Chương 56--66: Sự phục hồi và vinh quang tương lai

I. Gọi mọi dân tộc đến thờ phượng Đức Chúa Trời.

1. Bối cảnh lịch sử và thần học

Sau lưu đày, dân Y-sơ-ra-ên trở về Giê-ru-sa-lem với nhiều thách thức: đền thờ bị phá hủy, đất nước hoang tàn, và niềm tin bị lung lay. Trong tình trạng đó, Ê-sai công bố viễn tượng mới: Đức Chúa Trời không chỉ phục hồi Y-sơ-ra-ên, mà còn kêu gọi muôn dân đến thờ phượng Ngài.

John N. Oswalt: "Ê-sai 56--66 mở rộng viễn tượng thần học: Đức Chúa Trời của Y-sơ-ra-ên là Đức Chúa Trời của muôn dân; mục tiêu cuối cùng của sự phục hồi là sự thờ phượng toàn cầu".

2. Mọi dân tộc được mời đến giao ước (Ê-sai 56:1--8)

• Đức Chúa Trời hứa: "Nhà Ta sẽ được gọi là nhà cầu nguyện cho muôn dân" (56:7).

• Người ngoại bang, hoạn quan vốn bị loại trừ selon luật Mô-sê, nay được chào đón trong giao ước mới.
  Đây là bước mở rộng giao ước ân điển vượt qua biên giới dân tộc và luật lệ nghi thức.

Barry G. Webb: "Ê-sai 56 là tuyên ngôn mang tính cách mạng, khẳng định rằng trong vương quốc Mê-si, không còn có sự loại trừ nào dựa trên huyết thống hay luật lệ".

3. Muôn dân được quy tụ về Sion (Ê-sai 60:1--22)

• "Hãy đứng lên, tỏa sáng, vì sự sáng của ngươi đã đến... Các nước sẽ đến cùng sự sáng ngươi" (60:1--3).

• Sion trở thành trung tâm thờ phượng toàn cầu; các dân mang của cải, vàng bạc đến dâng cho Đức Chúa Trời (60:5--7).
  Đây là viễn tượng Giê-ru-sa-lem vinh hiển, nơi vinh quang Chúa soi sáng cả thế giới.

Walter Brueggemann: "Ê-sai 60 phác họa một trật tự toàn cầu mới, nơi Sion không chỉ là thủ đô của Y-sơ-ra-ên, mà là trung tâm thờ phượng của nhân loại".

4. Thờ phượng phổ quát trong trời mới, đất mới (Ê-sai 66:18--24)

• Đức Chúa Trời phán: "Ta sẽ nhóm họp hết thảy các dân và các thứ tiếng; chúng nó sẽ đến và thấy sự vinh hiển Ta" (66:18).

• Một số người ngoại bang còn được chọn làm thầy tế lễ và người Lê-vi (66:21) điều chưa từng có trong Cựu Ước.

• Hình ảnh cánh chung: "Từ tháng này qua tháng khác, từ ngày Sa-bát này qua ngày Sa-bát kia, mọi xác thịt sẽ đến thờ lạy trước mặt Ta" (66:23).

Oswalt: "Ê-sai 66 đưa ra tầm nhìn cánh chung: thờ phượng phổ quát mục tiêu tối hậu của lịch sử cứu chuộc" .
Nguyễn Hữu Lê: "Lời hứa này cho thấy kế hoạch cứu chuộc không bị giới hạn bởi dân tộc, mà hướng đến một cộng đồng toàn cầu thờ phượng Đức Chúa Trời".

5. Ý nghĩa thần học

• Cứu chuộc phổ quát: Đức Chúa Trời mở rộng giao ước từ dân tuyển chọn đến mọi dân tộc.

• Thờ phượng toàn cầu: Sion và đền thờ trở thành trung tâm vinh hiển, ứng nghiệm trong Hội Thánh toàn cầu ngày nay.

• Cánh chung: Trời mới -- Đất mới (Ê-sai 65:17; 66:22) cho thấy mục tiêu tối hậu là sự tái tạo toàn vũ trụ trong sự thờ phượng Đức Chúa Trời.

Kết luận: Ê-sai 56--66 cho thấy sự phục hồi của Y-sơ-ra-ên không phải là mục tiêu cuối cùng, nhưng là bước mở đường cho sự thờ phượng toàn cầu. Mọi dân tộc được mời gọi đến với Sion để thờ phượng Đức Chúa Trời, báo trước Tin Lành Tân Ước: "Hãy đi khiến muôn dân trở nên môn đồ" (Ma-thi-ơ 28:19).

