι επιβλαβείς για το έμβρυο (ζέστη,

ιονίζουσα ακτινοβολία)

Claire Petit, Cécile Chevrier, Gaël Durand, Christine Monfort, Florence Rouget, Ronan Garlantezec and Sylvaine Cordier.

Impact on fetal growth of prenatal exposure to pesticides due to agricultural activities:

a prospective cohort study in Brittany, France. Environmental Health20109:71

Τα παιδιά δεν είναι μικροί μεγάλοι

H έκθεση γυναικών στο 1ο και 2ο

μήνα εγκυμοσύνης σε φυτοφάρμακα

(οργανοχλωρίνες, οργανοφωσφορικά)

και άλλους χημικούς παράγοντες,

έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην

μορφογένεση,

διαφοροποίηση,

ανάπτυξη στην εμβρυϊκή περίοδο,

ανάπτυξη και λειτουργία οργάνων όπως:

μικρό βάρος γέννησης, μικρή περίμετρος

κεφαλής, κρυψορχία, υποσπαδίας,

υποθυρεοειδισμός, σχιστίες, birth defects

νευροβλάστωμα, νεφροβλάστωμα, οστεοσάρκωμα,

λευχαιμίες

Placental Toxicology of Pesticides

​

Gladis Magnarelli and Natalia Guiñazú

​

IDEPA-CONICET, Universidad Nacional del Comahue,

​

Argentina

Gladis Magnarelli and Natalia Guiñazú. Placental Toxicology of Pesticides

DEPA-CONICET, Universidad Nacional del Comahue, Argentina. 2012

Olshan. Cancer Res,1990, 50(11):3 Bearer. “The special and unique vulnerability

of children to environmental hazards”Neurotoxicology, 2000. 21(6):925

Τα παιδιά είναι πιο ευαίσθητα στην έκθεση στα φυτοφάρμακα

Ο Jean-Pierre Manceau, πρώην δήμαρχος του Preignac (Μπορντώ) και ερευνητής στο CNRS (Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας) ανέφερε το 2012 ραγδαία αύξηση του παιδικού καρκίνου στο χωριό, που βρίσκεται πολύ κοντά στους αμπελώνες.

Το ερευνητικό και ιατρικό ινστιτούτο Inserm στη Γαλλία, συνέδεσε

την έκθεση σε παρασιτοκτόνα με την εμφάνιση της λευχαιμίας.

Επιστημονικές εκθέσεις επιβεβαίωσαν ότι το Folpet, που ανιχνεύθηκε, συνδέεται με την εμφάνιση του καρκίνου.

Το Εθνικό Ινστιτούτο για τη παρακολούθηση της Υγείας στη Γαλλία καθώς και ο οργανισμός Υγείας της περιοχής, ζήτησαν

να γίνει έρευνα στα παιδιά της περιοχής για τον εντοπισμό περιπτώσεων ασθενών με καρκίνο

Phosmet

Folpet

μεταβολίτες όπως της θαλιδομίδης

+ thiophosgene

🡪

Βλάβες αναδίπλωσης DNA

Διασπάσεις χρωματίδων

Καρκίνος, Λεμφώματα

🡪

🡪

🡪

🡪

Φυτοφάρμακα - ενδοκρινείς διαταράκτες, παχυσαρκία, ανθεκτικότητα ινσουλίνης, διαβήτης, αγγειοπάθειες

UK

USA

50-60

60-70

Διαχρονική εξέλιξη φυτοφαρμάκων και ασθενειών

Διαχρονική επίπτωση και Θνησιμότητα Non Hodgkin’s lympoma

Διαχρονική επίπτωση � καρκίνου μαστού

Tα Ops προκαλούν:

Αναστολή αρωματάσης, Αύξηση οιστρογόνων και

σε συνδυασμό με τροποποίηση γονιδίων (cyclins, IGFBP3, keratin 18, c-Ha-ras oncogene, HSP 27, MCM2 and TP53) σχετικών με καρκίνο μαστού.

