19 – MA’RUZA MASHG’ULOTI

• BUGUNGI KUN SANASI:

23 fevral 2017 yil

MAVZU: Qalin devorli idish va apparatlar

MAVZU: Qalin devorli idish va apparatlar

Reja:

1. Asosiy ma'lumotlar.

2. Qalin devorli apparatlarning tuzilishi, ularning ishlatilishi.

3. Me'yoriy parametrlar: hisobiy bosim va tempe-ratura, payvand birikmalarning mustahkamlik koeffisienti.

4. Materialning davomiy mustahkamligi va kor-pusning konstruktsiyasiga bog'liq holdagi ruxsat etilgan kuchlanishlar.

Қалин деворли боғланган қобиқлар Д_ташқи/Д_ички≥ 1,1 нисбатда 10 МПа дан юқори босимларда ишлатилади. Бу қобиқлар учун материал сифатида легирланган пўлатлар ишлатилади. Болғаланган яхлит ёки таркибий электр пайвандлаш билан боғланган айрим ҳалқалардан иборат бўлиши мумкин. Улар кўпинча вертикал жиҳозлар учун ишлатилади. Цилиндрсимон қобиқларни тешиклаш тавсия этилмайди.

Қуйма цилиндрсимон қобиқлар кимё саноатида болғаланган, пайвандланган прокатли листларга қараганда камроқ ишлатилади. Қуйма қобиқлар 250^оC гача ва 0,6 МПа дан юқори бўлмаган босимда чўяндан тайёрланган ҳолда ишлатилади. Бу жиҳозлар ички томонидан сирланади ва гуммирланади. Қутисимон қобиқлар катта металл сарфига эга бўлганлари ва ясалиши мураккаб бўлгани учун камроқ ишлатилади.

Қутисимон қобиқлар анча катта ўлчамларда қуйма ёки пайвандланган бўлади; қутисимон қобиқларнинг текис деворлари қовурғалар билан маҳкамланади. Қутисимон қобиқлар ёндош пайвандланади. Чокларда қувурларни кириш тешикларини ва лазларни жойлаштириш мумкин эмас; чокларни маҳкамлаш зарур.

Сферасимон қобиқлар материални сарфланиши нуқтаи назардан сиғимнинг энг самарали тури, аммо унинг ясалиши қийин бўлиб ҳисобланади. Сферасимон қобиқ фақат 1,6 МПа дан юқори бўлмаган босимда ёки вакуумда бўлган газлар ва суюқликларни сақлаш ва ташиш учун ишлатиладиган сиғимлар учун ишлатилади. Конуссимон қобиқлар жиҳозларнинг айрим турлари ва ҳар хил диаметрли цилиндрсимон жиҳозлардаги ўтиш қисми сифатида ишлатилади. Конуссимон қобиқлар, худди цилиндрсимон қобиқларга ўхшаб, болғалаш ва қуйма ҳолда бажарилади.

Юпқа деворли обечайкалардан фарқли равишда қалин деворли обечайкалар учун девор қалинлиги бўйлаб тангенциал (ҳалқали) кучланиш тарқалишини бир текис деб қабул қилиб бўлмайди ва юқори босимда тангенциал кучланишларга тахминан тенг бўлган радиал кучланишларни албатта инобатга олиш керак. �Бундай обечайкаларнинг материаллари юпқа деворли каби икки ўқли кучланиш бўйлаб эмас, балки уч ўқли кучланиш ҳолатида бўлади.

1 – расм. а-ҳисоблаш схемаси; б) ички босимдан ҳосил бўлган кучланиш эпюраси; в – қалин деворли обечайка элементига кучланишлар таъсири схемаси.

ЮБА лари цилиндрсимон обечайкасини ҳисоблаш натижаси ҳисобий ва бажарилган девор қалинлигини аниқлашдан иборат бўлиб ҳисобланади. Геометрик нисбатга кўра қуйидагига эга бўламиз:

Умумий ҳолатда ички ва ташқи босим остида бўлган қалин деворли обечайкани кўриб чиқамиз. Қобиқ деворидан жуда кичик элементни ажратиб, унинг гранлари бўйлаб нормал ва кучланишлар таъсирини кўриб чиқамиз. Қобиқнинг ўқ бўйича симметриклигидан ва элемент гранларига ўринма кучланишлар йўқлиги сабабли кучланишларни бош кучланиш деб оламиз. �

2-расм. ЮБА деворидаги кучланишни ҳисоблашга оид чизма.

Радиус йўналиши бўйича барча кучлар проекциясини олиб, ажратилган элемент учун мувозанат тенгламасини тузамиз.

u – цилиндр ихтиёрий нуқтасини радиал кўчиши

сифатида белгилаб оламиз.

У ҳолда, радиал ва айланаси йўналишида қуйидагига тенг.

u ни ҳисобга олмасдан, биргаликдаги деформация

тенгламасини ҳосил қиламиз

Деформацияни кучланиш орқали ифодаласак, Гукнинг умумлаштирилган тенгламаси ҳарорат таъсиридаги деформацияни ҳисобга олган ҳолда, қуйидагича ёзилади

• MUSTAHKAMLIK - konstruksiyani ichki kuch ta’sirida buzilishsiz qabul qilishi qobilyati,

​

• QATTIQLIK – ichki kuch ta’sirida o‘zining geometrik ko‘rinishini saqlab qolishi

​

• STERJEN – bir o‘lchami qolgan ikki o‘lchamidan katta bo‘lgan detalga aytiladi.

ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН

РАҲМАТ!

Kuch momenti

• Boshqa ob’ektga nisbatan kuch vektori orqali aylantirish kuchlanishiga aytiladi.
• Moment birligi H*m bo’lib, moment hosil qilishning asosiy sharti moment hosil qilayotgan no’qta kuchning harakatlanish chizig’ida yotmasligi kerak.
• Momentni soat strelkasiga teskari aylanishdagi hosil bo’lishi musbat ishorali hisoblanadi

ADABIYOTLAR RO`YXATI

• 1.Тимонин А.С. Основы проектирования и расчета технологического и природоохранного оборудования. Справочник. В 3-х томах, - Калуга. 2001г.
• 2. Болтон У. Конструкционные материалы: металлы, сплавы, полимеры, керамика, композиты. Издательство: Додэка, 2004г, 320 с.
• 3. Соколов Р.С., Практические работы по химической технологии. Издательство Владос. 2004г, 272 с.
• 4. Михалев М.Ф., Третьяков Н.П., Мильченко А.И., Зобнин В.В. Расчеты и конструирование машин и аппаратов химических производств. Примеры и задачи /под. ред. Михалева М.Ф. / -Л., Машиностороение, 1984г.

KELGUSI 11-MA’RUZA MAVZUSI:

• Plastinalar, yassi tagliklar va ularning hisobi (qopqoqlar).

​

Reja:

1. Plastinalar haqida ma'lumotlar. Asosiy tushunchalar.

2. Simmetrik yuklangan doirasimon plastinalar uchun umumiy tenglamalar. 3. To'g'ri to'rt burchakli plastinalar. Yuklashning turli yo'llari va hisoblash usullari.

4. Yassi mustahkamlik qovurg'ali qopqoqlarni hisoblash.

5. Idishlar va apparatlar.

Mustahkamlikka hisoblash me'yor va usullari. GOST