รูปแบบทัศนธาตุและแนวคิดในงานทัศนศิลป์

ผู้สอน นายศักดา สีทา�โรงเรียนฟากกว๊านวิทยาคม�สพม.พะเยา

ความรู้เกี่ยวกับทัศนธาตุ

สี

จุด

เส้น

น้ำหนัก

อ่อน - แก่

พื้นที่ว่าง

รูปร่าง

พื้นผิว

รูปทรง

• เมื่อใช้เส้นวาดรูปทรงขึ้นชิ้นหนึ่ง จะเกิดพื้นที่ว่างและรูปร่างขึ้นพร้อมกับเส้น เมื่อระบายสีลงในรูปทรงที่ใช้เส้นวาดนั้น ทัศนธาตุอื่นก็จะปรากฏขึ้นมาด้วย โดยมีทั้งเส้นที่เป็นขอบเขตของรูปทรง สี พื้นที่ว่าง น้ำหนักอ่อน-แก่ แม้แต่สีที่ระบายลงไปก็จะปรากฏให้เห็นในลักษณะหยาบ ละเอียด มัน หรือด้าน

• ศิลปินนำทัศนธาตุมาใช้ในการสร้างสรรค์ผลงาน สื่อความหมายตามแนวคิด โดยนำมาประกอบเข้าด้วยกัน โดยอาศัยหลักการจัดองค์ประกอบศิลป์

• ศิลปินอาจใช้ทัศนธาตุอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือหลายอย่างรวมกัน แต่ในความเป็นจริงแล้ว ถึงแม้ว่าศิลปินจะใช้เพียงทัศนธาตุเดียวในการสร้างสรรค์ผลงาน ทัศนธาตุอื่นๆ ก็จะปรากฏขึ้นเอง

• กล่าวได้ว่าผลงานทัศนศิลป์จะมีทัศนธาตุเป็นองค์ประกอบสำคัญ คือ เมื่อมีรูปทรงของงานทัศนศิลป์ปรากฏขึ้น ทัศนธาตุทั้งหลายจะประสานและรวมตัวกันอยู่ในงานทัศนศิลป์นั้นอย่างครบถ้วน ดังนั้นหากจะทำการวิเคราะห์รูปแบบของทัศนธาตุในงานทัศนศิลป์ จำเป็นต้องแยกทัศนธาตุออกเป็นอย่างๆ ให้ง่ายต่อการศึกษาวิเคราะห์ จะได้เข้าใจแนวความคิดและวัตถุประสงค์ของศิลปินในการเลือกรูปแบบทัศนธาตุมาสร้างสรรค์ผลงานทัศนศิลป์ชิ้นนั้น

“ทรงเป็นประทีปฉายความรู้สู่เยาวชน”

(พ.ศ. ๒๕๕๑)

ผลงานของ พรชีวินทร์ มลิพันธุ์ ที่ภาพวาดสีนํ้ามันมีการจัดสมดุลของภาพที่เหมือนกัน

พื้นฐานการเรียนรู้

การรับรู้ทางการมองเห็น

• การรับรู้ที่เกิดจากจักษุสัมผัส เป็นการรับรู้ที่มีประสิทธิภาพสูงสุดเมื่อเทียบกับการรับรู้ผ่านประสาทสัมผัสอื่นๆ โดยใช้นัยน์ตาเป็นอวัยวะรับภาพและมีสมองทำหน้าที่แปลความหมายของภาพที่ได้รับมาจากการมองเห็น สามารถแบ่งออกได้ ๒ ลักษณะ

การมอง (Looking)

• อาการที่กระทำโดยไม่ได้ตั้งใจลงลายละเอียด แต่เป็นไปเพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์อย่างหนึ่งในขณะนั้น
• เช่น เวลาเราเดินข้ามถนน เป้าหมายของเราเป็นฝั่งตรงข้าม เราก็จะมองดูให้แน่ใจว่าไม่มีรถวิ่งผ่านมา ถนนว่าง เราจึงเดินข้าม การมองลักษณะนี้ถือเป็นการมองแบบธรรมดาผู้มองจะไม่ใส่ใจว่ารถที่ผ่านหน้าไปมีสีอะไร เป็นรถประเภทใด หรือมีคนนั่งทั้งสิ้นกี่คน เราจะไม่เก็บข้อมูลเหล่านี้ไว้ นอกจากรู้ว่ามีรถผ่านไป

