Słownik haseł
związanych z porostami
projekt eTwinning “Tajemnicze porosty”
2021
Apotecja
Apotecja czyli miseczki - rodzaj owocnika grzyba, składnika porostów (grzyb i glon). Jeśli grzyb należy do workowców, to rozmnażając się generatywnie (płciowo) tworzy owocniki. Mogą one być typu otoczni (perytecjum) lub miseczki (apotecjum). Jeśli w apotecjum na brzegu występują glony, tak jak to jest u porostów to jest to apotecjum lekanorowe. Jeśli w apotecjum nie ma glonów to jest to apotecjum lecideowe.
Apotecjum typu Lecanora występuje wyłącznie u porostów. Brak go u workowców wolnożyjących. Główną cechą odróżniającą apotecjum typu Lecidea od typu Lecanora jest obecność w tym ostatnim dodatkowego brzeżka plechowego (otoczki plechowej). Otoczka ta ma taki sam kolor jak plecha i najczęściej jest to barwa kontrastująca z barwą tarczki owocnika (którą tworzą widoczne z góry epitecjum i hymenium).
Przykłady porostów z apotecjami typu: Lecanora – Lecanora argentata; Lecidea – Lecidea stigmatea.
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:ApotecioF.png
Amylka znaczona, Lecidella stigmatea (Ach.) Hertel & Leuckert
Szkoła Podstawowa nr 11 im. Floriana Marciniaka w Koninie
Bioindykatory
Bioindykatory - organizmy żywe, które wykazują wysoką wrażliwość na poszczególne, interesujące nas czynniki środowiskowe.
Jednymi z najbardziej znanych bioindykatorów są porosty, których kondycja wskazuje na stopień zanieczyszczenia powietrza. Przy ogólnej ocenie stanu powietrza nie trzeba znać poszczególnych gatunków porostów wystarczy zaobserwować ich plechę. Plechy bardziej przyległe do podłoża świadczą o niskiej jakości powietrza, te bardziej od niego odstające o wysokiej. Dla najbardziej zanieczyszczonych obszarów charakterystyczny jest brak występowania porostów lub występowanie porostów o plesze skorupiastej bądź proszkowanej. W środowisku o powietrzu czystym można w głównej mierze spotkać porosty o plesze krzaczkowatej.
Szkoła Podstawowa nr 107 z Oddziałami Integracyjnymi w Krakowie
Biomonitoring
To działania polegające na obserwowaniu i ocenie stanu oraz zachodzących zmian w ekosystemach, różnorodności biologicznej �i krajobrazowej, w tym typach siedlisk przyrodniczych, populacjach i gatunkach. Określany jest też jako działania służące ocenie stanu środowiska za pomocą bioidentyfikatorów, np porostów.
Ania, Tarnowskie Góry
Cefalodium
Niewielkie struktury występujące u niektórych gatunków porostów, które zawierają sinice. Cefalodia mogą występować wewnątrz plechy lub na jej powierzchni.
Sinice te mają zdolność do wiązania azotu �z powietrza.
Cefalodium �jest pod nr 1
Magda, SP Jarosław
Chwytniki
Służą do przytwierdzania organizmów do podłoża oraz pobierania z gleby wody i związków pokarmowych. Powstają już podczas kiełkowania zarodnika. Mogą wyrastać pojedynczo lub w pęczkach. Mają barwę brunatną, pozbawione są chlorofilu, choć po odsłonięciu na światło mogą się zazielenić
Fabian Siorek
Szkoła w Stobiernej
Cyjanobakterie
To gromada organizmów samożywnych, dawniej uznawanych za rośliny, dzisiaj do Procaryota.
Niektóre żyją w symbiozie z grzybami tworząc porosty.
Patryk i Szymon
ZSP Stobierna
Epibriofityczne (epibriofity) porosty
rosnące na szczątkach mszaków i roślin kwiatowych, przeważnie na obszarach wysokogórskich i polarnych;
Damian, SP Kraków
Epifiliczne (nalistne) porosty
rosnące na liściach drzew i krzewów
(głównie na obszarach tropikalnych i podzwrotnikowych);
Bartek, SP Gdańsk
Epifity
roślina, grzyb lub porost rosnące na innej roślinie, ale zwykle nie prowadząca pasożytniczego trybu życia. Korzysta z innego gatunku jako podpory, a odżywia się najczęściej samodzielnie.