Αναστολή σεροτονίνης -παχυσαρκία

Αύξηση κινάσης C και και βιοδεικτών φλεγμονής,αδυναμία αποκατάστασης βλαβών DNA

​

​

Τα Pyrethroids είναι ορμονικοί διαταράκτες

​

Παγκόσμια επιδημιολογία καρκίνου όρχεων-� Randall E. Harris και επινεφριδίων

Eπιδημιολογία λεμφωμάτων

Hodkgin’s L

Non Hodkgin’s L

Eπιδημιολογία Alzheimer’s

Θάνατοι Alzheimer’s - Glyophosate

Παγκόσμια επίπτωση Alzheimer’s

Eπιδημιολογία Parkinson’s

Parkinson’s - ηλικία

Parkinson - Glyophosate

Επιδημιολογία φλεγμονών

Infection Landscapes: February 2011

www.infectionlandscapes.org

Έρπης ζωστήρας

Επιδημιολογία αυτοάνωσων νοσημάτων

Τα αυτοάνοσα νοσήματα (ΑΝ) είναι ο διαβήτης τύπου-1, η σκλήρυνση κατά πλάκας, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η Crohn’s, o λύκος κ.ά. Οι γυναίκες είναι το 75% των ΑΝ

Αυτοάνοση θυρεοειδοπάθεια

Τα Ops και τα Pyrethroids αυξάνουν τις Thyrotrophin Releasing Hormone, TSH και θυρεοειδικά αντισώματα

Eπιδημιολογία Γενετικών νοσημάτων

Μέχρι το 2001είχαν βρεθεί 1,100 γενετικά νοσήματα�Τα Ops αναστέλλουν τη σύνθεση DNA, RNA, νουκλεοτιδίων, συνενζύμων, τη μεταφορά ενέργειας και σημάτων στο κύτταρο και προκαλούν χρωμοσωματικές ανωμαλίες και τροποποίηση γονιδίων ��

Διαχρονική επίπτωση Διαβήτη

CDC

​

ΗΠΑ 1980-2011

ΚΑΝΑΔΑΣ 1998-2009

Επιδημιολογία Κατάθλιψης και αυτισμού

Περιστατικά μείζονος κατάθλιψης

στις ΗΠΑ από 1910–60

Επίπτωση αυτισμού σε κάθε 1000

παιδιά στις ΗΠΑ , 1996-2007

Διαχρονική εξέλιξη πληθυσμού και γονιμότητας

Παγκόσμια φαρμακευτική αγορά

Δαπάνες

Aξία

Έσοδα

Εξασφάλισαν τα φυτοφάρμακα τροφή στον αυξανόμενο πληθυσμό ή αξιοποίθηκαν εμπορικά τα προϊόντα κλασματικής απόσταξης πετρελαίου;�

Ελλάδα στη κρίση�Ελληνική Στατιστική Αρχή 2015

Κάθε 5 χρόνια και 1% αύξηση στο ποσοστό θανάτων http://www.paulchefurka.ca/Population.html

2016

� Ημερήσια παγκόσμια ανθρωπογενή παραγωγή � και κατανάλωση αερίων και νερού� Πετράκης Δημήτρης Παιδοχειρουργός� � Η καύση και η αλογόνωση των � υδρογονανθράκων είναι μία από� τις βασικές αιτίες της παγκόσμιας � αύξησης νοσηρότητας και � θνησιμότητας

Mega tones

Εκατ. τόνοι

.

.

.

.

20

40

60

80

.

100

CO2

Αέρια από καύση Αργού πετρελαίου

και Φυσικού αερίου

O2

.

.

.

120

140

160

Αέρια ανθρώπων

O2

CO2

5,6

6,3

110

68,4

17

​

.

9,1

143

6,5

Νερό

Νερό

3,6

Οι άνθρωποι για να κάψουν τους

υδρογονάνθρακες:

​

Καταναλώνουν 14 φορές το Οξυγόνο που

χρειάζονται οι ίδιοι και

Παράγουν 22 φορές περισσότερο Διοξείδιο

άνθρακα και νερό, από τις φυσικές εκπομπές

Παγκόσμιες συνέπειες του ανταγωνισμού για τα ορυκτά καύσιμα�Πετράκης Δημήτρης Παιδοχειρουργός

1ος Παγκόσμιος Πόλεμος

«Τα φυτοφάρμακα έγιναν για την κάλυψη των αναγκών του αυξανόμενου πληθυσμού της γης»�Πετράκης Δημήτρης Παιδοχειρουργός�

• 11.930 χρόνια οι αγρότες χρησιμοποιούσαν φυσικούς σπόρους, γη, νερό, ζώα και φυσικά φυτοπροστατευτικά. Ο πληθυσμός της γης ήταν το 1 μ.Χ μερικές εκατοντάδες χιλιάδες και το 1.935 μ.Χ.