การเห็น (Seeing)

• กระบวนการรับรู้ด้วยประสาทสัมผัสทางตา สามารถจะบอกรายละเอียดสิ่งที่เห็นได้
• การเห็นมีกระบวนการเก็บข้อมูลของสมองไปตามระดับการเห็น โดยอาจเป็นการเห็นแบบธรรมดาที่ไม่มีรายละเอียดมากนัก การเห็นความสัมพันธ์เชื่อมโยงกัน ที่เป็นระดับการเห็นที่มีความทะลุปรุโปร่งมีความละเอียดลึกซึ้ง

ตัวอย่างประโยคที่ทำให้เราแยกความแตกต่างของ

การมอง กับ การเห็น ได้ชัดเจนขึ้น

มองไปที่ภาพวาดนั้น แล้วบอกว่าเห็นอะไรบ้าง

ลักษณะอาการ / การกระทำ

การรับรู้ / การเข้าใจ

ทฤษฎีการเห็น (Visual Theory)

• การรับรู้ การเห็นของมนุษย์ถือเป็นกระบวนการทางธรรมชาติ ของจักษุสัมผัสที่มีความสัมพันธ์กับประสบการณ์ที่แต่ละบุคคล ทำให้เกิดการรับรู้ภาพที่ปรากฏในลักษณะที่แตกต่างกันออกไป สามารถอธิบายเกี่ยวกับทฤษฎีการเห็น ได้ ๔ ประการ

การเห็นรูปและพื้น

การเห็นแสงและเงา

การเห็นความเคลื่อนไหว

การเห็นตำแหน่งและสัดส่วน

การเห็นรูปและพื้น

การเห็นแสงและเงา

• การเห็นรูปและพื้นเป็นองค์ประกอบแรกที่มนุษย์มองเห็น ภาพจากธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม มีวัตถุเป็นรูปทรงและบริเวณรอบๆ เป็นพื้น แต่ละส่วนก็ขึ้นอยู่กับว่าเราจะเพ่งมองและให้ความสำคัญกับบริเวณใดของภาพ

• การรับรู้ หรือมองเห็น บริเวณที่วัตถุมีหรือไม่มีแสงสว่างส่องกระทบมา คุณค่าของแสงและเงามีอิทธิพลต่อรูปทรงของวัตถุ แสงที่ตกกระทบลงบนวัตถุจะมีลักษณะและความเข้มของแสงแตกต่างกัน มีอิทธิพลต่อความรู้สึกและการรับรู้ทางการเห็น ให้อารมณ์ความรู้สึกต่างๆ เช่น สงบเงียบ นุ่มนวล เร้าใจ

“แสงสุวรรณภูมิ (วัดพระศรีฯ)”

(พ.ศ. ๒๕๓๓)

ผลงานของปรีชาเถาทอง เป็นผลงานภาพพิมพ์ที่นำหลักของแสงเงามาใช้สร้างงานทัศนศิลป์ได้อย่างสวยงาม

การเห็นความเคลื่อนไหว

การเห็นตำแหน่งและสัดส่วน

• การรับรู้หรือมองเห็น จากวัตถุมีการเคลื่อนไหว จะมองเห็นวัตถุเคลื่อนที่ในลักษณะที่รวดเร็ว หรือเชื่องช้า แต่ถ้าตัวเราเป็นผู้เคลื่อนไหวเอง จะเห็นภาพของวัตถุมีการเปลี่ยนขนาดและรูปทรงไปตามมุม หรือทิศทางที่เราเคลื่อนไหว

• ระยะห่างของตำแหน่งใกล้ - ไกล มีผลต่อการรับรู้หรือมองเห็นขนาดและสัดส่วนของวัตถุ รวมไปถึงความชัดเจนและความพร่ามัวของภาพ

“Cats”

