1 of 37

2. gaia: Estatu Liberalaren eraikuntza eta finkapena (1834-1874)

3. Mendizabalen desamortizazioa

4. Burdinbideen Lege Orokorra

1. Liberalismoaren garapena: moderatuak eta aurrerakoiak, bere arautegi ekonomikoa

2. Seiurteko Iraultzailea

2 of 37

2. gaia: Estatu Liberalaren eraikuntza eta finkapena (1834-1874)

AGINTARITZA

  • Fernando VII.a
    • Absolutismoa
    • Hirurteko Liberala
    • Hamarraldi Doilorra

Karlos V.a, Maria Kristina, Riego...

  • Isabel II.a
    • Adinez txiki
      • Maria Kristina (Mendizabal…)
      • Espartero
    • Adinez nagusi
      • Moderatuak: Narváez…
      • Biurteko Progresista: Espartero
      • Moderatuak: Unión Liberal, O´Donell..

SEIURTEKO DEMOKRATIKOA

  • Amadeo I.a
  • I. Errepublika
  • Valençayko ituna
  • Riego

  • I. Karlistaldia

Bergarako besarkada

La Granjako Sarjentuen altxamendua

Ostendeko Ituna

Iraultza Loriatsua

II. Karlistaldia

1812ko Konstituzioa

--

1834ko Errege Dekretua

1837ko Konstituzioa

1845eko Konstituzioa

1856ko Konstituzioa

1869ko Konstituzioa

No tengo enemigos, los he fusilado a todos.

Tienes más huevos que el caballo de Espartero

3 of 37

2. gaia: Estatu Liberalaren eraikuntza eta finkapena (1834-1874)

AGINTARITZA

  • Fernando VII.a
    • Absolutismoa
    • Hirurteko Liberala
    • Hamarraldi Doilorra

Karlos V.a, Maria Kristina, Riego...

  • Isabel II.a
    • Adinez txiki
      • Maria Kristina (Mendizabal…)
      • Espartero
    • Adinez nagusi
      • Moderatuak: Narváez...
      • Biurteko Progresista: Espartero
      • Moderatuak: Unión Liberal, O´Donell..

SEIURTEKO DEMOKRATIKOA

  • Amadeo I.a
  • I. Errepublika

  • Napoleonen inperioa erori -Valençayko Ituna
  • Fernando itzuli. Konsti kendu.
  • Riegoren pronuntziamendua (1820). Hirurteko Liberala. Aduanak kostaldera, Elizaren desamortizazioak, Inkisizioa kendu...
  • Lege Salikoa kendu.Pragmática Sanción.
  • San Luisen Ehun Mila Semeak (1823)
  • Fernando hil (1833)

  • I. karlistada (1833). Zumalakarregi, Bergarako besarkada (1839)
  • Maiorazgoak
  • Mendizabalen desamortizazioa
  • La Granjako altxamendua
  • 1837ko konstituzioa
  • 1839ko urriaren 25eko Legea
  • Guardia Zibila sortu (1845)
  • 1845eko konstituzioa
  • Altxamentu karlistak edo II. karlistaldia (1846-49)
  • Biurteko Progresista (1854-1856): Madozen desamortizazioa, Banku eta Burdinbideen legeak (galdera garrantzitsua), euskal jaien hasiera...
  • Penintsulako 1. burdinbidea: Barcelona-Mataró
  • 1848. Marx eta Engels. Manifestu Komunista
  • 1856ko Non nata konstituzioa
  • Bessemer bihurgailua asmatu
  • LNE sortu (Langileen Nazioarteko Erak)
  • Ostendeko Ituna (1866)

  • Iraultza Loriatsua (1868). Seiurteko Demokratikoaren hasiera (1868-74)
  • 1869ko konstituzioa
  • Prim asasinatu
  • II. Karlistaldia edo III. karlistaldia (1872-1876)
  • LNE legalizatu
  • Banaketa Internazionalean: anarkistak + marxistak

4 of 37

2. gaia: Estatu Liberalaren eraikuntza eta finkapena (1834-1874)

5 of 37

2. gaia: Estatu Liberalaren eraikuntza eta finkapena (1834-1874)

Liberalismoaren korronteak

LIBERALISMO MODERATUA

LIBERALISMO PROGRESISTA

LIBERAL DEMOKRATAK

  • Herriaren Subiranotasuna.
  • Gizonezkoen sufragio unibertsala.
  • Erregearen botereak murriztu.
  • Tokiko botereak demokratikoki aukeratuak
  • Milizia Nazionalaren aldekoak.
  • Erdi-mailako eta behe-klaseen ordezkariak.

