LỜI GIỚI THIỆU
Tác giả: Nguyễn Minh Nhựt

TẠI SAO CẦN CHÚ GIẢI THEO VĂN HÓA VIỆT?
Người Việt là một dân tộc trọng tình nghĩa, đề cao hiếu đạo, sống theo nếp nhà. Khi Tân Ước được trình bày qua những giá trị này — như hình ảnh người cha chờ đợi con hoang (Lu-ca 15), hay lòng trung thành giữa khổ đau (Hê-bơ-rơ 11) — thì đức tin trở nên sống động, gần gũi, và dễ cảm nhận.

Chú giải theo văn hóa Việt cũng là nền tảng để xây dựng một thần học bản địa — không lai căng, không bị chi phối bởi hình mẫu ngoại quốc, nhưng được nuôi dưỡng bởi chính Kinh Thánh và bối cảnh sống động của người Việt. Đây là hành trình giúp Hội Thánh tại Việt Nam trưởng thành, tự đứng vững trong niềm tin, và đóng góp tiếng nói độc đáo vào Hội Thánh toàn cầu.

"Nguyện xin Chúa dùng cuốn sách này như một chiếc cầu nối giữa Lời Hằng Sống và tâm hồn người Việt. Xin Ngài làm tươi mới đời sống nhiều người, để Tin Lành không chỉ là lẽ thật phải tin, mà là lẽ sống gắn bó với quê hương, con người và văn hóa Việt Nam — một cách sâu sắc, trung tín và trọn vẹn."
"Đức Chúa Trời đã định thì giờ và ranh giới chỗ ở của loài người, để họ tìm kiếm Ngài..." (Công Vụ 17:26–27)

MỐI LIÊN HỆ GIỮA VĂN HÓA VÀ THẦN HỌC

Phao-lô viết: "Chúng tôi chứa đựng sự quý báu này trong những chiếc bình bằng đất..." (II Cô-rinh-tô 4:7). Lời Chúa là sự mặc khải không thay đổi, nhưng cách con người tiếp nhận và phản hồi với Lời ấy luôn được định hình bởi văn hóa.

Ví dụ:

• Một người Việt trưởng thành trong gia đình trọng hiếu đạo sẽ hiểu sâu sắc hơn lời kêu gọi "tôn kính cha mẹ" (Ê-phê-sô 6:1–2).

• Một tín hữu lớn lên trong văn hóa cúng bái sẽ dễ kết nối với hình ảnh Chúa Giê-xu là "Chiên Con chuộc tội" — Đấng thay thế cho mọi nghi thức dâng tế.

Văn hóa không quyết định chân lý, nhưng giúp chuyển tải chân lý đến lòng người một cách dễ tiếp nhận.

2. Thần học là phản ứng trước Lời Chúa trong đời sống thực

Thần học không chỉ là khái niệm trên giấy, mà là sự suy ngẫm Lời Chúa để trả lời cho những câu hỏi thực tế trong xã hội, gia đình và con người. Những câu hỏi ấy đến từ bối cảnh — và bối cảnh ấy chính là văn hóa.

Chẳng hạn:

• Người Việt thường hỏi: "Nếu theo Chúa thì có được cúng giỗ tổ tiên không?"
  Câu hỏi thần học này không đến từ châu Âu, mà đến từ văn hóa thờ cúng tổ tiên của Việt Nam.

• Khi giảng về sự tha thứ, người Việt sẽ liên hệ đến tục "trả thù, rửa hận" hay khái niệm "mặt mũi, danh dự".
  Thần học về tha thứ lúc này không thể dừng ở mức "đúng — sai", mà phải đi vào lòng người trong văn hóa danh dự — nặng tình.

3. Văn hóa cần được cứu chuộc, không bị loại bỏ

Một số người cho rằng theo Chúa là từ bỏ mọi nét văn hóa dân tộc. Nhưng Kinh Thánh không kêu gọi chúng ta "trở thành người Do Thái" hay "người Mỹ hóa" để tin Chúa. Thay vào đó, Chúa muốn cứu chuộc con người và cả nền văn hóa họ đang sống.