ผลงานของประหยัด พงษ์ดำ ที่ให้บรรยากาศฉากหลังเป็นแมวหลายขนาด

บ่งบอกถึงตำแหน่งที่อยู่ใกล้ - ไกล

รูปแบบทัศนธาตุในงานทัศนศิลป์

รูปแบบของทัศนธาตุ

• ทัศนธาตุ (Visual Element) เป็นส่วนประกอบสำคัญที่เป็นโครงสร้างของงานทัศนศิลป์ หรือที่ปรากฏในงานออกแบบ หรือหมายถึง สิ่งที่เป็นปัจจัย หรือส่วนประกอบสำคัญในผลงาน เราสามารถจะเห็นได้เป็นเบื้องต้น ประกอบไปด้วยสิ่งต่างๆ คือ

รูปร่าง

เส้น

สี

พื้นที่ว่าง

น้ำหนักอ่อน-แก่

พื้นผิว

จุด

รูปทรง

ทัศนธาตุ

จุด (Point, Dot)

• เป็นทัศนธาตุอันดับแรก ไม่มีมิติ แต่เมื่อนำมาเรียงต่อกัน จะทำให้เกิดเป็นเส้น และถ้านำจุดหลายๆ จุด มารวมกลุ่มกันอย่างหนาแน่นก็จะเกิดเป็นรูปร่าง หรือการรวมกันของจุดที่มีน้ำหนักและปริมาตรก็จะเกิดรูปทรงต่างๆ ขึ้น

.....................................................................................

เส้น (Line)

• เป็นทัศนธาตุที่สำคัญที่สุด เป็นแกนของงานทัศนศิลป์ทุกแขนงและเป็นพื้นฐานโครงสร้างของสิ่งต่างๆ ที่ให้อารมณ์ความรู้สึกแก่ผู้ชม โดยเป็นสิ่งที่ช่วยบ่งบอกถึงขนาด ลักษณะและทิศทาง

เส้น

มี ๒ ลักษณะ

เส้นตรง

เส้นโค้ง

• ส่วนเส้นลักษณะอื่นๆ เกิดจากการประกอบกันของเส้นตรง และเส้นโค้ง เช่น เส้นหยิกฟันปลา ที่เกิดจากการนำเส้นตรงมาประกอบกัน

รูปร่าง (Shape)

รูปทรง (Form)

เป็นรูปธรรมของการแสดงออก

เพื่อสื่อความหมายในงานทัศนศิลป์

โดยทั่วไป

คำสองคำนี้

มักจะใช้คู่กัน

เพราะมีความหมายใกล้เคียงกัน

แต่ในทางทัศนศิลป์

จะมีความหมายแตกต่างกัน

• เป็นภาพ ๒ มิติ คือ มีความกว้างและความยาว มีเนื้อที่ภายในเส้นขอบเขต

• เป็นภาพ ๓ มิติ คือ มีความกว้าง ความยาว ความหนา เนื้อที่ และปริมาตร มีการก่อรูปรวมตัวกันขึ้นเป็นผลงานทัศนศิลป์

น้ำหนักอ่อน - แก่ (Tone)

• ความอ่อน - แก่ของบริเวณที่ถูกแสงสว่าง และบริเวณที่เป็นเงาของวัตถุ จะทำให้เกิดปริมาตรของรูปทรง และอารมณ์ความรู้สึกต่อความอ่อน-แก่ที่รับรู้

พื้นที่ว่าง (Space)

• พื้นที่ว่าง คือ บริเวณที่อากาศที่โอบล้อมรูปทรง หรือระยะห่างระหว่างรูปทรง หรือที่เรียกว่า “ช่องไฟ” ที่ว่างจะอยู่คู่กับรูปทรงโดยเป็นคู่ที่มีความหมายตรงข้ามกัน หรือขัดแย้งกันกับรูปทรง แต่ก็มีส่วนช่วยทำให้รูปทรง มีความเด่นชัดมากขึ้น

“เสือขบม้าคืนฝนดาวตก”

ผลงานของถวัลย์ ดัชนี ที่ใช้นํ้าหนักของสีขาว - ดำ พื้นที่ว่างสร้างสรรค์ผลงานออกมาอย่างมีพลัง