ALDERDI DEMOKRATA

  • Subiranotasun nazionala.
  • Sufragio zentsitarioa, baina zabalagoa.
  • Erregeak botere betearazlea.
  • Tokiko botereak indartzearen aldekoa.
  • Udal-gune demokratikoak.
  • Milizia Nazionalaren aldekoa.
  • Erdi-mailako klaseen ordezkaria.

  • Subiranotasuna Gorteak eta erregeak.
  • Sugragio zentsitario oso mugatua.
  • Ordena helburu nagusi.
  • Administrazio zentralizatua.
  • Estatu konfesionala.
  • Klase aberatsenen ordezkaria

ALDERDI MODERATUA

UNIÓN LIBERAL

ALDERDI PROGRESISTA

6 of 37

Liberalak

7 of 37

Maria Kristina erreginaorde (1833-1839)

Fernando VII.aren laugarren emaztea eta Isabelen ama

8 of 37

I. karlistaldia (1833-1839)

9 of 37

Espartero erregeorde (1839-1843)

Bartzelonako bonbardaketa (1842)

Gutxienez 400 etxe suntsitu edo kaltetu zituen.

10 of 37

Isabel adinez nagusi (1844-1868)

Frantzisko Asiskoa

11 of 37

2. gaia: Estatu Liberalaren eraikuntza eta finkapena (1834-1874)

12 of 37

Batzuk II. karlistaldia kontsideratzen dute (1846-1849)

Beste batzuk ez dute gerra kontsideratzen...

13 of 37

Hamarraldi moderatua (1844-1854)

14 of 37

Isabel II.aren ezegonkortasuna (1833-1868)

  • 1866-1868 urteen artean Isabelen erregealdia krisi sakon batean erori zen:

    • Arazo ekonomikoak, herriaren matxinadak eragingo zituztenak.
    • Gobernu moderatuen autoritarismoa; edozein oposizioari aurre egiteko biolentziaren erabilpena.
    • Erreginaren onarpen eza (maitaleak…)
    • Ostendeko ituna: progresista, demokrata eta

errepublikarrak elkartuko dira erreginari tronua kentzeko helburuaz.

15 of 37

2. gaia: Estatu Liberalaren eraikuntza eta finkapena (1834-1874)

16 of 37

Iraultza Loriatsua

Prim jenerala

17 of 37

Isabel II.a erbestera

18 of 37

Seiurteko Demokratikoa (1868-1874)

19 of 37

Prim erail (1870eko abendua)

20 of 37

Amadeo Savoiakoa

Amadeo I.a eta Maria Victoria

Manuel Filiberto Savoiakoa, Aostako, II. dukea eta Asturiasko printzea aitak abdikatu arte.

21 of 37

Amadeo Savoiakoa erori eta I. errepublika ezarri

Pi y Margall

22 of 37

I. errepublika (1873-1874)

ESTANISLAO FIGUERAS

LEHENENGO PRESIDENTEA

NICOLAS SALMERON

PI Y MARGALL

EMILIO CASTELAR

23 of 37

Errepublikak arazoak ditu

24 of 37

Errepublikarrak zatituta

25 of 37

Altxamendu kantonalistak

Kantonalisten helburua

Errepublika garaian aukera berriak irekitzen zirenez, estatuaren egitura behetik gora federalki osatzea, oso AUTONOMIA HANDIKO KANTOIEN bidez.

Kantonalismoa federalismoaren interpretazio erradikal bat zen; Espainiako lurraldea 17 estatuko errepublika federal gisa antolatzea proposatzen zuten batzuek.

