Akran Zorbalığı

Akran Zorbalığı

Zorbalığı, bir öğrencinin bir veya birden fazla öğrenci tarafından tekrar eden biçimde olumsuz davranışlara (fiziksel, sözel veya psikolojik) maruz kalması olarak tanımlar.

​

Ayrıca bir davranışın zorbalık olabilmesi için gerçekleştirilen davranışın zarar verme niyetiyle yapılması, zaman içerisinde sürekli tekrarlanması ve failleri arasında güç dengesizliğinin olması gerekir.

​

Zorbalık Statüleri

ZORBA

KURBAN

İZLEYİCİ

KURBAN / ZORBA

Zorba Öğrencilerin Özellikleri

Zorba Öğrencilerin Özellikleri

Bazı zorbalar kendilerinin haklı olduğunu ve zorbaca davranışlarından dolayı pişmanlık duymadıklarını belirtir.

​

•Yaşamının belli bir döneminde zorba olan öğrencilerin suç işleme ve ceza alma olasılıkları yüksektir.

​

• Zorbaların; depresyon, yeme bozukluğu ve bunalım yaşama, intihar düşüncesine sahip olma, madde kullanma, ailesi tarafından olumsuz davranışlara maruz kalma, suça yatkınlık, düşük akademik başarı gösterme gibi özellikleri olabileceğini ifade eder.

​

​

Arkadaşlarının duygularını anlamada sıkıntı yaşar ve kendilerine dair ne düşündüğü hakkında farkındalık düzeylerinin düşüktür.

​

Çevresinde bulunan kişilerin davranışlarını tahrik edici olarak algılama eğilimi gösterir ve arkadaşları arasında sert görünme ihtiyacı duyar.

​

Arkadaşları tarafından dışlanan zorbaların akran gruplarına baktığımızda kendisi gibi saldırganlık ve zorbalık davranışı gösteren öğrencilerden oluştuğu görülür.

​

Kurban (Mağdur) Öğrencilerin Özellikleri

Kurban (Mağdur) Öğrencilerin Özellikleri

• Gözlük takma, arkadaşlarına göre kilolu olma, yaşıtlarından farklı bir gelişim hızı gösterme veya bir engel durumu gibi fiziksel faktörlerin yanında kaygı ve düşük özgüven gibi psikolojik faktörlere sahip olan bireyler zorbalar için kolay hedef haline gelir.

​

• Zorbaca davranışlarla karşılaştığında ağlayarak ya da geri çekilerek tepki veren bireyler de uygulanan zorbaca davranışların sıklığını artırır.

​

• Kendilerine olan güveni düşük, okul bağları zayıf, istismara açık ve fiziksel sağlık problemi yaşama ihtimali yüksek kişilerdir.
• Depresif bir yapıya sahip olmakta ve arkadaşları tarafından yalnız bırakılır.
• Zorbaca davranışlara karşılık vermede yetersiz kalan kurbanlar, sosyal ve iletişim becerilerinde arkadaşlarından geride kalır.

​

Her zaman farklı olan çocuklar zorbalığa uğramazlar, bazen çocuklar neden mağdur olduklarını bile bilmezler.

Seyirci (İzleyici) Öğrencilerin Özellikleri

• Seyirciler, akran zorbalığı olayları karşısında saldırganca davranışlardan çekindikleri, zorbaların tacizleri için yeni hedef haline gelmek istemedikleri, durumu daha da kötüleştireceklerini düşündükleri veya ne yapacağını bilmedikleri için yaşanan zorbalığa karşı sessiz kalabilirler.
• Zorbaca davranışlar sergileyen öğrenciler seyirciye ihtiyaç duyabilmektedir. Gülme, tezahürat yapma gibi destekleyici tavırlara sahip seyirci özellikleri zorbalığı artırırken; farkındalık ve empati düzeyi yüksek öğrencilerin zorbanın karşısında mağduru desteklediği durumlarda da zorbalık davranışları azalabilir.
• Zorbalık olaylarının %85’inde akranlar seyirci durumundadır. Sadece %11’inde zorbaya müdahale ettikleri görülür.
• Zorbalık davranışı gösterenlerden farkları Suçluluk duymalarıdır.

