Κεφάλαιο 2^ο – Εισαγωγή στον αυτισμό

Ενότητα 1^η – Εμπόδια στη διαδικασία Προσωποκεντρικού σχεδιασμού που σχετίζονται με τον αυτισμό

Μέρος 7^ο : - Τελετουργικά και εμμονές

A holistic approach to person-centered planning for people with autism

Erasmus+ KA2: Strategic partnership for innovation for adult education

​

Agr. No: 2018-1-EL01-KA204-047788

AUTISM_PCP Masterclass of facilitators

AUTISM_PCP

Τελετουργικά και εμμονές στις Διαταραχές αυτιστικού Φάσματος

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Σημεία - Κλειδιά

• Αρκετά παιδιά και έφηβοι στο φάσμα του αυτισμού έχουν ρουτίνες, τελετουργικά, εμμονές και ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.
• Τέτοιες συμπεριφορές βοηθούν τα παιδιά και τους εφήβους με αυτισμό να νιώθουν λιγότερο άγχος και περισσότερο ικανοί ν’ ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος.
• Η συμπεριφορά αυτή ίσως να χρήζει αντιμετώπισης εάν έχει αρνητικές επιπτώσεις στο παιδί ή σε άλλα άτομα.

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Ορισμοί

• Εμμονή είναι η προσκόλληση των σκέψεων ή των συναισθημάτων ενός ατόμου σε μία συγκεκριμένη ιδέα, εικόνα ή επιθυμία (όπως π. χ. του ατόμου που θέλει να μιλά αποκλειστικά για τους ανελκυστήρες).
• Ψυχαναγκασμός είναι η παρόρμηση για την εκτέλεση μιας συγκεκριμένης πράξης ή με ένα συγκεκριμένο τρόπο(όπως π. χ. η ανάγκη να ισιώνει κανείς τα πιρούνια στο τραπέζι).
• Η λέξη τελετουργικό χρησιμοποιείται για να περιγράψει μία επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά που ένα άτομο φαίνεται να υιοθετεί συστηματικά προκειμένου να ηρεμήσει ή να αποτρέψει το αίσθημα άγχους (όπως π. χ. η τακτοποίηση των μαξιλαριών με συγκεκριμένη σειρά πριν τον ύπνο).

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Εμμονές (1)

• Τα παιδιά και οι έφηβοι με αυτισμό μπορεί να εστιάζουν σε υπερβολικό βαθμό σε αγαπημένα τους παιχνίδια, δραστηριότητες και θέματα συζήτησης.
• Για παράδειγμα, τα μικρότερα παιδιά μπορεί να κάνουν συλλογή από κλαδιά, μπάλες ή να θέλουν να γνωρίζουν την ημερομηνία γέννησης όσων συναντούν. Μπορεί να ανοιγοκλείνουν πόρτες ξανά και ξανά, ή να τρέχουν κάθε φορά που μπαίνουν σε καινούριο χώρο για να βρουν την τουαλέτα και να τραβήξουν το καζανάκι. Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορεί να έχουν πολύ περιορισμένα ενδιαφέροντα ή ενασχολήσεις, όπως το να θέλουν να γνωρίζουν τα πάντα για τα τρένα.

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Εμμονές (2)

• Ορισμένα παιδιά μεταπηδούν από το ένα ενδιαφέρον στο άλλο, ή από τη μία εμμονή στην άλλη. Η προσκόλληση σε ένα θέμα μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες ή και μήνες πριν περάσουν σε άλλο.
• Άλλα άτομα αναπτύσσουν ένα ενδιαφέρον – π. χ. για τα τρένα – κατά την πρώιμη παιδική ηλικία και συνεχίζουν κατά τη διάρκεια της εφηβείας και της ενηλικίωσης.

​

​

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Τελετουργικά

• Μερικά παιδιά και έφηβοι με αυτισμό ακολουθούν τελετουργίες.
• Για παράδειγμα, κάποια παιδιά μπορεί να τοποθετούν αγαπημένα αντικείμενα σε συγκεκριμένες θέσεις, π. χ. σε μια γωνία στο βάθος του συρταριού που βρίσκεται στο υπνοδωμάτιο.
• Μπορεί να πρέπει να βγάλουν τα αντικείμενα αυτά από τη θέση τους για να τα αγγίξουν πριν πάνε για ύπνο.
• Μπορεί να πίνουν μόνο από συγκεκριμένα κύπελλα ή να κάνουν τις ίδιες ερωτήσεις περιμένοντας συγκεκριμένες απαντήσεις.

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Ρουτίνες

• Οι ρουτίνες συχνά είναι πολύ σημαντικές για τα αυτιστικά παιδιά και τους εφήβους.
• Η αντιμετώπιση των αλλαγών και των μεταβάσεων μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη.
• Μπορεί να θέλουν να τρων, να κοιμούνται ή να φεύγουν από το σπίτι με τον ίδιο τρόπο κάθε φορά.
• Για παράδειγμα, μπορεί ένα παιδί να πάει χαρούμενο για ύπνο αν ακολουθηθεί η τακτική ρουτίνα αλλά να μην κάθεται στο κρεβάτι αν αυτή διακοπεί.
• Μπορεί να αναστατωθούν πολύ αν αλλάξει η διαδρομή για το σχολείο ή το νηπιαγωγείο, ή μπορεί να επιμείνουν να φορούν τα ρούχα τους με την ίδια σειρά κάθε πρωί.