Không phải tất cả văn hóa đều tốt, nhưng cũng không phải tất cả đều xấu. Thập Tự Giá là trung tâm để phân định và cứu chuộc.

Ví dụ:

• Tinh thần tôn trọng người già, yêu chuộng hòa khí, và nhường nhịn là nét đẹp Việt — được Chúa dùng để hình thành cộng đồng yêu thương.

• Nhưng các hình thức mê tín dị đoan, thờ lạy hình tượng, và mối lo "phong thủy, kiêng kỵ" cần được phân rẽ rõ ràng.

Thần học không đứng trên văn hóa để xét đoán, cũng không bị hòa tan trong văn hóa. Thần học đến từ sự mặc khải của Đức Chúa Trời, nhưng cần được lắng nghe từ tiếng nói của lòng người trong văn hóa để trở nên sống động và chữa lành.

• Nghiên cứu bối cảnh lịch sử-ngôn ngữ Hy-Rô (Do Thái-Hy Lạp) để hiểu đúng ý trước giả.

• Không cắt xén hay thêm thắt: mọi lời diễn giải đều phải dựa trên ngữ nghĩa, cấu trúc và mục đích nguyên bản của Kinh Thánh.

2. Nhận diện "cửa sổ văn hóa" Việt

• Xác định yếu tố văn hóa nào có thể làm cầu nối (lòng hiếu thảo, trọng tình nghĩa, nhân từ) và yếu tố nào cần được chỉnh sửa (mê tín, tín lý "gieo nhân nào gặt quả ấy").

• Đối thoại với tập tục, phong tục nhưng luôn để Lời Chúa là thước đo cuối cùng.
  

• Minh họa qua thành ngữ như "mất lòng trước được lòng sau" để giải thích sự nhịn nhục trong Giăng 16:33.

• So sánh "ông cha tảo tần" với hình ảnh người Cha nhân từ trong Lu-ca 15, giúp người đọc dễ cảm nhận ân điển.

4. Đặt Đức Chúa Trời làm trung tâm

• Không "văn hóa hóa" chân lý, mà "chân lý hóa" văn hóa: mọi giá trị tốt đẹp trong văn hóa Việt đều được soi sáng và thánh hóa qua Thập Tự Giá.

• Con người và nền văn hóa chỉ là chiếc bình chứa; Nội dung bất biến là Đấng Cứu Rỗi.

5. Sống cùng cộng đồng và cầu nguyện

• Tác giả và người giải kinh cần "bước vào đời sống" với người Việt hôm nay, lắng nghe, chia sẻ nỗi vui buồn.

• Xin Chúa soi dẫn để mỗi lời chú giải không chỉ "đúng" mà còn "đúng người, đúng lúc."

I. GIỚI THIỆU
Mỗi dân tộc được tạo dựng với một bối cảnh riêng biệt — ngôn ngữ, phong tục, quan hệ gia đình, và hệ thống giá trị. Để Tân Ước trở nên sống động trong lòng người Việt, người học Kinh Thánh cần hiểu sâu văn hóa Việt Nam: vừa là nền đất để gieo hạt giống Lời Chúa, vừa là cánh đồng cần được thanh tẩy và tái sinh.

II. CÁC GIÁ TRỊ TRỌNG YẾU TRONG VĂN HÓA VIỆT

1. Hiếu đạo và tôn ti trật tự

   • Người Việt đặt nặng bổn phận với cha mẹ, tổ tiên, và người trên. Đây là một cửa ngõ tuyệt vời để trình bày Lời Chúa dạy về "hiếu kính cha mẹ" (Ê-phê-sô 6:2).

   • Tuy nhiên, điều này cũng dễ dẫn đến sự ràng buộc giữa tín ngưỡng và việc thờ cúng tổ tiên, đòi hỏi sự phân định trong đức tin.

