1 of 29

Dylunio Cynnyrch: Gwybodaeth a dealltwriaeth manwl

(dd) Ffynonellau, tarddiadau, priodweddau ffisegol a gweithio defnyddiau, cydrannau a systemau

2 of 29

(dd) Ffynonellau, tarddiadau, priodweddau ffisegol a gweithio defnyddiau, cydrannau a systemau

Metelau

  • Dosbarthiad yn fetelau fferrus, anfferrus ac aloion.
  • Mae metelau'n tarddu o fwynau ac maent yn adnodd naturiol.
  • Metel cyffredin wedi'i gymysgu â metelau neu anfetelau eraill i newid eu priodweddau neu olwg yw aloion metelau.
  • Triniaeth wres metelau, gan gynnwys: anelio, normaleiddio, caledu, tymheru a chrofennu.

Metelau Fferrus

  • Priodweddau ffisegol metelau, gan gynnwys: ymdoddbwynt, dargludedd trydanol a thermol.
  • Priodweddau mecanyddol metelau, gan gynnwys: cryfder tynnol, gwydnwch, hydwythedd, plastigedd, elastigedd, hydrinedd a chaledwch.

Metelau anfferrus

  • Priodweddau ffisegol metelau, gan gynnwys: ymdoddbwynt, dargludedd trydanol a thermol.
  • Priodweddau mecanyddol metelau, gan gynnwys: cryfder tynnol, gwydnwch, plastigedd, hydrinedd a chaledwch.

Pren Naturiol a Chyfansawdd

  • Y gwahaniaeth rhwng pren caled a phren meddal.
  • Adnoddau naturiol yw prennau caled a phrennau meddal ac yn deillio o goed.
  • Y gwahaniaeth rhwng pren naturiol a byrddau gwneud.
  • Priodweddau ffisegol a gweithio prennau caled, prennau meddal a byrddau gwneud: gwydnwch, hyblygrwydd, strwythur graen, cryfder, amsugnedd, gorffeniad arwyneb a lliw.
  • Caiff pren cyfansawdd ei wneud o bren naturiol ac o ronynnau/ffibrau neu laminiadau.
  • Cryfderau a gwendidau'r byrddau cyfansawdd canlynol: pren haenog, bwrdd ffeibr dwysedd canolig (MDF), bwrdd sglodion a chaledfwrdd.
  • Mae pren naturiol ar gael yn y ffurfiau canlynol: astell, bwrdd, stribyn, sgwâr a hoelbren.

Cynnwys

Ymhelaethiad

Polymerau Thermoffurfiol a Thermosodol

  • Y gwahaniaethau rhwng defnydd thermoffurfiol (thermoplastig) a defnydd thermosodol.
  • Olew yw'r brif ffynhonnell ar gyfer polymerau modern, er bod rhai plastigion yn cael eu gwneud fwyfwy o ffynonellau naturiol.
  • Priodweddau ffisegol plastigion thermoffurfiol (thermoplastig) a thermosodol gan gynnwys: dargludedd thermol a dargludedd/ynysiad trydanol.
  • Priodweddau mecanyddol plastigion thermoffurfiol (thermoplastig) a thermosodol gan gynnwys: cryfder tynnol, elastigedd, gwydnwch, plastigedd, hydrinedd a chaledwch.

Papurau a byrddau

  • Ffynonellau sylfaenol papur a byrddau.
  • Byrddau wedi'u hailgylchu.
  • Defnyddio micronau i fesur trwch papur a byrddau.
  • Bod papur a bwrdd yn aml yn cael ei fesur mewn gsm (gram y metr sgwâr).
  • Priodweddau ffisegol a gweithio papur a bwrdd, gan gynnwys: gwead, pwysau, trwch, cryfder, gorffeniad arwyneb, tryloywder, y gallu i blygu ac amsugnedd.
  • Gellir laminiadu papur, cardiau a byrddau i wella'u cryfder, gorffeniad a golwg.

3 of 29

Metelau

Deunydd solet sydd fel arfer yn galed, sgleiniog, hyblyg, toddadwy, a hydrin, gyda dargludedd trydanol a thermol (e.e. haearn, aur, arian, ac alwminiwm, ac aloion fel dur).

