MΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΚΡΟΧΡΟΝΙΑ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΦΥΤΟΦΑΡΜΑΚΑ

​

Πετράκης Δημήτρης – Παιδοχειρουργός, Συνεργάτης Εργαστηρίου

Τοξικολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης

��Ιστορία φυτοφαρμάκων� ���

10.000 π.Χ.

7.000 π.Χ.

1.600 π.Χ.

1.100 μ.Χ.

1.930 μ. Χ.

2.000 μ.Χ.

​

​

χρόνο

​

σποράς

χρόνο

​

σποράς

χρόνο

​

σποράς

χρόνο

​

σποράς

επιφανειακής

​

κατεργασίας

​

.

ενσωμάτωση

​

της

​

φυτικής

​

μάζας

​

στο

​

έδαφος

​

• Επιλογή σπόρων, χρόνου και πυκνότητας σποράς
• Eμποτισμός σπόρων σε λιόζουμο, μούργα (amurca) κοπριά και σόδα
• Αμειψισπορά, συγκαλλιέργεια, ηλιο-απολύμανση
• Διάλυμα πικρής αγγουριάς ή λούπινου
• Εντομο-απωθητικοί καπνοί από φυτά ή καβούρια, ψάρια, κοπριά και κέρατα
• Στάχτες από συκιά ή βελανιδιά και σανδαράκη
• Εντομοκτόνα παρασκευάσματα από κισσό, αψιθιά, κέδρο, καπνό
• Δηλητηριασμένα δολώματα για έντομα
• Ορυκτές οργανομεταλλικές ενώσεις πίσσας, θείου, αρσενικού ή υδραργυρου
• Εντομοκτόνα αλκαλοειδή nicotine and anabasine από φυτά καπνού
• Εντομοκτόνες πυρεθρίνες από χρυσάνθεμα και συνθετικά πυρεθρινοειδή
• Ροτενόνη, ισοφλαβόνες και σαπωνίνες φυτικής προέλευσης

• Εντομοκτόνα

Οργανοχλωρίνες

π.χ. DDT (1939,

Swiss Paul Müller)

Οργανοφωσφορικά� Καρβαμιδικά� Νεονικοτινοιεδή

Πυρεθρίνες

• Ζιζάνιοκτόνα
• Μυκητοκτόνα
• Νηματοδοκτόνα

Πως δημιουργήθηκε η ανάγκη, ο εθισμός και η εξάρτηση στα φυτοφάρμακα;

• Το 16% του παραγόμενου πετρελαίου χρησιμοποιείται για παραγωγή άλλων προϊόντων
• Οργανοχλωρίνες, οργανοφωσφορικά, καρβαμιδικά, πυρεθροειδή, ζιζανιοκτόνα όπως Paraquat - Grammoxon και Glyphosate - Round up, Διχλωροπροπένιο, λιπάσματα κ.ά. παρασκευάζονται από ορυκτά καύσιμα
• Η ανακάλυψη και πρώτη χρήση των οργανοφωσφορικών, έγιναν από τον Gerhard Schrader το 1936 στα εργαστήρια χημικού πολέμου της ναζιστικής IG Farben και μετέπειτα της Bayer AG
• Ο Γερμανός χημικός Otto Ambros, παρά τη μεταπολεμική καταδίκη του για πειράματα αερίων νεύρων και μουστάρδας της BASF και IG Farben σε 3000 κρατούμενους στρατοπέδων εξόντωσης, φυγαδεύτηκε από τον αμερικάνικο στρατό στις ΗΠΑ και να συμμετέχει στα εργαστήρια χημικού και βιολογικού πολέμου του αμερικάνικου στρατού σε στρατιώτες και στη DOW, για τη κατασκευή βομβών Napalm και φωσφόρου
• Η ανακάλυψη των DDT για εξολόθρευση των ψειρών των αμερικανών στρατιωτών και των φυτοκτόνων - αποφυλλοτικών ζιζανιοκτόνων 2,4-D και 2,4,5-Τ έγιναν στα εργαστήρια χημικού και βιολογικού πολέμου του αμερικάνικου στρατού στο Aberdeen Arsenal - Maryland και χρησιμοποιήθηκαν ως πορτοκαλί παράγοντας για την εξόντωση των βιετναμέζων στρατιωτών
• Το νηματοδοκτόνο χλωροπικρίνη ανήκει στα χημικά όπλα μαζικής καταστροφής

​

​

​

​

16%

�

Τα συνθετικά φυτοφάρμακα είναι παραπροϊόντα ορυκτών καυσίμων

Το 16% του παραγόμενου

πετρελαίου χρησιμοποιείται

για παραγωγή άλλων προϊόντων

Διαφήμιση 1961

Billion of barrels /year

Φυτοφάρμακα

Πετρέλαιο

Πληθυσμός

36,5

7,5

6

5

1

4

3

2

Μillion

Tons

H κατανάλωση πετρελαίου, παραγώγων του π.χ. φυτοφαρμάκων και ο υπερπληθυσμός έχουν παράλληλη αύξηση