พื้นผิว (Texture)

การชม มีอารมณ์แตกต่างไปจากการชมภาพที่วาดบนผืนผ้าใบ

• ลักษณะพื้นผิวของสิ่งต่างๆ เช่น หยาบ ด้าน มัน ละเอียด เนียน ขรุขระ พื้นผิวจะมีผลต่อการรับรู้จากการมองเห็นและการสัมผัส พื้นผิวของงานทัศนศิลป์มีทั้งพื้นผิวตามธรรมชาติและเกิดจากการกระทำของศิลปิน

ดังเช่นผลงานของวิโชค มุกดามณี

ลักษณะของพื้นผิวที่ใช้โลหะ ให้ความรู้สึกในการชม

มีอารมณ์แตกต่างไปจากการชมภาพที่วาดบนผืนผ้าใบ

สี (Color)

มีคุณสมบัติของตัวเอง

ในเรื่องของความเข้มหรือระดับสี

โดยจะมีลักษณะเฉพาะ

ที่ให้ความรู้สึกทั้งในด้านดีและไม่ดี

ตามลักษณะของสีแต่ละสี

และอาจมีการเปลี่ยนแปลงไปตามวัฒนธรรม

สีจึงช่วยทำให้ผู้พบเห็นเกิดการรับรู้

และสามารถจำแนกทัศนธาตุอื่นๆ ได้ง่าย

การวิเคราะห์ทัศนธาตุในงานทัศนศิลป์

• ทัศนธาตุ (Visual Element) เป็นส่วนประกอบสำคัญที่เป็นโครงสร้างของงานทัศนศิลป์ หรือที่ปรากฏในงานออกแบบ หรือหมายถึง สิ่งที่เป็นปัจจัย หรือส่วนประกอบสำคัญในผลงาน เราสามารถจะเห็นได้เป็นเบื้องต้น ประกอบไปด้วยสิ่งต่างๆ คือ

• การสร้างงานทัศนศิลป์ เป็นการนำทัศนธาตุต่างๆ มาประกอบกัน ให้เกิดรูปทรงที่มีความเป็นเอกภาพ มีความสอดคล้องกับจุดมุ่งหมาย
• โดยทั่วไป ศิลปินจะเลือกใช้ทัศนธาตุรวมกันหลายๆ อย่าง โดยมีทัศนธาตุบางอย่างเป็นจุดเด่นและทัศนธาตุอื่น เป็นจุดรอง

• การวิเคราะห์ทัศนธาตุในผลงานทัศนศิลป์ตามที่สายตาเรามองเห็น โดยพิจารณาจากความเป็นเอกภาพ หมายถึง ความสัมพันธ์ต่อเนื่องของส่วนประกอบต่างๆ โดยที่สิ่งเหล่านั้นจะต้องมีความสัมพันธ์ต่อเนื่องกันเป็นอย่างดี แต่ถ้าเราให้สิ่งดังกล่าวแข่งกันแสดงจุดเด่น ก็ย่อมเป็นการทำลายความเป็นเอกภาพ

เอกภาพของเส้น

เอกภาพของรูปร่างและรูปทรง

เอกภาพของที่ว่าง

เอกภาพของน้ำหนักอ่อน - แก่

เอกภาพของพื้นผิว

เอกภาพของของสี

เอกภาพของเส้น

การใช้เส้นแบบขัดแย้ง

การใช้เส้นแบบประสาน

• เส้น คือ จุดจำนวนมากที่นำมาเรียงติดต่อเชื่อมโยงกัน ดังนั้น การใช้เส้นในงานทัศนศิลป์จะต้องคำนึงถึงความเป็นเอกภาพด้วย ซึ่งลักษณะของความเป็นเอกภาพของเส้น มีดังนี้

• เส้นจะมีลักษณะ ทิศทาง และขนาดที่แตกต่างกัน ซึ่งการใช้เส้นแบบขัดแย้งให้มีเอกภาพสามารถทำได้โดยนำเส้นที่มีลักษณะทิศทาง และขนาดที่แตกต่างกันมาใช้ร่วมกันเพื่อให้งานทัศนศิลป์นั้นเกิดความสมดุล

