1 of 35

SPECIAL PROTECTED AREA MANAGEMENT �Application of EU protected area management tools in Mongolia

1

Багшийн товч танилцуулга: Монгол Улсын Их Сургууль, ХШУИС-ийн ХБООИТ

Судалгааны чиглэл: Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн менежмент, БО-ны аудит

Хичээлийн товч агуулга:

  • ТХГН-ийн талаарх үндсэн ойлголт, МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээний өнөөгийн байдал, тусгай хамгаалалттай газар нутгийн төлөвлөлт, менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ ба аргазүйн танилцуулга

© ONE © URGENT

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

Багш: дэд профессор Н.Оюунчимэг

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

Urban Resilience and Adaptation for India-Mongolia – URGENT + European Orientation for Sustainable Environmental Management in Mongolia - ONE

THE SETTLED NOMADISM

2022

2 of 35

2

1

    • Тусгай хамгаалалттай газар нутаг, зорилго ба ач холбогдол

2

    • ТХГН-ийн ангилал ба хамгааллын дэглэм

3

    • Монгол Улсын ТХГН-ийн сүлжээ

4

    • ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

5

    • ТХГН-ийн менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

3 of 35

Байгаль орчныг экосистемийн үйлчилгээ болон соёлын үнэ цэнийн хамт урт удаан хугацаанд хамгаалах.

3

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

“Байгалийн болон соёлын өв, биологийн төрөл зүйлийг зохистой ашиглах, хамгаалахад зориулан хуулийн хүрээнд хамгаалагдсан далай тэнгис ба хуурай газрын хэсэг нутаг”. (ОУБХХ/IUCN)

Тодорхойлолт

Зорилго

Ач холбогдол

Биологийн олон янз байдлыг генетикийн болон төрөл зүйл, экосистемийн түвшинд хамгаалахад ач холбогдолтой төдийгүй геологийн өв, газрын хэв шинж, тогтоц, хөрс ургамал зэрэг геологийн олон янз байдлыг хамгаалахад ач тустай. 

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

4 of 35

4

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Байгаль хамгаалал

Биологийн олон янз байдлыг хамгаалах

Тусгай хамгаалалттай газар нутаг нь байгаль хамгааллын сонгодог арга юм.

Амьдрах орчныг иж бүрэн хамгаалах

Тусгай хамгаалалттай газар

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

5 of 35

5

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Анги-лал

Тайлбар

Ia

Хатуу хамгаалалттай байгалийн нөөц газар

(Strict Nature Reserve)

Ib

Онгон зэрлэг газар (Wilderness Area)

II

Үндэсний парк (National Park)

III

Үндэсний дурсгалт газар (Natural Monument)

IV

Биологийн төрөл зүйл, амьдрах орчныг хамгаалах газар (Habitat/Species Management Area).

V

Хамгаалалттай ландшафт (Protected Landscape).

VI

Нөөц газар (Managed Resource Protected Area).

Эх сурвалж: IUCN WCPA (2021). PARKS. The International Journal of Protected Areas and Conservation, Volume 27.1, Gland, Switzerland: IUCN.

#

Ангилал

1

Дархан цаазат газар

2

Байгалийн цогцолборт газар

3

Байгалийн нөөц газар

4

Дурсгалт газар

Тусгай хамгаалалттай газар нутаг

Улсын ТХГН

Орон нутгийн ТХГН

Эх сурвалж: Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хууль, Монгол Улс, 1994

Олон улс

Монгол улс

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

6 of 35

6

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Эх сурвалж: IUCN WCPA (2021). PARKS. The International Journal of Protected Areas and Conservation, Volume 27.1, Gland, Switzerland: IUCN.

