1

Η εποχή του Περικλή

▲https://www.britishmuseum.org/blog/historical-city-travel-guide-athens-5th-century-bc

Μπακάλης Κώστας: history-logotexnia.blogspot.com

2

1. Γιατί ο 5^ος αι. π.Χ ονομάστηκε «χρυσούς αιών του Περικλέους»; Να αναφερθείτε στις συνθήκες που τον καθιέρωσαν και στα ηγετικά του προσόντα.

Γιατί ο 5ος αιώνας π.Χ. λέγεται «χρυσούς αιών του Περικλέους»

• Περίοδος μεγάλης ανάπτυξης της Αθήνας (πολιτικής, οικονομικής, πολιτιστικής).
• Περικλής: ηγετική φυσιογνωμία που σημάδεψε την εποχή.

Η Τριακονταετής Ειρήνη (αν και κράτησε 15 χρόνια)

• Εξασφάλισε σταθερότητα στο εσωτερικό της Αθήνας.
• Επιτράπηκε η ενίσχυση της κυριαρχίας της πόλης πάνω στους συμμάχους.
• Η περίοδος συνέβαλε στην ευημερία και ανάπτυξη.

Η άνοδος του Περικλή

• Αναδείχθηκε πολιτικά μετά τη δολοφονία του Εφιάλτη και τον θάνατο του Κίμωνα.
• Εκλεγόταν κάθε χρόνο στρατηγός με δημοκρατικές διαδικασίες.

Τι λέει ο Θουκυδίδης για τη διακυβέρνησή του

• «Λόγω μεν δημοκρατία, έργω δε… αρχή του πρώτου ανδρός»:
• Υπήρχε δημοκρατία, αλλά ο Περικλής ήταν η κυρίαρχη προσωπικότητα που καθόριζε την πολιτική. Δεν υπονοεί τυραννία, αλλά ισχυρή ηγεσία.
• Ο Περικλής καθοδηγούσε το πλήθος χωρίς να το καταπιέζει.

Γιατί πέτυχε ο Περικλής

• Υπήρχαν οι κατάλληλες κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές προϋποθέσεις.
• Ήταν οξυδερκής, χαρισματικός και ικανός ηγέτης.
• Υπό την καθοδήγησή του η Αθήνα έφτασε στο απόγειο της δύναμης και του πολιτισμού της.

3

…ο Περικλής είχε μεγάλο κύρος και μεγάλες ικανότητες, και αποδείχτηκε φανερώτατα ανώτερος χρημάτων. Ήταν γι’ αυτό σε θέση να συγκρατεί το λαό χωρίς να περιορίζει την ελευθερία του. Δεν παρασυρόταν από το λαό, αλλά εκείνος τον καθοδηγούσε. Δεν προσπαθούσε να αποκτήσει επιρροή με παράνομα μέσα και δεν κολάκευε το πλήθος με ρητορείες, και είχε τόσο μεγάλο κύρος, ώστε μπορούσε να τους εναντιωθεί και να προκαλέσει την οργή τους. Όταν καταλάβαινε ότι οι συμπολίτες του, από υπεροψία, γίνονταν υπερβολικά τολμηροί, ενώ δεν το επέτρεπαν οι περιστάσεις, τους συγκρατούσε φοβίζοντάς τους με τα λόγια του κι όταν τους έβλεπε φοβισμένους χωρίς λόγο τους έδινε θάρρος. Έτσι η πολιτεία φαινομενικά ήταν δημοκρατία, ενώ πραγματικά την κυβερνούσε ο πρώτος πολίτης.

Θουκυδίδης, Ιστορίας Β΄, 65

​

Το παραπάνω απόσπασμα περιγράφει το πολιτικό ήθος του Περικλή. Να συγκρίνετε τις πολιτικές αρετές που χαρακτήριζαν την Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ. με τους σημερινούς πολιτικούς ηγέτες.