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Με ποιους τρόπους βοηθούν οι εμμονές, οι ρουτίνες και τα τελετουργικά τα παιδιά και τους εφήβους που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού

• Δεν γνωρίζουμε τα αίτια που προκαλούν εμμονικές συμπεριφορές ή της ανάγκης για ύπαρξη ρουτίνας και τελετουργικών.
• Η αιτία μπορεί να μην είναι η ίδια για όλους.
• Όσον αφορά τα μικρά παιδιά με αυτισμό, μιας και έχουν περιορισμένες δεξιότητες στο παιχνίδι, τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα μπορεί να αποτελούν πηγή χαράς.
• Οι εμμονές, οι ρουτίνες και τα τελετουργικά βοηθούν ορισμένα παιδιά στο αυτιστικό φάσμα να διαχειριστούν το στρες και το άγχος. Όταν νιώθουν πίεση επειδή δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει γύρω τους, οι εμμονές και οι τελετουργίες τους επιτρέπουν να ανακτήσουν εν μέρει τον έλεγχο πάνω στο περιβάλλον.
• Οι αισθητηριακές ευαισθησίες μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη εμμονών και τελετουργικών. Για παράδειγμα, παιδιά με αυτισμό μπορεί να χαϊδεύουν τα μαλλιά των άλλων ανθρώπων όποτε έχουν τη δυνατότητα γιατί απολαμβάνουν αυτή την αίσθηση ή γιατί τα βοηθά να νιώθουν ηρεμία them.
• Ορισμένα παιδιά στο φάσμα δυσκολεύονται με το σχεδιασμό και η ύπαρξη αυστηρής ρουτίνας ή τελετουργικού είναι παρηγορητική καθώς τα ανακουφίζει από τη νευρικότητα ή το άγχος.

​

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Πώς να διαχειριστούμε τις εμμονές, τις ρουτίνες και τα τελετουργικά των αυτιστικών παιδιών (1)

• Μερικά παιδιά στο αυτιστικό φάσμα – και οι οικογένειές τους – τα καταφέρνουν να ζουν με καθημερινές εμμονικές συμπεριφορές, ρουτίνες και τελετουργικά. Άλλοι μπορεί να θέλουν να βρουν διαφορετικούς τρόπους διαχείρισης αυτών των συνηθειών.
• Αν σκέφτεστε κάποιο διαφορετικό τρόπο προσέγγισης αυτών των καταστάσεων, ίσως να βοηθούσαν ορισμένες ερωτήσεις σχετικά με τις συνήθειες αυτές και τους τρόπους με τους οποίους επηρεάζουν το παιδί και την οικογένεια. Για παράδειγμα:
• Η συμπεριφορά του παιδιού σας επηρεάζει την ικανότητά του για μάθηση;
• Η συμπεριφορά του παιδιού σας επηρεάζει την κοινωνική του ζωή;
• Η συμπεριφορά του παιδιού σας επηρεάζει τις δυνατότητες της οικογένειας να ασχοληθεί με καθημερινές δραστηριότητες, να πάει ταξίδι ή διακοπές;
• Πώς θα νιώθατε εάν η συμπεριφορά παρέμενε ίδια και τα επόμενα χρόνια;
• Η συμπεριφορά του παιδιού σας βλάπτει το ίδιο ή τους άλλους;

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Πώς να διαχειριστούμε τις εμμονές, τις ρουτίνες και τα τελετουργικά των αυτιστικών παιδιών(2)

Οι απαντήσεις που θα λάβετε σε αυτά τα ερωτήματα ίσως βοηθήσουν ν’ αποφασίσετε εάν αξίζει η προσπάθεια ν’ αλλάξετε την κατάσταση. Σε περίπτωση που η απόφασή σας είναι να προσπαθήσετε για την αντιμετώπιση των εμμονών και των ρουτινών του παιδιού, τότε οι απαντήσεις μπορούν να βοηθήσουν στο πού να εστιάσετε.

​

Προτού αναπτύξετε κάποιο σχέδιο διαχείρισης των εμμονών, τελετουργικών και ρουτινών, μια καλή ιδέα θα ήταν να λάβετε υπόψη σας το αναπτυξιακό επίπεδο και τις επικοινωνιακές δεξιότητες του παιδιού. Για παράδειγμα, διαθέτει τις επικοινωνιακές δεξιότητες που χρειάζονται για να καταλάβει τις οδηγίες που θα του δώσετε;

​

Επίσης, κάτι που μπορεί να καθορίσει τα επόμενα βήματα είναι η εργασία πάνω στο τι προκαλεί αυτή τη συμπεριφορά στο παιδί; Πρόκειται για αισθητηριακό ζήτημα; Πρόκειται για άγχος του παιδιού όταν αντιμετωπίζει το άγνωστο; Θα μπορούσατε ενδεχομένως να διαχειριστείτε τα αισθητηριακά ζητήματα ή το άγχος και αυτό ίσως να ελαττώσει τη συχνότητα αυτών των συμπεριφορών.