26 of 37

II. Karlistaldia (1872-1876)

27 of 37

Mendizabalen desamortizazioa (1836)

28 of 37

Mendizabalen desamortizazioa (1836)

29 of 37

Madozen desamortizazioa (1855)

30 of 37

Burdinbideak

31 of 37

Burdinbideak

32 of 37

Burdinbideak

33 of 37

Burdinbideak

34 of 37

Mendizabalen desamortizazioa

BM ERREGINA GOBERNADOREARI EMANDAKO AZALPENA

Andere: Nazioaren jabego bihurtu diren ondasunak saltzea ez da emandako hitza betetzea eta errenten produktuaren amortizazio berdinaren bitartez zor nazionalari berme positiboa ematea soilik; zorion publikoaren iturri oparoa irekitzea da; hildako aberastasuna berpiztea da; industriako eta zirkulazioko kanaletako oztopoak kentzea da; herrialdeari bertako gauza guztiekiko maitasun natural eta sutsua itsastea da; aberria zabaltzea eta aberriarekin bat egiteko lotura berri eta sendoak sortzea da; azken batean, ordenaren eta askatasunaren ikurra den Isabel II.aren tronu gorenarekin identifikatzea da. Ez da merkataritzako espekulazio hotza, ezta kreditu eragiketa ere (...); animazio, bizi eta zorioneko elementua da Espainiarako. Horrela azaldu badezaket, bere politika pizkunderako osagarria da.

Nazioak dagoeneko eskuratuta dituen ondasunen salmenta egiteko eta bere emaitza materialerako BMren onespen agurgarriaren pean jartzeko ohorea izango dudan dekretuak, zor publiko handiaren kopurua murrizteko onura sortu behar du eta beharrezkoa da bai bere joeran, bai bere helburuan eta bai emaitza hura lortzeko erabiliko dituen bitartekoetan, jabe familia oparoa sortzeko goi mailako ideian lotzea eta bat egitea eta haren gozamenak eta existentzia batez ere goi mailako instituzioen erabateko garaipenean bermatzea.

 Madrilgo Gazeta, 1836ko otsailak 21

35 of 37

Mendizabalen desamortizazioa

BM ERREGINA GOBERNADOREARI EMANDAKO AZALPENA

Andere: Nazioaren jabego bihurtu diren ondasunak saltzea ez da emandako hitza betetzea eta errenten produktuaren amortizazio berdinaren bitartez zor nazionalari berme positiboa ematea soilik; zorion publikoaren iturri oparoa irekitzea da; hildako aberastasuna berpiztea da; industriako eta zirkulazioko kanaletako oztopoak kentzea da; herrialdeari bertako gauza guztiekiko maitasun natural eta sutsua itsastea da; aberria zabaltzea eta aberriarekin bat egiteko lotura berri eta sendoak sortzea da; azken batean, ordenaren eta askatasunaren ikurra den Isabel II.aren tronu gorenarekin identifikatzea da. Ez da merkataritzako espekulazio hotza, ezta kreditu eragiketa ere (...); animazio, bizi eta zorioneko elementua da Espainiarako. Horrela azaldu badezaket, bere politika pizkunderako osagarria da.

Nazioak dagoeneko eskuratuta dituen ondasunen salmenta egiteko eta bere emaitza materialerako BMren onespen agurgarriaren pean jartzeko ohorea izango dudan dekretuak, zor publiko handiaren kopurua murrizteko onura sortu behar du eta beharrezkoa da bai bere joeran, bai bere helburuan eta bai emaitza hura lortzeko erabiliko dituen bitartekoetan, jabe familia oparoa sortzeko goi mailako ideian lotzea eta bat egitea eta haren gozamenak eta existentzia batez ere goi mailako instituzioen erabateko garaipenean bermatzea.

 Madrilgo Gazeta, 1836ko otsailak 21

Desamortizatutako lurrak saltzea beharrezkoa da

I. Karlistaldian daude: Gastu handiak. Ez dakite nork irabaziko duen...

Jabe berriak erregimenaren alde egongo dira eta irauteko aukera gehiago izango dute

Isabel II.a adinez txiki da. Maria Kristina erreginaorde

I. Karlistaldia (1833-1839)

36 of 37

Burdinbideen Lege Orokorra

Isabel II.a (…) Espainiako Erregina: honako hau ikusi eta ulertzen duzuen guztioi jakinarazten dizue: Gorteek honako hau agindu dutela eta guk berretsi dugula:

 4. artikulua. Zerbitzu orokorreko trenbideen eraikuntza Gobernuak egiaztatu ahal izango du eta, bestela, partikularrek edo konpainiek.

6. artikulua. Partikularrek edo konpainiek ezingo dute trenbiderik eraiki (…) dagokion emakida eskuratu ez badute aurretik.

8. artikulua. Zerbitzu orokorreko trenbideak eraikitzeko funts publikoen laguntza jaso daiteke: 1. Beraiekin obra jakin batzuk egikarituz; 2. Enpresei aldi jakin batzuetan inbertitutako kapitalaren zati bat emanaz (…); 3. Kapital horien truke gutxieneko interes edo interes finkoa bermatuz (…).