Alwminiwm

Haearn Bwrw

Pres

Copr

Dur

Efydd

4 of 29

Tynnu Metel

Tynnu Haearn

Tynnu Copr a Nicel

Mae metelau yn ddefnyddiol iawn. Mae mwynau yn gerrig naturiol sy’n cynnwys metel neu gyfuniad o fetelau mewn meintiau digonol sy’n werth eu tynnu. Er enghraifft, mae mwyn haearn yn cael ei ddefnyddio i wneud haearn a dur. Mae copr yn hawdd ei dynnu, ond mae mwynau sy’n gyfoethog mewn copr yn anoddach eu darganfod. Mae gan fetelau alwminiwm a thitaniwm nodweddion defnyddiol, ond maent yn ddrud i’w tynnu. Mae rhan fwyaf o fetelau pob dydd yn gymysgedd o’r enw aloion.

Dulliau o dynnu metelau.

Mae cramen y Ddaear yn cynnwys metelau a chymysgedd o fetel fel aur, ocsid haearn ac ocsid alwminiwm, ond yn aml yn y Ddaear mae’r rhain wedi eu cymysgu â sylweddau eraill. I fod yn ddefnyddiol, mae angen tynnu’r metelau o’r hyn sy’n gymysg â hwy. Mwyn metel yw craig sy’n cynnwys metel, neu gyfuniad o fetelau, mewn crynodiad digon uchel i’w wneud yn economaidd i dynnu’r metel.

Mae’r dull a ddefnyddir i dynnu metelau o’r mwyn yn dibynnu ar eu hadweithedd. Er enghraifft, mae metelau adweithiol fel alwminiwm yn cael eu tynnu gan electrolysis, tra bod metel llai adweithiol fel haearn yn cael ei dynnu gan rydwytho gyda charbon neu garbon monocsid.

Adweithedd a dulliau tynnu

Tynnu Alwminiwm

Metelau - mewn trefn lleihaol adweithedd

Adweithedd

Potasiwm

Sodiwm

Calsiwm

Magnesiwm

Alwminiwm

tynnu gan ddefnyddio electrolysis

Carbon

Sinc

Haearn

Tun

Plwm

Tynnu gan rydwytho gyda charbon neu garbon monocsid.

Hydrogen

Copr

Arian

Aur

Platinwm

Tynnu gan wahanol rwydweithiau cemegol

5 of 29

Metelau Fferrus

Mae metelau fferrus yn cynnwys haearn. Er enghraifft haearn bwrw, dur meddal, dur carbon cymedrol, dur carbon uchel, dur gloyw a dur cyflym. Mae Metelau Fferrus yn fagnetig ac yn rhoi ychydig o wrthiant i rwd.

Dur Carbon Uchel

Dur gloyw

Haearn Bwrw

Dur Meddal

Metelau Fferrus

Enw a phwynt toddi

Nodweddion a phriodweddau

Prif ddefnydd

Haearn bwrw 1200○C

Croen caled, meddal tu mewn, ond yn fregus a rhydlyd.

Rhannau gyda siapiau cymhleth a ellir eu gwneud drwy gastio.

Dur meddal

1600○C

Gwydnwch, hydrin, hyblyg, cryfder tynnol da, gwrthiant gwael i rwd.

Deunydd peirianneg pwrpas cyffredinol

Dur Carbon Uchel

1800○C

Hyd yn oed yn galetach na dur carbon cymedrol a llawer mwy bregus, gellir ei drin gyda gwres i’w wneud yn galetach a gwydn

Offer torri ,

Treuliau (ball bearings)

Dur gloyw

1400○C

Caled a gwydn, gwrthsefyll ôl gwisgo a rhydu.

Cyllyll a ffyrc, offer cegin

6 of 29

Metelau Anfferrus

Mae metel anfferrus yn fetel, gan gynnwys aloion, sydd ddim yn cynnwys llawer o haearn (ferrite) ... Mae metelau anfferrus pwysig yn cynnwys alwminiwm, copr, plwm, nicel, tun, titaniwm a sinc, ac aloion fel pres.

Alwminiwm

Pres

Copr

Tun

Metelau Anfferrus

Enw a phwynt toddi

Cyfuniad

Nodweddion a phriodweddau

Prif ddefnydd

Alwminiwm

660○C

Alwminiwm pur

Cymhareb Cryfder i bwysau da, ysgafn, meddal, hydrin, dargludydd gwres a thrydan da.

Offer cegin, fframiau ffenestr, cast cydrannol cyffredin.

Copr

1080○C

Copr pur

Hydrin a hyblyg, dargludydd gwres a thrydan da.

Peipiau dŵr, gwifren drydanol, nwyddau addurnol.

Pres

900 - 1000○C

Aloi

Gwrthsefyll rhydu, eithaf caled, dargludydd gwres a thrydan da.

Addurniadau, eitemau cast fel tapiau dŵr

Tun 230○C

Tun pur

Meddal, gwan, hydrin, hyblyg ac yn gwrthsefyll rhwd.

Fel arfer yn cael ei ddefnyddio i daenu dur i ffurfio sodr ysgafn.

7 of 29

Aloion

Mae aloion yn gymysgedd o ddwy elfen, un sy’n fetel. Yn aml mae gan aloion nodweddion gwahanol i’r metel maent yn gynnwys. Mae hyn yn eu gwneud yn llawer mwy defnyddiol na’r metelau pur yn unig. Er enghraifft, mae aloion yn aml yn galetach na’r metel maen nhw’n gynnwys.

Nodweddion Aloion

Aloi

Cyfansoddiad

Nodweddion

Defnydd

Efydd

  • 90% copr
  • 10% tun
  • Caled a chryf
  • Nid yw’n rhydu yn hawdd
  • Arwyneb gloyw
  • I adeiladu cerfluniau a chofgolofnau.
  • Wrth wneud medelau, cleddyfau a deunyddiau crefftus.

Pres

  • 70% copr
  • 30% sinc
  • Caletach na chopr
  • Wrth wneud offerynau cerddorol ac offer cegin.

Dur

  • 99% haearn
  • 1% carbon
  • Caled a chryf
  • Wrth adeiladu adeiladau a phontydd.
  • Wrth adeiladu cragen ceir a chledrau.

Dur gloyw

  • 74% haearn
  • 8% carbon
  • 18% cromiwm
  • Gloyw
  • Cryf
  • Nid yw’n rhydu
  • I wneud cyllyll a ffyrc ac offer llawfeddygol.

Dwralwmin

  • 93% alwminiwm
  • 3% copr
  • 3% magnesiwm
  • 1% manganes
  • Ysgafn
  • Cryf
  • I wneud cragen awyrennau a thrennau cyflym.

Piwter

  • 96% tun
  • 3% copr
  • 1% antimony
  • Gloyw
  • Disglair
  • Cryf
  • Wrth wneud rhywbeth i gofio gwyliau (souvenir)

8 of 29

Triniaeth Wres - Anelio

Mae anelio yn broses gwres y mae metel yn cael ei wresogi i dymheredd/lliw arbennig ac yna yn cael ei adael i oeri yn araf. Mae hyn yn meddalu’r metel sy’n golygu ei fod yn gallu cael ei dorri a siapio’n haws. Mae dur meddal yn cael ei wresogi i wres coch a’i adael i oeri yn araf.

9 of 29

Triniaeth Wres - Normaleiddio

Mae normaleiddio yn broses anelio a ddefnyddir efo aloion fferrus i roi strwythur graen man unffurf i’r deunydd a’i wneud yn llai brau. Mae’n cynnwys gwresogi’r dur i 20-50°C uwchben ei bwynt critigol uchaf, ei wlychu am gyfnod ar y tymheredd yno ac yna ei adael i oeri yn yr aer.

10 of 29

Triniaeth Wres - Caledu

Proses gwaith metel metallurgical yw Caledu a ddefnyddir i galedu metel.

11 of 29

Triniaeth Wres - Tymheru

Tymheru yw techneg triniaeth wres i aloion fferrus, megis dur neu haearn bwrw, i gael gwell gwydnwch gan leihau caledrwydd yr aloi. Fel arfer mae lleihad mewn caledrwydd yn dod law yn llaw gyda chynnydd mewn hyblygrwydd, ac felly yn lleihau pa mor frau yw’r metel.