Maja ZSP Stobierna
Epifityczne (nadrzewne) porosty
rosnące na korze pni i gałęzi drzew, krzewów i krzewinek;
Bartek, SP nr 40 Gdańsk
Epiksyliczne porosty
rosnące na drewnie bez kory (na płotach, okorowanych pniach drzew, elementach konstrukcji drewnianej);
Epigeiczne (naziemne) porosty
rosnące na jałowych, piaszczystych lub żwirowych glebach (na wrzosowiskach, wydmach, torfowiskach, w runie borów sosnowych, tundrze wysokogórskiej lub polarnej);
Epilityczne (naskalne) porosty
Porosty rosnące na naturalnym skalnym podłożu (skały, głazy, kamienie) lub antropogenicznym (tynk, beton, cegły, dachówki, eternit).
Fotosynteza
Proces wytwarzania związków organicznych z materii nieorganicznej, zachodzący w komórkach zawierających chlorofil lub bakteriochlorofil, przy udziale światła.
Max, ZSP w Stobiernej
Fragmentacja plechy
to sposób rozmnażania bezpłciowego porostów, �w którym organizm macierzysty rozpada się na kawałki z których powstaje nowy organizm.
WIKTORIA.RZ ZSP STOBIERNA
HELOTYZM
Publiczna Szkoła Podstawowa w Czchowie
niewolnictwo, kontrolowane pasożytnictwo, słowo pochodzi z jęz. greckiego od heilotes - jeniec
specyficzna forma symbiozy spotykana u porostów
grzyb odnosi większe korzyści niż glon
Grzyby wykorzystują znaczną część związków organicznych wytwarzanych przez glony i hamują nadmierne rozmnażanie się glonów
Komponenty grzybowe i glon w poroście są rozmieszczone warstwowo.
Bartosz, ZS w Łące
Homeomeryczna plecha
Komponenty grzybowe i glon w poroście są rozmieszczone równomiernie
Diana
Królestwo: Grzyby
Porosty do niedawna uważano za symbiotyczne organizmy plechowate, zaliczane do królestwa roślin.
Według współczesnej taksonomii porosty są grzybami, których plecha zawiera oprócz typowych komórek grzybów, również komórki glonów z grupy zielenic i sinic. U 98% porostów występuje grzyb należący do workowców (Ascomycota), u pozostałych – do grzybów niedoskonałych (Deuteromycota) i podstawczaków (Basidiomycota). Partnerem autotroficznym, czyli fotobiontem, są zielenice z klasy Chlorophyaceae (około 90% gatunków) lub sinice (Cyanobacteria, Cyanophyta), które są organizmami prokariotycznymi (nie mają wykształconego jądra). Zarówno grzyby, jak i glony są organizmami plechowymi, tzn., że nie wytwarzają organów, takich jak korzenie, łodygi i liście, ani typowych tkanek. Strzępki grzyba mogą tworzyć z komórkami glonów bardziej lub mniej zwartą całość, zarówno pod względem anatomicznym, jak i fizjologicznym.
Nauka zajmująca się porostami to lichenologia.
Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich w Miałach
Krzaczkowate porosty
Krzaczkowata plecha
wznosi się lub zwisa, przytwierdzona do podłoża w jednym punkcie lub też może płożyć się po podłożu. Jej długość wynosi od kilku mio różnym kształcie, od nitkowatych i obłych do taśmowatych. Porosty o takich plechach są bardzo wrażliwe na tlenki siarki w powietrzu.
Zuzanna ZSP w Stobiernej
Lichenoindykacja
Historia - XIX/XX w. William Nylander - porosty jako bioindykatory Lichenoindykacja – metoda bioindykacji wykorzystująca porosty jako czułe wskaźniki zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego
Jakub Próchniak 2A ZST PUŁAWY
Lichenologia
Marcelina
ZS w Łące
Listkowate porosty
Plecha listkowata jest wyraźnie grzbieto- brzusznie spłaszczona �i złożona z jednego lub kilku listków. Do podłoża przyczepia się chwytnikami, tzw. uczepem lub fałdami dolnej kory.
Kinga, ZSP w Stobiernej
Mąkla tarniowa
Jest to gatunek grzybów z rodziny tarczownicowatych. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów.
