Literatura starożytnej Grecji
IX- I w.p.n.e.
Autorka: Katarzyna Krywult Licencja: CC-BY-NC
Arystoteles “Poetyka”
LIRYKA gr. lyrikos - lira
Stanisław Wyspiański “Apollo na Olimpie”
Tyrtajos (łac. Tyrteusz) VII w.p.n.e
Rzecz to piękna zaprawdę, gdy krocząc w pierwszym szeregu,
Ginie człowiek odważny, walcząc w obronie ojczyzny;
Kiedy atoli swe miasto i ziemię żyzną porzuca,
Wnet żebrakiem się staje – los to najgorszy ze wszystkich –
Jako że z miłą swą matką i ojcem staruszkiem się błąka,
Dzieci maleńkie przy sobie mając i prawą małżonkę.
Wówczas wrogość go wita wśród ludzi, do których przybędzie (...)
Wszak niesława, a także zło tuż za nim podąża.
Skoro więc błędny wygnaniec żadnego nie budzi współczucia,
Żadną czcią się nie cieszy, przyszłość też rodu niweczy,
Walczmy mężnie w obronie tej naszej ziemi i dzieci,
Choćbyśmy zginąć musieli, życia swojego nie szczędźmy.
Poezja tyrtejska
- wzywająca do walki w obronie ojczyzny.
Tyrtajos to poeta walczący, biorący udział w wojnach prowadzonych przez Spartę; zachęcał do odwagi, poświęcenia i oddania życia za ojczyznę. Celem literatury jest zagrzewanie do walki.
Safona VII - VI w.p.n.e
“Do Afrodyty”
Przed tronem twym się chylę, Afrodyto,
nęcąca w sieci, córo Zeusa,
i błagam, smutkiem nie dręcz mego serca,
o nieśmiertelna,; lecz ku mnie zejdź, jak nieraz już czyniłaś,
gdy cię mój głos doleciał z oddalenia,
i dla mych skarg rzucałaś progi domu
wielkiego ojca.(...)
Ujrzałam cię, a ty promieniejąca,
z uśmiechem na obliczu nieśmiertelnym,
spytałaś najłaskawiej, co mnie gnębi,
że ciebie wzywam.
Kto wzniecił znów mych pragnień najgorętszych serdeczny żar?
Kogo mi przywieść ma
Peitho [bogini namowy miłosnej] ku miłości? Kto mnie skrzywdził, kto ból mi zadał?
Unika cię? – mówiłaś. – Wnet odszuka!
Odtrąca dar? – Wnet tobie dary złoży.
Nie kocha cię? – W miłosne wpadnie sieci,
choćby wbrew chęci.
I dzisiaj zejdź ze stopni swego tronu,
nie pozwól mi w daremnej trwać tęsknocie,
i stanąć racz w tej trudnej dla mnie chwili
po mojej stronie!
Przeł. Janina Brzostowska
Strofa saficka
- typ strofy składającej się z trzech wersów jedenastozgłoskowych i czwartego pięciozgłoskowego
Poetka pochodziła z wyspy Lesbos, gdzie kształciła niezamężne dziewczęta w muzyce, grze na intrumentach, poezji. Pisała utwory o tematyce miłosnej, często zwracała się w nich do Afrodyty.
Anakreont VI-V w.p.n.e
Przynieś nam tu czarę, chłopcze,
Chcę popijać jednym duszkiem!
Do dziesięciu kubków wody
Pięć zaledwie dolej wina,
Bym w bakchicznym uniesieniu
Mógł zachować jakąś miarę.
Dalej – pora już porzucić
Zwyczaj uczt na modłę Scytów
Wśród okrzyków, dzikiej wrzawy;
Gdy sączymy wino z wolna
Piękny hymn niech ktoś zanuci!
Przeł. Jerzy Danielewicz
Anakreontyk
- utwór sławiący uroki życia, o tematyce biesiadnej i rubasznej.
Anakreont podejmował w swojej poezji tematy znane mu z doświadczenia - sam bowiem żył na dworach władców i często brał udział w biesiadach.
Teokryt IV-III w.p.n.e.