การใช้เส้นแบบขัดแย้ง

ลักษณะเส้นที่ขัดแย้งกัน

ทิศทางเส้นที่ขัดแย้งกัน

ขนาดเส้นที่ขัดแย้งกัน

• เส้นมีลักษณะทิศทางและขนาดที่ซ้ำกัน สามารถมองเห็นการเคลื่อนไหวและจังหวะที่เกิดขึ้นได้

การใช้เส้นแบบประสาน

การซ้ำของเส้นตั้ง ทำให้เกิดจังหวะ

และความเคลื่อนไหว

การซ้ำของเส้นนอน ให้จังหวะ

และความเคลื่อนไหวอีกลักษณะหนึ่ง

การซ้ำของเส้นลูกคลื่น

ให้ความเคลื่อนไหวและจังหวะที่ต่อเนื่อง

การใช้รูปร่างและรูปทรงแบบขัดแย้ง

การใช้รูปร่างและรูปทรงแบบประสาน

• รูปร่างและรูปทรงเป็นทัศนธาตุหลักของการรับรู้ ลักษณะของความเป็นเอกภาพของรูปร่างและรูปทรง มีดังนี้

เอกภาพของรูปร่างและรูปทรง

• การใช้ลักษณะของรูปร่างและรูปทรงที่แตกต่างกัน เช่น แตกต่างกันทางความกว้าง ความแคบ ความใหญ่ ความกลม ความเหลี่ยม ความเรียบง่าย ความซับซ้อน

ลักษณะขัดแย้งกันระหว่าง

ความเรียบง่ายกับความซับซ้อน

ขนาดขัดแย้งกัน

ทิศทางขัดแย้งกัน

การใช้รูปร่างและรูปทรงแบบขัดแย้ง

• เป็นการนำรูปร่างและรูปทรงที่มีแบบเหมือนกันมาซ้ำลงในงาน เพื่อให้เกิดความเป็นเอกภาพขึ้น ถึงแม้จะมีการเปลี่ยนแปลงขนาดและทิศทาง ถ้าใช้รูปร่างและรูปทรงแบบขัดแย้งมาผสมกันแบบประสาน จะทำให้มีความเป็นเอกภาพมากขึ้น และช่วยให้เราสามารถกำหนดจุดเด่นของผลงานได้ง่าย

การซ้ำ

การเปลี่ยนแปรของขนาด

การเปลี่ยนแปรของทิศทาง

ความเด่นเกิดจากรูปร่าง

ความเด่นเกิดจากทิศทาง

การใช้รูปร่างและรูปทรงแบบประสาน

เอกภาพของที่ว่าง

• ในที่นี้ความหมายของที่ว่าง คือ อากาศที่โอบล้อมรูปทรง และระยะห่างระหว่างรูปร่างและรูปทรง หรือที่เรียกกันว่า “ช่องไฟ” ซึ่งจะขัดแย้งหรือประสานกันก็ได้ ความเป็นเอกภาพจะเกิดได้ ก็ต่อเมื่อพื้นที่ว่างกับรูปร่างและรูปทรง มีการจัดวางอย่างเหมาะสมลงตัว

เอกภาพของน้ำหนักอ่อน - แก่

การใช้น้ำหนักแบบขัดแย้ง

การใช้น้ำหนักแบบประสาน

• วิธีการใช้น้ำหนักอ่อน - แก่ให้มีเอกภาพ คือ การใช้น้ำหนักความอ่อน - แก่ของสีดำและสีขาว ซึ่งลักษณะของความเป็นเอกภาพของน้ำหนักอ่อน - แก่ มีดังนี้

การใช้น้ำหนักแบบขัดแย้ง

• การตัดกันของสีดำบนสีขาว เป็นการขัดแย้งกันอย่างมากของน้ำหนัก ส่วนการตัดกันของสีเทาแก่กับสีขาวหรือสีเทาอ่อนกับสีดำ เป็นการตัดกันที่น้อยกว่าของน้ำหนัก

