Chương 30: Lời của A-gua

Phần này mở đầu bằng một đoạn rất đặc biệt: "Lời của A-gua, con trai Giake, khải tượng này người đã phán cho Itiel, cho Itiel và Ucal" (30:1). Không giống như các châm ngôn của Sa-lô-môn hay của các hiền triết khác, chương 30 mang phong cách chiêm nghiệm cá nhân, đầy khiêm nhường và tự vấn, phản ánh tấm lòng con người trước Đức Chúa Trời toàn năng.

1. Nhân vật A-gua

• A-gua (nghĩa là "người gom góp") là một nhân vật ít được biết đến ngoài sách Châm Ngôn.

• Ông được mô tả là con trai Giake, và có thể là một hiền triết sống vào thời hậu Sa-lô-môn.

• Những lời dạy của ông mang tính tự nhận mình giới hạn, yếu đuối, nhấn mạnh sự đối lập giữa sự hiểu biết hữu hạn của con người và sự khôn ngoan vô hạn của Đức Chúa Trời.

2. Thái độ khiêm nhường trước Chúa (30:1--4)

A-gua mở đầu bằng lời xưng nhận:

• Ông tự cho mình "dốt nát hơn loài người" và không có sự hiểu biết của kẻ khôn ngoan.

• Ông đặt những câu hỏi lớn về thần học: Ai đã lên trời xuống lại? Ai đã nắm giữ gió trong tay? Ai đã bao bọc nước trong áo choàng? Ai đã lập nên các đầu cùng đất? Danh Ngài và danh Con Ngài là gì? Đây là một đoạn mặc khải mang tính tiên tri, gợi mở về Đấng Tạo Hóa và Con Ngài -- ám chỉ đến Đấng Christ trong Tân Ước (Giăng 3:13; Hê-bơ-rơ 1:2).

3. Lời kêu gọi tin cậy nơi Lời Chúa (30:5--6)

• "Lời của Đức Chúa Trời là lời tinh sạch; Ngài là cái thuẫn cho những kẻ nương náu nơi Ngài" (30:5).

• A-gua nhắc nhở không được thêm bớt vào lời Chúa (30:6), khẳng định thẩm quyền tuyệt đối và sự thanh khiết của Kinh Thánh.

Nguyên tắc: Khôn ngoan không dựa vào sự hiểu biết chủ quan, mà dựa vào Lời đã được Chúa bày tỏ.

4. Lời cầu nguyện nổi tiếng (30:7--9)

A-gua thưa với Chúa hai điều:

1. Xin đừng để ông xa cách lời chân thật.

2. Xin cho ông đủ ăn phần ông -- không quá giàu, cũng không quá nghèo.

• Nếu quá giàu, ông có thể quên Chúa và nói: "Đức Giê-hô-va là ai?"

• Nếu quá nghèo, ông có thể ăn trộm và làm ô danh Chúa.

Đây là một trong những lời cầu nguyện thực tế và sâu sắc nhất của toàn bộ Kinh Thánh, bày tỏ tinh thần thỏa lòng, khiêm nhường, và kính sợ Đức Chúa Trời.

5. Các "con số khôn ngoan" (30:11--31)

A-gua sử dụng một thể văn độc đáo gọi là "con số khôn ngoan", mô tả hiện tượng bằng cách nêu số lượng tăng dần (3, 4 điều...), giúp người đọc dễ nhớ và ấn tượng. Ví dụ:

• "Có ba thứ không hề thỏa mãn, bốn điều chẳng hề nói: đủ rồi! Đó là âm phủ, dạ con son sẻ, đất chẳng hề no nước, và lửa chẳng hề nói: đủ rồi" (30:15--16).

• "Có bốn vật nhỏ nhất thế gian, song rất khôn ngoan": kiến, chuột đồng, châu chấu, thằn lằn (30:24--28).

• "Có tiga điều đi oai vệ, bốn điều đi cách đường hoàng": sư tử, dê, con gà trống, và vua chăn dắt dân sự (30:29--31).

Những "con số khôn ngoan" này cho thấy sự khôn ngoan của Chúa bày tỏ ngay cả trong tự nhiên, đồng thời khuyên con người học hỏi từ những điều nhỏ bé.

6. Cảnh báo cuối cùng (30:32--33)

A-gua kết thúc bằng lời khuyên: nếu con ngu dại vì kiêu ngạo hoặc toan ác, hãy lấy tay che miệng lại. Vì như đánh sữa sinh ra mỡ, đánh mũi sinh ra máu, thì chọc giận sinh ra cãi lộn.

Bài học: Người khôn ngoan cần biết kiềm chế bản thân, tránh gây tranh chấp vô ích.

7. Ý nghĩa tổng kết

• Thần học: Chương 30 bày tỏ sự bé nhỏ của con người trước sự vĩ đại của Đức Chúa Trời, đồng thời gợi mở mặc khải về Ngài và Con Ngài.

• Đạo đức: Lời cầu nguyện xin sống "đủ ăn phần mình" là tấm gương về sự thỏa lòng và lòng trung tín.

• Thực tiễn: Các hình ảnh "con số khôn ngoan" giúp người đọc nhận ra rằng khôn ngoan có thể được học từ chính công trình sáng tạo.

