Chương 2: Lịch Sử và Phát Triển Chức Vụ Tuyên Úy

A. Từ Thời Cựu Ước, Tân Ước Đến Hiện Đại
Chức vụ tuyên úy không phải là sản phẩm của thời đại mới, mà là sự tiếp nối truyền thống Kinh Thánh và tiến trình lịch sử Hội Thánh, trong đó Đức Chúa Trời liên tục sai phái những người của Ngài đến phục vụ ngoài phạm vi tôn giáo truyền thống, giữa thế giới đầy biến động.

1. Thời Cựu Ước -- Người Của Đức Chúa Trời Giữa Dân Ngoại

• Giô-sép được đặt làm quản trị xứ Ai Cập, giữ vai trò then chốt trong thời kỳ đói kém (Sáng Thế Ký 41).
• Đa-ni-ên phục vụ trong các triều đại ngoại bang, vẫn duy trì đức tin và làm sáng danh Đức Chúa Trời (Đa-ni-ên 6).
• Nê-hê-mi lãnh đạo tái thiết thành Giê-ru-sa-lem từ vị trí quan tửu chánh trong triều đình Ba-tư (Nê-hê-mi 1--2).
• Ê-xơ-tê và Mạc-đô-chê hành động để cứu dân sự trong bối cảnh hoàng cung Ba-tư (Ê-xơ-tê 4:14).

Những người này không có tòa giảng, không có giáo đường, nhưng hành động như những "tuyên úy theo Kinh Thánh" -- đứng giữa chính quyền, khủng hoảng và thuộc linh, thi hành sự hiện diện của Đức Chúa Trời giữa những dân không tin.

1.1. Thời Tân Ước -- Chức Vụ Lưu Động Và Mục Vụ Cá Nhân Hóa

• Chúa Giê-xu tiếp cận người Sa-ma-ri, quân lính La Mã, thu thuế, kẻ bị xã hội ruồng bỏ (Giăng 4, Ma-thi-ơ 8, Lu-ca 19).
• Sứ đồ Phao-lô giảng đạo tại chợ, tàu thuyền, ngục tù, giữa quan tổng đốc và dân thường (Công Vụ 24--28; Phi-líp 1:13).
• Phi-líp rao giảng cho hoạn quan Ê-thi-ô-pi trên đường hoang (Công Vụ 8:26--40).

Sứ đồ Phao-lô không phục vụ tại hội thánh địa phương cố định mà thi hành "chức vụ tuyên úy mang tính truyền giáo" -- vượt không gian, vượt văn hóa, để mang Phúc Âm đến nơi chưa từng có Hội Thánh.

1.2 Thời Giáo Hội Sơ Khai -- Tuyên Úy Trong Đế Chế La Mã

• Khi Hội Thánh bị bức hại, các tín hữu bị tản lạc khắp nơi (Công Vụ 8:1--4), nhiều người trở thành "chức vụ lưu động" như tuyên úy.
• Trong quân đội La Mã, các binh lính Cơ Đốc đầu tiên (như bách quản) là đối tượng

1.3 Thời Trung Cổ -- Tuyên Úy Cận Chiến Trên Chiến Trường

• Trong các cuộc thập tự chinh và chiến tranh Châu Âu, các giáo sĩ được sai đi như "tuyên úy quân đội" để cầu nguyện, xức dầu cho thương binh và chôn cất tử sĩ.
• Các tu viện tổ chức nhóm "hộ giá tinh thần" đi cùng các đoàn quân, hình thành khái niệm tuyên úy hiện đại.

1.4 Thời Cận Đại -- Hệ Thống Tuyên Úy Chính Thức Hình Thành

• Vào thế kỷ 17, Anh quốc và các nước châu Âu bắt đầu bổ nhiệm tuyên úy chính thức trong quân đội, hải quân và nhà tù.
• Trong chiến tranh thế giới, tuyên úy trở thành người đồng hành tinh thần cho binh sĩ, cầu nguyện, làm lễ tang, và tư vấn tâm lý hậu chấn thương.

1.5 Thời Hiện Đại -- Tuyên Úy Trong Mọi Lĩnh Vực Đời Sống
Ngày nay, tuyên úy hiện diện không chỉ trong quân đội, mà còn tại:

• Bệnh viện và trung tâm y tế
• Trại giam, trại cải tạo
• Trường học, đại học
• Doanh nghiệp lớn, lực lượng cảnh sát, lính cứu hỏa
• Không gian kỹ thuật số (online chaplaincy)

"​Chức vụ tuyên úy không còn giới hạn trong chiến trường --- mà hiện diện ở bất cứ nơi nào con người đau khổ, hy vọng hoặc tìm kiếm ý nghĩa."

Câu chuyện minh họa:
Trong đại dịch COVID-19, một tuyên úy Tin Lành làm việc tại ICU ở New York kể: "Tôi không thể vào phòng, nhưng tôi cầu nguyện qua điện thoại với bệnh nhân hấp hối. Gia đình không thể vào, chỉ có tôi -- là người cuối cùng nói với họ rằng: Chúa yêu bạn."

Kết luận
Chức vụ tuyên úy không phải là hiện tượng nhất thời, mà là một dòng chảy thần học và lịch sử kéo dài từ Kinh Thánh đến hiện đại. Từ Giô-sép đến Phao-lô, từ chiến trường đến bệnh viện -- những người được Chúa kêu gọi để hiện diện giữa nỗi đau, thắp sáng giữa bóng tối, và đem đến niềm hy vọng sống động của Tin Lành.

