küla troy
¿Chumkeymi?
Kiñe Kimeluwün
Pefinge tüfa
¿Chumkey engün?
PEFINGE TÜFA
Llowkelu: marcelo@mapuche.mp wirikelu: jessica@mapuche.mp Tañi poyen wenüy Marcelo
Mari mari lamngen, fütra kuyfi. ¿Chumleymi? ¿Chumley tami reñma?
¿Tami ñuke petu kutranküley?
Fewla mülen Concepción mew, welu ñi ñuke ka ñi chaw petu müley Aysen mew. Tañi wünen lamngen dew tripay ñi fütra kimelwe ruka mew. Fewla kimelkey kiñe pichi kimelwe ruka mew, Coquimbo mew. Tañi inan lamngen chillkatukey. Fewla niey mari pura tripantu ka müley “4to medio” mew.
Iñche chillkatuken ka küdawken tüfachi waria mew. Fentren kulliñ fali tañi chillkatun.
Fey müten lamngen, pewmangen pürüm pewayu Lemoria tami pu che
Jessica
PEFINGE TÜFA
Llowkelu: jessica@mapuche.mp wirikelu: marcelo@mapuche.mp
Tañi poyen wenüy Jessica
Feley ñaña, fütra kuyfi may, müna küme tami dungu
Külfünkülen iñche.Tañi reñma kom kümeley, welu ñi ñuke petu kutranküley.
Fewla mülen Temuco mew. Fillke antü küdawken lelfün mew. Ketraken tañi mapu. Nien kiñeke kulliñ, nien waka ka ofisa. Kurengen, tañi kure Fabiola pingey. Nien meli yall: küla fotüm ka kiñe pichi ñawe. Kom tañi yall chillkatukey waria mew. Feymew ayiwkülen.
Fey müten Jessica, pewkayael, mütrümaen. Lemoria tami pu che ka.
Marcelo
Küdaw
_ Chillkatukey Jessica ñi wünen lamngen
_ Fewla Jessica Aysén mülen
_ Jessica küdawkelay, welu chillkatukey
_ Marcelo küdawkey waria mew
_ Kurengey Marcelo
_ Nielay yall Marcelo
Nütramkange tami kompañ eymu
KÜDAW
Epu kimeluwün Antü– pun
Leftraru trepekey wün mew
Pu liwen Rayen yafütukey iyael ñi ñuke engu
Amun: ir
amuken: voy habitualmente
amutun: volver, regresar
wiñotun: volver, regresar
trepeken: despertar hab.
muñetuken: asearse hab.
trekatuken: camino hab.
yafutuken: como hab.
küdawken: trabajo hab.
chillkatuken: estudio hab.
pelotatufe:
lefkantun/lefkatuken: correr
pelotatun/pelotatuken:
violintufe
violintukey:
dewman: hacer
dewmaken iyael:
miyawtun/miyawtuken: pasear
chillka
umawtuwe: cama
kofketuken: como pan hab.
kafetuken: tomo café hab.
matetuken: tomo mate hab.
puruken: bailo hab.
Rangiantü Leftraru yafütukey ñi wenüy engu
Rupanantü Rayen küdawkey
Nagantü Leftraru
amukey ñi küdaw mew
Konantü Rayen amukey ñi universidad mew
Pun Leftraru müñetukey
Rangipun Rayen umawtukey
¿Tunte konchi antü…..?
-¿Tunte konchi antü küdawkey chi tremolchefe?
-¿Tunte konchi antü küdawkey chi amultaxife?
-¿Tunte konchi antü küdawkey chi kimelfe?
Küdaw
küchaken ñi foro
Chillkatuaiñ
Allkütuaiñ ♫
Rayen ta iñche
ñi wenüy iñchiw. Nagantü
biblioteca mew. Konantü ñi ruka mew ñi poyen iñchiw. Tañi ruka mew tele ñi chaw iñchiw. Pun NUTRAMKAKEN internet mew ñi umawtuwe ruka mew.Rangipun ñi kawitu mew.
Eymi…..¿Chumkeymi fillke antü?
PEFINGE TÜFA
¿CHUMNGECHI PIAFUIÑ “¿QUÉ HORA ES?” MAPUDUNGUN MEW?
¿Tunte konchi antü?
PULIWEN
¿Tunte konchi antü?
NAGANTÜ
¿Tunte konchi antü?
Nütramkange tami kompañ eymu
Llowdungunge tüfachi ramtukan
antü amukeymi tami küdaw?
Nütramkange tami kompañ eymu
Llowdungunge tüfachi ramtukan
Pefinge tüfa
Iñche Eymi Fey
Iñchiw Eymu Fey engu
Iñchiñ Eymün Fey engün
-n
-ymi
-y
-yu
-ymu
-y engu
-iñ
-ymün
-y engün
Küdaw
Ruka
Pefinge tüfa
iñchiw
Pefinge tüfa
eymu
Pefinge tüfa
Küdaw
Chillkatuaiñ ka allkütuaiñ
Antonia ñi nütram (kiñe)
.
engu | Engün | Iñchiw | inchiñ | Engu | Engün | Engu |
Antonia ñi nütram (epu)
engu | Engün | Iñchiw | inchiñ | Engu | Engün | Engu |
Antonia ñi nütram (küla)
, awkantukey ñi pichike lamngen
.
engu | Engün | Iñchiw | inchiñ | Engu | Engün | Engu |
Meli troy
¿Chumaymi wüle?
Kiñe kimeluwün ¿Chumaymi wüle?
AMUAN TAÑI KÜDAW MEW
AMUAN TAÑI FÜTRA KIMELWE RUKA MEW
AMUAN “FERIA” MEW
AMUAN “CINE” MEW TAÑI WENÜY
FRANCISCA IÑCHIW
¿Chumaymi wule?