Хязгаарлалтын бүс

Аялал жуулчлалын бүс

Онцгой бүс

Хязгаарлалтын бүс

Хамгаалалтын бүс

Онгон бүс

1. Дархан цаазат газар

2. Байгалийн цогцолборт газар

Байгалийн иж бүрдлийн НГ

Биологийн НГ

Байгалийн түүхэн олдворын НГ

Геологийн НГ

Усны нөөц газар

3. Байгалийн нөөц газар

Байгалийн ДГ

Дэлхийн болон үндэсний өвийн ДГ

Түүх, соёлын ДГ

4. Дурсгалт газар

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

7 of 35

7

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

8 of 35

8

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Монгол улсын ТХГН-ийн сүлжээний өсөлт

Эх сурвалж: Н.Оюунчимэг (2019), “Монгол орны ТХГН-ийн байршил ба менежментийн зарим асуудал”

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

9 of 35

2018 он – 14.7%

2020 он – 17%< (Айчигийн зорилт 11)

Эх сурвалж: WDPA, Protected Planet Report, 2018

9

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

    • Цэнгэг усны нөөц, урсац бүрэлдэх эх, ойн сан бүхий газар, биологийн олон янз байдлын хувьд чухал газар нутгийг улсын тусгай хамгаалалтад авах судалгаа хийж өргөжүүлэх замаар онцлог экосистемийн үйлчилгээ, үнэ цэнийг нэмэгдүүлнэ.

“Алсын хараа - 2050”

    • Байгалийн унаган төрхийг хадгалах, экологийн тэнцлийг хангах, байгалийн баялгийг арвижуулах, байгаль, түүх, соёлын өвийг хамгаалах зорилгоор байгалийн бүс, бүслүүрийн үдсэн шинж, иж бүрдлийг төлөөлсөн, экологийн онцгой ач холбогдол бүхий газар нутгаар тусгай хамгаалалттай газар нутгийн сүлжээг өргөжүүлж, нийт улсын нутаг дэвсгэрийн 30-аас доошгүй хувьд хүргэнэ.

Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн үндэсний хөтөлбөр /УИХ, 1998/

    • “Газрын доорхи цэнгэг усны томоохон ордууд, гол мөрний урсац бүрэлдэх эхийг улсын тусгай хамгаалалтад авах замаар усны нөөцийг хамгаална”, ... “Нэн ховор, ховор болон экосистемд онцгой үүрэгтэй амьтан, ургамал бүхий газар нутгийг улсын тусгай хамгаалалтад авах.

МУ-ын үндэсний аюулгүй байдлын үзэл баримтлал, /УИХ, 2010/

ТХГН цаашид ч өснө.

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

10 of 35

10

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Эх сурвалж: https://ecoacsa.com/en/sdg/

Тогтвортой хөгжлийн зорилгууд (ТХЗ) нь тодорхой хэмжээгээр ТХГН-тай холбоотой бөгөөд тэдгээрийн дотроос 6, 14 ба 15-р зорилтууд илүү нягт холбогдсон байдаг. Мөн ТХГН нь БОЯБ-ын конвенцийн Айчи 11 зорилтод тусгайлан орж, 2020 онд хүртэлх зорилтод чухал байр суурь эзэлсэн байдаг.

ТХЗ

ТХГН-тай холбоотой зорилтууд

6.6

2020 он гэхэд устай холбоотой экологийн тогтолцоо, тухайлбал уул, ой, намаг балчиг, гол мөрөн, усны судал, нууруудыг хамгаалах, сэргээх.