II. Lên án tội lỗi và giả hình trong dân sự.

1. Bối cảnh sau lưu đày

Sau khi hồi hương từ Ba-by-lôn (khoảng thế kỷ 6 TCN), dân Y-sơ-ra-ên đối diện nhiều thách thức: đất nước hoang tàn, đời sống khó khăn, và niềm tin lung lay. Thay vì trung tín với Chúa, nhiều người sa vào thờ hình tượng, hình thức tôn giáo, và bất công xã hội.

John N. Oswalt nhận định: "Những chương cuối của Ê-sai cho thấy một nghịch lý: dân sự đã được giải phóng khỏi lưu đày nhưng vẫn chưa được giải phóng khỏi tội lỗi".

2. Tội lỗi và giả hình trong thờ phượng

• Dân sự vẫn giữ các ngày kiêng ăn và dâng tế lễ, nhưng Chúa phán: "Này, các ngươi kiêng ăn chỉ để tìm dịp tranh cạnh, cãi cọ, đánh nhau bằng nắm đấm hung bạo" (Ê-sai 58:4).

• Chúa không vui thích kiêng ăn hình thức, nhưng Ngài muốn: "Hãy chia bánh cho kẻ đói, tiếp rước kẻ nghèo khổ" (58:7).

Đây là sự giả hình tôn giáo: bên ngoài giữ luật, nhưng bên trong thiếu công lý và tình thương.

Barry G. Webb: "Ê-sai 58 phơi bày một căn bệnh muôn thuở: tôn giáo hình thức mà không đi đôi với đời sống công chính".

3. Bất công xã hội và suy đồi đạo đức

• "Tay các ngươi đều vấy máu, ngón tay các ngươi đều nhuốm tội ác; môi các ngươi nói điều dối trá" (59:3).

• "Sự công lý bị dội lùi, sự công chính đứng xa; sự thật vấp ngã ngoài phố" (59:14).
  Xã hội trở thành nơi bạo lực, dối trá, tham nhũng thống trị thay vì công bình.

Walter Brueggemann: "Ê-sai 59 cho thấy không chỉ cá nhân mà cả cơ cấu xã hội bị tội lỗi chi phối, dẫn đến một nền công lý bị bóp méo".

4. Thờ hình tượng và pha trộn tôn giáo

• Dân sự quay lại với các hình thức thờ cúng tà thần, tế lễ trên núi cao và dưới cây xanh rậm (Ê-sai 57:5--7).

• Điều này cho thấy tấm lòng phản bội giao ước, tiếp tục đi theo đường lối dân ngoại.

Nguyễn Văn Thắng: "Ê-sai 57 lên án sự pha trộn giữa đức faith Y-sơ-ra-ên và tín ngưỡng ngoại giáo, điều từng đưa dân đến lưu đày và giờ lại tái diễn".

5. Thái độ của Đức Chúa Trời

• Đức Chúa Trời chán ghét sự giả hình: "Ta không chịu nổi các kỳ lễ và ngày hội của các ngươi" (so sánh 1:14 với 66:3).

• Ngài hứa xét đoán kẻ ác, nhưng ban ơn cho kẻ khiêm nhường: "Ta đoái xem kẻ nghèo khó, ăn năn đau đớn, và run sợ trước lời Ta" (66:2).

Oswalt: "Sự lên án trong Ê-sai 56--66 không nhằm tiêu diệt dân sự, mà để kêu gọi họ trở lại với sự thờ phượng chân thật trong công lý và lòng khiêm nhường".

6. Ý nghĩa thần học

• Giả hình tôn giáo luôn là nguy cơ cho dân Chúa giữ lễ nghi nhưng không sống công bình.

• Tội lỗi xã hội (bất công, tham nhũng, bạo lực) bị xem nặng ngang với tội thờ hình tượng.

• Ứng dụng ngày nay: Hội Thánh được kêu gọi sống công chính, yêu thương, và khiêm nhường, tránh biến đức tin thành hình thức bề ngoài.

