IV. CÁC DÂN TỘC KHÁC TRONG KINH THÁNH

Hê-tít (Hittites)

1. Nguồn Gốc
Dân Hê-tít thực hành đa thần giáo, với hệ thống tín ngưỡng chịu ảnh hưởng từ Mesopotamia và Ai Cập.

Các yếu tố chính trong tôn giáo Hê-tít:

• Thờ thần Tarhunt -- Thần sấm sét và chiến tranh, tương đương với thần Ba-anh của Ca-na-an.
• Thờ nữ thần Hepat -- Nữ thần mẹ, bảo trợ sự sinh sản.
• Tín ngưỡng về thế giới ngầm -- Họ tin rằng linh hồn của người chết đi vào một thế giới tối tăm.
• Lễ tế động vật -- Họ thường dâng bò, dê, và cừu để làm tế lễ.
• Thực hành các nghi lễ bói toán -- Họ tin vào tiên tri và các dấu hiệu từ thiên nhiên để dự báo tương lai.

Nghi Thức Thờ Phượng:
Dân Hê-tít có một hệ thống thờ cúng phức tạp, kết hợp tín ngưỡng của họ với các tôn giáo lân cận như Mesopotamia, Ai Cập và Canaan.

Các yếu tố chính trong nghi thức thờ phượng:

• Thờ thần Tarhunt -- Thần sấm sét và chiến tranh, tương đương với thần Ba-anh.
• Thờ nữ thần Hepat -- Nữ thần mẹ, tương tự A-sê-ra của Canaan.
• Thờ cúng nhiều thần linh địa phương -- Mỗi thành phố có thần bảo hộ riêng.
• Tế lễ động vật -- Họ dâng bò, cừu, và dê để làm tế lễ.
• Các lễ hội tôn giáo -- Họ tổ chức lễ hội Purulli để tôn vinh thần Tarhunt sau khi đánh bại thần hỗn loạn.
• Bói toán và tiên tri -- Dùng gan động vật, dấu hiệu từ thiên nhiên để dự đoán ý muốn của thần linh.

Quan Điểm Về Sau Khi Chết:
Dân Hê-tít tin rằng linh hồn vẫn tiếp tục tồn tại sau khi chết, nhưng không có khái niệm rõ ràng về sự phán xét công minh như trong Cơ Đốc giáo. Các quan điểm chính:

• Linh hồn đi vào thế giới ngầm -- Người chết đi xuống một thế giới tối tăm dưới sự cai quản của thần Inara.
• Không có sự thưởng phạt rõ ràng -- Không có thiên đàng hay địa ngục theo nghĩa Cơ Đốc giáo.
• Thờ cúng tổ tiên -- Họ tin rằng linh hồn tổ tiên có thể ảnh hưởng đến thế giới người sống, nên cần được tôn kính.
• Các nghi thức chôn cất -- Người chết được chôn với của cải và đôi khi với thực phẩm để dùng trong thế giới bên kia.

Quan Điểm Về Sự Sống Lại:
Dân Hê-tít không tin vào sự sống lại của thân thể, nhưng có một số niềm tin về sự bất tử của linh hồn. Các quan điểm chính:

• Không có sự sống lại thân thể -- Một khi chết, thân thể phân rã vĩnh viễn.
• Linh hồn có thể tiếp tục tồn tại -- Họ tin rằng linh hồn có thể giao tiếp với người sống qua các nghi lễ thờ cúng.
• Một số ảnh hưởng từ nền văn hóa lân cận -- Họ tiếp thu một số quan niệm về linh hồn từ Mesopotamia nhưng không có hệ thống thần học về sự sống lại.

Kết Luận
Dân Hê-tít có luật pháp và quy tắc đạo đức riêng, nhưng họ cũng chịu ảnh hưởng từ các dân tộc khác.

Các đặc điểm chính:

• Xã hội quân chủ và gia trưởng -- Vua Hê-tít có quyền lực tối cao.
• Nô lệ và hệ thống tầng lớp xã hội -- Họ có chế độ nô lệ, nhưng nô lệ có một số quyền lợi nhất định.
• Sự hòa nhập với các dân khác -- Một số người Hê-tít sống giữa dân Y-sơ-ra-ên, như U-ri Hê-tít (2 Sa-mu-ên 11:3).
• Luật pháp khắt khe nhưng cũng có tính khoan dung -- Một số luật cho phép chuộc tội thay vì xử tử ngay lập tức.

Dân Hê-tít có một nền văn hóa tiên tiến, đặc biệt trong nghệ thuật, kiến trúc, và chữ viết.

Các đặc điểm văn hóa chính:

• Chữ viết hình nêm (cuneiform) -- Họ sử dụng hệ thống chữ viết vay mượn từ Mesopotamia.
• Kiến trúc hoành tráng -- Họ xây các thành phố kiên cố với cổng thành lớn, đền thờ và cung điện.
• Điêu khắc và nghệ thuật -- Họ có những bức phù điêu mô tả các vị thần và chiến công quân sự.

Dân Hê-tít là một đế quốc quân chủ hùng mạnh, kiểm soát nhiều vùng đất rộng lớn.

Các yếu tố chính trị:

• Hệ thống cai trị liên minh -- Họ cai trị qua các thành bang bán tự trị.
• Hiệp ước ngoại giao nổi tiếng -- Họ ký hiệp ước Kadesh với Ai Cập, một trong những hiệp ước cổ xưa nhất thế giới (~1259 TCN).
• Quan hệ với Y-sơ-ra-ên -- Một số vua Y-sơ-ra-ên có liên minh với Hê-tít.

Dân Hê-tít có nền kinh tế mạnh, dựa vào nông nghiệp, thương mại và luyện kim.

Các yếu tố kinh tế chính:

• Thương mại quốc tế -- Giao thương với Ai Cập, Assyria và Y-sơ-ra-ên.
• Sản xuất và buôn bán vũ khí sắt -- Họ là những người đầu tiên phát triển công nghệ luyện kim sắt.
• Chăn nuôi và nông nghiệp phát triển -- Họ trồng lúa mì, lúa mạch và nuôi cừu, bò.

Dân Hê-tít sống tại vùng Tiểu Á (Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay), Bắc Syria và một phần Canaan.

• Diện tích (~1300 TCN) -- Khoảng 450.000 km², trải dài từ Tiểu Á đến Cận Đông.
• Dân số (~1300 TCN) -- Khoảng 1-2 triệu người.