12 of 29

Triniaeth Wres - Crofennu

Crofennu yw’r broses o galedu arwyneb gwrthrych metel wrth ganiatáu’r metel sydd yn ddyfnach tu mewn i aros yn feddal, gan ffurfio haen denau o fetel caletach ar yr arwyneb. Mae’r broses hon yn cynnwys ychwanegu carbon i’r haen allanol i’w wneud yn galed (mae dur carbon uchel yn galed, ond yn frau fel gwydr) gan gynnal craidd dur caletach fel nad yw’r metel rhy frau.

13 of 29

Priodweddau ffisegol metelau

Mae priodweddau ffisegol metelau gwahanol yn eu gwneud nhw’n ddefnyddiol i bwrpas gwahanol. Er enghraifft, defnyddir copr ar gyfer gwifrau trydan oherwydd ei fod yn ddargludydd trydanol da.

Mae gronynnau metel wedi eu glynu gyda’i gilydd gan fondiau metelaidd cryf, sy’n achosi eu pwynt toddi a berwi uchel. Gall yr electronau rhydd mewn metelau symud trwy’r metel, i alluogi’r metelau ddargludo trydan. Mae gan tra-dargludwyr (superconductors) ychydig neu ddim gwrthiant trydanol.

Priodweddau metelau

Mae gan fetelau’r priodweddau ffisegol nodweddiadol canlynol:

  • Lustrous (gloyw)
  • Caled
  • Dwysedd uchel (yn drwm am eu maint)
  • Cryfder tynnol uchel (nid yw’n ymestyn)
  • Pwyntiau toddi a berwi uchel
  • Dargludydd gwres a thrydan da

Mae’r priodweddau hyn yn gwneud metelau yn ddefnyddiol ar gyfer llawer o bethau. Er enghraifft:

  • Defnyddir haearn i wneud ceir a phontydd oherwydd ei fod yn galed, gyda chryfder tynnol uchel
  • Defnyddir copr i wneud gwifrau trydanol oherwydd ei fod yn ddargludydd trydanol da

14 of 29

Priodweddau Mecanyddol Metelau

Breuder: Tuedd deunydd i dorri neu fethu wrth roi ychydig o rym, effaith neu sioc.

Creep: Pan mae metel yn destun grym cyson ar dymheredd uchel islaw ei bwynt cynhyrchu, am gyfnod hir, mae’n newid yn barhaol.

Hydwythedd: Hydwythedd yw’r nodwedd lle gellir tynnu metel i wifrau tenau. Mae’n cael ei bennu gan ganran ymestyniad a chanran gostyngiad ym maes metel.

Elastigedd: Elastigedd yw tuedd deunyddiau solet ddychwelyd i’w siâp gwreiddiol ar ol cael ei ddadffurfio.

Fatigue: deunydd yn gwanhau neu dorri offer oherwydd straen, yn enwedig cyfres o straen.

Caledwch: Caledwch yw gallu deunydd i wrthsefyll newid parhaol siâp a achosir gan rym allanol.

Hydrinedd: Hydrinedd yw priodwedd y mae metel yn gallu ei rowlio i lenni tenau.

Plastigedd: Plastigedd yw priodwedd y mae metel yn cadw ei ddadffurfiad yn barhaol, pan ryddheir y grym allanol arno.

Ystwythder: Ystwythder yw gallu’r metel i amsugno egni a gwrthsefyll llwyth meddal ac effaith.

Anystwythder: Wrth roi grym allanol ar fetel, mae’n datblygu gwrthiant mewnol. Straen yw’r enw ar uned ym maes datblygu gwrthiant. Anystwythder yw gallu’r metel i wrthsefyll dadffurfio o dan straen.

Gwydnwch: Pan fydd grym allanol enfawr yn cael ei roi ar y metel, bydd y metel yn profi toriad. Gwydnwch yw gallu metel i wrthsefyll toriadau.

Caledwch cynnyrch: Gallu metel i ddygymod gydag ychydig o rym cynyddol heb ddadffurfiad barhaol.

15 of 29

Pren Naturiol a Chyfansawdd

Y gwahaniaeth rhwng pren caled a phren meddal. Adnoddau naturiol yw prennau caled a phrennau meddal ac yn deillio o goed.