Serenada pasterska III
Śpiewam dla Amarylis. Kozy me w tym czasie
Chodzą sobie po wzgórzu i Tytyr je pasie.
Tytyrze, mój najmilszy, pilnuj mi bydełka,
Przyprowadź je, Tytyrze, tutaj do źródełka,
A strzeż się kozła z Libii, rudego, bo bodzie!
O, Amarylii, czemu z groty nie wychodzisz,
Nie przyzywasz mnie, miła? Czy mnie nienawidzisz?
Czy może moim nosem płaskim się brzydzisz,
Czy brodą wystającą? Chcesz, bym się powiesił?!
Niosę ci dziesięć jabłek. Zerwałem je w lesie
Tam, gdzie tyś mi kazała. Jutro znów przyniosę. (...)
Teokryta uważa się za twórcę sielanki realistycznej - utworu poetyckiego sławiącego uroki życia na wsi.
Symonides VI-V w.p.n.e.
Los
Nie mów nigdy – człowiecze –
co przyniesie ci jutro
Nie obliczaj, jak długo
będzie trwać czyjeś szczęście:
Los odmieni się, zanim
lotna mucha w powietrzu
Zdąży przemknąć przed tobą.
Przeł. Wiktor Steffen
Celem twórczości Symonidesa było wzbudzenie wzruszenia u odbiorcy (fraz. łzy symonidejskie). Tworzył patetyczne, doniosłe pieśni chóralne. Słyną z epigramatów (napisów nagrobnych):
Przechodniu, powiedz Sparcie, tu leżym jej syny, wierni jej prawom do ostatniej godziny.
epigramat znajdujący się na grobie Leonidasa, króla Sparty
Dramat gr. drama - działanie, akcja
Autorka: Katarzyna Krywult Licencja: CC-BY-NC
Historia dramatu i teatru antycznego
EPIKA gr. epos - słowo
William-Adolphe Bouguereau - “Homer and his Guide”
Homer IX-VIII w.p.n.e.
- aojda, wędrowny śpiewak, przypisuje mu się autorstwo dwóch poematów epickich (eposów) “Illiady” i “Odysei”,
- nazywano go “ślepcem”, “zbieraczem”,
Iliada
- tytuł związany z Troją (Ilionem), 24 księgi,
- główny temat - ostatni rok wojny trojańskiej (ok. 2 miesiące); gniew Achillesa,
- inwokacja skierowana do bóstwa - prośba o natchnienie,
- heksametr - wiersz złożony z sześciu stóp (czyli długich lub krotkich sylab)
- akcja toczy się równolegle: wśród ludzi i wśród bogów,
- głównym bohaterem jest Grek Achilles, pozostali bohaterowie:
Grecy | Trojanie | Bogowie |
Agamemnon - wódz, Patrokles - przyjaciel Achillesa, Menelaos - król Sparty, Odyseusz - król Itaki | Priam - król Troi, Hektor - książę Troi, Parys - dał powód do rozpoczęcia wojny, porywając Helenę, Kasandra - wieszczka | Zeus - decyduje o losie Achillesa i Hektora, Atena - po stronie Greków, Apollo - po stronie Trojan, Tetyda - matka Achillesa, Hefajstos - wykuwa tarczę na zlecenie Tetydy |
Odyseja
- tytuł związany z bohaterem - Odyseuszem, władcą Itaki, który zapewnił Grekom zwycięstwo w wojnie trojańskiej
(koń trojański),
- opis dziesięcioletniej
tułaczki Odysa.
Tułaczka Odysa:
EPOS
to rozbudowany utwór wierszowany, ukazujący dzieje legendarnych lub historycznych bohaterów na tle wydarzeń przełomowych dla danej społeczności.
Cechy eposu:
- wszechwiedzący i obiektywny narrator ujawniający się w inwokacji,
- przenikanie się dwóch płaszczyzn: realnej i nadprzyrodzonej,
- sceny batalistyczne,
- stałe epitety, rozbudowane porównania(homeryckie),
- drobiazgowe, szczegółowe opisy,
- patetyczny, podniosły styl.
Homer i jego dzieła