CHILLKATUAN TAÑI KIMELWE RUKA MEW
NGILLAYAN CHEMKÜN
Küdaw
Dullifinge doy küme llowdungun
Pefinge tüfa: ¿Chem dungu müleay?
Nütram
Llowkelu: Fernanda@mapuche.mp wirikelu: Eugenia@mapuche.mp
Tüfachi fierne antü müleay kiñe küme nütram, Universidad Alberto Hurtado mew. Alihuen Antileo, José Mariman ka Fernando Pairican dunguayngün.
Llituay kayu konchi nagantü. Iñche amuan ¿Amuayu?
Lemoria tami pu che, pewayu.
Llowkelu: Eugenia@mapuche.mp
wirikelu: Fernanda@mapuche.mp
Rume mañumeyu tami mangel. Iñche amuan ka. ¿Chew trawüayu? ¿Trawüayu Alameda Cienfuegos engu kechu konchi nagantü?
Pewkayael
Ramtun
Küdaw
¿Chem dungu müleay?
¿Chumül?
¿Tunte konchi antü llituay?
¿Chew trawüay pu che?
Wirilfinge kiñe elektroniko werküwe tami kompañ
EPU KIMELUWÜN PEFINGE TÜFA NGOYMAKILNGE
¿CHUMNGECHI PIAFUIÑ
“¿QUÉ HORA ES?” MAPUDUNGUN MEW?
Fewla eymün ¿Tunte konchi antü?
KÜDAW
Müley epu mangel.Wirintükulfinge tami kompañ
Küdaw
Antü: Tüfachi Viernes, 22 hrs
/Sábado, 18 hrs/ Domingo 18 hrs
Cine El Biógrafo, Waria rüpü Lastarria 70. Lastiarra Villavicencio engu (inafül Metro Universidad Católica)
Küdaw
ÜLLKANTUN TRAWÜN
Antü: Tüfachi Viernes, 21 hrs
Bar Raices,
Waria rüpü: Cueto 210
Cueto San Pablo engu (Metro Cumming)
Pefinge tüfa
Mierkole XX
Amuan mapudungun mew
Kuefe
Chillkatuan
Fierne
Chillkatuan
Safadu
Amuan Cajon del Maipo
mew
Puruan
Dominku
Pelotatuan
Lune
Chillkatuan tañi pu kompañ inchiñ
Marte
Küdawan pu liwen ka nagantü
Mierkole
Amuan kiñe trawün
mew
Wiringe tami chumael küpalechi
antü mew…
Pepilkange tami semana…
FACHIANTÜ
We dungun
Fachiantü
(hoy)
wüle
(mañana)
epuwe
(pasado mañana o en dos días)
külawe
meliwe
kechuwe
Ka semana
15
16
17
18
19
20
22
Ka semana Ka küyen Ka tripantü
Küdaw
Nütramkange tami kompañ eymu
Mari mari, iñche Rayen ,
mari regle tripantu nien, üllcha iñche.
Chillkatuken Liceo 4 mew ka nien kiñe duam:
¡chillkatuan Fütra Kimelwe ruka mew!
Lunes antü, amuken tañi kimelwe ruka mew, welu fillke antü küdawken kiñe supermerkado mew. Konken küla konchi antü tañi küdaw mew ka tripaken mari konchi pun.Tüfachi supermerkado
“Monserrat” pingey ka müley Alameda waria rüpü. Fillke küyen elken kom tañi kulliñ Banco mew. Femngechi, niean pichiñ kulliñ ñi amuael Universidad mew.
Küla kimeluwün Allkütuaiñ
Llowdungunge kiñeke ramtun
Küdaw
¿Chumaymi tüfachi safadu ka domiku?
¿Chumngelu?
Feria Artesanal Mapuche Safadu antü,
Llituay mari konchi pu liwen, afay aylla ka küla
mari konchi pun Municipalidad Puente Alto mew
Concha y Toro waria rüpü, #1500 Refalta
Üllkantun Trawün Dominku antü, Kayu konchi nagantü
Joel Maripil üllkantuay Teatro Alcalá mew Purisima waria rüpü, #20
$4000 fali
Fierne antü
Iyael ka purun
Küdaw ñi kelluael Sindicatos Panificadores Mapuche
Santa Rosa waria rüpü 540
$2000 fali
Müley küme iyael (Furiñ challwa)
We dungun
¿Chumaymi tüfachi walüng?
Amuan lafken mew
Pemean ñi reñma ñi lof mew
Nampullkayan ka mapu mew
Eymi, ¿chumaymi tüfachi walüng?
Ka ¿Chumül wüñotuaymi?
nampüllkan: viajar
nampüllkafe: viajere
nampüllka-y-a-n
Repaso
Tiempos verbales
pasado/presente: amun
futuro: amu-a-n
ke: habitualidad
le/küle: estativo
we: lugar o inamunstrumento
fe: ocupación, agentividad
la: negación
tu: verbaliza sustantivos
meke: hacer algo con energía
me: ida y vuelta
Chumkeymi tami urkutun mew?
amun: ir
amutun: regresar
wiñotun: volver
akun: llegar
puwün: llegar.allá
küpan: venir
Tripan: salir
Trekan: caminar
pen: ver
urkutun: descanso
iyael: comida
ilo: carne
yafütun: fortalecerse, endurecerse, comer
in: comer
kochü: dulce
reglentü: semana
trawün: encuentro, reunirse
entun: sacar
kellun: ayudar
katrün: cortar
kangkang: asado
kangkangilo: carne asada
fün: frutas
verduras: