ગુનો અને સમાજ �Crime and Society

B.A. SOCIOLOGY

UA05CSOC25

Dr. Alpesh Prajapati

શ્રી. આર. કે. પરીખ આર્ટ્સ એન્ડ સાયન્સ કોલેજ, પેટલાદ

યુનિટ-૧ અપરાધના સમાજશાસ્ત્રનો પરિચય

• અપરાધ અને અપરાધશાસ્ત્રનો અર્થ
• અપરાધશસ્ત્રનો ઉદભવ અને વિકાસ
• અપરાધશાસ્ત્રનું વિષયવસ્તુ
• અપરાધશાસ્ત્રનું મહત્વ

યુનિટ-૨ ગુનાનો પરિચય

• ગુનો કે અપરાધનો અર્થ અને પ્રકારો
• ગુનેગાર કે અપરાધીના પ્રકારો
• અપરાધ અને અપરાધીની બદલાતી તરાહ અથવા સ્વરૂપ

​

યુનિટ-૩ અપરાધના સિદ્ધાંતો

• અપરાધનો શારીરિક સિદ્ધાંત
• અપરાધનો મનોવૈજ્ઞાનિક સિદ્ધાંત
• અપરાધનો સાંસ્કૃતિક સિદ્ધાંત
• અપરાધની માર્કસવાદી સિદ્ધાંત

યુનિટ-૪ સજા

• સજાનો અર્થ અને હેતુઓ
• સજાના પ્રકારો
• આદર્શ સજાના લક્ષણો
• સજાના સિદ્ધાંતો

૧. બદલાનો સિદ્ધાંત

૨. અટકાવવાનો સિદ્ધાંત

૩. સુધારણાનો સિદ્ધાંત

ડો. અલ્પેશ પ્રજાપતિ

​

આભાર

પ્રશ્ન-૧ અપરાધશાસ્ત્રનો અર્થ અને વિષયવસ્તુ સમજાવો.

• પ્રસ્તવના
• અપરાધશાસ્ત્રની વ્યાખ્યા અને અર્થ
• અપરાધશાસ્ત્રનું વિષયવસ્તુ
• કાયદાનું સ્વરૂપ
• ગુનો, ગુનેગારનું વર્ગીકરણ અને તેના કારણો
• અપરાધનું નિયંત્રણ
• અપરાધીનું પુનર્વસન
• ઉપસંહાર

​

પ્રશ્ન-૨. અપરાધશાસ્ત્રના ઉદભવ વિકાસ જણાવી, અપરાધશાસ્ત્રનું મહત્વ ચર્ચો.

• પ્રસ્તાવના
• અપરાધશાસ્ત્રનો અર્થ અને વ્યાખ્યા.
• અપરાધશાસ્ત્રનો ઉદભવ અને વિકાસ.
• અપરાધશાસ્ત્રનું મહત્વ

પ્રશ્ન-૨. ગુનાનો ખ્યાલ સમજાવી, ગુનાના પ્રકારો જણાવો.

• પ્રસ્તાવના
• ગુનાનો ખ્યાલ

૧. ગુનાનો કાનૂની ખ્યાલ ૨. ગુનાનો વર્તનવાદી ખ્યાલ

• ગુનાના પ્રકારો

૧. આર્થિક ગુના

૨. હિંસક ગુના

૩. શ્વેત ગુના

૪. ધંધાદારી ગુના

૫. સંગઠિત ગુના

• ઉપસંહાર

​

પ્રશ્ન-૩ સધરલેન્ડ, બોન્ગર અને લેમરટ્ આપેલ ગુનાના પ્રકારો સમજાવો.

• સધરલેન્ડ

૧. મહાઅપરાધ ૨. ઓછા ગંભીર ગુના

• બોન્ગર

૧. આર્થિક ગુના ૨. જાતીય ગુના

૩.રાજકીય ગુના ૪. વેરભાવના પ્રેરિત ગુના

• લેમર્ટ

૧. પરીસ્થિતજન્ય ગુના ૨. પદ્ધતિસરના ગુના

• ઉપસંહાર

પ્રશ્ન-૪ ક્લીનાડ સમજાવેલ ગુનાના પ્રકારો સમજાવો.