​

Zorba - Kurban Öğrencilerin Özellikleri

Hem zorbalık yapan hem de zorbalığa maruz kalan bu grup genellikle akranlarını kışkırtmaya ve tahrik etmeye yönelik eğilim göstermelerinden dolayı zorbaca davranışlara fazlaca maruz kalır. Zorbalığa maruz kalınca da kendini savunmak için saldırganca bir tutum içerisine girer.

​

Yapılan bir araştırma bu öğrencilerin daha çabuk sinirlendiğine, agresyon ve saldırganlık içeren davranışlarının daha fazla olduğuna, iletişim problemi, dikkat eksikliği ve hiperaktivite gibi durumları daha fazla yaşadığına ulaşılmıştır (Wolke ve diğerleri, 2000).

​

Zorba-kurban olan öğrenciler evlerinde olumsuz ebeveyn tutumlarına maruz kalmakta ve ev ortamında mağdur oldukları için okulda kendinden daha güçsüz kişilere karşı zorbaca davranışlarda bulunabilmektedir.

​

Akran Zorbalığının Türleri

Zorbalık, yapılan araştırmalara göre 4 tür altında toplanır

Fiziksel

Sözel

Sosyal

Siber

Çelme takma, vurma, saç çekme, hara kesme…

Tehdit etme, dalga geçme, incitici sözler söyleme

Dedikodu, sosyal izolasyon, utandırma, ayrımcılık

Fotoğraflarının altına kötü yorumlar yazma, virüslü mailler gönderme…

Akran Zorbalığı Nedenleri

• Ev ortamında, aile içerisinde aile bireylerinin birbirine karşı aşağılayıcı konuşmaları (küfür içeren sözcükler, bedensel özellikleriyle ilgili dalga geçme durumu vs.)
• Bireyin kendisine karşı özgüveninin olmaması
• Sosyal medyanın olumsuz etkileri (çizgi film kahramanlarının şiddet uygulayışı, her yaş grubunun izlediği dizilerdeki karakterlerin normalmişçesine şiddet uygulayışları, karakterlere özenme durumu vs.)
• Okullardaki kalabalık ortam
• Farklı olan şeyleri kabullenememe durumu (aynı notları almama, aynı yiyecekleri sevmeme, aynı ten renginde olmama, farklı şeylerden –renk, futbol takımı, ders- hoşlanma)

​

• Ev ortamında, aile içerisinde aile bireylerinin birbirlerine karşı yıkıcı tutumları
• Bireyin kendisine karşı saygısının olmaması
• Ev ortamında, aile içerisinde aile bireylerinin birbirlerine karşı fiziksel şiddet göstermeleri (herhangi bir davranışına kızdığı için çocuğunu döven bir anne, anneye dayak atan bir baba, oyuncağını aldı diye kardeşini döven bir ağabey vs.)
• Yaşadığı kötü şeylerin acısını başkalarının da yaşamasını isteme durumu
• Kıskançlık
• Rekabet durumu
• Kendinden küçük bireylere büyük olduğunu ispat etmek için orantısız güç uygulayarak acı çekmelerini sağlama ve gücünü kanıtlamayı isteme durumu

AKRAN ZORBALIĞI BELİRTİLERİ

• Okula gitmeyi reddetme
• Sık yaşanan karın ağrıları, baş ağrıları ve diğer fiziksel şikayetler
• Gerginlik ve huysuzluk
• Uyku bozukluğu (gece kabusları ve uykuya dalmakta zorluk dahil)
• Yeme alışkanlıklarındaki değişiklikler
• Alt ıslatma
• Sebebi bilinmeyen bir şekilde üzgün, yalnız, endişeli ve/veya depresif görünme