Pren meddal

Daw pren meddal o gonwydd sy’n fytholwyrdd, dail nodwydd, coed conifferaidd, fel cedrwydden a phinwydden.

Pren caled

Daw pren caled o ddail llydan, coed sy’n colli dail. Y prif bren caled yw onnen, ffawydden, bedwen, ceirios, elm, iroco, mahogani, meranti, derwen, obeche, sapele a teak.

16 of 29

Pren Naturiol a Chyfansawdd

Y gwahaniaeth rhwng pren naturiol a byrddau gwneud..

Mae pren yn gynnyrch naturiol, mae ganddo strwythur a diffygion amrywiol iawn. Mae o hefyd yn newid siap gyda lefelau lleithder yn yr aer (Hygroscopic)

Byrddau cyfansawdd.

Er ei fod yn wreiddiol o ffynhonnell naturiol, ni ellir darganfod y cynnyrch fel hyn mewn natur.

Manteision

  • Strwythur mwy cyson
  • Llai tueddol o symud - twistio, plygu ayyb
  • Rhatach
  • Defnyddio cynnyrch gwastraff melin lifio

Anfanteision

  • Mae gan rai resinau VOCs sy’n niweidiol i iechyd
  • Gall ailgylchu fod yn anoddach.
  • Gall pydru (biodegrading), compostio neu losgi rhyddhau cemegau
  • Nid yw’n cael ei ystyried o safon uchel
  • Mae dŵr yn pydru’r byrddau hyn yn ddrwg gan eithrio ply allanol.

Pren Naturiol

17 of 29

Pren Naturiol a Chyfansawdd

Priodweddau ffisegol a gweithio prennau caled, prennau meddal a byrddau gwneud: gwydnwch, hyblygrwydd, strwythur graen, cryfder, amsugnedd, gorffeniad arwyneb a lliw.

18 of 29

Pren Naturiol a Chyfansawdd

Manufactured timbers are made from natural timbers and made from particles/fibres or laminates. Strengths/weaknesses of the following manufactured boards: plywood, medium density fibreboard (MDF), chipboard and hardboard

Pren Haenog

Manteision

  • Cryfder mewn gwahanol gyfeiriadau
  • Yn sefydlog o ran mesuriadau - llai tueddol i bantio, troi ayyb na phren naturiol.
  • Ar gael mewn darnnau mawr
  • Dewis o veneers

Anfanteision

  • Heb ei lamineiddio - haenau yn dod yn rhydd - gall glud allanol leihau hyn.
  • Drytach na byrddau gwneuthuredig eraill.
  • Cynnwys VOC o’r glud.

Manteision

  • Rhad
  • Defnyddio cynnyrch gwastraff yn effeithlon
  • Plastig veneer amrywiol i’w wneud i edrych fel deunydd mwy dymunol fel marmor.

Anfanteision

  • Amsugno dŵr a thorri.
  • Cryfder isel i bwysau
  • VOCs

Bwrdd Sglodion

Caledfwrdd

MDF

Manteision

  • Rhad
  • Defnyddio cynnyrch gwastraff yn effeithlon
  • Mae haen sydd wedi’i wasgu’n llyfn yn darparu arwyneb paent da.

Anfanteision

  • Amsugno dŵr a thorri.
  • Cryfder isel iawn i bwysau

Manteision

  • Rhad
  • Priodweddau unffurf iawn
  • Defnyddio cynnyrch gwastraff yn effeithlon.
  • Haen y ddwy ochr wedi’i wasgu’n llyfn
  • Haws creu siapiau, torri a’i drin a pheiriant na chaledfwrdd
  • Darparu arwyneb paent da.

Anfanteision

  • Amsugno dŵr a thorri.
  • Cryfder isel iawn i bwysau.
  • Ystyrir llwch yn beryglus.

19 of 29

Byrddau Cyfansawdd

Sut mae gwneud Pren Haenog

Sut mae gwneud MDF

Sut mae gwneud Bwrdd Sglodion

Sut mae gwneud Caledfwrdd

20 of 29

Pren Naturiol a Chyfansawdd

Mae pren naturiol ar gael yn y ffurfiau canlynol: astell, bwrdd, stribyn, sgwâr a hoelbren.