Τα περισσότερα φυτοφάρμακα είναι παραπροϊόντα ορυκτών καυσίμων

China patent 101628890B 2009 και CN102532195A , Royal Society of Chemistry 2012

​

Η αύξηση της κατανάλωσης ενέργειας και φυτοφαρμάκων δεν είχαν κίνητρο την κάλυψη

πληθυσμιακών και διατροφικών αναγκών �

B.C. Curtis, S. Rajaram, H. Gómez Macpherson.(Eds). BREAD WHEAT. Improvement and Production. FAO. 2002. ISBN 92-5-104809-6. Total Petroleum and Other Liquids Production. International Energy Statistics: 1980-2018. U.S. Available from: Energy Information Administration

Υπηρεσία Περιβαλλοντικής Προστασίας των ΗΠΑ - EPA, Εθνικό Ινστιτούτο για την Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία - NIOSH

Calvert M. Geoffrey και συν. 2016, Grube A και συν. 2011

Παγκόσμια

40 γραμμάρια πετρέλαιο/ημέρα/κάτοικο

52,6 εκ. τόνοι

πετρέλαιο/χρόνο

6 εκ. τόνοι/χρόνο

2 γρ./κάτοικο/ημέρα

10.000 σκευάσματα

1.000 δραστικές ουσίες

35 δισ.$ κόστος αγοράς

(32 δισ. ευρώ)

4 Ευρώ / κάτοικο / χρόνο

Ελλάδα

​

30.000 τόνοι / χρόνο

8,2 γρ./κάτοικο/ημέρα

1.700 σκευάσματα

300 δραστικές ουσίες

39 κατηγορία Ι

60 κατηγορία ΙΙ

79 κατηγορία ΙΙΙ

33 εμβρυοτοξικά

46 πιθανώς

καρκινογόνα

75 οικοτοξικά

56 απαγορευμένα

6 «Βρώμικα»

181 εκ. ευρώ αξία/έτος

16,5 ευρώ/κάτοικο/έτος

Σκευάσματα

365

372

292

Φυτοφάρμακα 2000

Πετράκης Δημήτρης Παιδοχειρουργός

�Τα φυτοφάρμακα μετά την είσοδο στον οργανισμό με την αναπνοή, το δέρμα και το πεπτικό οξειδώνονται, κλέβουν ηλεκτρόνια, παράγουν ελεύθερες ρίζες και αναστέλλουν ένζυμα νεύρων και παραγωγής ενέργειας �

Μείωση οξειδίου αζώτου

​

​

Αύξηση ασβεστίου

​

​

Στητική δυσλειτουργία

​

�Φλεγμονή μιτοχονδρίου

​

� Νέκρωση μιτοχονδρίου

​

​

Γήρανση και πρόωρος θάνατος κυττάρου

Υπεροξείδωση

Σε πολλές περιπτώσεις τα προϊόντα οξείδωσης μέσα στα κύτταρα των θηλαστικών και των φυτών είναι μεγαλύτερης έντασης και διάρκειας τοξικότητας από τις δραστικές ουσίες. Παράδειγμα o οξειδωμένος μεταβολίτης του παραθείου που λέγεται Paraoxon , ή του Dimethoate που λέγεται phosphorothioate

Τα φυτοφάρμακα μπορούν να προκαλέσουν επιγενετικές διαταραχές ή μεταλλάξεις γονιδίων

Κύτταρο

Χρωμοσώματα - 23 ζεύγη

Το χρωμόσωμα �είναι από γονίδια

Τα γονίδια είναι από �DNA με 4 βάσεις

ΓΟΝΙΔΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ�25.000 ��ΕΠΙΓΕΝΕΤΙΚΗ:�Θερμοκρασία �Ακτινοβολία�Τρόφιμα �Φάρμακα ��ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙΣ�Γενετικές διαταραχές�

Τα φυτοφάρμακα κάνουν αλλαγές στην �εξωτερική μορφή του γενετικού υλικού �

Ακετυλίωση

Μεθυλίωση

Αναδιάπλαση

χρωματίνης

�

Χρωματίνη

Αλλαγή πρωτεϊνών

Αύξηση ομάδων

ξφ

ρτκ

δω

ακ

μο

Λάθος αντιγραφή

Θάνατος κυττάρου

Χημικές ομάδες του

φυτοφαρμάκου

ενώνονται με τα γονίδια

Τα φυτοφάρμακα προκαλούν επικίνδυνα λάθη στην ανάγνωση και στη γραφή του γενετικού υλικού