Kết luận: Ê-sai 56--66 cho thấy sau lưu đày, dân sự vẫn tiếp tục giả hình và phạm tội, nhưng Đức Chúa Trời không im lặng. Ngài lên án mạnh mẽ để kêu gọi họ trở lại với sự công chính thật. Đây là lời cảnh tỉnh cho Hội Thánh hôm nay: thờ phượng phải gắn liền với công lý, tình thương, và lòng kính sợ Chúa

III. Lời hứa về "trời mới đất mới" (Ê-sai 65--66).

1. Bối cảnh lịch sử và thần học

Sau khi kêu gọi ăn năn và lên án giả hình (ch. 56--59), Ê-sai kết thúc bằng một viễn tượng cánh chung: Đức Chúa Trời sẽ tạo dựng trời mới đất mới (65:17; 66:22). Đây không chỉ là lời hứa hồi hương sau lưu đày, mà là một cuộc sáng tạo mới vượt trên mọi khổ đau và bất công.

John N. Oswalt: "Ê-sai 65--66 không phải chỉ nói về một Giê-ru-sa-lem hồi phục, mà là một vũ trụ mới, nơi công lý và sự bình an ngự trị đời đời".

2. Nội dung Kinh Thánh

a. Trời mới đất mới (Ê-sai 65:17--25):

• "Vì này, Ta dựng trời mới đất mới; những sự trước sẽ chẳng còn nhớ nữa" (65:17).

• Không còn tiếng khóc, trẻ chết yểu, hay người chết non (65:19--20).

• Sói và chiên ăn chung, sư tử ăn rơm, không còn bạo lực (65:25).
  Đây là hình ảnh một trật tự sáng tạo hoàn toàn mới, nơi sự chết và đau khổ bị xóa bỏ.

b. Vinh quang Sion (Ê-sai 66:18--23):

• Mọi dân tộc được quy tụ đến Giê-ru-sa-lem để thờ phượng Chúa (66:18).

• Người ngoại bang cũng được chọn làm thầy tế lễ (66:21).

• "Từ tháng này qua tháng khác, từ ngày Sa-bát này qua ngày Sa-bát kia, mọi xác thịt sẽ đến thờ lạy trước mặt Ta" (66:23).

Walter Brueggemann: "Ê-sai 65--66 mở ra một thế giới phổ quát mới, nơi không còn biên giới giữa dân Chúa và dân ngoại, tất cả đều được kêu gọi vào sự thờ phượng".

3. Ý nghĩa thần học

• Sáng tạo mới: Thiên Chúa không chỉ là Đấng Tạo Hóa (ch. 40--48), mà còn là Đấng Tái Tạo vũ trụ, đem đến trật tự công bình và hòa bình vĩnh cửu.

• Cứu chuộc phổ quát: Tất cả các dân tộc được quy tụ về Giê-ru-sa-lem thờ phượng Chúa (66:18--23). Đây là sự hoàn tất của lời hứa với Áp-ra-ham: "muôn dân sẽ nhờ ngươi mà được phước" (Sáng 12:3).

• Niềm hy vọng cánh chung: Trời mới đất mới trong Ê-sai được nối tiếp và làm trọn trong Tân Ước:

  • 2 Phi-e-rơ 3:13: "Chúng ta chờ đợi trời mới đất mới, nơi sự công bình ngự trị."

  • Khải Huyền 21:1--4: mô tả sự tái tạo vũ trụ, không còn sự chết, tang tóc, kêu than.

Nguyễn Văn Thắng: "Ê-sai 65--66 đặt nền tảng cho niềm hy vọng cánh chung của Cơ Đốc nhân: từ một Giê-ru-sa-lem lịch sử đến một tân Giê-ru-sa-lem vĩnh cửu trong Khải Huyền".

4. Ứng dụng cho Hội Thánh hôm nay

• Niềm hy vọng về trời mới đất mới khích lệ Cơ Đốc nhân sống trung tín giữa thế giới bất công.

• Hội Thánh được kêu gọi sống như cộng đồng mới phản ánh trật tự công bình, yêu thương, và hòa bình của trời mới đất mới.

• Đây là nền tảng cho sứ mạng toàn cầu: Tin Lành phải được rao giảng cho muôn dân, chuẩn bị cho sự thờ phượng phổ quát trong cõi đời đời.

