5. ÜNİTE: EKONOMİ ve SOSYAL HAYAT
Anahtar Kavramlar
Teknoloji, ekonomi
Geçmişten Günümüze Üretim Araçları
NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Kazanım: SB.7.5.2. Üretim teknolojisindeki gelişmelerin sosyal ve ekonomik hayata etkilerini değerlendirir.
Bu slaytla birlikte üretim teknolojisindeki gelişmelerin sosyal ve ekonomik hayata etkilerini değerlendireceksiniz.
İnsanoğlu yetenekleri sayesinde doğayı kısa sürede kontrol altına almıştır. İnsanlar, her dönem hayatlarını kolaylaştırıcı alet ve makineler yapmıştır. Bu birikim, üretimde teknolojik gelişmelerin olmasına katkı sağlamıştır.
XVIII. yüzyılın başlarında insanlar köylerde tarım ile uğraşıyordu. Tarlalarda insan ve hayvan gücüne dayalı bir üretim vardı. Tarlalardaki ürünler basit makineler ile ürün hâline getiriliyordu. Ürünlerin bir yerden başka bir yere ulaşması ise aylarca sürebiliyordu.
Avrupa’da XVIII. yüzyılın sonlarına doğru üretimde hızlı bir değişim yaşandı. Basit makineler yerine üretimi hızlandırıcı makineler icat edildi. İlk olarak İngiltere’de başlayan bu değişim, pamuklu dokuma alanında gerçekleşti. Bu alanda XVIII. yüzyılın en önemli icadı, John Kay’in yaptığı “Uçan Mekik” adlı dokuma tezgahı oldu. Bu icat sayesinde dokuma hızı arttı. Dokuma alanındaki bu ilerleme, iplik üretiminde yeni makinelerin icadını sağladı. Çıkrık makinesinin icadı ile iplik üretimi hızlandı. Böylece bir kişi aynı anda birden fazla makara ipliği üretimi yapabildi.
Uçan Mekik
İplik Tezgahı
James Watt tarafından geliştirilen buhar makinesi, su ve rüzgâr enerjisiyle çalışan makinelerin kullanımını azalttı.
Dokuma alanındaki değişim başka sanayi dallarının gelişmesini de sağladı. Üretimde teknolojinin yaygın kullanılmasını başlatan bu döneme Sanayi İnkılabı denildi.
Sanayi İnkılabı İngiltere’de başlamıştır.
Sanayi İnkılabı’ndan önce üretim, kas gücünün yanı sıra su ve rüzgâr gücüyle yapılıyordu. Bu nedenle atölyeler su kaynaklarına yakın yerlere kuruluyordu.
Buhar makinelerinin yaygınlaşması, kömür madenine duyulan ihtiyacı arttırdı. Çünkü bu dönemki makineler kömürle çalışıyordu. Sanayinin en önemli ham maddesi demir madeni idi. Makinelerin yapımı için demir madeni kullanılıyordu. Kömür, demir sanayisi için de önemli bir enerji kaynağıydı.
Sanayi Devrimi’nde kömür
Önceleri ürünleri taşıma işi at arabası ve su kanallarıyla yapılıyordu. Buhar makinesi ulaşım ve taşımacılıkta yeni gelişmeleri sağladı. Lokomotif ve gemilerde buhar makinesinin kullanımı ulaşımı kolaylaştırdı. Denizaşırı ticaretin gelişmesinde buharlı gemilerin katkısı büyük oldu.
1802’de Richard Trevithick tarafından icat edilen buharlı lokomotif, insan ve yük taşımacılığını hızlandırdı.
1800’lerin başında Robert Fulton tarafından yapılan buharlı gemi Clermont.
Sanayi Devrimi ile köylerden fabrikaların kurulduğu şehirlere hızla göç yaşandı. Konut ihtiyacı ve sağlık sorunları ortaya çıktı. Şehirlerdeki salgın hastalıklar sonucu binlerce insan hayatını kaybetti.
İngiltere’de sanayide başlayan değişim diğer Avrupa ülkelerine yayıldı. Sanayi İnkılabı birçok insanın hayat şartlarını iyileştirirken birtakım sorunların da temelini oluşturdu.
Neredeyse yirmi dört saat açık olan fabrikalarda, kadın ve erkekler hatta çocuklar ağır şartlarda ve uzun süreli mesailerle çalıştırılıyordu. İşçilerin aldıkları ücret ise geçimlerini sağlamakta yetersiz kalıyordu. Fabrikalarda ağır şartlarda çalışan insanlar, işçi sınıfının temelini attı. XIX. yüzyılın başlarında işçi sendikalarının kurulmasıyla çalışma koşullarında iyileşmeler yaşandı. Çıkarılan yasalarla çocuk işçi çalıştırılması yasaklandı.