​

Εάν η συμπεριφορά του παιδιού σας δεν επηρεάζει αρνητικά τη ζωή του ή τους γύρω του, ωστόσο εξακολουθείτε να θέλετε να την περιορίσετε, τότε θα μπορούσατε να σκεφτείτε να θέσετε κάποια όρια. Παραδείγματος χάριν, μπορείτε να επιτρέψετε στο παιδί να μιλά για θέμα των ιδιαίτερων ενδιαφερόντων του για μισή ώρα μετά το σχολείο. Μετά από αυτό το διάστημα, θα πρέπει να προχωρήσει σε μια καινούρια δραστηριότητα.

​

Ακόμη, μπορείτε να βρείτε μια θετική διέξοδο για ένα εμμονικό ενδιαφέρον. Για παράδειγμα, εάν το παιδί ενδιαφέρεται για τους δεινόσαυρους, ίσως το βοηθήσει η δημιουργία ενός θεματικού λευκώματος.

​

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Απευθυνθείτε σε επαγγελματίες για να σας βοηθήσουν με τις εμμονές, τις ρουτίνες και τα τελετουργικά.

Ένας έμπειρος επαγγελματίας μπορεί να σας βοηθήσει να κατανοήσετε και να διαχειριστείτε την εμμονική συμπεριφορά, τις ρουτίνες και τα τελετουργικά του παιδιού.

Ένα θετικό πρώτο βήμα αποτελεί η συζήτηση με τον παιδίατρο, ψυχίατρο ή άλλο επαγγελματία υγείας που παρακολουθεί το παιδί, ή το εκπαιδευτικό υποστηρικτικό προσωπικό.

​

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Αυτισμός εναντίον Ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής

Αυτισμός

​

• κοινωνική-συναισθηματική αμοιβαιότητα
• μειωμένο ενδιαφέρον για διάλογο
• ασθενείς μη λεκτικές δεξιότητες
• έλλειψη εκφράσεων του προσώπου
• παρερμηνεία κοινωνικών σημάτων
• δυσκολία προσαρμογής σε διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα
• δυσκολία κατανόησης, ανάπτυξης και διατήρησης

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή

​

• ανεπιθύμητες σκέψεις, παρορμήσεις, εικόνες
• οι φυσιολογικές σκέψεις εκλαμβάνονται ως μη λογικές
• προσπάθειες αγνόησης, καταπίεσης σκέψεων και παρορμήσεων
• στόχος των ψυχαναγκασμών είναι η μείωση του άγχους και του στρες
• επίπεδα διορατικότητας

• Επαναλαμβανόμενη συμπεριφορά, ομιλία αντικείμενα
• Παρορμήσεις
• Ακαμψία στη ρουτίνα
• Ευαισθησία στο περιβάλλον
• Σταθερά ενδιαφέροντα

​

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

Βιβλιογραφικές αναφορές:

1. Raisingchildren.net. Obsessive behaviour, routines and rituals: autistic children and teenagers. https://raisingchildren.net.au/autism/behaviour/understanding-behaviour/obsessive-behaviour-asd
2. ESIPP project. http://esipp.eu/
3. Discover seven stars. Understanding Autism Obsessions, Routines, and Rituals. https://discoversevenstars.com/blog/understanding-autism-obsessions-routines/
4. Peace of mind. Autism Spectrum Disorder. https://peaceofmind.com/education/related-disorders/autism-spectrum-disorder-asd/
5. Rituals and Obsessions in Adults with Aspergers and High-Functioning Autism. https://www.youtube.com/watch?v=cocCKrc5MYQ
6. Trajkovski V, Vasilevska Petrovska I. Supporting social skills and positive parenting: manual for parents of children with autism spectrum conditions and professionals in their circle of support. Macedonian Scientific Society for Autism, Skopje, 2020; 1‒127. http://mssa.org.mk/en/manual/
7. Trajkovski V. Autism and Pervsive Developmental Disorders (handbook). Faculty of Phylosophi, Institute of Special Education and Rehabilitation, Skopje, 2011 (On Macedonian).

​

​

​

Erasmus+ Key Action 2: Strategic Partnerships for innovation in adult education

AUTISM_PCP - 2018-1-EL01-KA204-047788

A holistic approach to person-centered planning for people with autism

Erasmus+ KA2: Strategic partnership for innovation for adult education

​

Agr. No: 2018-1-EL01-KA204-047788

AUTISM_PCP

This project is funded by the European Commission through the Erasmus+ Programme (KA204 - Strategic Partnerships for adult education).

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors, and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein.

Supervised by IKY (State Scolarships Foundation) Erasmus+ National Agency Greece

This work is created under the Erasmus+ project and is licensed under the Creative Commons Attribution-Share Alike – 3.0 License