AKRAN ZORBALIĞI BELİRTİLERİ

​

​

• Kendini suçlamada artış
• Çaresiz ya da değersiz hissetme
• Okul servisine binme korkusu
• Okul performansındaki ani değişim
• İntiharla ilintili herhangi bir söz* (örneğin “Yaşamasam kimsenin umrunda olmaz”)
• Okuldan sonra ve hafta sonları akranlarıyla etkileşimden kaçınma
• Okulda yalnız olduğundan bahsetme

​

ZORBALIK VE OKUL BAŞARISI�

Akran zorbalığına maruz kalan çocuklarda, travmatik stres belirtileri ve depresyon gibi sorunlar görülebilir. Özellikle zorbalık eylemleri sürekli hale geldiğinde hedef olan çocukların fiziksel ve zihinsel gelişim süreci bozulabilir. Çocuğun okul başarısında hiçbir sebep yokken gerileme yaşaması, arkadaşlarıyla görüşmek istememesi, yatağını ıslatmaya başlaması veya ıslatma sayısında artış olması, kabus ve sayıklamaların başlaması, iştahsızlık gibi durumlar yaşanıyorsa, ebeveynlerin dikkatli olması gerekiyor.

AKRAN ZORBALIĞI VE ANNE BABA TUTUMLARI�

Akran zorbalığının sebeplerini incelerken okul ve aile ortamı, içinde yaşanılan toplumun özellikleri birlikte değerlendirilmeli. Zorbalığın başlıca nedenleri arasında sınıflarda artan öğrenci sayısı, öğrenciler arasında rekabetin çok fazla pekiştirilmesi, sorunların şiddetle çözülebileceğine olan inanç ve tutumlar, kurbanın düşük benlik saygısı sayılabilir. Aile hayatındaki gergin ve sürtüşmeli ilişkiler çocuklar için güvensiz bir ortam yaratabilir. Çocuklar yaşanan problemlerin öfke ve saldırganlık ile çözüldüğüne şahit oluyorlarsa ,saldırganlığı sorun çözücü bir yol olarak öğrenebilir. Ayrıca anne ile olumlu bağlanmanın gerçekleşmemiş olması, Bu çocuğun aşırı güvensiz olmasına, çevresine karşı kuşkucu ve düşmanca tutumlar içine girmesine neden olabilir. Öte yandan öğrenme sürecinde destekleyici anne baba tutumları yerine aşırı cezalandırıcı tutumların yer alması ya da aşırı koruyucu, az denetleyici, ve eleştirel anne baba tutumlarının çocukta kurban olma olasılığını artırır.

ŞİDDET RİSKİ ALTINDA OLUP TEHLİKE SİNYALİ VEREN ÇOCUKLAR�

Okullarımızda potansiyel olarak şiddet riski taşıyan çocukların fark edilmesi ve gerekli çalışmaların yapılması şiddet sorununu azaltabilir. Kuşkusuz potansiyel olarak şiddet sergileyebilecek nitelikler taşıyan çocukların mutlaka şiddete başvuracakları anlamı çıkarılmamalıdır. Ancak bu çocukların ilgi ve desteğe gereksinim duydukları açıktır. Bu nedenle yönetici, öğretmen, okul psikolojik danışmanı ve velilerin risk altındaki çocukların niteliklerini bilmelerinde yarar vardır.

• Saldırgan ve tepkisel olanlar, dürtülerini kontrol edemeyenler
• Okulda sosyal etkinliklere katılmayıp, dışarıda kalanlar
• Derslerinde sorun yaşayan başarısız öğrenciler
• Parçalanmış ailelerden gelenler ve çocuğa nasıl davranması gerektiğini yeterince
• bilmeyen anne ya da babası olanlar
• Evde şiddete uğrayan ya da şiddete şahit olanlar