4

2. Με ποια μέτρα ο Περικλής ενίσχυσε τον δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος της Αθήνας;

​

Η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος επιτεύχθηκε

με την καθιέρωση χρηματικής αποζημίωσης

• για τους κληρωτούς άρχοντες,
• τους βουλευτές και
• τους λαϊκούς δικαστές.

Το μέτρο στόχευε

• στην οικονομική ενίσχυση των λαϊκών στρωμάτων
• που δε διέθεταν περιουσία
• και έπρεπε να συμμετέχουν στη διοίκηση του κράτους.

Οι οικονομικές παροχές επεκτάθηκαν και σε δαπάνες 🠞 για την πολιτιστική ανάπτυξη των Αθηναίων.

Τα θεωρικά 

• ήταν το αντίτιμο της ελεύθερης εισόδου των πολιτών στο θέατρο,
• το οποίο αποτελούσε χώρο παιδείας για τους Αθηναίους.

5

2. Με ποια μέτρα ο Περικλής ενίσχυσε τον δημοκρατικό χαρακτήρα του πολιτεύματος της Αθήνας;

​

Η ενίσχυση του δημοκρατικού πολιτεύματος επιτεύχθηκε

με την καθιέρωση χρηματικής αποζημίωσης

• για τους κληρωτούς άρχοντες,
• τους βουλευτές και
• τους λαϊκούς δικαστές.

Το μέτρο στόχευε

• στην οικονομική ενίσχυση των λαϊκών στρωμάτων
• που δε διέθεταν περιουσία
• και έπρεπε να συμμετέχουν στη διοίκηση του κράτους.

Οι οικονομικές παροχές επεκτάθηκαν και σε δαπάνες 🠞 για την πολιτιστική ανάπτυξη των Αθηναίων.

Τα θεωρικά 

• ήταν το αντίτιμο της ελεύθερης εισόδου των πολιτών στο θέατρο,
• το οποίο αποτελούσε χώρο παιδείας για τους Αθηναίους.

6

3. Ποιες πρωτοβουλίες του Περικλή ενίσχυσαν τη ναυτική και εμπορική ισχύ της Αθήνας;

​

Έχοντας εξασφαλίσει την κυριαρχία της Αθήνας μεταξύ των συμμάχων, ο Περικλής

• επιδίωξε να επεκτείνει την εμπορική επιρροή των Αθηναίων και προς τη Δύση.

Συμμάχησε:

• με την Εγέστα, ✔ τους Λεοντίνους, ✔ το Ρήγιο
• και συνέβαλε στην ίδρυση της αποικίας των Θουρίων (444/3 π.Χ.).

Έτσι ο Πειραιάς εξελίχθηκε σε μεγάλο εμπορικό λιμάνι.

Το επίνειο της Αθήνας,

• που χτίστηκε σύμφωνα με τα πολεοδομικά σχέδια του Ιππόδαμου του Μιλήσιου,
• γρήγορα εξελίχθηκε
• στο κυριότερο εμπορικό κέντρο ολόκληρης της Μεσογείου

7

3. Ποιες πρωτοβουλίες του Περικλή ενίσχυσαν τη ναυτική και εμπορική ισχύ της Αθήνας;

​

Έχοντας εξασφαλίσει την κυριαρχία της Αθήνας μεταξύ των συμμάχων, ο Περικλής

• επιδίωξε να επεκτείνει την εμπορική επιρροή των Αθηναίων και προς τη Δύση.

Συμμάχησε:

• με την Εγέστα, ✔ τους Λεοντίνους, ✔ το Ρήγιο
• και συνέβαλε στην ίδρυση της αποικίας των Θουρίων (444/3 π.Χ.).

Έτσι ο Πειραιάς εξελίχθηκε σε μεγάλο εμπορικό λιμάνι.