Hiroyuki Kojima και συν. 2010

Φλεγμονές �

Αυτοάνοσα�

Νευροεκφύλιση�

Καρδιαγγειακά �

Καρκινογένεση

​

​

Φυτοφάρμακα�

Τα φυτοφάρμακα με την ενεργοποίηση ορμονών και πρωτεϊνών προκαλούν αλλαγές εγγραφής γονιδίων�Viñuela A και συν. 2010, Snoeck Simon και συν. 2017

Τα φυτοφάρμακα βλάπτοντας τα γονίδια�προκαλούν ασθένειες � �

Οι βλάβες στα γονίδια μπορεί να είναι:

• Αλλαγή της σειράς των τμημάτων (βάσεων) του DNA (μετάλλαξη)
• Αλλαγή της μορφής των τμημάτων του DNA (πολυμορφισμός)
• Θρυματισμός DNA, αποκοπή τελικών άκρων γονιδίων (κούρεμα τελομερών)
• Οι αλλαγές μπορεί να είναι μόνιμες, να μεταδίδονται από γενιά σε γενιά, να επηρεάζουν τη λειτουργία και την ωρίμανση των πρωτεϊνών, να προκαλούν χρόνιες παθήσεις και καρκίνους

Κούρεμα άκρων χρωμοσωμάτων

Πρόωρη γήρανση, αύξηση νοσηρότητας

Πολυμορφισμός

Αυτοάνοσα, λοιμώξεις, αλλεργίες

Μετάλλαξη

Καρκίνος, λεμφώματα

Διαγραφή Διπλασιασμός Αναστροφή

Η μακροχρόνια έκθεση σε φυτοφάρμακα ενεργοποιεί κυτταρικούς, φλεγμονώδεις, ανοσολογικούς μηχανισμούς και οξειδωτικό stress προάγοντας τη καρκινογένεση �Ermler Sibylle και συν. 2013, Cohen A. Alan 2018 �

Η χρόνια έκθεση σε φυτοφάρμακα προκαλεί καρκινογένεση, παχυσαρκία,

υπογονιμότητα, χρόνιες και συγγενείς ασθένειες

Longnecker και συν. 1997 και 2001 , Rodgers M. Kathryn και συν. 2018

​

Αλλαγή εγγραφής στο πυρήνα των κυττάρων

Επαναπρογραμματισμός δράσεων,

εκφυλιστικά νοσήματα

Διαταραχή μετασχηματισμού επιθηλίων σε άλλους ιστούς

Φλεγμονές, καρκίνος παγκρέατος και προστάτη

Αναστολή ενζύμων ενέργειας

Αυτοάνοσα, φλεγμονές

Ενδοκρινική δράση π.χ. μετατροπή

τεστοστερόνης σε οιστρογόνα

Υπογονιμότητα, καρκίνος μαστού

Ένωση στο DNA

Αλλαγές γονιδίων - επιγενετικές

EDCs

Xenobiotic

Σύνθετοι μηχανισμοί δράσης στη χρόνια έκθεση σε φυτοφάρμακα

Jin L. και συν. 2008, Garcia‑Echeverria Carlos 2011, Santulli G και συν. 2015, IARC 2015, U.S. EPA 2015, Cetkovic- Cvrlje M. και συν. 2016,

Amizadeh Maryam και συν. 2017, Gowda Chandrika και συν. 2017, Mannick JB και συν. 2018

​

Βράχυνση τελομερών στα χρωμοσώματα

Πρόωρη γήρανση, αύξηση νοσηρότητας

Τα φυτοφάρμακα προκαλούν υπογεννητικότητα

Οργανοχλωρίνες

Ζιζανιοκτόνα

Πυρεθρίνες

Καρβαμιδικά

​

Οργανοφωσφορικά�

Οργανικοί ρύποι

Τοξίνες

Μέταλλα

Υπεριώδης ακτινοβολία

Μηκυτοκτόνα

​

Νηματοδοκτόνα�

Διοξίνες

Κάπνισμα

Βλάβη στο DNA των σπερματοζωαρίων από

διάφορα φυτοφάρμακα

και άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες

Οξειδωτικό�stress

Θερμοκρασία

Συγκριτική μελέτη ποσοστών κατακερματισμού DNA (DFI) και ποιότητας σπερματοζωαρίων - ωαρίων

σε σχέση με τη γεωγραφική περιοχή κατόπιν έκθεσης σε φυτοφάρμακα

Κέντρο Γονιμότητας Κρήτης 2017

​

Η παγκόσμια αύξηση των τάσεων νοσηρότητας σε χρόνιες ασθένειες ακολούθησε τη

διαχρονική κατανάλωση φυτοφαρμάκων

Agricultural Health Study 1993-2018, IARC 1986, Guillette A. & συν. 1998, Thompson W. & συν. 2009, OECD 2012, Rappazzo K. & συν.