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

11 of 35

11

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Байгалийн бүс, бүслүүр

ТХГН-ийн эзлэх хувь

1

Хэт хуурай цөл

88.0

2

Өндөр уулын нуга тундр

47.20

3

Уулын тайга

47.04

4

Жинхэнэ цөл

37.28

5

Өндөр уулын хээр

27.18

6

Хээржүү цөл

18.31

7

Цөлжүү хээр

12.14

8

Нугажуу хээр

10.88

9

Хуурайвтар хээр

10.55

10

Уулын ойт хээр

9.94

11

Гандуу хээр

8.67

12

Хуурай хээр

2.40

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

12 of 35

Монгол орны гол мөрний урсац бүрэлдэх эхийн 48.4%

Ойн сан бүхий газрын 39.3%

Олон улсын Хүн ба шим мандлын нөөц газрын сүлжээнд - 6

Дэлхийн байгаль, соёлын өвийн жагсаалтад – 5 /1.3 сая га/

120 газрыг УТХГН-ийн сүлжээнд нэгтгэсэн /32,8 сая га буюу 21%/

Устах аюулд орсон болон устаж болзошгүй 300 гаруй амьтан

Хил дамнасан 2 тусгай хамгаалалттай газар

ОНТХГ: 1361газар /23.6 сая га/

Рамсарын конвенцид бүртгэлтэй 11 газрыг хамгаалалтад авсан

Соёлын өвийн дурсгалын 80 орчим % хамгаалагдсан

ДЦГ-22, БЦГ-36,

БНГ-48, ДГ-14

12

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

13 of 35

  • Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн тухай хууль (1995)
  • Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн орчны бүсийн тухай хууль (1997)
  • Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн үндэсний хөтөлбөр (1998)

13

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

ТХГН-ийн хууль эрхзүйн орчин

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

14 of 35

14

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

2007

2012 оноос хойш ОУ-ын стандартад нийцүүлэн 60 гаруй МТ боловсруулсан

/MIRADI/

2012

ДБХХ (IUCN)

ТХГН-ийн МТ боловсруулах аргачилсан зөвлөмж

73

Нээлттэй стандарт (Open/Conservation standard)

2020

ТХГН-ийн МТ боловсруулах анхны заавар, зөвлөмж

  • Дасан зохицох менежмент (Adaptive management)
  • Үр дүнд суурилсан менежемент (Result based management)

ТХГН-ийн МТ-тийн арга зүй

2021

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

15 of 35

15

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Төлөвлөлт нь төлөвлөх, хэрэгжүүлэх, үр дүнгээ хянаж үнэлэх, үр дүнд үндэслэн төлөвлөгөөг дахин сайжруулах, амжилт, сургамжаа хуваалцах гэсэн уян хатан, эргэлттэй бүхэл бүтэн процесс юм. Энэ нь тухайн нөхцөл байдалд нийцүүлэн өөрчлөгдөж, сайжирч байдаг үйл явц. Менежментийн төлөвлөгөө нь энэхүү цогц үйл явцыг баримтжуулж албажуулсан баримт бичиг юм.

Эх сурвалж: ТХГН-ийн менежментийн төлөвлөлтийн арга зүй, 2021

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

16 of 35

16

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Алсын хараа

Үнэт зүйлс

Төлөв байдлын үнэлгээ

Аюул заналын үнэлгээ

Нөхцөл байдлын шинжилгээ

Арга зам, зорилго, зорилт

Нуур, булаг шанд

Ой, түүний дагалт баялаг

Түүх, соёлын дурсгал

Хамгаалах үнэт зүйл

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

17 of 35

17

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Эх сурвалж: ТХГН-ийн менежментийн төлөвлөлтийн арга зүй, 2021

  • Маш сайн: Экологийн хувьд байх ёстой түвшин, сайжруулах шаардлагагүй;
  • Сайн: Хэлбэлзэл нь зөвшөөрөгдөхүйц хэмжээнд байгаа. Менежментийн зарим арга хэмжээ авах шаардлагатай;
  • Дунд: Хэлбэлзэл нь зөвшөөрөгдөхүйц хэмжээнээс их болсон. Зайлшгүй хамгаалах арга хэмжээ шаардагдана.
  • Муу: Нөхөн сэргээхэд маш хэцүү болсон. Устах аюулд орсон.

Алсын хараа

Үнэт зүйлс

Төлөв байдлын үнэлгээ

Аюул заналын үнэлгээ

Нөхцөл байдлын шинжилгээ

Арга зам, зорилго, зорилт

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

18 of 35

18

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Эх сурвалж: ТХГН-ийн менежментийн төлөвлөлтийн арга зүй, 2021

Жишээ: Төлөв байдлын үнэлгээг Миради программд оруулсан байдал (Онон Балжийн БЦГ)

