02. gaia:
BIZIAREN SORRERA ETA ANTOLAKUNTZA
1.- Biziaren sorrera
Leire U., Matxalen G.
2.- Zelularen egitura
Olaia S., Nekane G.
3.- Zelulabakartasunetik zelulaniztasunera
Zurine G., Iratxe A.I
Guillermo C., Unai A.
4.- Forma ez-zelularrak
Eider B., Ane D.P.
1. BIZITZAREN SORRERA
Leire Unibaso eta Matxalen Gorostiza
Molekula ez organikoak
Molekula organiko sinpleak
Biomolekula organiko konplexuak
Mintzez inguratutako protozelulak
zelula
EBOLUZIO KIMIKOA
EBOLUZIO BIOLOGIKOA
BIOMOLEKULEN EBOLUZIOA
“lehenengo molekula organikoak, Lurraren lehenengo atmosferako gasen artean gertatu ziren erreakzio kimikoen ondorioz sintetizatu ziren, ekaitzen energiaren eta eguzki-erradiazioen eraginez”
OPARIN
LEHENENGO ATMOSFERA
Metanoa
Amoniakoa
Hidrogenoa
Ur-lurruna
OSATZEN ZUTEN
ARESTIAGOKO EKARPENAK
LEHENENGO ZELULAREN SORRERA
Fosfolipidoen geruza bikoitzean xixkuak eratzen dira, eta horregatik biomolekulen kontzentrazio handia dago; eta biomolekula hauek funtzio hauek betetzen dituzte:
1) Materia eta energiaren trukaketa
2) Inguruko aldaketen arabera erregulatu
3) Euren kopiak egin
ZELULA HETEROTROFO ETA
ANAEROBIOAk
ZELULA PROKARIOTO ETA AEROBIOAk
PROKARIOTO ETA AUTOTROFOAK
TEORIA ENDOSINBIOTIKOA (MARGULIS)
ZELULA PROKARIOTO
ZELULA EUKARIOTO
2.Zelularen egitura
Ez du mintz inguraturiko nukeorik, esfera, makilaren edo kirin¡bilaren forma dauka. 1-10 um arteko neurria du.
Zelula prokariotoen material genetikoa ADN molekula biribil bakarra, ez dago beste kromosomarik. Ez dauka mintza ingurutik eta bera dagoen aldea nukloide deritzo.
2.2 Zelula eukariotikoa
Nekane Garcia
Olaia Samperio
Zelulabakartasunetik zelulaniztasunera:
Organismo zelulabakarrek zelula bakarrez osatuta
Zelulak bizi funtzio guztiak (Maila biotikoa)
Mugak:
Organismo zelulanitzek muga horiek gainditu ditzake
Tamaina
Konplexutasun Handiagoak
Zelulaniztasunerantz:
Organismo zelulabakar batzuek, zatitu ondoren, lotuta geratu
Zelula guztiak berdinak dira
ez dute indibidualtasuna galdu Koloniak
Kolonia batzuen zelulak funtzioetan espezializatu
volvox
-Diferentzia morfologikoa
-Zelulak leku zehatza hartzen dute
-Zelulak ezin dira bakarrik bizi
Molekula ez- organikoa
Molekula organikoa
Zelula=izaki zelulabakarra Mugak -Tamaina
-Inguru urtarra
Ehunak
Organoak KOLONIAK(Volvox)
Sistemak/Aparatuak
-Barne ingurua
Organismoa=Izaki zelulanitza - Zelula espezializatuak
- Zelula koordinatuak
Lehenengo organismo zelulanitzak:
1. Zelulen espezializazioa eta bereizkuntza:
* Funtzio jakin bat betetzeko espezializatu dira. Funtzio desberdineko zelulak daude.
* Bereizkuntza Egitura desberdina
Forma desberdina
2.Jarduera koordinatua:
* Organismoak osotasun gisa dihardu.
Zelula bakoitzak ez dihardu bere kasa.
3.Barne ingurunea:
* Zelula gehienak ez daude kanpo-ingurunearekin kontaktuan
* Zelulak barne-inguru likidoan daude.
HOMEOSTASIA: Barne-inguruaren ezaugarriak konstante eusteko prozesua.
* Substatzien trukea:
ZELULAK BARNE INGURUA KANPO INGURUA
Zuriñe Gracia eta Iratxe Astorki
Izaki zelulanitzak
Organismo zelulanitzek antolatzeko era konlplexuak nahiz simpleak izan ditzakete.
Hona hemen antolatzeko erarik nagusiak.
-Talo
-Talo briofitikoa
-Kormo
Talo erako antolakuntza
Talo: Organismo hauek zelula berdin askoz osatuta daude, eta haien artean lotura handi bat dagoen arren, ez dute ehunik osatzen. Hauei talofito deritze. Adbdz: Algak eta onddoak.