Natalia Kamińska ZSP w Stobiernej
Łuseczkowata plecha
Łuseczkowata plecha
Szczepan
Plecha jest najczęściej nieregularna, rzadziej rozetkowata, osiąga szerokość 2-4 cm i dość luźno przylega do podłoża. Górna powierzchnia jest oliwkowozielona, lśniąca, gładka lub pomarszczona. Wcinane lub karbowane odcinki plechy mają długość do 1 cm, szerokość 2–5 mm i końce lekko podwinięte. Dolna powierzchnia w części środkowej jest ciemnobrunatna, ku obwodowi jaśnieje i ma barwę szaro lub oliwkowobrunatną.
Szczepan K. ZSP w Stobiernej
Pionierski organizm
Gatunek, który dokonuje kolonizacji siedlisk z różnych przyczyn wolnych �od roślinności. Organizmy takie zapoczątkowują sukcesję pierwotną. �Są przystosowane do zasiedlania siedlisk ubogich w składniki odżywcze �i wodę. Główną grupą organizmów pionierskich są porosty.
Oliwia Ożóg
ZSP w Stobiernej
Plecha
Jest to wegetatywne ciało organizmów niezróżnicowane na korzeń i pęd. Organizmy zbudowane z plechy określa się zbiorczą nazwą plechowce, do których należą glony i grzyby (w szerokim tych pojęć znaczeniu, łącznie z protistami). �U grzybów plecha nazywana jest grzybnią i składa się z nitkowatych strzępek.
Katarzyna Hałys
ZSP w Stobiernej
Zdolność do przetrwania w warunkach braku wody. Przy braku wody następuje zatrzymanie czynności fizjologicznych i przechodzą w stan uśpienia, po pojawieniu się wody wznawiają swoje czynności życiowe.
Porosty
Porosty, grzyby zlichenizowane tradycyjna nazwa organizmów składających się z grzybów, tworzących obligatoryjne symbiozy. Głównie z prokariotycznymi cyjanobakteriami lub eukariotycznymi zielenicami.
Natalia Kamińska ZSP w Stobiernej
Pustynia porostowa
Pustynia porostowa to obszar występujący głównie
w miastach, najczęściej są przy drogach
o dużym natężeniu ruchu, przy dużych
ośrodkach przemysłowych i składowiskach
odpadów. Charakteryzują się wysokim
zanieczyszczeniem powietrza.
Szymon Warchoł ZSP w Stobiernej
Rozmnażanie porostów
Porosty mogą się rozmnażać tylko bezpłciowo poprzez:
Ponadto organizmy te wytwarzają specjalne wytwory: urwistki lub wyrostki. Urwistki powstają wewnątrz plechy, a na zewnątrz wydostają się poprzez spękania warstwy korowej. Wyrostki to z kolei drobne wyrostki powstające na powierzchni plechy, które bardzo łatwo się odłamują ze względu na swą "kruchą" podstawę. Same gonidia mogą rozmnażać się niezależnie od partnera grzybowego, też przez podział komórek.
Łucja F. ZS Łąka
Schemat budowy porostów
Schemat budowy porosta o plesze heteromerycznej;
a – kora górna,
b – warstwa podpowierzchniowa,
c – warstwa miąższowa,
d – kora dolna,
e – chwytniki.