Kendinizi 1800’lü yıllarda yaşayan bir fabrika işçisi olarak hayal ediniz. Çalışma şartlarınızın iyileşmesi için neler yapardınız?
Aşağıda Sanayi İnkılabı’nın olumlu ve olumsuz yönleri verilmiştir.
Verilen sonuç olumlu ise “ “, olumsuz ise “ “ sembollerine “ “ işaretini koyunuz.
Günümüzde üretim teknolojisindeki gelişmeler hayatımızın hızla değişmesini sağlamıştır. Üretimde yaşanan gelişmeler, insanların daha kaliteli bir yaşam sürmesine katkı sağlamıştır. Örneğin sağlık alanında yaşanan gelişmeler sayesinde ortalama insan ömrü uzamıştır.
Eğitimde teknoloji kullanımına duyulan ihtiyacın artması sonucu ülkeler de sosyal ve kültürel yönden güçlenmek için eğitimde teknolojiyi destekleyici yatırımlar yapmaya başlamıştır. Eğitimde akıllı tahta, tablet, yapay zeka vb. kullanımı bu yatırımlara örnek olarak verilebilir.
Günümüzde tarımsal üretimde modern makinelerin yaygınlaşması, üretimde verimin artmasını sağlamıştır. Aynı zamanda tarım ve sanayi sektörü üretim süreçlerinde iç içe yer almıştır. Tarladan alınan ve fabrikalarda modern tesislerde üretilen ürünler insanlara ulaşmaya başlamıştır.
Günümüzde ürünlerin bir yerden başka bir yere taşınması, ulaşım ağlarındaki gelişmeler sayesinde hızlanmıştır. Ülkelerin kara, deniz, demir ve hava yollarındaki gelişmeler üretim ekonomisine katkı sağlamıştır.
Bilgi üretiminin ve teknolojisinin gelişmesi, ekonomide bilgi sektörünü gündeme getirmiştir. Üretimde geleneksel üretim faaliyetleri, yerini bilgi üretimine bırakmaya başlamıştır.
Ekonomisinin temelini bilginin oluşturduğu ülkeler; bilgiyi üreten, işleyen ve satan toplumlar olma yolunda hızla ilerlemektedir. İletişim araçlarının yaygınlaşması ise dünyayı hem ekonomik hem de sosyal yönden etkilemeye devam etmektedir.
Üretim teknolojisindeki gelişmeler hayatımızı olumlu yönde etkilediği gibi hayatımıza birtakım olumsuzlukları da getirmiştir. Bu olumsuzluklardan bazıları şöyledir;
Üretim teknolojisindeki gelişmelerin sosyal ve ekonomik hayatımıza etkileri nelerdir? Örnekler veriniz.
Görsellerde üretim teknolojilerinin sosyal ve ekonomik hayatımıza etki eden olumsuzlukları anlatılmaktadır. Bu olumsuzlukların neler olduğunu ilgili alanlara yazınız.
Hava kirliliği
Su kirliliği
Trafik sorunu
Çarpık kentleşme
Nüfus artışı
Kuraklık
Sanayi İnkılabı’nın ortaya çıkardığı işçi sınıfının haklarını korumak amacıyla oluşturulan kuruluş, aşağıdakilerden hangisidir?
A) Sendika
B) Kooperatif
C) Lonca
D) Ahilik
MEB ÇIKMIŞ SORULAR
Sanayi İnkılabı sonucunda Avrupa’da fabrikalaşma başladı ve hızlı üretim artışı yaşandı.
Bu durumun Avrupa’da aşağıdakilerden hangisine yol açtığı söylenebilir?
A) Sömürgeciliğe
B) Coğrafi Keşiflere
C) Demokratikleşmeye
D) Rönesans Hareketlerine
MEB ÇIKMIŞ SORULAR
Aşağıdakilerden hangisi üretim teknolojisindeki gelişmelerin olumlu yönlerinden biridir?
A) İnsanların refah seviyesini yükseltmesi
B) Bazı el sanatlarını ortadan kaldırması
C) Doğal kaynakları daha hızlı tüketmesi
D) Ülkeler arasında gelişmişlik farkını arttırması
MEB ÇIKMIŞ SORULAR
17.yy’da tarıma dayalı olan dünya ekonomisi yerini sanayileşme olgusuna bırakmaya başladı. Bu olgu ile birlikte siyasi, sosyal ve ekonomik alanda gelişmeler yaşandı.
Aşağıdakilerden hangisi bu gelişmelerden biri değildir?