Sinpleak: harizpi edo horri itxura
Konplexutasunaren arabera
Konplexuak: forma bereziak zereginen arabera
Sinplea Koplexua
Talo Briofitikoa
-Briofitoek ez dute ehun baskularrik baina bestelako ehun bereziak dituzte nahiz eta ehun horiek inoiz ez organorik osatu.
-Beraz ez dute bestelako sustrairik, zurtonik edo hostorik baina antzekoak dute
Kormo erako antolaketa
Kormoa landare kormofitoen berezko antolatzeko era da; landare baskukar deritze baita ere. Likidoak eroateko basoak dituzte.
Inguru lehorretara ondo moldatzen dira arrazoi batzuengatik:
1.Urik ez galtzeko isolatze sistemak.
2. Ura eta elikagaiak banatzeko basoak.
3. Egitura espezializatuak.
Animaliak antolatzeko erak
Hiru maila bereizten dira.
-Zelula maila .
-Ehunen eta Organo maila.
-Aparatu eta sistema maila.
Zelula maila
Animalien filum gutxi batzuk, sinpleenak. Nolabaiteko espezializazio-maila duten arren ez dute ehunik osatzen
Ehun eta organo maila
Ondo bereiziriko ehunak dute eta batzuek organo garatuak edo ez hain garatuak dituzte.
Aparatu eta sistema maila
Animalien filum gehienek konplexu edo simple izan daitezkeen aparatu edo sistemak osatzen dituzten organoak dituzte.
Simetriaren aldetik, simetria erradiala izan dezakete, aldebiko simetria edo asimetrikoak izan daitezke:
Simetria erradiala: Gorputza hainbat simetria-planogatik mugatutako zati berdinetan antolatuta dago.
Aldebiko simetria: Eskuina eta ezkerra simetrikoak dira. Alde batean burua dago, eta aurkakoan, iraitz- eta ugaltze-zuloak.
Asimetria: Ez dira simetrikoak, ez dute simetriarik.
Forma ez-zelularrak
Ane De La Peña eta Eider Barbado
Birusak
Barruan material genetikoa duten proteinazko egiturak dira eta ez dira organismo biziduntzat hartzen.
Berezko metabolismorik ez dute, hortaz, zelulen barnean egon behar dira erreplikatzeko → Zelula barruko nahitaezko parasitoak.
Birusek infektatutako zelulari ostalari esaten zaio.
Egitura
Proteinazko kapsida, kanpotik.
Material genetikoa barrutik. (kate bateko edo biko ARN edo ADN)
Ohiko formak→
1. Helikoidala (tabakoaren mosaikoa)
2.Ikosaedrikoa (Hotzeri arrunta)
3.Bilgarridunak(kanpoko mintza, gripearena)
-Bete batzuk kapsida ikosaedriko eta itsats helikoidala:
4.Konplexuak(kapsida ikosaedrikoa eta itsats helekoidala,bakteriofagoak)
Egitura
A) Ikosaedrikoa
B) Helikoidala
C) Bilgarriduna
D) Konplexua
Birusak ugaltzeko moduak
Bi mota:
-Ziklo Litikoa→ Birusa, zelularen metabolismoan sartu eta ugaldu egiten da. Zelula hil eta gero (lisia) kanpora irten da beste zelulak infektatzeko.
-Ziklo Lisogenikoa→ Birusaren ADNa zelularen kromosoman sartu eta zelula zatitzen du. Hortik aurrera, zelulakumeek birusa daramate. Edozein momentutan aktibatu ahal dira, ziklo litikoan sartuz.
Birusak ugaltzeko moduak
Birusak eta gaixotasunak
Nahitaezko parasitoak direnez gero, patogenoak dira ostalarientzat.
Birusek gaixotasunak sortzen dizkiete gizakiei.
Gehienak arinak dira, beste batzuk, larriak.
Berezko metabolismorik ez dutenez, ezin zaie antibiotikoekin aurre egin.
Beste forma ez-zelular batzuk
Zelularen jatorrizko material genetikoari ez dagozkion eta ondorengo belaunaldiei transmititzen zaizkien ADN molekula txikiak dira.
Zelularen kromosomatik bereiz edo bertan integraturik egon daitezke: episomak.
Biroideak
ARN zirkularreko molekula txikiak.
(Zenbait landareen gaixotasunak eragiten dituzte.)
Prioiak
Zenbait gaixotasun neurodegeneratibo sortzen dituzten proteinak dira.
(Entzafalopatia espongiformea, behien eroen gaixotasuna.)