2 δις – αύξηση 1 εκ%

• Σε 80 χρόνια (1.935 - 2.015 μ.Χ.) ο πληθυσμός έγινε 8 δις

​

1.930

2 δις

2.016

8 δις

Πρόβλεψη 2050

12 δισεκατομμύρια

1 μ.Χ.

100.000

Η τραγική αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας και φυτοφαρμάκων δεν είχαν κίνητρο την κάλυψη αναγκών αύξησης πληθυσμού και τροφής ��

Παγκόσμιος

πληθυσμός

σε δις

​

.

.

.

.

.

.

2

4

6

8

10

12

1955

2005

2

6,5

+ 250%

Παγκόσμια κατανάλωση

αργού πετρελαίου

σε εκατ. τόνους/ημέρα

​

​

.

.

.

.

.

0,55

5,5

+1000%

Παγκόσμια παραγωγή

φυτοφαρμάκων σε χιλιάδες τόνους

.

.

.

.

20

40

60

80

100

+340%

25

85

1

2

3

4

5

.

.

.

.

2

4

6

8

10

12

+ 50%

Πληθυσμός

Ελλάδας

σε εκατ.

11

7,6

6

.

.

.

.

Παγκόσμια αύξηση

παραγωγής σιτηρών

σε εκατ. τόνους

.

.

.

.

200

550

200

400

600

800

+ 275%

Wheat in the world, B.C. Curtis - FAO Population growth in Mexico - EMERGO GROUP, 2013 Global oil production - US E.I.Administration

Year

Πετράκης Δημήτρης Παιδοχειρουργός

���Μεταβολές γεωργικού πληθυσμού Ελλάδας�Οι δημογραφικές εξελίξεις στη νεώτερη Ελλάδα (1830-2007) �Β. Κοτζαμάνης, Ε. Ανδρουλάκη

1828

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

2030

1850

1880

1910

1940

1970

2000

.

.

.

12

11

.

11

11,2

10,9

10,1

8,8

8,3

7,8

0,7

1,4

2

4,8

6,2

Εκατομμύρια

1,2

1,9

2,7

3,3

3,9

4,5

4,5

3,5

2,8

1,1

0,8

0,4

Ελληνική Στατιστική Αρχή 2010 -2015

Γεωργικός πληθυσμός

Μη γεωργικός πληθυσμός

Πετράκης Δημήτρης Παιδοχειρουργός

Φυτοφάρμακα - Γεωργική παραγωγή �και κλιματική αλλαγή�

Η έρευνα PESETA (Ευρωπαϊκή

Ένωση) προβλέπει μείωση έως

και 27% σε αύξηση θερμοκρασίας κατά

2,5⁰C. Η Αν. Κρήτη θα έχει τις

μεγαλύτερες επιπτώσεις

γεωγραφικός διαχωρισμός ανάλογα με τις

​

προβλεπόμεν

​

ες αλλαγές στις γεωργικές αποδόσεις

​

,

​

αποτυπώνετ

​

αι στον παρακάτω

​

χάρτη

​

.

​

Η ζώνη

​

4

​

(

​

Μεσογειακή

​

)

​

περιλαμβάνει τις χώρες της νότιας Ευρώπης

​

(

​

Ελλάδα

​

,

​

Ιταλία

​

,

​

Ισπανία

​

,

​

Πορτογαλία

​

).

γεωγραφικός διαχωρισμός ανάλογα με τις

​

προβλεπόμεν

​

ες αλλαγές στις γεωργικές αποδόσεις

​

,

​

αποτυπώνετ

​

αι στον παρακάτω

​

χάρτη

​

.

​

Η ζώνη

​

4

​

(

​

Μεσογειακή

​

)

​

περιλαμβάνει τις χώρες της νότιας Ευρώπης

​

(

​

Ελλάδα

​

,

​

Ιταλία

​

,

​

Ισπανία

​

,

​

Πορτογαλία

​

).

Γεωγραφικός διαχωρισμός ανάλογα �με τις προβλεπόμενες αλλαγές �στις γεωργικές αποδόσεις. Σε Ν. Ευρώπη

(Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία) οι

μεγαλύτερες μειώσεις της αγροτικής παραγωγής

Το υπάρχον αγροτικό μοντέλο ανάπτυξης δεν έχει μέλλον

Οι Ατζέκοι καλλιεργούσαν

καλαμπόκι, φασόλια,

πιπεριές chili, ντομάτες

στα αρδευόμενα Chinampas

και τα αποθήκευαν το 1519

χωρίς χρήση φυτοφαρμάκων

��

Το Mexico το 2015 έκανε εισαγωγή του 30% του καλαμποκιού του από ξένες χώρες για κάλυψη εσωτερικών αναγκών.

