HARİTA VE ÖLÇEK
HARİTA
Yeryüzünün tamamının yada bir bölümünün kuş bakışı görünümünü
Belli bir oranda küçülterek düzeleme aktarılmasına HARİTA denir.
Bir çizimin harita olabilmesi için ;
• Kuş bakışı çizilmiş olması
• Ölçekli çizilmiş olması
• Bir düzleme aktarılmış olması
gerekir.
Ölçek :
Yeryüzü şekillerinin birebir haritasının çizilmesi mümkün değildir.Bu nedenle haritadaki uzunluklar belirli bir ölçek dahilinde küçültülerek haritaya aktarılır.
• Haritalardaki bu küçültme oranına ÖLÇEK denir.
Harita Uzunluğu
Ölçek =
Gerçek Uzunluk
Ölçek Çeşitleri :
1. Kesir ölçek
2. Çizik ölçek
Kroki : Herhangi bir yerin kuş bakışı görünüşünün ölçeksiz ve kabataslak olarak düzleme aktarılmasıdır.Harita ile arasındaki fark krokinin ölçeksiz haritanın ölçekli olmasıdır.
Örnek : Gerçekte 90 km olan Manisa – Soma arası haritada 6 cm olarak gösterilmiştir. Haritanın ölçeği nedir?
6 cm 1 cm 1
Ölçek = = =
90 km 15 km 1.500.000
Ölçeklerine Göre Haritalar
• Büyük Ölçekli Haritalar
1 - Plan: 1/200.000’den büyük olan haritalardır.Plan aşırı derecede ayrıntılı gösteren haritalardır.
2- Topografya: 1/20.000 – 1/200.000 arasında yeryüzünü en ayrıntılı gösteren haritalardır.
• Orta Ölçekli Haritalar : 1/200.000 – 1/500.000 arasındaki haritalardır.
•Küçük Ölçekli Haritalar : Ölçeği 1/500.000 den küçük olan haritalardır.
1 / 4.000.000 den küçüklere ise ATLAS denir.
Büyük ve Küçük Ölçekli Haritaların Özellikleri
Büyük Ölçekli Haritalar Küçük Ölçekli Haritalar
Ölçek paydası küçük Ölçek paydası büyük
Ayrıntı fazla Ayrıntı az
Bozulma az Bozulma fazla
Harita alanı geniş Harita alanı dar
Haritalarda Yeryüzü Şekillerini Gösterme Yöntemleri
• Renklendir Yöntemi : Fiziki haritalarda yeryüzü şekillerini daha belirgin gösterebilmek için yükselti basamakları renklerle ifade edilir.
Yükselti Basamakları Kullanılan Renkler
( metre )
0 – 200 Yeşil
200-500 Açık Yeşil
500-1000 Sarı
1000- 1500 Turuncu
1500- 2000 Açık Kahverengi
2000- üzeri Koyu Kahverengi
Fiziki haritalarda beyaz renkler buzulları yada kalıcı karları gösterir. Göl, deniz ve okyanuslar ise mavi renkle gösterilir. Mavinin tonu kuyulaştıkça derinliğin arttığı anlaşılır. Renklendirme yöntemi günümüzde en çok kullanılan yöntemdir.
• Gölgelendirme Yöntemi : Yer şekillerinin bir yönden ışıkla aydınlatıldığı düşünülür. Buna göre ışık alan yerleler açık , gölgede kalan yerler koyu boyanır. Haritacılıkta daha çok yardımcı bir yöntem olarak kullanılır.
• Tarama Yöntemi : Eğim ile orantılı olarak kalınlıkları artan çizgilerle yer şekilleri gösterilir. Tarama yönteminde eğim fazla ise çizgiler kalın,kısa ve sık olur.Eğim az ise çizgiler ince,uzun ve seyrek olur. Fazla kullanılmayan bir yöntemdir.
• Kabartma Yöntemi: Yeryüzü şekillerinin belirli bir ölçek dahilinde küçültülerek oluşturulan maketleridir.Bu yöntem yer şekillerinin gerçeğe en uygun olarak gösterilmesini sağlar. Kabartma haritaların yapılması ve taşınması zor olduğundan kullanım alanı dardır.
• İzohips ( eş yükselti ) Yöntemi : Deniz seviyesinden itibaren aynı yükseklikteki noktaların birleştirilmesi ile elde edilen eğrilere İzohips Eğrileri denir.
• Lejand : Haritalarda kullanılan sembol ve işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren tablodur.
Haritalar Çizilirken Karşılaşılan Güçlükler :
• Dünyanın şeklinin küresel olmasından dolayı yüzeyi düz zemin üzerine aktarmak zordur.
• Yer şekillerinin engebeli olmasından dolayı yüzey şekilleri, tam alanları ve tam şekilleri ile düzlem üzerine aktarılamaz.
• Yerden yükseldikçe görüş alanının genişleyip şekillerin küçülmesi çizimi zorlaştırır.
Haritalar Üzerinde Bulunması Gerekenler
• Haritanın çizim amacına uygun başlık
• Haritanın küçültme oranını gösteren ölçek
• Haritanın yönünün belirlenmesinde kullanılan yön oku
• Harita anahtarı ( lejand )
• Paralel ve meridyenler