Chương 31: Lời của vua Lê-mu-ên & người nữ tài đức

Chương cuối cùng của sách Châm Ngôn được chia thành hai phần nổi bật:
Lời khuyên của mẹ vua Lê-mu-ên dành cho con trai mình và Bài ca ca ngợi người nữ tài đức. Đây được xem như là phần kết trọn vẹn của cả sách: mở đầu là lời cha dạy con (ch. 1--9), và kết thúc là lời mẹ dạy con (ch. 31), tất cả đều xoay quanh chủ đề khôn ngoan trong đời sống giao ước với Đức Chúa Trời.

1. Lời khuyên của mẹ vua Lê-mu-ên (31:1--9)

Bối cảnh

• Vua Lê-mu-ên là một nhân vật ít được biết rõ ngoài sách Châm Ngôn. Có thể ông là một vua ngoại bang nhưng kính sợ Đức Chúa Trời, hoặc đây là một tên gọi khác mang tính biểu tượng ("Lê-mu-ên" có nghĩa là "thuộc về Đức Chúa Trời").

• Dù ông là ai, điều đáng chú ý là những lời này đến từ một người mẹ -- điều hiếm thấy trong văn chương Cựu Ước -- và nhấn mạnh vai trò của phụ nữ trong việc hình thành nhân cách và định hướng cho con cái.

Nội dung chính

1. Tránh rượu và sự phóng túng (31:3--5)

   • Rượu và sự buông thả tình dục có thể làm vua mất trí sáng suốt, hủy hoại sự cai trị.

   • Vua phải tỉnh táo để cai trị công minh, không để ham muốn cá nhân làm lu mờ trách nhiệm công quyền.

2. Bảo vệ công lý cho người yếu thế (31:8--9)

   • "Hãy mở miệng con bênh vực cho kẻ câm, và bênh vực cho quyền lợi của mọi kẻ khốn cùng."

   • Vua được kêu gọi trở thành người bảo vệ công lý, bênh vực kẻ nghèo và yếu thế trong xã hội.

Nguyên tắc: Nhà lãnh đạo khôn ngoan phải có kỷ luật cá nhân và tấm lòng công bình, đặc biệt dành cho những người không thể tự bảo vệ mình.

2. Người nữ tài đức (31:10--31)

Đây là một trong những đoạn văn nổi tiếng nhất trong Kinh Thánh Cựu Ước, thường được gọi là "Bài ca về người nữ tài đức". Bản văn gốc tiếng Hê-bơ-rơ được viết theo thể thơ chữ cái (acrostic): mỗi câu mở đầu bằng một chữ cái trong bảng chữ cái Hê-bơ-rơ, từ Aleph đến Tav, như một bản ca tụng toàn diện về hình mẫu lý tưởng của người nữ trong gia đình và xã hội.

Đặc điểm nổi bật

1. Siêng năng và khéo léo trong công việc

   • Người nữ tài đức thức dậy từ sáng sớm, lo cho gia đình, quản lý việc nhà, buôn bán, dệt vải, trồng nho (31:13--19, 24).

   • Bà không chỉ giới hạn trong việc nội trợ, mà còn tham gia vào hoạt động kinh tế, cho thấy hình ảnh một người phụ nữ năng động và sáng tạo.

2. Tấm lòng nhân ái và công bình

   • Bà mở tay ra cho người nghèo khổ, giúp đỡ kẻ túng thiếu (31:20).

   • Điều này phản ánh sự nối dài của công lý và nhân ái mà vua được kêu gọi ở phần đầu chương.

3. Xây dựng gia đình vững bền

   • Bà chăm sóc chồng con, khiến chồng được tôn trọng tại nơi cửa thành (31:23).

   • Con cái và chồng đều đứng dậy khen ngợi bà, bày tỏ sự tôn trọng và yêu thương (31:28).

4. Kính sợ Đức Giê-hô-va

   • Cao điểm của toàn bài ca là câu 30: "Duyên là giả dối, sắc là hư không, nhưng người nữ nào kính sợ Đức Giê-hô-va sẽ được khen ngợi."

   • Đây là sự khẳng định rằng nền tảng của mọi đức hạnh không nằm ở sắc đẹp bề ngoài, mà ở lòng kính sợ Chúa.

3. Ý nghệ thần học và ứng dụng

• Thần học: Chương 31 cho thấy khôn ngoan là sự sống trọn vẹn trong kính sợ Đức Chúa Trời, từ ngai vàng của vua đến mái nhà của gia đình. Khôn ngoan không giới hạn cho nam giới hay nữ giới, mà là giá trị chung cho cả cộng đồng giao ước.

• Gia đình: Người nữ tài đức là nền tảng của gia đình bền vững, phản ánh sự khôn ngoan trong lao động, tình thương, và sự kính sợ Chúa.

• Xã hội: Khen vua công bình và phụ nữ sống khôn ngoan, xã hội được phước, công lý được bảo vệ, và cộng đồng được an bình.

• Hội Thánh ngày nay: Hình ảnh người nữ tài đức trở thành mẫu mực cho phụ nữ Cơ Đốc trong mọi thời đại, siêng năng, trung tín, nhân ái, và kính sợ Chúa.

4. Kết luận của sách Châm Ngôn

Sách bắt đầu với lời khẳng định: "Kính sợ Đức Giê-hô-va là khởi đầu của sự khôn ngoan" (1:7), và kết thúc bằng việc ca ngợi người nữ kính sợ Đức Giê-hô-va (31:30). Đây là sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ sách: khôn ngoan thật phát sinh từ lòng kính sợ Chúa và được bày tỏ trong nếp sống hằng ngày, từ ngai vua cho đến mái ấm gia đình.