การตัดกันของสีดำกับสีขาว

การตัดกันของสีเทาอ่อนกับสีดำ

การตัดกันของสีเทาแก่กับสีขาว

การใช้น้ำหนักแบบประสาน

• การใช้น้ำหนักของสีดำกระจายไปบนที่ว่างสีขาว จะได้เอกภาพของน้ำหนักแบบการซ้ำ และเมื่อเราใช้สีเทาแก่ หรือสีเทาอ่อนเชื่อมประสานกันก็จะเกิดความเป็นเอกภาพมากขึ้น

การตัดกันของสีดำกับสีขาว

การตัดกันของสีเทาแก่กับสีขาว

เอกภาพของพื้นผิว

• โดยมากแล้วลักษณะพื้นผิวจะปรากฏอยู่ในเส้น น้ำหนักอ่อน - แก่ และสี ซึ่งจะช่วยเน้นทัศนธาตุอื่นๆ ให้มีความโดดเด่นมากขึ้น

​

• ลักษณะพื้นผิวในงานทัศนศิลป์ มีทั้งแบบที่ขัดแย้งกันและแบบประสานกัน ถ้าใช้ลักษณะพื้นผิวแบบขัดแย้ง ก็ต้องกำหนดพื้นผิวของสิ่งต่างๆ ให้ตัดกัน เช่น ความหยาบกับความละเอียด ความขรุขระกับความเรียบความมันกับความด้าน

การใช้ลักษณะผิวโดยวิธีขัดแย้ง

การใช้สีแบบขัดแย้ง

เอกภาพของสี

• สีมีคุณลักษณะที่พิเศษนอกเหนือไปจากทัศนธาตุอื่น ๒ ประการ คือ ความเป็นสี (Hue) เช่น ความเป็นสีแดง ความเป็นสีเหลือง และความเข้มจัดของสี (Intensity) ดังนั้น การใช้สีให้มีเอกภาพต้องคำนึงถึงคุณลักษณะพิเศษทั้ง ๒ ประการ คือ

การใช้สีแบบประสาน

เอกภาพของสี

การใช้สีแบบขัดแย้ง

• การขัดแย้งของสีจะมีความเด่นชัดกว่าความขัดแย้งของทัศนธาตุอื่น สีคู่ตรงข้ามในวงสีธรรมชาติเป็นสีที่ตัดกันอยู่แล้ว
• ส่วนการตัดกันของสีที่ไม่ใช่คู่ตรงข้ามในวงสีธรรมชาติ ถ้าเป็นการตัดกันของสีที่มีความจัดมาก จะมีความขัดแย้งกันมากกว่าสีที่มีความจัดน้อย และยิ่งสีหม่นลงเท่าใด ความขัดแย้งก็จะยิ่งลดลงมาก จะกลายเป็นความกลมกลืนกันในที่สุด

เอกภาพของสี

การใช้สีแบบประสาน

• การใช้สีแบบประสาน คือ การใช้สีสีเดียว โดยมีน้ำหนักอ่อน - ใกล้เคียงกันในวงสีธรรมชาติ หรือใช้สีที่มีความหม่นเท่าๆ กัน ก็จะทำให้ผลงานดูประสานกลมกลืน

“๙ จากจินตนาการ”

(พ.ศ. ๒๕๔๘)

ผลงานของเจริญ มาบุตร มีจุดเด่นที่นำเอาสีที่มีนํ้าหนักอ่อน -แก่ มาสร้างสรรค์เป็นภาพได้อย่างลงตัวและมีความหมาย

แนวคิดในงานทัศนศิลป์

แนวคิดการสร้างสรรค์ผลงานทัศนศิลป์

• แนวคิดเป็นหัวใจของการทำงานและกำหนดแนวทางปฏิบัติ รวมถึงแนวทางการแก้ปัญหาที่อาจจะเกิดขึ้นจากการทำงานนั้นไปพร้อมๆ กัน
• การสร้างสรรค์ผลงานศิลปะของมนุษย์ในแต่ละครั้ง ย่อมเกิดจากสิ่งเร้า หรือแรงบันดาลใจ
• ถ้าได้รับแรงบันดาลใจจากภายนอก รูปแบบของงานศิลปะที่ถ่ายทอดจะมีลักษณะเป็นรูปธรรม ถ้าเป็นแรงบันดาลใจจากภายใน รูปแบบของงานศิลปะก็จะมีลักษณะเป็นนามธรรม
• ถ้าหากได้รับแรงบันดาลใจทั้งภายนอกและภายใน รูปแบบของงานศิลปะที่ถ่ายทอดออกมาก็จะมีลักษณะเป็นกึ่งนามธรรม