A) Üretimin hızlanması
B) Kentlerde işçi sınıfının oluşması
C) Ulaşım imkanlarının azalması
D) Sanayileşmiş ülkelerin zenginleşmesi
MEB ÇIKMIŞ SORULAR
Aşağıdakilerden hangisi Sanayi İnkılabı’yla ortaya çıkan işçi sınıfının sorunlarını çözmek ve haklarını korumak amacıyla kurulmuştur?
A) Şirketler
B) Sendikalar
C) Kooperatifler
D) Üniversiteler
MEB ÇIKMIŞ SORULAR
I. Tarım sektöründe insan gücüne dayalı üretimin yerini makineler alırken şehirlerde yeni kurulan fabrikalarda iş gücü ihtiyacı doğmuştur.
II. Şehirlerde nüfus hızla artmış ve günümüzün metropol denilen büyük şehirleri oluşmuştur.
III. Köylerde çalışan insanlar hızla şehirlere doğru göç etmişlerdir.
IV. Şehirlerde altyapı sorunları, çevre kirliliği ve çarpık kentleşme gibi sorunlar ortaya çıkmıştır.
Sanayi İnkılabı’nın ortaya çıkardığı yukarıdaki gelişmelerin neden - sonuç ilişkisine göre sıralaması aşağıdakilerin hangisinde doğru verilmiştir?
A) I - II - III - IV
B) II - III - I - IV
C) I - III - II - IV
D) III - IV - I - II
MEB ÇIKMIŞ SORULAR
MEB ÇIKMIŞ SORULAR
• Ham madde ihtiyacı arttı.
• Sanayi ürünlerinin üretimi arttı.
• İhtiyaç fazlası ürünleri satacak pazar arayışları başladı.
Sanayi İnkılabı’nın sonucunda gerçekleşen yukarıdaki durumlar haritada numaralandırılarak verilen taralı alanlardan hangisinde ilk önce yaşanmıştır?
A) I B) II C) III D) IV
Sanayi İnkılabı aşağıdaki ülkelerden hangisinde ortaya çıkmıştır?
A) İngiltere
B) Fransa
C) İtalya
D) Almanya
MEB ÇIKMIŞ SORULAR
Aşağıdakilerden hangisi Sanayi İnkılabı’nın sosyal sonuçlarından biridir?
A) Üretim alanı genişlemiştir.
B) Üretilen ürün miktarı artmıştır.
C) Çekirdek aile yaygınlaşmıştır.
D) Bilime dayalı teknikler geliştirilmiştir.
MEB ÇIKMIŞ SORULAR
�Bu metinde Sanayi İnkılabı’nın aşağıdaki alanlardan hangisine etkisi vurgulanmıştır?
A) Sosyal
B) Dinî�C) Bilimsel
D) Siyasi
MEB ÇIKMIŞ SORULAR
Sanayi İnkılabı sonucunda şehirlerde çok sayıda fabrika kuruldu. Şehirler hızla artan fabrikaların işçi ihtiyacı nedeniyle göç alarak büyüdü. Daha iyi şartlarda yaşamak isteyen köylüler şehirlere göç etmeye başlayınca köylerde nüfus azalırken şehirlerde nüfus artışı gerçekleşti.
Aşağıdakilerden hangisi Sanayi İnkılabı’nın ekonomik alandaki sonuçlarındandır?
A) Köyden kente göçlerin artması
B) İnsan ilişkilerinin zayıflaması
C) Çekirdek aile yapısının yaygınlaşması
D) Seri üretime geçilmesi
5 Eylül 2021 Bursluluk Sınavı Sorusu
Aşağıdakilerden hangisi üretim teknolojisindeki gelişmelerin insan hayatındaki olumsuz etkilerinden biridir?
A) Tarımda verimin yükselmesi
B) Hayat kalitesinin artması
C) Ulaşımın daha kısa sürede yapılması
D) Çevre kirliliğinin oluşması
4 Eylül 2022 Bursluluk Sınavı Sorusu
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
…………………………… Devrimi ile köylerden fabrikaların kurulduğu şehirlere hızla göç yaşanmıştır.
Günümüzde ürünlerin bir yerden başka bir yere taşınması, ……………………..……… ağlarındaki gelişmeler sayesinde hızlanmıştır.
Sanayi İnkılabı ile buhar makinelerinin yaygınlaşması, ………………………………. madenine duyulan ihtiyacı artırmıştır.
kömür
ulaşım
Sanayi
BOŞLUK DOLDURMA
Sanayi Devrimi ile birlikte şehirlerdeki çevre kirliliği azalmıştır.
Sanayi İnkılabı ile beraber büyük fabrikalar kurulmuş ve seri üretim başlamıştır.
Günümüzde tarımda modern makinelerin yaygınlaşması, üretimde verimin azalmasına neden olmuştur.