Το επίνειο της Αθήνας,

• που χτίστηκε σύμφωνα με τα πολεοδομικά σχέδια του Ιππόδαμου του Μιλήσιου,
• γρήγορα εξελίχθηκε
• στο κυριότερο εμπορικό κέντρο ολόκληρης της Μεσογείου

8

▲Αναπαράσταση του Πειραιά, όπως ήταν στην Κλασική Εποχή. Γύρω από το λιμάνι υπήρχαν αποθήκες όπου φύλαγαν τα σιτηρά. Ο Πειραιάς ήταν το μεγαλύτερο και σημαντικότερο εμπορικό λιμάνι στον ελληνικό κόσμο. Πηγή: museduc

► Ιπποδάμειο Πολεοδομικό Σύστημα

Χάραξη παράλληλων δρόμων που τέμνονται κάθετα δημιουργώντας «οικοδομικά τετράγωνα»

9

4. Ποια ήταν τα έσοδα που είχε το Αθηναϊκό κράτος την εποχή του Περικλή από την εκμετάλλευση των μεταλλείων, τη φορολογία, το φόρο των συμμάχων και τις έκτακτες εισφορές;

Α. Το ίδιο το κράτος εκμίσθωνε σε ιδιώτες τα ορυχεία μετάλλου για ορισμένο χρονικό διάστημα.

🠞 Η εργασία στα ορυχεία εκτελούνταν κυρίως από δούλους.

Β. Την εποχή του Περικλή άμεση φορολογία δεν υπήρχε στην Αθήνα- ίσως εφαρμόστηκε σε στιγμές μεγάλης κρίσης.

🠞 Μόνο οι εγκαταστημένοι από άλλες πόλεις στην Αθήνα πλήρωναν φόρο, το μετοίκιο, 12 δραχμές το χρόνο για τους άνδρες και 6 δραχμές για τις γυναίκες, αν είχαν εισοδήματα.

Σημαντικό όμως έσοδο του κράτους ήταν η έμμεση φορολογία, 🠞 που επιβαλλόταν για τα εισαγόμενα και εξαγόμενα προϊόντα από τα αθηναϊκά λιμάνια και κυρίως από τον Πειραιά.

Γ. Οι εισφορές των συμμάχων, όταν το συμμαχικό ταμείο μεταφέρθηκε στην Αθήνα (454 π.Χ.) ανέρχονταν σε απόθεμα 8.000 ταλάντων*, το 445 π.Χ. σε 9.700 τάλαντα και πριν την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου (431 π.Χ.) σε 6.000 τάλαντα.

Δ. Εκτός όμως από τις τακτικές αυτές εισφορές οι Αθηναίοι επέβαλλαν στους συμμάχους πολλές φορές έκτακτη φορολογία, κυρίως με τη μορφή πολεμικών αποζημιώσεων.

10

4. Ποια ήταν τα έσοδα που είχε το Αθηναϊκό κράτος την εποχή του Περικλή από την εκμετάλλευση των μεταλλείων, τη φορολογία, το φόρο των συμμάχων και τις έκτακτες εισφορές;

Α. Το ίδιο το κράτος εκμίσθωνε σε ιδιώτες τα ορυχεία μετάλλου για ορισμένο χρονικό διάστημα.

🠞 Η εργασία στα ορυχεία εκτελούνταν κυρίως από δούλους.

Β. Την εποχή του Περικλή άμεση φορολογία δεν υπήρχε στην Αθήνα- ίσως εφαρμόστηκε σε στιγμές μεγάλης κρίσης.

🠞 Μόνο οι εγκαταστημένοι από άλλες πόλεις στην Αθήνα πλήρωναν φόρο, το μετοίκιο, 12 δραχμές το χρόνο για τους άνδρες και 6 δραχμές για τις γυναίκες, αν είχαν εισοδήματα.