2016, International Diabetes Federation 2017, American Cancer Society 2017, Petrakis D. & συν. 2017, WHO 2019, Shrestha S. & συν. 2017

Burns S. Jane και συν. 2014

Clavin W 2002

Elmquist J.K. και συν. 1999

Lai J. και συν. 2006

Peris-Sampedro F. και συν. 2015

Stanojlovic Milos και συν. 2019

Tanaka Keiji 2019

Thannickal T. C. και συν. 2007

​

Τα φυτοφάρμακα προκαλούν αυτοάνοσα και αναπτυξιακά νοσήματα�Laila Yousef AL-Ayadhi and Gehan Ahmed Mostafa. Elevated serum levels of macrophage-derived chemokine and thymus and activation-regulated chemokine in autistic children.J Neuroinflammation. 2013; 10: 72. doi: 10.1186/1742-2094-10-72�

​

Η νευρο-φεγμονώδης και αυτοάνοσος διαταραχή των λεμφοκυττάρων από έκθεση σε φυτοφάρμακα κατά τη οργανογένεση είναι αιτιολογικός παράγοντας πρόκλησης αυτισμού, λευχαιμίας και μερικών λεμφωμάτων

​

​

Λεμφοκύτταρο

Διαφορές παιδιών και ενηλίκων στη έκθεση στα φυτοφάρμακα

1. Μοναδικοί τρόποι έκθεσης (πλακούντας, θηλασμός)

2. Τα παιδιά έχουν ιδιαιτερότητες και δεν είναι μικροί μεγάλοι

Η συχνή διατροφή, το μικρό ύψος από το έδαφος, η περιέργεια,

η μεγάλη αναλογία επιφάνειας και όγκου σώματος, η άγνοια των κινδύνων, η ανεπάρκεια

μηχανισμών μεταβολισμού φυτοφαρμάκων, θα προκαλέσουν συγκέντρωση

φυτοφάρμακων 3 - 7 φορές μεγαλύτερη ανά μονάδα βάρους και θα καθυστερήσουν 3-9

φορές την εξουδετέρωση τους σε σύγκριση με τους ενήλικες

​

3. Τα πρόωρα, νεογέννητα και βρέφη είναι πιο ευαίσθητα

​

4. Αποβολές, συγγενείς ανωμαλίες, αναπτυξιακές διαταραχές,

προωρότητα, λευχαιμία και παιδικός καρκίνος σχετίζονται

με τη περιγεννητική έκθεση σε φυτοφάρμακα

​

​

​

​

Συγγενείς ανωμαλίες και καρκίνος από περιγεννητική έκθεση σε φυτοφάρμακα

Brender JD. και συν. 2010, Androutsopoulos V.P. και συν. 2013 , Michalakis M. και συν. 2014, Schwartz L.C. και συν. 2019

​

�������Η λιποτοξικότητα , η παχυσαρκία και οι συνοδές χρόνιες ασθένειες σχετίζονται με τη χρόνια έκθεση σε φυτοφάρμακα και άλλα χημικά υποπροϊόντα των ορυκτών καυσίμων � ��

Obesity, Persistent Organic Pollutants

and Related Health Problems

​

Loukia Vassilopoulou, Christos Psycharakis,

Demetrios Petrakis, John Tsiaoussis, Aristides M Tsatsakis

​

Obesity and Lipotoxicity. Pages 81-110

Springer International Publishing. 2017

Η διαταραχή ισορροπίας στην ενέργεια είναι η αιτία

της κλιματικής αλλαγής και της παχυσαρκίας

Τα φυτοφάρμακα και άλλες χημικές ουσίες προκαλούν αναιμία στα παιδιά και νευρολογικές ασθένειες σε ενήλικες� �

Το οξειδωτικό stress συμμετέχει στη πρόκληση αναιμιών και αυτισμού στα παιδιά καθώς και σε σοβαρές νευροεκφυλιστικές ασθένειες όπως Alzheimer’s, Parkinson’s

Η έλλειψη σιδήρου στα παιδιά επηρεάζει τη συμπεριφορά και τις ικανότητες αντίληψης και προσοχής

Τα φυτοφάρμακα σχετίζονται με την ανεπάρκεια της βιταμίνης D� Ffrench-Constant H. Richard 2013

Η έκθεση σε μικρές ποσότητες φυτοφαρμάκων (οργανοχλωρίνες - DDT) προκάλεσε μείωση της βιταμίνης D

Οι «εκτεθειμένες» σε φυτοφάρμακα γυναίκες σε θερμοκηπιακές καλλιέργειες μπορεί να έχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης βλαβών για καρκίνο του μαστού �

• Η μακροχρόνια έκθεση γυναικών σε

φυτοφάρμακα θερμοκηπίων

προκαλεί αύξηση του κινδύνου

εμφάνισης προκαρκινικών και

καρκινικών παθήσεων

​

• Οι εκτεθειμένες γυναίκες είχαν σημαντικά

μεγαλύτερο κίνδυνο από τις μη

εκτεθειμένες να αναπτύξουν όγκους

μαστού, κυστική και φλεγμονώδη

μαστοπάθεια

​

• Οι γυναίκες ηλικίας 40-49 χρονών είχαν

μεγαλύτερο κίνδυνο από τις γυναίκες

ηλικίας 50-75 ετών

Dolapsakis G, Vlachonikolis IG, Ververis C, Tsatsakis A. Mammographic findings and occupational

exposure to pesticides currently in use on Crete Eur. J. Cancer. 2001. Aug: 37(12):1531- 6

Μακροχρόνιες επιπτώσεις της έκθεσης σε συγκεκριμένες κατηγορίες φυτοφαρμάκων

Alavanja M.C. συν. 2014, Mrema J. E. συν. 2017 COPIKTRA Verastem Inc. 2018

WHO 2012, Goldner WS και συν. 2013, Paoloni-Giacobino A. 2014

Αναπαραγωγικές και αναπτυξιακές επιπτώσεις της χρόνιας έκθεσης σε φυτοφάρμακα

Jørgensen KT και συν. 2014, Yoshida M. και συν. 2015, Cremonese C. και συν. 2017

Εγκάρσια τομή Μαγνητικής Τομογραφίας σε δεξιά οπτική νευρίτιδα

Diethylphosphate (DEP) 620 pgr/mgr (όριο 60pgr/mgr) σε δείγματα τριχών

Εργαστήριο Τοξικολογίας Κρήτης 2014

​

​

Επιπτώσεις της χρόνιας έκθεσης φυτοφαρμάκων σε ζώα� Andrew P και συν. 1986, Ηinabarger D.L και συν. 1986, Mañas F.J. και συν. 2009, Sonne C. και συν. 2010, Oskam Irma και συν. 2010, Larsen K. Και συν. 2012, Clair E. και συν. 2012, Larsen K. και συν. 2012, Krüger M. και συν. 2013, Lu W.και συν. 2013, Shehata A.A. και συν. 2013, Earle S.G. και συν. 2016, Van Meter και συν. 2018, Raibeemol K P και συν. 2018 �

• Διαταραχές εντερικής χλωρίδας και διατροφής, ανοσολογικής απόκρισης, αναπαραγωγής, συμπεριφοράς, προσανατολισμού στις μεταναστεύσεις,

νευρο-ορμονικών ημερήσιων και εποχιακών κιρκάδιων ρυθμών

​

• Διαμόρφωση φαινοτύπων χρόνιας φλεγμονής, νέες μεταβολικές,

αναπαραγωγικές, ανοσολογικές, νευρολογικές ασθένειες και

καρκινογένεση

​

• Περιορισμός συνολικής βιομάζας και βιοποικιλότητας, των άγριων ζώων, ωφέλιμων μικροοργανισμών και εντόμων, γεωσκωλήκων, αμφίβιων, ερπετών, πουλιών, επικονιαστών, πεταλούδων, υδρόβιων οργανισμών, ψαριών, χελιών, καβουριών και σαλιγκαριών

Επιπτώσεις της χρόνιας έκθεσης φυτοφαρμάκων σε φυτά�Kooke R και συν. 2011, MacFarlane B. Robert και συν. 1972, MacFarlane B. Robert και συν. 2011, Nilsamranchit Surin και συν. 1996, Naito K και συν. 2009, Gollan J. Peter και συν. 2017, Hanson R James. 2011, Αchotegui-Castells Ander και συν. 2016, Ferhatoglu Y. και συν. 2006, Garbelotto Matteo και συν. 2018, Van Sluys MA και συν. 2003, Jacobs M. Jonathan και συν. 2015

• Χημικό stress, εκφυλισμός, αντίσταση στις δραστικές ουσίες των φυτοφαρμάκων,

προώθηση των γενετικά τροποποιημένων φυτών

​

• Μείωση φωτοσύνθεσης

​

• Περιορισμός βιοσύνθεσης φλαβονοειδών

​

• Διαταραχές μετεγγραφής και ημερήσιου ή εποχιακού ρυθμού έκφρασης γονιδίων, ενδοκυττάριας σηματοδότησης, ισοζυγίου ενζύμων και μεταβολισμού άνθρακα

​

• Ελάττωση της ενδοκυττάριας παραγωγής και αποθήκευσης ενέργειας

​

• Ανεπάρκεια ανοσολογικής απόκρισης, νέες ασθένειες, πρόωρος θάνατος των φυτών και δέντρων από διάφορες ασθένειες και καρκίνο