DOĞRU-YANLIŞ
Üretim teknolojilerindeki gelişmeler kas gücüne duyulan ihtiyacı azalttı yerini makine gücüne bıraktı. Bu durum üretim miktarının artmasını sağladı. İnsanlar birçok ürüne daha ucuza sahip olmaya başladı. Bununla birlikte çocuklar ve kadınlar daha ucuza ağır işlerde çalıştırılarak hakları ihlal edildi. Zengin ve fakir arasındaki ekonomik fark hızla açıldı. Sanayi üretimindeki bu değişiklik zamanla tarım alanında da yaşanmaya başladı. Tarımda makineleşme hızla artarken köyde işsiz kalan insanların şehirlere göç etmesine neden oldu.
Bu bilgilerden hareketle aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?
A) Sanayinin gelişmesiyle şehir nüfusu azalmıştır.
B) Üretim miktarındaki artış ürün fiyatlarının artmasına neden olmuştur.
C) Üretim teknolojilerindeki değişimin hem olumlu hem de olumsuz sonuçları olmuştur.
D) Fabrika sahipleri fabrikada çalışan insanların haklarını korumuşlardır.
ÇOKTAN SEÇMELİ
İngiltere’de ortaya çıkan Sanayi İnkılabı’ndan sonra en hızlı gelişme tekstil alanında gerçekleşmiştir. Dokuma tezgahları geliştirilerek daha fazla üretim yapılmaya başlanmıştır. Daha önceleri on beş dokumacının yaptığı işi artık bir kişinin gözetimindeki dokuma makineleri yapabilmektedir. Yaşanan bu değişimin insanlar üzerinde olumlu etkileri olduğu gibi olumsuz etkileri de olmuştur.
Aşağıdakilerden hangisi Sanayi İnkılabı’nın olumsuz sonuçlarına örnek gösterilebilir?
A) Üretim miktarının artması
B) İşsizliğin artması
C) Az zamanda çok üretim yapılması
D) İnsanların daha az emek harcamaları
ÇOKTAN SEÇMELİ
XIX. yüzyılda üretim teknolojilerindeki gelişmeler kas gücüne duyulan ihtiyacı azalttı. Üretim arttı, insanlar birçok ihtiyacını daha ucuza karşılamaya başladı. Bunun olumsuz etkileri de oldu. Örneğin, çok çalışıp az kazanan işçi sınıfı doğdu. Zenginleşmenin eşit oranda olmaması sonucu sosyal ve ekonomik sorunlar çıktı. Tarım da makineleşme sonucu insan gücüne duyulan ihtiyacın azalması ve sanayileşmenin artması sonucunda köyden kente göç hızlandı. Bu durum kentlerde plansız yapılaşmaya ve beraberinde çeşitli sosyal ve ekonomik sorunlara neden oldu.
Sanayi İnkılabı’nın sonuçlarıyla ilgili metinden yola çıkarak aşağıdaki yorumlardan hangisine ulaşılamaz?
A) 19. Yüzyıl öncesinde insan gücüne duyulan ihtiyaç daha fazlaydı.
B) Gelişen ülkelerde kas gücüne duyulan ihtiyaç arttı.
C) Gelişmelerin olumlu etkisi olduğu gibi olumsuz etkileri de vardır.
D) Çiftçilerin topraklarını işleyip ekmesi kolaylaşmıştır.
ÇOKTAN SEÇMELİ
Günümüzde traktörler ve biçerdöverler başta olmak üzere diğer gelişmiş araçlarla büyük tarım alanları kas gücüne gerek duyulmaksızın ekip biçiliyor, sulanıyor ve tarım alanlarından ürün toplanıyor.
Yukarıda verilen bilgiye göre aşağıdakilerden hangisi vurgulanmak istenmiştir?
A) Sosyal hayatta vakıflar
B) Üretim teknolojisindeki gelişmeler
C) Hayvancılık faaliyetlerinin değişimi
D) Ticaret faaliyetlerinin büyümesi
ÇOKTAN SEÇMELİ
Avrupa’da XVIII. ve XIX. yüzyıllarda yeni buluşların üretime olan etkisi ve buhar gücüyle çalışan makineler ile makineye dayalı endüstri ortaya çıkmıştır.
Buna göre sanayi inkılabı sonucunda,
I. Yaşam standartları yükselmiştir.
II. Ham madde ihtiyacı artmıştır.
III. Fabrikalarda çalışacak işçiye ihtiyaç duyulmuştur.
gibi yargılardan hangilerine ulaşılabilir?
A) I ve II
B) II ve III
C) I ve III
D) I, II ve III
ÇOKTAN SEÇMELİ
YARARLANILAN KAYNAKLAR
7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitabı
YAZARLAR
Öznur AÇIL
Hülya GÜVENÇ
Ayşegül HAYTA
Sezcan KILIÇ