หลักการวิเคราะห์แนวคิดในการสร้างสรรค์ผลงานทัศนศิลป์

ในวัตถุประสงค์ของผลงาน

• ผู้สร้างสรรค์งานทัศนศิลป์จะต้องศึกษาวัตถุประสงค์ของงานนั้นอย่างละเอียด เพื่อผลงานทัศนศิลป์จะได้สอดคล้องกับวัตถุประสงค์ที่ตั้งไว้

ในเทคนิคของการทำงาน

ในคุณค่าทางสุนทรียภาพ

• ความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน เพราะแต่ละงานจะใช้เครื่องมือ วัสดุ และกระบวนการทำงานที่มีความแตกต่างกันออกไป

• มีความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับสุนทรียภาพ ใช้เป็นแนวทางวิเคราะห์รูปแบบทัศนธาตุในงานทัศนศิลป์

หลักการวิเคราะห์แนวคิดงานทัศนศิลป์

• เป็นการมอง หรือการรับรู้ในสิ่งที่ศิลปินถ่ายทอดออกมาหลังจากที่ผลงานเสร็จสมบูรณ์แล้ว

หลักการสำคัญที่เกี่ยวข้องกับการวิเคราะห์แนวคิดในผลงานทัศนศิลป์

วิเคราะห์จุดมุ่งหมาย

วิเคราะห์รูปแบบและรูปทรง

วิเคราะห์การใช้วัสดุและเทคนิค

วิเคราะห์แนวคิด

ในการถ่ายทอดอดีตและปัจจุบัน

ตัวอย่างการวิเคราะห์

ทัศนธาตุและแนวคิดในงานทัศนศิลป์

กระท่อม (Cottages)

(ค.ศ. ๑๘๙๐)

ฟินเซนต์ วิลเลียม ฟาน ก็อกฮ์ (Vincent Willem Van Gogh)

ศิลปิน

จุดมุ่งหมายจากการวิเคราะห์

• เป็นงานทัศนศิลป์ประเภทที่มิได้มีจุดมุ่งหมายในการแสดงออกแบบเหมือนจริง หรือการรับรู้ตามการเห็นจริงเท่านั้น แต่ยังมีจุดมุ่งหมายเชิงอารมณ์ในการแสดงออกเป็นจุดสำคัญด้วย

​

• ศิลปินได้นำเอาลักษณะเส้น น้ำหนักอ่อน-แก่ สี รูปร่าง และรูปทรงมาผสมผสานกัน แล้วนำมาจัดเป็นโครงสร้างของภาพที่มีความเป็นเอกภาพและความสมดุล โดยเน้นเส้นเป็นหลัก ชี้ให้เห็นถึงจังหวะและความเคลื่อนไหวที่มีความลื่นไหลและสั่นพลิ้ว โดยการใช้เส้นที่เกิดจากรอยแปรง ทำให้เกิดเป็นลักษณะพื้นผิวที่มีความแตกต่างกันทั่วทั้งภาพ

​

• ความเป็นเอกภาพของงานทัศนศิลป์ชิ้นนี้ เกิดจากการนำรูปแบบทัศนธาตุมาสร้างสรรค์ เพื่อให้เกิดลีลาในการเคลื่อนไหวที่มีความกลมกลืน ซึ่งเกิดจากแนวคิดของศิลปินที่มีจุดมุ่งหมายให้ผลงานชิ้นนี้บ่งบอกคุณค่าทางอารมณ์ ความรู้สึก และการแสดงออกมากกว่าสิ่งอื่นใด

ภาพหุ่นนิ่ง (Still Life)

(ค.ศ. ๑๘๗๙)

ปอล เซซาน (Paul Cezanne)