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

19 of 35

19

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Алсын хараа

Үнэт зүйлс

Төлөв байдлын үнэлгээ

Аюул заналын үнэлгээ

Нөхцөл байдлын шинжилгээ

Арга зам, зорилго, зорилт

Жишээ: Хүйсийн Найман нуурын БДГ

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

20 of 35

20

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Алсын хараа

Үнэт зүйлс

Төлөв байдлын үнэлгээ

Аюул заналын үнэлгээ

Нөхцөл байдлын шинжилгээ

Арга зам, зорилго, зорилт

Санхүүжилт муу

Хяналт шалгалт сул

Зүй бус ашиглалт

Нуур, булаг шанд

Ой, түүний дагалт баялаг

Шалтгаан үр дагаврын шинжилгээ

Нөөцийн хомсдол

Усны бохирдол

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

21 of 35

21

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Алсын хараа

Үнэт зүйлс

Төлөв байдлын үнэлгээ

Аюул заналын үнэлгээ

Нөхцөл байдлын шинжилгээ

Арга зам, зорилго, зорилт

Стратеги

Зорилт

Үйл ажиллагаа

Хариуцах эзэн

Хугацаа

Хамтран ажиллах байгууллага

Төсөв

1. Хамтын менежментийг хөгжүүлэх замаар байгалийн нөөцийн хамгаалалтыг сайжруулж, ашиглалтыг зохистой болгоно.

1.1 Суурь судалгааны үр дүнд үндэслэн байгалийн нөөцийг зохистой ашиглах боломж, хувилбарыг судалж, амьдралд хэрэгжүүлнэ.

1.1 Хийгдсэн суурь судалгааны үр дүнд үндэслэн нөөцийн ашиглалтыг төлөвлөх

ХЗ

2022-2024

ТХБНУГ, мэргэжлийн байгууллага, төсөл хөтөлбөр

1.2

1.3

1.4

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

22 of 35

22

Хамгааллын менежментийг төлөвлөгөөтэйгөөр хэрэгжүүлж байна.

БНГ - 15%

Нийт УТХГН

ДГ - 36%

ДЦГ - 93%

БЦГ - 87%

59,3%

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

23 of 35

23

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

ТХГН-ууд өөрийн зорилгод хэр хүрч, хамгаалах ёстой үнэт зүйлсээ хэр түвшинд хамгаалж байна вэ гэдгийг менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээгээр тогтоодог (Knight et al. 2007, Barr et al., 2011).

Биологийн олон янз байдлын тухай конвенцын (БОЯБХК) хөтөлбөрт 2010 он гэхэд нийт ТХГН-ийн 30-аас доошгүй хувьд нь менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ хийхийг талуудад хандан уриалсан бөгөөд өнөөдрийн байдлаар тус конвенцэд нэгдэн орсон талуудын 42 нь (21.4%) өөрийн улсын ТХГН-ийн 60-аас дээш хувьд энэхүү үнэлгээг хийгээд байна .

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

24 of 35

24

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

ТХГН-ийн менежментийн үр ашигт байдлыг үнэлгээний арга зүй

(METT - Management Effectiveness Tracking Tool)

1998 он

ДБХС

ДБ

2005 он

Монголд хэрэглэж эхэлсэн

2012 оноос

Төслүүдийн үр дүнг хянахад өргөнөөр ашиглах болсон

ДБХС-ийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газар

Германы ОУ-ын хамтын ажиллагааны нийгэмлэг (GIZ)

НҮБХХ

2016 он

Сайжруулан боловсруулсан

2018 он

Сайжруулсан 2 дахь хувилбар

БОАЖ-ын Сайдын А-162 тоот тушаал

БОАЖ-ын Сайдын А-374 тоот тушаал

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

25 of 35

25

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

ТХГН-дын байршил, хэмжээ, хамгаалалтад авсан үндэслэл, шийдвэр, менежментийн үндсэн зорилго, хамгаалалтын статус, олон улсын хамгаалалттай газар нутгийн сүлжээнд хамрагдсан байдал, менежментийг хариуцагч, үнэлгээ хийсэн болон оролцсон байгууллага, хүмүүсийн талаарх мэдээлэл

Үндсэн мэдээлэл

Хамрах хүрээ, нөлөөллийн хүч, нөхөн сэргээх боломж гэсэн гурван шалгуураар авч үзэх ба маш их, их, дунд, бага, хамааралгүй гэсэн сонголтуудаас сонгож үнэлнэ.