Το Mexico είναι η γενέθλια χώρα της γνήσιας ποικιλίας καλαμποκιού

​

​

Το 1990, υψηλά επίπεδα

φυτοφαρμάκων βρέθηκαν στον

ομφάλιο λώρο νεογνών και σε

βιοδείκτες παιδιών προσχολικής

ηλικίας στη κοιλάδα Yaqui του Mexico

E A GuilletteE A Guillette, M M MezaE A Guillette, M M Meza, M G AquilarE A Guillette, M M Meza, M G Aquilar, A D Soto,

and I E GarciaAn anthropological approach to

the evaluation of preschool children exposed to

pesticides in Mexico. Environ Health Perspect.

1998 Jun; 106(6): 347–353.

Το 2015, το 25% των ενηλήκων

Μεξικανών είχαν Διαβήτη.

415 εκατ. άτομα έχουν διαβήτη στο

κόσμο και 44 εκατ. είναι στη Β. Αμερική,

με προοπτική το 2040 να αυξηθούν σε

60 εκατ.

Το 2050, οι ανάγκες του πληθυσμού

δεν θα καλύπτονται από τα αγροτικά προϊόντα, σύμφωνα με το υπάρχον

μοντέλο αγροτικής ανάπτυξης

(FAO-2011)

​

​

Κανάλια Chinampas

Συμπεράσματα�

• Η αλόγιστη και υπέρμετρη χρήση φυτοφαρμάκων στην Ελλάδα έχει επηρεάσει τη τροφική αλυσίδα και τη βιόσφαιρα.
• Φυτοφάρμακα που έχουν μητρικές ουσίες υδρογονάνθρακες είναι δυνητικά κυτταροτοξικά, γονιδιοτοξικά και καρκινογόνα (οργανοφωσφορικά, καρβαμιδικά, νηματοδοκτόνα, πυρεθρίνες)
• Η μακροχρόνια έκθεση σε φυτοφάρμακα και άλλες χημικές ουσίες συσχετίζονται με την αύξηση της νοσηρότητας, ειδικής θνησιμότητας και αύξησης κόστους υγείας

​

​

​

​

​

​

Εκδήλωση ΙΣΑ, 11 Μάρτη 2017. Αθήνα �Πετράκης Δημήτρης Παιδοχειρουργός

Άμεσες προτεραιότητες για τη χρήση φυτοφαρμάκων �

• Συνεργασία ιατρών με άλλους επιστήμονες και ενημέρωση του κοινού Βιοπαρακολούθηση ειδικών κατηγοριών εκτεθειμένων, με επιδημιολογικές και κλινικές μελέτες συσχέτισης έκθεσης και αύξησης νοσηρότητας
• Σταδιακός περιορισμός χρήσης των φυτοφαρμάκων, ιδιαίτερα όσων έχουν μητρικές ουσίες τους υδρογονάνθρακες
• Ανώτατο όριο χρήσης φυτοφαρμάκων για τις βασικές καλλιέργειες και ενημέρωση κοινού από Δ/ση Γεωργίας για τις ετήσιες καταναλώσεις φυτοφαρμάκων στη χώρα
• Αλλαγή της νομοθεσίας για τις αποστάσεις ψεκασμών, τα ληγμένα και απαγορευμένα φυτοφάρμακα, τις αδειοδοτήσεις σκευασμάτων χωρίς μελέτες επιπτώσεων κ.τ.λ.
• Επαναπροσδιορισμός του μοντέλου αγροτικής ανάπτυξης σε συνθήκες μνημονίων, κλιματικής αλλαγής, νέων εμπορικών συμφωνιών
• Απεξάρτηση της αγροτικής παραγωγής από το πετρέλαιο και τα φυτοφάρμακα
• Εθνικό και κατά Περιφέρεια καλλιεργητικό πλάνο, με στόχο να γίνει η Ελλάδα διατροφικά αυτάρκης, με διατροφή χωρίς χημικά φυτοφάρμακα

​

Εκδήλωση ΙΣΑ, 11 Μάρτη 2017. Αθήνα �Πετράκης Δημήτρης Παιδοχειρουργός

τοξικότητα

Κίνδυνος = Χ έκθεση

αναπτυξιακή φάση

​

Σας ευχαριστώ πολύ !

Πετράκης Δημήτρης

Παιδοχειρουργός 11Μαρτίου 2017