​

• Αύξηση των φυτοπαθολογικών μυκητολογικών προσβολών στη ριζόσφαιρα, σχηματισμός βιολογικών μεβρανών και συσσώρευση παθογόνων βακτηριδίων με αποφράξεις στο

δίκτυο των ξυλοφόρων αγγείων (Xylella fastidiosa, Xanthomonas)

​

Είναι ΜΥΘΟΣ ότι τα φυτοφάρμακα είναι φυτοπροστατευτικά

Επιπτώσεις της χρόνιας έκθεσης φυτοφαρμάκων σε περιβάλλον��Benicha, M και συν. 2016, Bo Hou και συν. 2010, Boul H. L. 1996, Chaudhary Rubina και συν. 2015, GODOI AFL και συν. 2003, Hasanuzzaman M. και συν. 2017, Srivastava A. K και συν. 2019, Wang W και συν. 2008a, Fransson Petra και συν. 2005, Garcia�Maria O και συν. 2008, Ηussain Sarfraz και συν. 2009, Munoz - Leoz Borja και συν. 2011, Romero Esperanza και συν. 2010, Poulin Brigitte και συν. 2010, Pose-Juan Eva και συν. 2017, Chapela Ignacio H. και συν. 2001, Sebiomo A και συν. 2011, Saxena A. και συν. 1983, Muturi J. Ephantus και συν. 2017, ΥΠΑΑΤ � ����

• Υποβάθμιση ποιότητας και λειτουργικότητας εδαφών
• Αύξηση ρυθμού απορρόφησης/αποδόμησης των δραστικών ουσιών των φυτοφαρμάκων
• Περιορισμός βιοποικιλότητας και κοινοτήτων μικροοργανισμών στα οικοσυστήματα
• Ελάττωση βιομάζας και οργανικών ουσιών στο έδαφος
• Μείωση ποιότητας και παραγωγικότητας εδαφών
• Αύξηση κατανάλωσης λιπασμάτων
• Εξάρτηση στη Glyphosate - ιδιαίτερα στις καλλιέργειες γενετικά τροποποιημένων φυτών
• Αδυναμία προσαρμογής των φυτών στις συνθήκες της κλιματικής αλλαγής
• Πληθυσμιακή έκρηξη εντόμων, κουνουπιών και εξ αυτών νοσημάτων
• Εκτροπή της μη στοχευόμενης χλωρίδας

�����. � Περιβαλλοντικά προβλήματα από τις καλλιέργειες στη Κρήτη Περδικάτσης Β, Κισλάρη Ε, Πασαδάκης Ν, Πεντάρη Δ,. Μελέτη ρύπανσης εδάφους θερμοκηπίων από φυτοφάρμακα. Πολυτεχνείο Κρήτης - Τμήμα Μηχανικών Ορυκτών Πόρων. 2ο Συνέδριο Επιτροπής Οικονομικής Γεωλογίας, Ορυκτολογίας και Γεωχημείας, 2005� ��

τα

​

φυτοφάρ

​

μ

​

ακα

​

που

​

ανιχνεύθηκαν

​

στη

​

δειγ

​

μ

​

ατοληψία

​

Α

​

,

​

φαίνεται

​

πως

​

συνιστούν

​

μ

​

όνι

​

μ

​

η

​

ρύπανση

​

του

​

εδάφους

​

,

​

καθώς

​

αυτή

​

πραγ

​

μ

​

ατοποιήθηκε

​

κατά

​

την

​

προετοι

​

-

​

μ

​

ασία

​

του

​

εδάφους

​

και

​

πριν

​

την

​

εφαρ

​

μ

​

ογή

​

των

​

φυτοφαρ

​

μ

​

άκων

​

.

τα

​

φυτοφάρ

​

μ

​

ακα

​

που

​

ανιχνεύθηκαν

​

στη

​

δειγ

​

μ

​

ατοληψία

​

Α

​

,

​

φαίνεται

​

πως

​

συνιστούν

​

μ

​

όνι

​

μ

​

η

​

ρύπανση

​

του

​

εδάφους

​

,

​

καθώς

​

αυτή

​

πραγ

​

μ

​

ατοποιήθηκε

​

κατά

​

την

​

προετοι

​

-

​

μ

​

ασία

​

του

​

εδάφους

​

και

​

πριν

​

την

​

εφαρ

​

μ

​

ογή

​

των

​

φυτοφαρ

​

μ

​

άκων

​

.