Kết luận: Lời hứa về trời mới đất mới trong Ê-sai 65--66 là cao điểm thần học của toàn sách: từ phán xét → an ủi → phục hồi → sáng tạo mới. Đây là niềm hy vọng cánh chung nối liền Cựu Ước với Tân Ước, và là cơ sở thần học cho đức tin, sự thờ phượng và sứ mạng của Hội Thánh ngày nay.

Những ích lợi khi biết tổng quan sách Ê-sai

5. Hiểu rõ bối cảnh lịch sử thần học

• Sách Ê-sai trải dài từ thế kỷ 8 TCN đến sau lưu đày, bao gồm nhiều biến động chính trị (A-si-ri, Ba-by-lôn, Ba Tư).

• Khi nắm sơ lược sách, người đọc sẽ dễ hiểu tại sao tiên tri Ê-sai vừa nói đến đoán phạt, vừa nói đến an ủi và vinh quang tương lai.

• Điều này giúp tránh cách đọc rời rạc từng câu, mà nhìn thấy dòng chảy thần học xuyên suốt: từ phán xét → an ủi → phục hồi → trời mới đất mới.

John N. Oswalt: "Không có bức tranh toàn cảnh, chúng ta sẽ bỏ lỡ sự thống nhất thần học của Ê-sai: Đức Chúa Trời thánh khiết cũng chính là Đấng cứu chuộc"

6. Nắm vững sứ điệp trung tâm của tiên tri

• Sách Ê-sai nhấn mạnh hai trục chính:

  1. Đức Chúa Trời thánh khiết và công chính, Ngài phán xét tội lỗi.

  2. Đức Chúa Trời là Đấng Cứu Chuộc, Ngài ban hy vọng và phục hồi.

• Sơ lược giúp người học tóm gọn sứ điệp tiên tri, thay vì chỉ nhớ các câu lẻ tẻ.

Barry G. Webb: "Ê-sai là phúc âm của Cựu Ước. Ai nắm được cấu trúc cơ bản thì sẽ thấy Tin Lành xuyên suốt từ chương 1 đến chương 66".

7. Thấy rõ lời tiên tri về Đấng Mê-si

• Khi biết bố cục sách, người đọc nhận ra các phần trung tâm về Người Tôi Tớ chịu khổ (ch. 42; 49; 50; 53) và Con Trẻ Hòa Bình (ch. 9; 11).

• Điều này giúp hiểu rõ hơn sự ứng nghiệm trong Tân Ước: Chúa Giê-xu chính là Đấng Mê-si mà Ê-sai tiên báo.

Nguyễn Hữu Lê: "Ê-sai nối kết trực tiếp Cựu Ước và Tân Ước: Mê-si được hứa trong lịch sử, được ứng nghiệm trong Chúa Giê-xu".

8. Tăng trưởng đức tin và sự thờ phượng

• Biết sơ lược sách Ê-sai giúp người tin Chúa:

  • Tin cậy nơi Chúa Toàn Năng -- Tạo Hóa (ch. 40).

  • Hy vọng trong Đấng Cứu Chuộc, ngay cả khi sống trong "lưu đày" của thử thách.

  • Thờ phượng Ngài với tấm lòng chân thật, không giả hình (ch. 58--59).

• Sách Ê-sai cũng mở ra viễn tượng thờ phượng toàn cầu (ch. 56; 66).

9. Áp dụng cho sứ mạng Hội Thánh hôm nay

• Sơ lược Ê-sai giúp Hội Thánh hiểu:

  • Sứ mạng Chúa ban là cho muôn dân, không chỉ cho dân Do Thái (49:6).

  • Niềm hy vọng tối hậu của Hội Thánh là trời mới đất mới (65--66).

• Đây là cơ sở thần học cho công tác truyền giáo, môn đồ hóa và sự kiên trì trong hoạn nạn.

Oswalt: "Ê-sai không chỉ viết cho dân Giu-đa xưa, mà còn cho Hội Thánh hôm nay: niềm hy vọng về trời mới đất mới là nền tảng cho sứ mạng toàn cầu".Kết luận: Biết sơ lược sách Ê-sai giúp Cơ Đốc nhân:

• Hiểu rõ bối cảnh lịch sử -- thần học.

• Nắm được sứ điệp trung tâm về phán xét, an ủi, và phục hồi.

• Nhận ra lời tiên tri về Đấng Mê-si và sự ứng nghiệm trong Tân Ước.

• Tăng trưởng đức tin, thờ phượng chân thật, và dấn thân trong sứ mạng toàn cầu.