ÖĞRETMENLERE ÖNERİLER

• Zorbalığı önlemek için öğrencilerle okul kuralları hakkında konuşmak ve onlara bilgi vermek,
• Sınıf kurallarını etkileyici ve sürekli bir şekilde uygulamak,
• Sınıfın sosyal ve fiziksel görünümünü sağlamlaştırmak için öğrencilerin paylaşım sorumluluklarını geliştirmek
• Öğrencilerden yardım istemek. Zorbalık, zulüm ya da sıkıntıya maruz kaldıklarında rapor etmelerini sağlamak amacıyla eğitmek,
• Yardım çağrılarına cevap vermek,
• Öğrencilerin zorbalıkla ilgili görüşlerini araştırmak,
• Gözlemci olmak, öğrencilerin birbirleriyle olan ilişkilerini gözlemlemek,
• Varsa; okul rehber öğretmeniyle işbirliği içinde çalışmalar yürütmek

​

Zorbalar ve mağdur öğrenciler için gerektiğinde bireysel ya da grupla psikolojik danışma hizmeti sunulmalıdır. Bu hizmetlerin, saldırgan davranışların yerine daha uygun davranışları yerleştirecek becerilerin geliştirilmesi ya da kaçınma ve geri çekilme davranışlarının yerine daha medeni ölçüler içerisindeki atılgan davranışların yerleştirilmesi üzerinde durulduğu zaman daha etkili sonuçlar verdiği unutulmamalıdır.

​

​

FAYDALANABİLECEĞİNİZ İÇERİK ÖRNEKLERİ

https://orgm.meb.gov.tr/www/akran-zorbaligi/icerik/2085

​

Yukarıda belirtilen linkten, akran zorbalığı ile ilgili;

Broşürler, sunular ve okuldaki tüm öğrencilere yönelik farkındalık programları; akran zorbalığı yapan ve akran zorbalığına maruz kalan öğrencilere yönelik psikoeğitim programları ile okul öncesi ve ilkokul öğrencilerine yönelik hikaye kitapları bulunmaktadır.

​

​

Kuramsal Kitap�

Broşürler��

Sunular

Okul öncesi Sunumu

. İlkokul Sunumu

. Ortaokul Sunumu

. Lise Sunumu

​

Veli Sunuları

. Okul öncesi Sunumu

. İlkokul Sunumu

. Ortaokul Sunumu

. Lise Sunumu

Farkındalık Programları�

. Okul öncesi Farkındalık Programı

(Akran Zorbalığı Okul Öncesi Farkındalık Programına Ait Sunular)

​

. İlkokul Farkındalık Programı

(Akran Zorbalığı İlkokul Farkındalık Programına Ait Sunular)

​

. Ortaokul Farkındalık Programı

​

. Lise Farkındalık Programı

� Akran Zorbalığı Yapan Öğrencilere Yönelik Psikoeğitim Programları�

​

. Okul öncesi - Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı

(Akran Zorbalığı Yapan Okul Öncesi Öğrencilerinin Velilerine Yönelik Hazırlanan Veli Bültenleri)

. İlkokul - Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı

. Ortaokul - Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı

. Lise - Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı

Akran Zorbalığına Maruz Kalan Öğrencilere Yönelik Psikoeğitim Programları�

. Okul öncesi - Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı

(Akran Zorbalığına Maruz Kalan Okul Öncesi Öğrencilerinin Velilerine Yönelik Hazırlanan Veli Bültenleri)

. İlkokul - Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı

. Ortaokul - Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı

. Lise - Arkadaşlık İlişkileri Geliştirme Psikoeğitim Programı

​

Hikaye Kitapları

​

- Okul öncesi Öğrencilerine Yönelik

​

. Dostluk Kazansın

​

. Maymun Mini Zor Durumda

​

. Pego'nun Zor Arkadaşı

​

. Sarı'nın Cesareti

​

​

- İlkokul Öğrencilerine Yönelik

​

. Alican'ın Ne Derdi Var

​

. Konuşarak Anlaşabiliriz

​

. Kulaktan Kulağa

​

. O Benim Sırrımdı

Hikaye Kitapları�

AKRAN ZORBALIĞI İLE İLGİLİ FAYDALANABİLİNECEK KİTAPLAR�

1.Akran Zorbalığı Önleme ve Farkındalık Etkinlikleri /Yazar: Ayşe Başak Erk/ Yayınevi: Ekinoks