​

​

«Τα φυτοφάρμακα που ανιχνεύθηκαν στη δειγματοληψία φαίνεται πως συνιστούν μόνιμη ρύπανση του εδάφους καθώς αυτή πραγματοποιήθηκε κατά τη προετοιμασία του εδάφους και πριν την εφαρμογή των φυτοφαρμάκων»�

Το 60-99% των χρησιμοποιούμενων φυτοφαρμάκων απελευθερώνονται

εκτός του στόχου, σε εδάφη, υδατικά συστήματα και ατμόσφαιρα

και τελικά απορροφώνται σχεδόν από όλους τους οργανισμούς

��Η τροφική αλυσίδα έχει σημαντική τοξική επιβάρυνση από τη χρήση φυτοφαρμάκων �Πανεπιστήμιο Κρήτης, ΕΛΚΕΘΕ, University of Queensland �

​

DDT: 37 - 2.236 pg/g

PCBs: 38-1.182 pg/g

PAHs: 9-60 ng/g

Υδρογονάνθρακες: 326-3.758 ng/g

M. Mandalakis et al./Chemosphere 106 (2014) 2

​

​

Στα ούρα 500 παιδιών προσχολικής ηλικίας βρέθηκαν

7 Φθαλικές, δισφαινόλη, Parabens και 6 Οργανοφωσφορικές ουσίες Φθαλικά μητέρων 6,9μgr/l και παιδιών 1,4μgr/l

«Συνδυασμένη τοξικότητα 22 κοινών εντομοκτόνων βρέθηκε στα νερά των υφάλων Great Barrier Reef της Αυστραλίας. Για παράδειγμα, τα ζιζανιοκτόνα επηρεάζουν τους οργανισμούς που φωτοσυνθέτουν - όπως η θαλάσσια βλάστηση, τα κοράλλια, τα μαγγρόβια και τα φύκια - ενώ τα εντομοκτόνα επηρεάζουν τις προνύμφες εντόμων σε γλυκά νερά και τα καρκινοειδή - συμπεριλαμβανομένων καβουριών, γαρίδων και αστακών»

Associate Professor Michael Warne

School of Earth and Environmental Sciences . University of Queensland

​

Great Barrier Reef, Queensland

Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των κενών φιαλών ΦΦ�© Free Recycle 2018

​

• Τα κενά πλαστικά συσκευασίας ΦΦ στη Κρήτη εκτιμώνται σε 3 εκατ. τεμάχια, συνολικού βάρους 300 τόνων (0,1 κιλά /λίτρο) και όγκου 6.900 m3 (28m3/tn), είναι το 9% των συνολικών πλαστικών μιας χρήσης που καταναλώνονται στη Κρήτη (60.000 Χ 5,5%), έχουν αξία 1,5 εκατ. ευρώ (5 ευρώ/Kgr). Για να παραχθούν καταναλώθηκαν 540 τόνοι πετρελαίου (1,8 τόνοι πετρέλαιο: 1 τόνος πλαστικό)

• H ανακύκλωση των κενών πλαστικών μπουκαλιών ΦΦ θα εξοικονομούσε ενέργεια 2.110 ΜW (24.000 BTU-h /Kgr), ισοδύναμη με ενέργεια ανεμογεννήτριας ισχύος 1ΜW για 3 μήνες, ικανή για να ανάψει 3 εκατομμύρια λάμπες ισχύος 60W για 6 ώρες και θα περιόριζε κάθε χρόνο την εκπομπή 16 Μtn διοξειδίου άνθρακα

​

• Η απόρριψη των κενών φιαλών στα κοινά σκουπίδια και στο περιβάλλον προκαλούν ρύπανση, θάνατο θαλάσσιων οργανισμών και χρειάζονται περισσότερα από 400 χρόνια για την αποσύνθεση τους

​

​

Συμπεράσματα της παρουσίασης για το ρόλο των φυτοφαρμάκων �Stehle S. και συν. 2015, Βolognesi C. και συν. 2009, Food Standards Agency 2018, Jayasumana C και συν. 2015, Mañas F.J. και συν. 2009

• Η χρήση φυτοφαρμάκων είναι απειλή για την ασφάλεια

τροφίμων και ζωοτροφών

• Τα φυτοφάρμακα συμβάλλουν στην αύξηση της παγκόσμιας νοσηρότητας και κόστους υγείας
• Η αυξημένη επίπτωση ασθενειών σε χώρες και ηπείρους

συσχετίζεται με τη μακροχρόνια έκθεση σε

χρησιμοποιούμενα φυτοφάρμακα και τα υπολείμματα

τους στη τροφή, έδαφος, ατμόσφαιρα και υδροφορείς

• Η παραγωγή και κατανάλωση συνθετικών φυτοφαρμάκων

εξυπηρετεί το μοντέλο χρήσης ορυκτών καυσίμων, την

αγορά τροφίμων και τη φαρμακοβιομηχανία

​

Οι μοριακοί στόχοι που ενεργοποιούνται από τα φυτοφάρμακα αναστέλλονται

με εγκεκριμένα από τον FDA αντικαρκινικά μονοκλονικά αντισώματα

"Cell signalling by receptor-tyrosine kinases," by Lemmon and Schlessinger's, 2010. Cell, 141, p. 1117–1134