2. Trọng tình nghĩa hơn pháp lý

   • Người Việt thường giải quyết mâu thuẫn theo tình cảm, không phải luật lệ. Câu nói "Một trăm cái lý không bằng một tý cái tình" cho thấy xã hội Việt Nam thiên về hòa giải hơn công lý.
   
   
   • Điều này có thể là cầu nối để hiểu ân điển trong Tân Ước, nhưng cũng có nguy cơ làm giảm vai trò của sự công chính và sự thánh khiết trong Chúa.

3. Gia đình là nền tảng xã hội

   • Cấu trúc gia đình mở rộng (tam đại đồng đường) ảnh hưởng sâu sắc đến nhận thức về trách nhiệm, danh dự và chọn lựa cá nhân.

   • Vì vậy, khi một người tin Chúa, họ không chỉ đối diện với thay đổi cá nhân, mà còn xung đột giá trị trong cả hệ thống gia đình.

4. Tính cộng đồng và "giữ thể diện"

   • Người Việt sống trong làng xã gắn bó, đặt nặng danh dự, "mặt mũi" và sự nhìn nhận của cộng đồng.

   • Điều này tạo thuận lợi cho sự xây dựng Hội Thánh kiểu gia đình, nhưng cũng gây khó khăn cho người tin Chúa nếu họ bị xem là "làm xấu mặt dòng họ".

III. HỆ THỐNG XÃ HỘI: LÀNG, NHÀ, VÀ VỊ THẾ

• Làng là đơn vị xã hội gốc, nơi người ta được sinh ra, lớn lên, lập gia đình và thờ tổ tiên.

• Nhà là đơn vị nhỏ nhất của văn hóa Việt — nơi gìn giữ lễ nghĩa, đạo đức và cả nỗi sợ bị "mất mặt".

• Người Việt thường xác định vị thế bản thân không phải theo nghề nghiệp, mà theo vai vế trong gia đình và làng xóm: "con trưởng", "cháu đích tôn", "dâu cả"...

IV. CÂU CHUYỆN MINH HỌA: LỄ GIỖ VÀ NỖI LO CỦA MỘT TÂN TÍN HỮU
Bà Liên, 58 tuổi, sống tại Tiền Giang, tin nhận Chúa sau khi con gái dẫn đi nhóm. Tuy nhiên, đến ngày giỗ chồng, bà hoang mang vì cả gia đình yêu cầu "thắp hương, dâng mâm cơm cho ông." Nếu không làm, họ cho rằng bà "vô ơn với chồng" và "phản văn hóa Việt."

Trong nước mắt, bà chia sẻ:

"Tôi yêu Chúa thật, nhưng tôi cũng yêu con cháu, không muốn mất hòa khí. Tôi chỉ ước gì có cách nào để tôi vừa giữ lòng kính sợ Chúa, vừa không làm mất lòng con cháu."

Câu chuyện này minh họa rõ rằng: đức tin Cơ Đốc không thể tách rời khỏi các áp lực xã hội văn hóa. Người chú giải và truyền đạo cần thấu hiểu những nỗi giằng co này, để vừa hướng dẫn theo lẽ thật, vừa thông cảm và đồng hành trong quá trình tái định hình đức tin giữa văn hóa Việt.

KẾT LUẬN
Văn hóa Việt Nam là một bức tranh phong phú với cả ánh sáng và bóng tối. Khi chú giải Tân Ước, chúng ta không thể bỏ qua những nền tảng xã hội và tâm lý này. Chính giữa lòng quê hương ấy, Lời Chúa có thể bén rễ, biến đổi, và chiếu sáng nếu được giảng dạy một cách trung tín và hiểu văn hóa.

"Chúng ta đem mọi ý tưởng làm cho phục dưới sự vâng phục Đấng Christ." (II Cô-rinh-tô 10:5)