Σημαντικό όμως έσοδο του κράτους ήταν η έμμεση φορολογία, 🠞 που επιβαλλόταν για τα εισαγόμενα και εξαγόμενα προϊόντα από τα αθηναϊκά λιμάνια και κυρίως από τον Πειραιά.

Γ. Οι εισφορές των συμμάχων, όταν το συμμαχικό ταμείο μεταφέρθηκε στην Αθήνα (454 π.Χ.) ανέρχονταν σε απόθεμα 8.000 ταλάντων*, το 445 π.Χ. σε 9.700 τάλαντα και πριν την έναρξη του Πελοποννησιακού πολέμου (431 π.Χ.) σε 6.000 τάλαντα.

Εκτός όμως από τις τακτικές αυτές εισφορές οι Αθηναίοι επέβαλλαν στους συμμάχους πολλές φορές έκτακτη φορολογία, κυρίως με τη μορφή πολεμικών αποζημιώσεων.

11

Αναπαράσταση των μεταλλουργικών εγκαταστάσεων στο Λαύριο (Αττική).

► Αθηναϊκή αργυρή δραχμή, 454-404 π.Χ., 4,25 γραμ. 13 χλστ. Εμπρός όψη: Κεφάλι Αθηνάς με περικεφαλαία. Πίσω: γλαύκα, κλαδί ελιάς, ΑΘΕ[ΝΑΙΩΝ], όλα σε έγκοιλο τετράγωνο. Το σύνηθες βάρος της δραχμής ήταν 4,30 γραμ., έτσι ένα τάλαντο, που ήταν ίσο με 6.000 δραχμές, είχε βάρος 25,8 κιλά αργύρου.

12

5. Να αναφέρετε τρεις λειτουργίες και να εξηγήσετε τι ήταν καθεμιά από αυτές.

Βασική πηγή εσόδων από έκτακτες εισφορές ήταν ο θεσμός της λειτουργίας.

• Πρόκειται για δαπάνες στρατιωτικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων
• που αναλάμβαναν οι πλουσιότεροι πολίτες.
• Αυτές ήταν υποχρεωτικές και είχαν τιμητικό συγχρόνως χαρακτήρα. Οι σπουδαιότερες από αυτές ήταν:

η χορηγία, σύμφωνα με την οποία ο χορηγός είχε την υποχρέωση να δώσει τα χρήματα για τη διδασκαλία ενός θεατρικού έργου·

η τριηραρχία, κατά την οποία ο τριήραρχος είχε την υποχρέωση της συντήρησης και του εξοπλισμού μιας τριήρους·

η γυμνασιαρχία για την τέλεση αγώνων λαμπαδηδρομίας στα Παναθήναια. 

η αρχιθεωρία για τα έξοδα της επίσημης αποστολής (θεωρίας) σε πανελλήνιες γιορτές·

η εστίαση για τα έξοδα του δείπνου μιας φυλής σε θρησκευτικές γιορτές·

13

5. Να αναφέρετε τρεις λειτουργίες και να εξηγήσετε τι ήταν καθεμιά από αυτές.

Βασική πηγή εσόδων από έκτακτες εισφορές ήταν ο θεσμός της λειτουργίας.

• Πρόκειται για δαπάνες στρατιωτικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων
• που αναλάμβαναν οι πλουσιότεροι πολίτες.
• Αυτές ήταν υποχρεωτικές και είχαν τιμητικό συγχρόνως χαρακτήρα. Οι σπουδαιότερες από αυτές ήταν:

η χορηγία, σύμφωνα με την οποία ο χορηγός είχε την υποχρέωση να δώσει τα χρήματα για τη διδασκαλία ενός θεατρικού έργου·

η τριηραρχία, κατά την οποία ο τριήραρχος είχε την υποχρέωση της συντήρησης και του εξοπλισμού μιας τριήρους·

η γυμνασιαρχία για την τέλεση αγώνων λαμπαδηδρομίας στα Παναθήναια. 