​

​

Οι βιομηχανίες φυτοφαρμάκων και φαρμάκων χρησιμοποιούν τους ίδιους κυτταρικούς στόχους για να εξοντώσουν παράσιτα και για θεραπεύσουν ασθένειες που προκάλεσε

η έκθεση σε φυτοφάρμακα

�Η αξιολόγηση των κινδύνων έκθεσης σε φυτοφάρμακα χρειάζεται πολιτικές παρεμβάσεις, νέες μεθοδολογίες, βιοπαρακολούθηση, μελέτες και συνεργασίες εξειδικευμένων επιστημόνων�Prof. Τσατσάκης Αριστείδης, Δ/της Εργαστηρίου Τοξικολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης�

ΒΙΟΔΕΙΚΤΕΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

​

• Έγκυες γυναίκες (αμνιακό υγρό, πλακούντας, αίμα, ούρα, τρίχες)
• Νεογέννητα παιδιά, (μηκώνιο, ομφάλιος λώρος)
• Παιδιά (έλεγχος αίματος και ούρων)
• Σκόνη, αέρας
• Τρόφιμα
• Έδαφος, νερό
• Πειραματόζωα

Οι πολλοί μηχανισμοί, η δράση των φυτοφαρμάκων στα έμβρυα, οι αλλαγές στα γονίδια για πολλές γενεές, οι μικρές δόσεις και η ανάμιξη των φυτοφαρμάκων και άλλων χημικών είναι σοβαρή πρόκληση σήμερα για τους επιστήμονες για να καθορίσουν νέα όρια έκθεσης σε επιβλαβείς χημικές ουσίες

​

Νέες μέθοδες και παραπάνω έρευνες χρειάζονται για λιγότερη έκθεση και καλύτερη ποιότητα ζωής

Έκθεση από την εμβρυϊκή ηλικία

• Αυξημένοι μεταβολίτες (DAPs) οργανοφωσφορικών φυτοφαρμάκων στα ούρα και στις τρίχες 120 ψεκαστών της περιοχής Ιεράπετρας

​

• Απόδειξη της μακροχρόνιας έκθεσης σε οργανοφωσφορικά φυτοφάρμακα

Αύγουστος 2014

Απαιτούνται νέες στρατηγικές διαχείρισης φυτοφαρμάκων �Goumenou Μ. και συν. 2001, Curl C. L. και συν. 2015, Beck J. John και συν. 2018, Athanassiou G. C. και συν. 2018, Tsatsakis A. και συν. 2018, 2019, Wilks Μ. και συν. 2018, Lorsbach A Beth και συν. 2019

​

​

• Επιστήμονες βεβαιώνουν ότι το τρέχον σύστημα αξιολόγησης των κινδύνων έκθεσης σε φυτοφάρμακα δεν λαμβάνει υπόψη τα σενάρια έκθεσης σε πραγματικές και ρεαλιστικές συνθήκες

​

• Δεν υπάρχουν εθνικά μητρώα επιπτώσεων των φυτοφαρμάκων στην υγεία και περιβάλλον

​

• Παρατηρείται ασυμφωνία ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ένωσης στην αξιολόγηση κινδύνου χρόνιας έκθεσης σε φυτοφάρμακα

​

• Χρειάζονται βιολογικοί έλεγχοι, εναλλακτικά βιοενεργά φυτοφάρμακα, νανοπαρασιτοκτόνα, συστήματα νέων τεχνολογιών, εξασφάλιση της ασφαλούς χρήσης και την ελαχιστοποίηση της έκθεσης κατά τη διάρκεια της εφαρμογής, κάλυψη των κενών νομοθεσίας και ενημέρωσης και πρόσθετοι παράγοντες ασφάλειας κατά τον υπολογισμό των ανώτατων ορίων υπολειμμάτων (MRLs) και αποδεκτής ημερήσιας πρόσληψης (ΑDI)

​

​

Prof. Tsatsakis A.

Για το λόγο αυτό, οι εθνικές ρυθμιστικές αρχές καλούνται να συνεργαστούν με τους παραγωγούς, τους επιστήμονες της ιατρικής, βιολογίας και γονιδιακής τεχνολογίας�

Να δώσουμε ένα κόσμο χωρίς φυτοφάρμακα

στα παιδιά

Οι γεωργοί και οι καταναλωτές να έχουν

επαρκή, διάφανη και υπεύθυνη πληροφόρηση

Πετράκης Δημήτρης - Παιδοχειρουργός

Mέλος Ιατρικού Συλλόγου Ηρακλείου

Επίτιμο Μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Τοξικολογίας

Σας ευχαριστώ πολύ για τη προσοχή σας !!