ศิลปิน

• เป็นผลงานที่แสดงให้เห็นถึงเทคนิคการใช้ค่าน้ำหนักอ่อน - แก่ของแสง และสี โดยน้ำหนักของแสงจะมีส่วนมืดและสว่าง เป็นความขัดแย้งที่มีสัดส่วนกลมกลืน ส่วนสีของผลส้มมีความเป็นเอกภาพของสีที่อยู่ในระดับเดียวกัน ซึ่งการจัดวางของที่ประกอบไปด้วยขวด ผลส้ม ถ้วยชาม ผืนผ้า มีพื้นที่ว่างและมีระยะห่างที่ได้จังหวะ ทำให้เกิดช่องไฟระหว่างรูปทรงแต่ละส่วนเอกภาพของรูปทรง เป็นแบบประสานกลมกลืน สีที่ศิลปินระบายลงไปทำให้เกิดพื้นผิวตามรอยแปรงและพู่กัน ช่วยสะท้อนอารมณ์ ความรู้สึกประทับใจของศิลปินในขณะนั้น

​

• ศิลปินสร้างสรรค์ภาพนี้โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อนำเสนอแสงเงาของรูปทรงในลักษณะเหมือนจริง โดยถ่ายทอดความงามของรูปทรงจากธรรมชาติและน้ำหนักอ่อน-แก่ของสีและแสงที่สื่อถึงความสงบนิ่ง มีแนวคิดของการถ่ายทอดสิ่งของที่ปรากฏตามความเป็นจริง ด้วยกระบวนการของการถ่ายโอนลงบนพื้นระนาบด้วยรูปร่าง ๒ มิติ แล้วเพิ่มมิติที่ ๓ ด้วยค่าน้ำหนักอ่อน-แก่ให้มีความสัมพันธ์กันอย่างเป็นเอกภาพ

จุดมุ่งหมายจากการวิเคราะห์

ผู้ชายเปลือยนั่ง

(Homme Nu Assis)

(ค.ศ. ๑๙๐๘)

ปาโบล รุยซ์ ปีกัสโซ (Pablo Ruiz Picasso)

ศิลปิน

• ภาพนี้แสดงให้เห็นถึงรูปทรง น้ำหนัก และปริมาตรในพื้นที่ระนาบ โดยทัศนธาตุทั้งหมดสามารถผสมผสานเข้าด้วยกันเป็นหนึ่งเดียว ซึ่งศิลปินได้ใช้กระบวนการในการถ่ายทอดภาพลักษณ์ธรรมชาติมาสู่ลักษณะแบบกึ่งนามธรรม แสดงให้เห็นว่าศิลปินมีความรู้ในข้อเท็จจริงเกี่ยวกับธรรมชาติของคนเป็นอย่างดี

​

• ศิลปินสร้างสรรค์ภาพนี้โดยมีจุดมุ่งหมายเพื่อให้เกิดคุณค่าทางสุนทรียภาพในระดับสูง โดยใช้ทัศนธาตุ ได้แก่ เส้น รูปร่าง และสีมาประสานกัน ซึ่งความเป็นเอกภาพของเส้นสามารถเกิดขึ้นได้ แม้ว่าทิศทางของเส้นจะขัดแย้งกันก็ตาม โดยเส้นได้ถูกใช้ในการแสดงขอบเขตของรูปทรงที่ถูกแบ่งตามลักษณะของอวัยวะแต่ละส่วน ในภาพนี้เส้นและรูปทรงมีความประสานกลมกลืนกันจนแยกไม่ออก และลักษณะพื้นผิวเกิดจากเนื้อสีที่ระบายลงไปทั้งในส่วนของรูปและส่วนของพื้นหลัง

​

• ภาพนี้แสดงให้เห็นถึงความเป็นเอกภาพของเส้น น้ำหนักอ่อน-แก่ ความเข้มของสี และระดับของสี ซึ่งรูปทรงมีทั้งที่เป็นทรงกลม ทรงกระบอกรูปสี่เหลี่ยม และรูปทรงอิสระที่ประกอบกันได้อย่างกลมกลืน

จุดมุ่งหมายจากการวิเคราะห์