Bài 1: Tổng quan Các Quan Xét

Tên sách: Các Quan Xét (Judges)
Tác giả truyền thống: Tiên tri Sa-mu-ên (theo truyền thống Do Thái)
Thời kỳ ghi chép: Khoảng 1050 TCN

Bối cảnh lịch sử: Sau khi Giô-suê qua đời, dân Y-sơ-ra-ên sống trong vùng đất Ca-na-an nhưng không có vua, trải qua thời kỳ hỗn loạn với những chu kỳ sa ngã -- ăn năn -- giải cứu.

CHƯƠNG 1 -- SỰ THẤT BẠI TRONG VIỆC CHIẾM ĐẤT

Nội dung chính

• Sau khi Giô-suê qua đời, Y-sơ-ra-ên không còn một lãnh đạo toàn quốc, nhưng các chi phái vẫn được kêu gọi tiếp tục chiếm đất theo phân chia trong Giô-suê 13--21.

• Chi phái Giu-đa, cùng với Si-mê-ôn, vâng lời bước đầu, giành được một số chiến thắng lớn như bắt vua A-đô-ni-bê-séc, chiếm Giê-ru-sa-lem, Hếp-rôn, và Đê-bia (1:1--20).

• Tuy nhiên, từ câu 21 trở đi, một chuỗi thất bại xuất hiện:

  • Bên-gia-min không đuổi được dân Giê-bu-sít (1:21).

  • Ma-na-se, Ép-ra-im, Sa-bu-lôn, A-se, Nép-ta-li, Đan đều để dân Ca-na-an ở lại giữa vòng họ hoặc sống chung với họ (1:27--36).

  • Một số dân Ca-na-an bị bắt làm lao dịch, nhưng không bị tiêu diệt.

Tội lỗi của dân sự

• Thỏa hiệp với dân ngoại: Dân Y-sơ-ra-ên không tuân theo mạng lệnh tuyệt đối của Chúa (Phục truyền 7:2--5).

• Họ giữ dân ngoại để phục dịch, có thể vì lý do kinh tế, quân sự, hoặc sợ hãi.

• Hành động nửa vời đã dẫn đến sự tồn tại của ảnh hưởng ngoại giáo, hình tượng, và suy thoái đạo đức về sau.

"Khi dân Y-sơ-ra-ên trở nên mạnh mẽ rồi, thì bắt dân Ca-na-an làm tôi, nhƣng không đuổi hết đi." (Quan Xét 1:28)

Bài học thuộc linh

CHƯƠNG 2 -- CHU KỲ SA NGÃ BẮT ĐẦU

Nội dung chính

• Thiên sứ của Đức Giê-hô-va hiện ra tại Bô-kim (2:1--5), nhắc lại giao ước và trách dân vì không phá hủy bàn thờ các thần tượng.
  "Ta phán rằng: Các ngươi không nên lập giao ước với dân của xứ nầy, và phải phá đổ bàn thờ của chúng nó. Nhưng các ngươi chẳng vâng theo tiếng Ta." (2:2)

• Dân Y-sơ-ra-ên khóc tại Bô-kim -- nhưng sự ăn năn này chỉ mang tính cảm xúc nhất thời.

• Thế hệ mới lớn lên sau Giô-suê không biết Chúa và không nhận biết các công việc Ngài đã làm (2:10).

• Từ đó, chu kỳ sa ngã được hình thành, trở thành mô-típ chính xuyên suốt sách:

  1. Phạm tội -- Thờ hình tượng, bỏ giao ước.

  2. Bị áp bức -- Chúa nổi giận, giao dân vào tay kẻ thù.

  3. Kêu cầu -- Trong hoạn nạn, dân cầu xin sự giải cứu.

  4. Được giải cứu -- Chúa dấy lên một quan xét.

  5. Hòa bình tạm thời -- Sau đó dân lại sa ngã sâu hơn.

"Mỗi lần quan xét chết đi, họ lại trở lại làm điều dữ hơn tổ phụ họ." (2:19)

Tội lỗi của dân sự

• Không truyền lại đức tin cho thế hệ sau (2:10).