Natalia Kamińska ZSP w Stobiernej
Skala porostowa
Skala porostowa - skala określająca stopień zanieczyszczenia powietrza dwutlenkiem siarki na podstawie występowania lub braku określonych gatunków porostów epifitycznych (nadrzewnych). w Polsce stosuje się skalę 7 stopniową:
1 – brak porostów, mogą występować zielone glony na korze, bardzo silne zanieczyszczenie powietrza, skażone centra wielkich miast i ośrodków przemysłowych; stężenie SO2 w powietrzu powyżej 170 µg/m3
2 – występują tylko porosty skorupiaste (proszkowate) (np. liszajec, misecznica proszkowata), bardzo silnie zanieczyszczone powietrze, duże miasta i ośrodki przemysłowe; stężenie SO2 od 100 do 170 µg/m3
3 – mogą występować porosty listkowate i skorupiaste (np. złotorost ścienny, obrost wzniesiony), powietrze zanieczyszczone, drzewa w pobliżu miast, parki, stężenie SO2 99-70 µg/m3
4 – porosty listkowate, nielicznie pojawiają się krzaczkowate (np. pustułka pęcherzykowata, tarczownica bruzdkowana), powietrze średnio zanieczyszczone, lasy w pobliżu miast, stężenie SO2 69-50 µg/m3
5 – porosty listkowate zajmują znaczną powierzchnię kory, coraz więcej krzaczkowatych (np. mąkla tarniowa, mąklik otrębiasty), które jednak nie są w pełni wykształcone, zanieczyszczenie powietrza jest słabe, większość lasów na nizinach i pogórzu, stężenie SO2 49-40 µg/m3
6 – różne wrażliwe gatunki porostów skorupiastych, listkowatych i krzaczkowatych na pniach oraz gałęziach (np. brodaczki, płucnik modry, dobrze rozwinięte gatunki z 5 stefy), powietrze jest nieznacznie zanieczyszczone, naturalne, duże lasy głównie w Polsce północno- wschodniej, stężenie SO2 39-30 µg/m3
7 – bardzo dużo rozmaitych porostów na pniach i gałęziach – skorupiaste, listkowate i krzaczkowate, plechy bardzo duże, zwisające (np. odnożyca jesionowa, brodaczka, granicznik płucny), powietrze jest prawie zupełnie czyste, nieliczne nieskażone obszary w Polsce, często wyższe partie gór, puszcze, stężenie SO2 poniżej 30 µg/m3
Szkoła Podstawowa im. św. Jana Pawła II w Łętowni
Skorupiaste porosty
. Porosty skorupiaste przylegają całą dolną
powierzchnią do podłoża na którym rosną,
plecha o powierzchni gładkiej, spękanej,
proszkowatej lub ziarenkowatej.
Ola ZSP w Stobiernej
Skorupiaste porosty
Plecha skorupiasta jest swoją dolną powierzchnią ściśle przytwierdzona do podłoża, bądź w nim zagłębiona. Powierzchnia plechy może być proszkowata, ziarenkowata, brodawkowata, gładka lub spękana.
Karina Bąk, ZSP Stobierna
Symbioza
Porosty to bardzo ciekawe organizmy, które swe istnienie zawdzięczają symbiozie między grzybem, a glonem. Grzyb zapewnia wodę oraz minerały, a glon za sprawą fotosyntezy, składniki odżywcze czerpane ze słońca oraz tlen.
Maja SP3 Kłodzko
Ubikwistyczne porosty
Porosty, które zasiedlają różne środowiska, np. chrobotek strzępiasty osiedlają się głównie na murszejących pniach, często jednak występują także na glebie, korze drzew, a nawet pokrytym cienką warstwą gleby podłożu skalnym.
Urwistek
Jest to drobny wytwór plechy
porostów, który składa się z komórek
glonu oplecionego strzępkami grzyba.
Służy do wegetatywnego rozmnażania się porostów (to ich podstawowy sposób rozmnażania się).
Michalina
ZSP w Stobiernej
Wyrostki
tzw. izydia, są to małe fragmenty plech, które służą do rozmnażania wegetatywnego (fragmentacja plechy porostów). Są zbud. z warstwy korowej (strzępki grzyba) �i komórek glonów (gonidia).
ZS w Łące
Maja
Zielenice
to grupa jednokomórkowych lub wielokomórkowych, samożywnych roślin występujących w wodach. Rzadko występują w środowisku lądowym – wówczas są to higrofity lub symbionty. Zielenice będące symbiontami żyją głównie �z grzybami tworząc porosty.
Maja
ZSP w Stobiernej
Znaczenie porostów
-Zatrzymują w swoich plechach wodę przyczyniając się do utrzymywania swoistego mikroklimatu leśnego
-Są ważnym składnikiem pokarmowym (dla reniferów i piżmowołów) oraz schronieniem bezkręgowców
-Porosty jako organizmy pionierskie mają pewną funkcję glebotwórczą
-Porosty są bardzo czułym biowskaźnikiem (bioindykatorem) czystości atmosfery
-Wykorzystywane są w lecznictwie
-Mają zastosowanie w przemyśle perfumeryjnym, w walce z owadami i ślimakami
Filip
ZSP w Stobiernej
Porosty epibriofityczne( epibriofity )
Są to porosty rosnące na szczątkach mszaków i roślin kwiatowych, przeważnie na obszarach wysokogórskich i polarnych
Angelika.M (ZST Puławy )