Hoelbren

Bwrdd

Rhannau sgwar

Stribyn

Astell

Sut mae gwneud pren naturiol

21 of 29

Polymerau Thermoffurfiol a Thermosodol - Mathau

Y gwahaniaethau rhwng defnydd thermoffurfiol (thermoplastig) a defnydd thermosodol.

Gellir siapio ac ailsiapio thermoplastigau gan ddefnyddio gwres. Maent yn haws eu hailgylchu.

Mae plastigau thermosodol yn cael eu siapio pan fydd adwaith cemegol yn digwydd ac mae’r plastig yn setio i siap. Ni allant eu hail-siapio gan wres, yn y diwedd byddant yn llosgi. Mae hyn yn eu gwneud hi’n anodd ailgylchu ac yn llai cyfeillgar i’r amgylchedd.

Mathau o bolymer ac efelychu plastig mewn CAD/CAE

Thermosodol vs Thermoplastig

22 of 29

Polymerau Thermoffurfiol a Thermosodol - Ffynonellau

Olew yw'r brif ffynhonnell ar gyfer polymerau modern, er bod rhai plastigion yn cael eu gwneud fwyfwy o ffynonellau naturiol. .

Mae rhan fwyaf o blastig yn deillio o olew crai - yr un math a roddir mewn petrol a disel i geir! Mae hwn yn adnodd terfynol/cyfyngedig (finite) ac felly yn adnodd anghynaladwy

Mae Bioplastigau yn ymdrech i ddatblygu dewis mwy cynaliadwy nag olew. Mae ystyriaethau cymdeithasol ac amgylcheddol gan bod hyn yn golygu nad yw cnydau bwyd gwerthfawr yn cael eu defnyddio i fwydo pobl!

23 of 29

Polymerau Thermoffurfiol a Thermosodol - Ffynonellau

Priodweddau ffisegol plastigion thermoffurfiol (thermoplastig) a thermosodol gan gynnwys: dargludedd thermol a dargludedd/ynysiad trydanol.

Nid yw plastig thermosodol ar gyfer handlenni yn toddi na meddalu mewn gwres. Nid yw’n cynnal gwres (inswleiddiwr thermol) felly mae’r handlen yn ddiogel i afael ynddo hyd yn oed pan mae’r sosban yn boeth

Mae hen blygiau wedi eu gwneud gan urea-formaldehyde (Thermoset) ymwrthedd thermol da ac inswleiddiwr trydanol da.

Mae plygiau mowldio modern fel rhain wedi eu gwneud o ABS (Thermoplastig) inswleiddiwr ymwrthedd thermol trydanol da ac effaith gwrthiant da.

24 of 29

Polymerau Thermoffurfiol a Thermosodol - Ffynonellau

Priodweddau mecanyddol plastigion thermoffurfiol (thermoplastig) a thermosodol gan gynnwys: cryfder tynnol, elastigedd, gwydnwch, plastigedd, hydrinedd a chaledwch.

Cryfder tynnol - faint o rym tynnu y mae deunydd yn gallu ei wrthsefyll.

Elastigedd - Faint mae deunydd yn ymestyn o dan rym heb newid siâp yn barhaol h.y mae’n mynd nôl i’w siâp gwreiddiol.

Gwydnwch - Gallu deunydd i amsugno effaith grymoedd heb dorri neu chwalu - Mae gwydr yn frau iawn ac yn torri’n hawdd o dan effaith, er mae ganddo gryfder uchel tynnol iawn (hightensile)

Plastigedd - Gallu deunydd i ymestyn a newid siâp heb dorri - mae gan Blue Tac plastigedd da, er bod ganddo well hydrinedd na hydwythedd.

Hydrinedd - Math arbennig o blastigedd sydd wedi ei siapio gan effaith. Hyblygrwydd yw plastigedd mewn ffurf ymestyn e.e. copr wedi ei ymestyn i wifrau tenau.

Caledwch - Faint fydd deunydd yn plygu o dan effaith gwasgedd.

25 of 29

Papurau a byrddau - tarddle

Ffynonellau sylfaenol papur a byrddau.

