กรุงศรีอยุธยา : เดิมอยู่ภายใต้การปกครองของกรุงสุโขทัย เมื่อสุโขทัยอ่อนแอ จึงผนวกเอาสุโขทัยเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรศรีอยุธยาด้วย
พระเจ้าอู่ทอง: ปฐมกษัตริย์ผู้สถาปนากรุงศรีอยุธยาเป็นราชธานี
ระบบเศรษฐกิจ: แบบธรรมชาติ หรือเรียกว่า “เสรีนิยม”
การเกษตรกรรม: เศรษฐกิจหลักขึ้นอยู่กับการเกษตรกรรม
ลัทธิเทวสิทธิ์ หรือเทวราชา: เป็นแนวความเชื่อว่า กษัตริย์หรือพระราชาเปรียบเหมือนเทวดาหรือเทพเจ้า โดยรับอาญาสิทธิ์จากเทพเจ้ามาปกครองพลเมือง
สมมติเทพ : เป็นการยกย่องกษัตริย์ ว่าเป็นเทพเจ้าโดยสมมติ
อินเดีย : เผยแพร่แนวคิดสมมติเทพเข้ามายัง เขมร
อยุธยา: ได้รับลัทธิเทวราชาจากชาติเขมร
ฐานะของกษัตริย์ตามแบบเทวราชาหรือสมมติเทพ
เจ้าแห่งแผ่นดิน
เจ้าแห่งชีวิต
มีอำนาจล้นพ้นแต่เพียงพระองค์เดียว
ปัจจัยสนับสนุนให้อยุธยาปกครองโดยระบบเทวราชา
ทำให้ตำแหน่งกษัตริย์มีความศักดิ์สิทธิ์
อาณาจักรกว้างใหญ่ พลเมืองมีจำนวนมาก
ป้องกันการคิดโค่นล้มราชบัลลังก์
ระบบการปกครองสมัยกรุงศรีอยุธยา: ระบบสมบูรณาญาสิทธิราชหรือระบบราชาธิปไตย
ระบบข้ากับเจ้าหรือระบบบ่าวกับนาย: เป็นระบบการปกครองระบบสมบูรณาญาสิทธิราชที่มีลักษณะเฉพาะ ในสมัยกรุงศรีอยุธยา โดยเปรียบประชาชนเหมือนขี้ข้า พระราชาเหมือนเจ้านาย จึงเรียกระบบการปกครองสมัยกรุงศรีอยุธยาว่า ระบบ”ข้ากับเจ้า” หรือระบบ “บ่าวกับนาย”
จตุสดมภ์ คือ รูปแบบของการบริหารอาณาจักรโดยแบ่งหน่วยงานออกเป็น 4 กรม ดังนี้
กรมวัง: ดูแลเกี่ยวกับงานในพระราชวัง/พิพากษาคดี
กรมคลัง: ทำหน้าที่ด้านการคลังของแผ่นดิน
กรมนา : รับผิดชอบด้านการเกษตรกรรมของแผ่นดิน�
กรมเวียงหรือกรมเมือง :รักษาความสงบเรียบร้อย ปราบปรามโจรผู้ร้าย
การปกครองส่วนหัวเมืองหรือการปกครองส่วนภูมิภาค
หัวเมืองชั้นใน
หัวเมืองชั้นนอก
หัวเมืองประเทศราช
หรือเรียกว่าเมืองพระยามหานคร
การปฏิรูปการปกครองสมัยพระบรมไตรโลกนาถ: ในสมัยพระบรมไตรโลกนาถ ได้ทรงปฏิรูปการปกครองครั้งใหญ่ ได้แก่
หัวเมืองชั้นนอก: แบ่งออกเป็น ชั้นเอก โท ตรี
อัครมหาเสนาบดี: ตั้งตำแหน่งสมุหนายก และสมุหกลาโหม
เปลี่ยนชื่อจตุสดมภ์: นครบาล ธรรมาธิกรณ์ โกษาธิบดี เกษตราธิการ
ยกเลิกหัวเมืองชั้นใน: โดยเรียกชื่อใหม่ว่า “เมืองจัตวา”มี “ผู้รั้ง” ดูแล
จตุสดมภ์ อยู่ภายใต้การบังคับบัญชาของสมุหนายก
สมุหนายก
เกษตราธิการ
โกษาธิบดี
ธรรมาธิกรณ์
นครบาล
จตุสดมภ์ เดิมแบ่งเป็น เวียง วัง คลัง นา
จตุสดมภ์ อยู่ภายใต้การบังคับบัญชาของสมุหนายก
สมุหกลาโหม
เดินเท้า
ฝีพาย
ม้า
ช้าง
จตุสดมภ์ เดิมแบ่งเป็น เวียง วัง คลัง นา