• Thờ thần tượng: Ba-anh, Át-tạt-tê... là kết quả của việc không tiêu diệt dân Ca-na-an.

Bài học thuộc linh

CHƯƠNG 3 -- CÁC QUAN XÉT ĐẦU TIÊN: ỐT-NI-ÊN, Ê-HÚT, SANG-GA

Nội dung chính:

• Ốt-ni-ên: Quan xét đầu tiên, được Thánh Linh đầy dẫy, đánh bại Cu-san Rî-sạ-tha-im (3:7--11).

• Ê-hút: Dùng tay trái giết vua Ê-glôn Mô-áp, mở đường cho 80 năm hòa bình (3:12--30).

• Sang-ga: Dùng cây đâm bò giết 600 người Phi-li-tin (3:31).

Bài học:

• Chúa có thể dùng bất cứ ai -- thuận tay trái như Ê-hút, nông dân như Sang-ga.

• Quyền năng không đến từ con người, mà từ sự xức dầu của Đức Thánh Linh.

CHƯƠNG 4 -- ĐÊ-BÔ-RA & BA-RÁC ĐÁNH GIABIN

Nội dung chính:

• Dân Y-sơ-ra-ên bị vua Gia-bin (Ca-na-an) và tướng Si-sê-ra áp bức (4:1--3).

• Đức Chúa Trời dấy Đê-bô-ra -- nữ tiên tri -- cùng Ba-rác chiến thắng kẻ thù.

• Si-sê-ra bị Giê-ên, một người nữ, giết bằng cây đinh lều.

Nhân vật đặc biệt:

• Đê-bô-ra: người phụ nữ lãnh đạo được Thánh Linh hướng dẫn.

• Giê-ên: người nữ không có danh vọng nhưng trung tín, mạnh mẽ.

Bài học:

• Chúa dùng cả phụ nữ để giải cứu dân Ngài.

• Chiến thắng thuộc về Chúa, không phải người có địa vị hay sức mạnh.

CHƯƠNG 5 -- BÀI CA CHIẾN THẮNG CỦA ĐÊ-BÔ-RA

Nội dung chính:

• Bài ca chiến thắng mô tả sự can thiệp siêu nhiên của Đức Chúa Trời (5:4--5).

• Đê-bô-ra ca ngợi sự dũng cảm, lên án sự thờ ơ của các chi phái không tham chiến (5:16--17).

• Kết thúc với lời chúc phước cho Giê-ên (5:24) và sự yên ổn 40 năm (5:31).

Bài học:

• Thờ phượng là hành động phản ứng đúng đắn sau chiến thắng.

• Danh tiếng thật không đến từ quyền lực mà từ đức tin và lòng trung tín.

CHƯƠNG 6 -- CHÚA GỌI GHÊ-ĐÊ-ÔN

Nội dung chính:

• Dân bị dân Ma-đi-an đàn áp tàn khốc (6:1--6).

• Dân Y-sơ-ra-ên kêu cầu Đức Giê-hô-va (6:6).

• Thiên sứ hiện ra với Ghê-đê-ôn, gọi ông là "người dũng sĩ".

• Ghê-đê-ôn đòi dấu lạ (6:17--21) và được Chúa xác nhận qua "lông chiên ướt" và "khô" (6:36--40).

Tấm lòng Ghê-đê-ôn:

• Rất khiêm nhường, cảm thấy mình thấp kém.

• Nhưng Chúa nhìn thấy tiềm năng nơi ông.

Bài học:

• Đức Chúa Trời gọi những người tầm thường để làm việc phi thường.

• Đức tin có thể bắt đầu nhỏ -- nhưng nếu vâng lời, sẽ lớn dần trong hành trình.

KẾT LUẬN:
Các chương 1--6 là giai đoạn khởi đầu của bi kịch thuộc linh và ân điển phục hồi. Mặc dù dân Chúa liên tục vấp ngã, Đức Giê-hô-va luôn kiên nhẫn, yêu thương và dấy lên người giải cứu -- mỗi lần, mỗi cách.