• પ્રસ્તાવના
• ગુનાના પ્રકારો

૧. હિંસક ગુના

૨. મિલકત વિરુદ્ધના ગુના

૩. વ્યવસાયિક ગુના

૪. રાજકીય ગુના

૫. જાહેર-વ્યવસ્થા સંબંધિત ગુના

૬. પ્રલાણીગત ગુના

• ઉપસંહાર

પ્રશ્ન-૫ વય અને લિંગના પાયા પર ગુનાના પ્રકારો સમજાવો

• પ્રસ્તાવના
• ગુનાનો અર્થ/વ્યાખ્યા
• ગુનાના પ્રકારો

૧. બાળ ગુના

૨. યુવા અપરાધ ગુના

૩. સ્ત્રી ગુનાખોરી

• ઉપસંહાર

પ્રશ્ન-૬.ગુનેગારનો અર્થ આપી, ગુનેગારોનું વર્ગીકરણ સમજાવો.

• ગુનેગારનો અર્થ અને વ્યાખ્યા
• ગુનેગારોનું વર્ગીકરણ
• લિન્ડસ્મિથે આપેલ વર્ગીકરણ

૧. સામાજિક ગુનેગારો ૨. વ્યક્તિમુલક ગુનેગારો

• રૂથ કવેન કરેલ વર્ગીકરણ

૧. બિનગુનેગારોની દુનિયામાં રહેતા ગુનેગારો

૨. ધંધાદારી ગુનેગારો

૩. સંગઠિત ગુનેગારો

૪.રીઢા ગુનેગારો

૫. મનોવિકૃત ગુનેગારો

૬. બિન-દ્રેષપૂર્ણ ગુનેગારો

પ્રશ્ન-૭. ગુનેગારોની બદલાતી તરાહ, તાસીર કે સ્વરૂપ સમજાવો.

• પ્રસ્તાવના
• ગુનેગારોની બદલાતી તાસીર

૧. ગુનાની સંખ્યા અને પ્રમાણમાં વૃદ્ધિ

૨. ગુનાના વ્યાપ-વિસ્તારમાં વૃદ્ધિ

૩.ગુનાખોરીમાં વિજ્ઞાન અને ટેકનોલોજીનો વધતો ઉપયોગ.

૪. ગુનાખોરીનું વ્યવસાયીકરણ અને સંગઠન

૫. ગુનાખોરીની પ્રવૃત્તિઓમાં વિશેષીકરણ

૬. અપરાધોનું રાજકીયકરણ અને રાજકીયકરણનું અપરાધીકરણ

૭. કાયમી સુરક્ષાકવચ

યુનિટ-૩/પ્રશ્ન-૧. અપરાધનો શારીરિક સિદ્ધાંત સમજાવો. �

• પ્રસ્તાવના
• અપરાધનો શારીરિક સિદ્ધાંત
• ચાર્લ્સ ગોરિંગ

(ગુનેગારો અને બિનગુનેગારોના શારીરિક લક્ષણો વચ્ચે

કોઈ તફાવત નથી)

• હુટન ઈ. એ.

(શારીરિક રીતે બિન-અનુકુલનક્ષમ, માનસિક રીતે કુંઠિત અને

સામાજિક રીતે વિકૃત)

• વિલિયમ એચ. શેલ્ડર

(સ્થૂળ બાંધાવાળી વ્યક્તિઓ અને લાંબા બાંધાવાળી વ્યક્તિઓ)

• ઉપસંહાર

​

પ્રશ્ન-૨. અપરાધનો મનોવૈજ્ઞાનિક સિદ્ધાંત સમજાવો.�

• પ્રસ્તાવના
• અપરાધનો મનોવૈજ્ઞાનિક સિદ્ધાંત
• વિલિયમ ગોડ્ડાડનો બુદ્ધિમંદતાનો સિદ્ધાંત.
• વિલિયમ હીલીનો મનોચિકિત્સા સિદ્ધાંત.
• સિગમંડ ફ્રોઈડનો મનોવિષ્લેષણ સિદ્ધાંત.