η αρχιθεωρία για τα έξοδα της επίσημης αποστολής (θεωρίας) σε πανελλήνιες γιορτές·

η εστίαση για τα έξοδα του δείπνου μιας φυλής σε θρησκευτικές γιορτές·

14

Α ν α π α ρ ά σ τ α σ η

της πομπής των

Π α ν α θ η ν α ί ω ν

που φτάνει στην

Α κ ρ ό π ο λ η τ η ς

Αθήνας. Στη γιορτή

των Παναθηναίων

σ υ μ μ ε τ ε ί χ α ν

όλοι οι Αθηναίοι:

η π ο μ π ή ή τ α ν

μ ε γ α λ ο π ρ ε π ή ς

και όλοι τιμούσαν

την Αθηνά.

15

ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ

1)Η εργασία στα ορυχεία της Αττικής εκτελούνταν από μετοίκους και δούλους. ( σελ 102) 34189, 29537.

Λ

2) Την εποχή του Περικλή υπήρχε βαριά, άμεση φορολογία στην Αθήνα (σελ 102), 31626, 30405.

Λ

3) Μια από τις λειτουργίες ήταν και η τριηραρχία (σελ 102), 32422, 35197, 30399, 29535, 23737.

Σ

4) Ο 5ος π.Χ. αιώνας ονομάζεται «χρυσούς αιών» του…..: (σελ 100-101), 32294.

α. Περικλέους β. Ισοκράτη γ. Μ. Αλεξάνδρου δ. Φίλιππου Β΄

α.

​

5) Ο Περικλής καθιέρωσε τη χρηματική αποζημίωση για τους: (σελ 101), 34164.

α. δούλους β. μετοίκους γ. κληρωτούς άρχοντες δ. τεχνίτες

γ

​

6) Ο Περικλής θέλησε να επεκτείνει την εμπορική επιρροή των Αθηναίων στη(ν): (σελ 101), 29535.

α. Πελοπόννησο β. Κύπρο γ. Δύση δ. Αίγυπτο

γ.

​

7) Ο Περικλής συνέβαλε στη(ν): (σελ 101), 29842.

α. κήρυξη του Πελοποννησιακού πολέμου β. απόφαση για τη Σικελική εκστρατεία

γ. ίδρυση της αποικίας των Θουρίων δ. διαμόρφωση της πανελλήνιας ιδέα

γ

​

8) Ο Πειραιάς χτίστηκε σύμφωνα με τα πολεοδομικά σχέδια του: (σελ 101-102), 29534 29839

α. Περικλή β. Ιπποκράτη γ. Αρχιμήδη δ. Ιππόδαμου

δ

16

9) Μια από τις λειτουργίες στην κλασική Αθήνα ήταν: (σελ 102) 31664

α. τα θεωρικά β. το μετοίκιο γ. η τριηραρχία δ. η ισηγορία

γ

​

10) Η γυμνασιαρχία ήταν μια μορφή λειτουργίας για: (σελ 103), 34177

α. την κάλυψη των εξόδων των δείπνων μιας φυλής της Αθήνας

β. τα έξοδα της επίσημης αποστολής σε πανελλήνιες εορτές

γ. την τέλεση αγώνων λαμπαδηδρομίας στα Παναθήναια

δ. τη διδασκαλία ενός θεατρικού έργου

γ

​

Εξηγήστε τους παρακάτω ιστορικούς όρους σύντομα: (σελ 102-103)

α) μετοίκιο 32529, 35596, 35290, 35186, 35195, 34177, 30400, 25426, 35599.

β) θεωρικά 33055, 35195, 30404, 30398, 29918, 23729, 35289, 34172.

γ) γυμνασιαρχία 35197.

δ) εστίαση 35193 ,33095.

ε) λειτουργία 34190, 31627, 30397, 29536, 24234.

στ) χορηγία 31625, 30405, 29810.

ζ) αρχιθεωρία 33084, 29807, 35285.