Аюул дарамтын үнэлгээ

  • Хууль эрхзүйн зохицуулалт, түүний хэрэгжилт
  • Төлөвлөлт
  • Нөөц боломж
  • Бодит үйл ажиллагаа
  • Үнэлгээ, мониторинг
  • Биологийн олон янз байдал болон эдийн засгийн үр ашиг гэсэн 6 бүлэг дээр тулгуурлан үнэлнэ.

Менежментийн үнэлгээ

ТХГН-ийн менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээний бүрэлдэхүүн хэсгүүд

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

26 of 35

26

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

27 of 35

27

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

28 of 35

28

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Үнэт зүйл:

  • Экосистем
  • БОЯБ
  • Түүх, соёлын дурсгал
  • Бүлгэмдэл

Шалгуур:

  • Үнэт зүйлд хамааралтай
  • Зөв мэдээлэл өгөх
  • Тоон үзүүлэлтээр хэмжигдэх
  • Өөрчлөлт нь богино хугацаанд мэдрэгддэг гэх мэт

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

29 of 35

29

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Шалгуур тус бүрт үнэлгээний 4 (Муу, Дунд, Сайн, Маш сайн) түвшин буюу шатлал тогтооно. Ингэхдээ түвшин тус бүрт хамаарах тоон үзүүлэлтийг нарийвчлан хэлэлцэж тогтоосон байна.

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

30 of 35

30

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Аюул, дарамт гэдэгт экосистем, биологийн олон янз байдал, түүх соёлын үнэт өвийг хомсдуулах, доройтуулахад шууд нөлөөлж буй хүчин зүйлийг ойлгох ба энд мөн ирээдүйд учирч болох буюу үргэлжлэх хүчин зүйлс, үзэгдэл, үйл ажиллагааг хамт авч үзнэ.

Үнэлгээ хийхдээ үндсэн 13 төрлийн аюул, дарамт, түүнээс үүсэж буй сөрөг нөлөөллийг төрөл тус бүрээр үнэлнэ.

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

31 of 35

31

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

ТХГН-ийн менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээний хуудас нь:

  • хууль, эрх зүйн зохицуулалт, түүний хэрэгжилт,
  • төлөвлөлт, төлөвлөгөө түүний хэрэгжилт
  • нөөц боломж
  • бодит үйл ажиллагаа
  • үнэлгээ, мониторинг
  • үр ашиг гэсэн үндсэн 6 бүлэгт хамаарах үндсэн 52 асуулга болон 4 төрлийн нэмэлт асуулгаас бүрдэнэ.

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

32 of 35

32

ТХГН, зорилго, ач холбогдол

Ангилал, хамгаалалтын дэглэм

МУ-ын ТХГН-ийн сүлжээ

ТХГН-ийн менежмент ба төлөвлөлт

Менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ

Өнөөдөр дэлхийн хэмжээнд нийт 124 оны 2500 ТХГ-т менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ хийгдсэн байна (Geldmann et al. 2021).

Зураг . Дэлхийн ТХГН-ийн менежментийн үр ашигт байдлын үнэлгээ хийсэн байдал

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

33 of 35

33

БАГИЙН АЖИЛ

Сэдэв: ТХГН-ийн төлөвлөлтөд МИРАДИ программыг ашиглах нь

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

34 of 35

34

Бүх суралцагсад дараах заавартай танилцаарай.

Энэ хичээл Горхи-Тэрэлжийн байгалийн цогцолборт газарт 7-р сарын 25-ны өдөр орно. Тиймээс багийн нэг гишүүн хотод байх хугацаандаа дараах программыг зөөврийн компьютер дээрээ татаж суулгасан байх хэрэгтэй (Заавал 4.3 хувилбар биш байсан ч болно).

МИРАДИ 4.3 программыг татах линк: https://miradi.software.informer.com/4.3/

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT

35 of 35

35

АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛАА

АСУУЛТ - ХАРИУЛТ

© ONE

The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement of the contents which reflects the views only of the authors,

and the Commission cannot be held responsible for any use which may be made of the information contained therein

JOINT SUMMER SCHOOL FOR URBAN RESILIENCE, ADAPTATION AND SUSTAINABLE ENVIRONMENTAL MANAGEMENT