૧. ઇડ અને સુપર ઈગો વચ્ચેનો સંઘર્ષ.

૨. પૌરુંષત્વ અને સ્ત્રીત્વ વચ્ચેનો સંઘર્ષ.

૩. બાલિશપરાગતિ.

૪. માતૃ-પિતૃ અનુરાગ અને સંઘર્ષ.

• ઉપસંહાર

પ્રશ્ન-૩. અપરાધનો સાંસ્કૃતિક સિદ્ધાંત અને માર્કસવાદી સિદ્ધાંત સમજાવો.�

• પ્રસ્તાવના.
• અપરાધી સંસ્કૃતિનો સિદ્ધાંત

(અપરાધને પ્રોત્સહાન, સામાજીકરણ, સંદર્ભજૂથો)

• અપરાધનો માર્ક્સવાદી સિદ્ધાંત.

(ગુનો સમાજની મુડીવાદી અર્થવ્યવસ્થાનું પરિણામ છે.)

• ઉપસંહાર

યુનિટ-૪/પ્રશ્ન-૧. સજાનો અર્થ આપી, સજાના હેતુઓ સમજાવો.

• પ્રસ્તાવના.
• સજાની વ્યાખ્યા અને અર્થ.
• સજાના લક્ષણો.

૧. બદલો કે વેર વાળવાનો હેતુ.

૨. પ્રાયશ્ચિત કરવાનો હેતુ.

૩. ભય બતાવી અટકાવવાનો હેતુ.

૪. સુધારણાનો હેતુ.

૫. રાજ્યને આવકનો હેતુ.

૬. સામાજિક સંગઠનની પુનઃસ્થાપનનો હેતુ

• ઉપસંહાર

પ્રશ્ન-૨. સજાની વ્યાખ્યા આપી, સજાના પ્રકારો સમજાવો.

• પ્રસ્તાવના.
• સજાની વ્યાખ્યા અને અર્થ.
• સજાના પ્રકારો.

૧. શારીરિક સજા.

૨. આર્થિક દંડ.

૩. મિલકત જપ્ત કરવી.

૪. દેશનિકાલ કે હદપારી.

૫. કારાવાસની સજા.

૬. દેહાંતદંડ-ફાંસીની સજા.

• ઉપસંહાર

પ્રશ્ન-૩. આદર્શ સજાના લક્ષણો સમજાવો.

• પ્રસ્તાવના
• આદર્શ સજાનો અર્થ
• આદર્શ સજાના લક્ષણો.

૧. સજા ન્યાયોચિત હોવી જોઈએ.

૨. સજા પરિસ્થિતિને અનુકુળ હોવી જોઈએ.

૩. સજા શક્તિશાળી અને નીતિયુકત હોવી જોઈએ.

૪. સજામાં મર્યાદાભંગ ન થાય અને શિષ્ટાચાર રીતભાત હોવી જોઈએ.

૫. સજા તમામ માટે સમાન હોવી જોઈએ.

૬. સજા ક્ષમ્ય અને સુધારાત્મક હોવી જોઈએ.

• ઉપસંહાર

પ્રશ્ન-૪. સજાના સિદ્ધાંતો સમજાવો.

• પ્રસ્તાવના.
• સજાની વ્યાખ્યા અને અર્થ
• સિદ્ધાંત એટલે શું?
• સજાના સિદ્ધાંતો.

૧. બદલાનો સિદ્ધાંત.

૨. અટકાયતી સિદ્ધાંત.

૩. સુધારાત્મક કે ઉપચારાત્મક સિદ્ધાંત.

• ઉપસંહાર