NHỮNG ÍCH LỢI KHI BIẾT SƠ LƯỢC CÁC QUAN XÉT 1--6

I. Hiểu rõ bối cảnh lịch sử dân Chúa sau thời Giô-suê

• Các chương 1--6 cho thấy sự chuyển tiếp từ thời kỳ chinh phục sang thời kỳ sa sút đạo đức.

• Thời kỳ này giúp ta hiểu lý do vì sao dân Y-sơ-ra-ên cần người lãnh đạo thuộc linh -- điều cuối cùng dẫn đến nhu cầu có vua, và xa hơn là Đấng Mê-si.

Ích lợi: Giúp tín hữu nhìn thấy quá trình suy thoái thuộc linh của dân Chúa khi thiếu sự lãnh đạo mạnh mẽ và không còn trung tín với giao ước.

II. Nắm được chu kỳ sa ngã -- ăn năn -- giải cứu trong lịch sử thuộc linh

• Các chương 2--3 đặc biệt trình bày rõ 5 bước chu kỳ sa ngã:

  1. Phạm tội

  2. Bị áp bức

  3. Kêu cầu

  4. Giải cứu

  5. Hòa bình -- rồi tái phạm

Ích lợi: Giúp mỗi người tỉnh thức về những vòng lặp tội lỗi trong đời sống mình, và biết dứt khoát ăn năn, bước vào sự vâng phục thật.

III. Thấy được quyền năng và sự thương xót của Đức Chúa Trời

• Dù dân Y-sơ-ra-ên phạm tội liên tục, Chúa vẫn không bỏ họ nhưng dấy lên các quan xét: Ốt-ni-ên, Ê-hút, Sang-ga, Đê-bô-ra...

• Mỗi quan xét là bằng chứng cho thấy: Chúa luôn tìm phương cách phục hồi dân sự Ngài khi họ ăn năn.

Ích lợi: Làm vững lòng người hầu việc Chúa rằng Chúa vẫn hành động ngay trong hoàn cảnh hỗn loạn nhất, nếu dân sự biết ăn năn và kêu cầu Ngài.

IV. Khám phá sự đa dạng trong cách Chúa sử dụng con người

• Qua các quan xét:

  • Ốt-ni-ên: người thuộc dòng Ca-lép -- mạnh mẽ, trung tín.

  • Ê-hút: tay trái -- khác biệt, chiến lược.

  • Sang-ga: nông dân -- bình thường nhưng gan dạ.

  • Đê-bô-ra: phụ nữ lãnh đạo -- được Thánh Linh hướng dẫn.

  • Giê-ên: người phụ nữ vô danh -- nhưng làm nên lịch sử.

Ích lợi: Khích lệ mỗi tín hữu rằng Chúa có thể dùng bất cứ ai, dù họ khác biệt, yếu đuối, hoặc không có địa vị -- miễn là họ vâng phục.

V. Trang bị bài học ứng dụng cá nhân sâu sắc

VI. Cung cấp nền tảng cho việc giảng dạy và truyền đạt đức tin

• Các Quan Xét 1--6 là chất liệu quý giá cho:

  • Giảng luận về chu kỳ sa ngã -- ăn năn -- phục hồi.

  • Lãnh đạo trong khủng hoảng.

  • Sự kêu gọi và vâng phục.

  • Vai trò của phụ nữ trong chương trình Chúa.

  • Sự công chính thắng sự dữ.

Ích lợi: Làm nền tảng để soạn bài giảng, viết giáo trình, truyền đạt đức tin cho thế hệ sau.

KẾT LUẬN
Hiểu biết sơ lược Các Quan Xét 1--6 không chỉ giúp nắm nội dung Kinh Thánh, mà còn mở ra lối sống vâng phục, cảnh tỉnh, và bước vào ơn kêu gọi cá nhân. Đó là lời mời gọi mỗi chúng ta trở thành người của Đức Chúa Trời giữa thời đại sa ngã -- như Ốt-ni-ên, như Đê-bô-ra, hay như một người bình thường tên là Giê-ên.