B. Sự Hình Thành Và Phát Triển Tuyên Úy Tin Lành Tại Hoa Kỳ, Việt Nam Và Toàn Cầu

1. Tại Hoa Kỳ -- Tuyên Úy Và Lịch Sử Tin Lành Thực Dụng
Ngay từ những năm đầu lập quốc, Hoa Kỳ đã xác lập rõ ràng vai trò tuyên úy như một phần không thể thiếu trong đời sống công cộng. Tuyên úy được coi là "người mục sư của công quyền," vừa thi hành sự chăm sóc thuộc linh, vừa là đại diện của Đức Chúa Trời tại nơi thế tục.

• 1775: Quốc hội Lục địa Mỹ (Continental Congress) phê chuẩn sự hiện diện của tuyên úy trong quân đội Lục Quân.
• 1861--1865: Trong nội chiến, hơn 3.000 tuyên úy Tin Lành phục vụ ở cả hai phía, mang Tin Lành đến tận chiến hào.
• 20--21 thế kỷ: Các tuyên úy Tin Lành được huấn luyện chuyên biệt và phục vụ trong mọi lĩnh vực từ quân đội, bệnh viện, đến trường đại học và trại cải huấn.

Minh họa thực tế:
Tuyên úy Billy Graham từng được mời làm cố vấn tinh thần cho nhiều tổng thống Hoa Kỳ. Ông không đứng trên bục giảng nhà thờ, nhưng ngồi tại Phòng Bầu Dục, đọc Kinh Thánh và cầu nguyện cùng lãnh đạo quốc gia -- một hình ảnh điển hình của "tuyên úy quốc gia."

"My one purpose in life is to help people find a personal relationship with God, which I believe comes through knowing Christ."

2. Tại Việt Nam -- Tuyên Úy Trong Khói Lửa Và Đổi Mới
Trong chiến tranh Việt Nam, tuyên úy Tin Lành đóng vai trò quan trọng trong quân đội Việt Nam Cộng Hòa (Trước 1975):

• Các mục sư Báp-tít, Trưởng Lão, CMA... được công nhận là tuyên úy quân đội, mặc quân phục, phục vụ tại tiền tuyến.
• Họ cầu nguyện cho binh lính, tổ chức nhóm thờ phượng dã chiến, phát Kinh Thánh, và an táng cho người tử trận.

Minh họa thực tế:
Mục sư Đỗ Quang Chính kể rằng khi bom rơi vào căn cứ Phước Tuy, ông chỉ kịp nắm tay một binh sĩ trẻ đang chảy máu và đọc Thi Thiên 23 -- sau đó người ấy qua đời. "Tôi không thể cứu anh ấy về thể xác, nhưng tôi đưa anh đến gần với Đấng chăn hiền lành."

Sau 1975, tuyên úy Tin Lành tại Việt Nam gần như biến mất do môi trường chính trị. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, các Hội Thánh tại Việt Nam đã tái khởi động mô hình mục vụ bệnh viện, nhà tù, bệnh nhân ung thư, người khuyết tật -- một hình thái mới của tuyên úy.

"Tuyên úy không nhất thiết cần đồng phục hay phong hàm -- mà cần có tấm lòng và đến với những con người đau đớn."

3. Trên Toàn Cầu -- Hệ Thống Tuyên Úy Quốc Tế Phát Triển
Hiện nay, nhiều tổ chức quốc tế đang huấn luyện và cử tuyên úy ra đi phục vụ toàn cầu, trong các lĩnh vực:

• Military chaplaincy -- Tuyên úy quân đội (USA, Canada, Hàn Quốc, Israel...)
• Healthcare chaplaincy -- Tuyên úy bệnh viện (UK, Úc, Singapore...)
• Prison chaplaincy -- Tuyên úy trại giam (Châu Âu, Phi Châu...)
• Corporate and university chaplaincy -- Doanh nghiệp và học viện
• Online & disaster chaplaincy -- Tuyên úy qua mạng và cứu trợ khẩn cấp

Minh họa thực tế:
Tuyên úy tại trại tị nạn Syria ở biên giới Jordan thường xuyên tiếp xúc với hàng trăm người vô thần, Hồi giáo, Kitô hữu bị trục xuất. Họ không rao giảng công khai, nhưng tổ chức "buổi trà hy vọng" để lắng nghe, an ủi, và đọc Kinh Thánh bằng tiếng Ả Rập khi có cơ hội riêng tư.

Kết luận

Từ chiến trường Việt Nam đến phòng ICU ở Mỹ, từ ngục tối Châu Phi đến tòa nhà chính phủ Hàn Quốc -- tuyên úy Tin Lành đang hiện diện như những chiến binh thuộc linh thầm lặng, không thuộc một giáo đoàn, nhưng thuộc về Đấng Christ và được sai phái đến mỗi góc tối của thế giới.

Chức vụ tuyên úy không bị giới hạn bởi tường nhà thờ, nhưng được mở rộng bởi tấm lòng sẵn sàng. Đó chính là tinh thần Đại Mạng Lệnh (Ma-thi-ơ 28:19--20) -- trong hình hài của một người im lặng nắm tay bệnh nhân, cầu nguyện giữa chiến trường, hay lắng nghe tù nhân ăn năn.

"Người tuyên úy không đi tìm sự công nhận -- họ đi theo tiếng gọi và sẳn sàng hy sinh. Họ không rao giảng để được nghe -- họ hiện diện để người khác được nghe tiếng Chúa trong thập tử nhất sinh."