2.Akran Zorbalığı / Yazar: Ayşe Başak Erk /Yayınevi: Ekinoks

3.Akran Zorbalığı / Yazar: Jessica Dewey , Susan Birch , Sandra Dunsmuir / Çevirmen: Nur Yener / Yayınevi: Kuraldışı Yayınları

4.Gerçek Tanıklarla Akran Zorbalığı / Yazar: Bilge Çevik / Yayınevi: Sola Unitas

5.Kaplumbağalar Zorlu Görevde: Akran Zorbalığı / Yazar: Bahar Havzalı Şener / Yayınevi: Yeni İnsan Yayınevi

6.Akran Zorbalığı - Arkadaşlık İlişkileri ve Çatışmaları Üzerine Rehber / Yazar: Ömer Şahan/ Yayınevi: Pozitif Yayıncılık

Çatışma Çözme ve Akran Arabuluculuk Program Rehberi / Donna K. Crawford, Fred Schrumpf, Richard J. Bodine / İMGE KİTABEVİ YAYINLARI

7.Okulda Akran İstismarı / Yazar: Taner Güvenir / Yayınevi: Kök Yayıncılık - Rehber Kitaplar Dizisi

8.DİJİDRAMA VE AKRAN ZORBALIĞI: Sınıfta ve Ekranda Yaratıcı Drama / Yazarlar Halil Yavaş, Mine Karakaya /Yayınevi: Nobel Bilimsel Eserler

9.Akran Arabulucu/Barış Yapıcı Lider Öğrenci Programı Öğrenci Uygulama Kitabı (Liselerde Öğrenci Anlaşmazlıklarının Dönüştürülmesi) / Yazar: Abbas TÜRNÜKLÜ /Yayınevi: Hegem Vakfı Yayınları

10.Akran Arabulucu/Barış Yapıcı Lider Öğrenci Programı Öğretmen Uygulama Kitabı/ Yazar: Abbas TÜRNÜKLÜ /Yayınevi: Hegem Vakfı Yayınları

11.Arabulucu/Barış Yapıcı Lider Öğrenci Programı Öğrenci Uygulama Kitabı (Ortaokullarda Öğrenci Anlaşmazlıklarının Dönüştürülmesi) / Yazar: Abbas TÜRNÜKLÜ /Yayınevi: Hegem Vakfı Yayınları

12.Okul Öncesi Dönemde Akran İlişkileri / Hülya Gülay Ogelman / PEGEM AKADEMİ YAYINCILIK

​

13.Anlaşmazlık Çözümü, Müzakere ve Akran-Arabuluculuk Eğitim Programı Liselerde Şiddetin Önlenmesi /Doç. Dr. Abbas Türnüklü, Ebru İkiz, Dr. Tarkan Kaçmaz, Feridun Balcı / MAYA AKADEMİ

14.Okulda Çatışma Çözme ve Akran Arabuluculuk Program Rehberi / Donna K. Crawford, Fred Schrumpf, Richard J. Bodine / İMGE KİTABEVİ YAYINLARI

15.Erken Çocukluk Eğitim ve Bakımında Akran İlişkileri /Margaret Keman, Elly Singer / NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK

16.Çatışma Çözme Eğitimi ve Akran Arabuluculuğu /Nuray Taştan/ NOBEL AKADEMİK YAYINCILIK

17.Başaçıkma Stratejileriyle Okul Zorbalığı ve Siber Zorbalık/ Yayınevi: Kaknüs Yayınları / Yazar : Erkan Yaman

18.Ortaokullarda Öğrenci Anlaşmazlıklarının Dönüştürülmesi Akran Arabulucu-Barış Yapıcı Lider Öğrenci Programı Öğrenci Uygulama Kitabı / Yayınevi :Hegem yayınları /Yazar: Abbas Türnüklü