19. artikulua. Trenbideen eraikuntzan erabiltzen diren atzerriko kapitalak edo xede horretarako maileguak estatuaren babespean eta gerraren ondoriozko errepresalia, konfiskazio edo bahimenduetatik libre geratuko dira.

20. artikulu. Trenbide enpresa guztiei ematen zaizkie honako hauek: 1. Trenbideak hartuko dituen jabari publikoko lursail guztiak (…); 2. Auzotasuneko onura egur, larre eta gainerakoen aprobetxamendurako (…) enpresetako langileentzat eta lanetan erabiltzen diren garraioko animalien mantenurako; 3. Trenbidearen aldameneko lurretan (…) harrobiak irekitzeko ahalmena (…); 4. Bidesari eta garraio eskubideak (…) jasotzeko ahalmen esklusiboa; 5. Eraikuntzak irauten duen bitartean eta hamar urte geroago arte, (…) lehengaiek, (…), makinek, (…), egurrak, kokeak eta atzerritik inportatu behar den material finko eta mugikor guztiak ordaindu beharreko muga zergan adierazitako eskubideen baliokidea ordaindu beharra (…)

30. artikulua. Trenbideak honako baldintza hauen arabera eraikiko dira: 2. Trenbidearen zabalera metro bat eta 80 zentimetrokoa izango da (Gaztelako 6 oin eta 6 hazbete).

 Aranjuezen, 1855eko ekainaren 3an . – Ni, Erregina.- Francisco de Luxan, Sustapen Ministroa.

Madrilgo Gazeta, 1855eko ekainak 6

37 of 37

Burdinbideen Lege Orokorra

Isabel II.a (…) Espainiako Erregina: honako hau ikusi eta ulertzen duzuen guztioi jakinarazten dizue: Gorteek honako hau agindu dutela eta guk berretsi dugula:

 4. artikulua. Zerbitzu orokorreko trenbideen eraikuntza Gobernuak egiaztatu ahal izango du eta, bestela, partikularrek edo konpainiek.

6. artikulua. Partikularrek edo konpainiek ezingo dute trenbiderik eraiki (…) dagokion emakida eskuratu ez badute aurretik.

8. artikulua. Zerbitzu orokorreko trenbideak eraikitzeko funts publikoen laguntza jaso daiteke: 1. Beraiekin obra jakin batzuk egikarituz; 2. Enpresei aldi jakin batzuetan inbertitutako kapitalaren zati bat emanaz (…); 3. Kapital horien truke gutxieneko interes edo interes finkoa bermatuz (…).

19. artikulua. Trenbideen eraikuntzan erabiltzen diren atzerriko kapitalak edo xede horretarako maileguak estatuaren babespean eta gerraren ondoriozko errepresalia, konfiskazio edo bahimenduetatik libre geratuko dira.

20. artikulu. Trenbide enpresa guztiei ematen zaizkie honako hauek: 1. Trenbideak hartuko dituen jabari publikoko lursail guztiak (…); 2. Auzotasuneko onura egur, larre eta gainerakoen aprobetxamendurako (…) enpresetako langileentzat eta lanetan erabiltzen diren garraioko animalien mantenurako; 3. Trenbidearen aldameneko lurretan (…) harrobiak irekitzeko ahalmena (…); 4. Bidesari eta garraio eskubideak (…) jasotzeko ahalmen esklusiboa; 5. Eraikuntzak irauten duen bitartean eta hamar urte geroago arte, (…) lehengaiek, (…), makinek, (…), egurrak, kokeak eta atzerritik inportatu behar den material finko eta mugikor guztiak ordaindu beharreko muga zergan adierazitako eskubideen baliokidea ordaindu beharra (…)

30. artikulua. Trenbideak honako baldintza hauen arabera eraikiko dira: 2. Trenbidearen zabalera metro bat eta 80 zentimetrokoa izango da (Gaztelako 6 oin eta 6 hazbete).

 Aranjuezen, 1855eko ekainaren 3an . – Ni, Erregina.- Francisco de Luxan, Sustapen Ministroa.

Madrilgo Gazeta, 1855eko ekainak 6

Biurteko Progresista

Isabel II.a

Galdera garrantzitsua

Abantaila

Burdinbideak↓ → Bankuak↓ → Isabel II.a