Peiriant Fourdrinier

Yr adran ffurfio neu’r pen gwlyb (wet end) yw ble mae’r ffibrynnau yn cael eu hidlo ar loop defnydd parhaol i ffurfio gwe gwlyb o ffibr.

Yr adran gwasgu yw ble mae’r gwe gwlyb o ffibr yn pasio rhwng rholiau gyda phwysau trwm i wasgu gymaint o ddŵr a phosib.

Yr adran sychu, mae’r broses sychu yn tynnu cynnwys y dwr lawr i lefel o tua 6%, a bydd yn debygol o aros ar amodau atmosfferig tu mewn nodweddiadol.

Yr adran calendro yw ble mae’r dur trwm yn rholio’r papur sych yn llyfn.

Papers and cards originate from wood. It is pulped then processed. See videos blow

26 of 29

Papurau a byrddau - Byrddau wedi'u hailgylchu

Byrddau ailgylchu

Yn aml mae cerdyn ailgylchu yn cael ei ddefnyddio ar gyfer pecynnau.

Mae deddfwriaeth (deddfau a bennir gan lywodraethau) yn galw ar gwmnioedd i ddefnyddio mwy o ddeunyddiau ailgylchu, gan gynnwys cardiau.

Cerdyn ailgylchu

27 of 29

Papurau a byrddau - Pwysau a thrwch

Defnyddio micronau i fesur trwch papur a byrddau. Bod papur a bwrdd yn aml yn cael ei fesur mewn gsm (gram y metr sgwâr).

Mae PWYSAU papur yn cael ei fesur gan faint mae metr sgwar yn pwyso. Dyma werth mewn gram y metr sgwar (gsm).  Mae papur ysgafn iawn tua 60 gsm tra mae papur llungopio rhad cyffredin tua 80 gsm.  Mae gan bapur trwchus e.e. papur o ansawdd i ysgrifennu llythyr yn amlwg yn teimlo’n wahanol tua 90 ~ 100 gsm. Mae papur cetris tua 120 ~ 150 gsm ac yn amlwg trymaf yw’r papur y mwyaf trwchus ydyw.

Mae TRWCH paper a cherdyn yn cael ei fesur mewn MICRONAU. Mae llawer o argraffwyr yn dangos uchafswm trwch (microns) yr argraffydd. Mae rhan fwyaf o focsys cerdyn (bwyd, wyau pasg ac ati tua 300 – 400 micronau).

Siart Maint Papur

28 of 29

Gwead yw teimlad yr arwyneb, llyfn, garw ayyb

Papurau a byrddau - Priodweddau ffisegol

Priodweddau ffisegol a gweithio papur a bwrdd, gan gynnwys: gwead, pwysau, trwch, cryfder, gorffeniad arwyneb, tryloywder, y gallu i blygu ac amsugnedd.

Gwead patrwm rheolaidd

Gwead patrwm afreolaidd

Gall ansawdd a graen y cerdyn effeithio cryfder, gorffeniad arwyneb, y gallu i blygu ac ati.

Gall y graen benderfynu pa mor dda gall cerdyn blygu. Mae bwrdd rhychiog yn enghraifft amlwg y gallwch chi geisio gyda darn o focsys gwastraff - plygu ardraws y bwrdd rhychiog ac yna ar hyd y llinellau rhychiog. Beth wyt ti’n weld?

Mae cardiau llyfn sydd wedi eu gwasgu yn gyffredinol yn amsugno llai. Mae gan gerdyn sydd wedi ei wasgu llai gyda mwy o raen agored ac yn amsugno mwy o leithder yn haws.

29 of 29

Papurau a byrddau - Lamineiddio

Gellir laminiadu papurau, cardiau a byrddau i wella’r cryfder, gorffeniad a golwg.

Manteision - Fel arfer mae laminiadu yn cynnwys taenu plastig ar gerdyn. Gall hyn wneud y cerdyn llawer cryfach, yn wrthsafol i ddŵr ac yn rhoi gorffeniad â sglein (gloss) ar gyfer ddibenion esthetig

Anfanteision - Mae laminiadu yn gymysg o ddau ddeunydd gwahanol iawn ac yn gwneud ailgylchu yn llawer anoddach a drud.

Laminiadu Diwydiannol

Laminiadu i’r cartref/swyddfa