2016 - Haust - Almenn lögfræði ásamt ágripi af réttarsögu

JavaScript isn't enabled in your browser, so this file can't be opened. Enable and reload.

Fyrirvari: Þetta krossapróf á Google forms er fengið frá ýmsum stöðum, aðallega þó frá prófasafni HÍ sem aðgengilegt er nemendum og frá þeirri snilldarsíðu gomulprof.stuff.is.

Þegar þú smellir á submit verða rétt og röng svör birt, ásamt rökstuðningi ef hann er skráður.

Ekki treysta í blindni á þessi svör! Athugaðu rökstuðninginn á bak við svörin, ef hann er ósannfærandi eða vantar, af hverju þá að treysta svarinu? Svörin sem skráð eru sem rétt svör eru aðeins ágiskun annars nemenda, stundum með rökstuðningi, og gætu hæglega verið röng. Þannig geta verið villur í svörunum og jafnvel í spurningunum enda eru þær, ásamt svörunum skráðar semi-handvirkt.

Endilega hjálpaðu til við að bæta gæði svarana með því að rökræða þau á Discord rásinni fyrir námskeiðið (linkur sýndur við svörin). Ef þú hefur góðan rökstuðning fyrir breyttu svari komdu þá endilega með tillögu að nýju svari á forminu sem linkað er á í svörunum.

Þetta próf er líka á https://gomulprof.stuff.is/namskeid/2/prof/133 .

5. Grágás gerir ráð fyrir því að fjöldi goða hafi í upphafi verið...

1 point

a) 26.

b) 36.

c) 46.

d) 56.

e) 66.

Clear selection

6. Skuldaskil á þjóðveldistíma fóru fram...

1 point

a) Á vorþingi.

b) Á alþingi.

c) Á haustþingi.

d) Á húsþingi.

e) Utan þinghalds.

Clear selection

1. Víðtækasta merking orðsins lög í nútímamáli er sú að það taki til…

1 point

a) Allra réttarreglna sem taldar eru gilda, hvort sem þær eru skráðar eða óskráðar.

b) Þeirra réttarreglna sem finna má í stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944

c) Allra viðmiða sem fólki ber að fylgja.

d) Allra settra réttarreglna, þ.e. settra laga í rýmri og þrengri merkingu.

e) Allra skráðra réttarheimilda, þ.e. settra laga og fordæma.

Clear selection

2. Hver eftirfarandi fullyrðinga er rétt?:

1 point

a) Lögfræði telst til raunvísinda, enda fæst hún við skýringu náttúrulegra fyrirbæra.

b) Réttarreglur eru viðmið. Í viðmiði felst spá eða forsögn um að eitthvað muni verða en í lögmáli orsakar og afleiðingar felst hins vegar krafa um að eitthvað eigi að vera.

c) Það er sameiginlegt einkenni viðmiða að þau geta ekki verið matskennd eða óræð.

d) Kenningar hugvísinda verða sannaðar með tilraunum.

e) Undir hugvísindi eða „húmanísk fræði“ flokkast leit að þekkingu og skilningi á fjölbreytilegum viðfangsefnum sem flest hver tengjast mannlegri sköpun, reynslu og tilveru, t.d. bókmenntum, tungumálum, trú og siðferði.

Clear selection

3. Hver eftirfarandi fullyrðinga er rétt?:

1 point

a) Það er sameiginlegt einkenni þeirra stefna sem kenndar eru við náttúru eða eðlisrétt að til séu æðri reglur sem ekki sé á mannlegu valdi að breyta.

b) Þeir sem aðhyllast vildarréttarkenningar um lögum telja það ekki mikilvægt að lög séu siðferðislega réttlát.

c) Það er sameiginleg afstaða þeirra sem aðhyllast náttúruréttarkenningar um lögin að náttúran skuli alltaf njóta vafans þegar hagsmunir manns og náttúru vegast á.

d) Sögustefnumenn, þ.á m. Freidrich Carl von Savigny, töldu að allar sannar lagareglur ættu sér uppruna í fyrirmælum löggjafans og þvingun yfirvalda.

e) Fullyrðingar a, b, c og d eru allar rangar.

Clear selection

4. Joseph Raz aðhylltist formlega (eða mínimalíska) réttarríkishugmynd. Samkvæmt því…

1 point

a) Getur ríki ekki talist réttarríki nema lög hafi verið sett með lýðræðislegum hætti að fulltrúum borgaranna.

b) Lúta kröfur réttarríkisins að því hvers efnis lögin eru. Samkvæmt Raz telst ríki því ekki réttarríki nema það tryggi jafnrétti þegnanna og sé grundvallað á sérstakri stjórnarskrá.

c) Vísar réttarríkið til þess að lögin séu þannig úr garði gerð að þeim sé fært að þjóna þeim grunntilgangi sínum að hafa með skilvirkum hætti áhrif á hegðun borgaranna. Sem dæmum um meginreglu réttarríkisins má þannig nefna að lög séu framvirk, aðgengileg og skýr.

d) Þurfa öll lög að vera á sama formi, þ.e. skráð

e) Vísar réttarríkið til þess að lögin tryggi almenn mannréttindi og velferð borgaranna.

Clear selection

7. Hver eftirtalinna fullyrðinga um dóm Hæstaréttar 14. nóvember 2013 í máli nr. 337/2013 (Reynir Finndal – fullnaðarkvittun) er rétt?:

1 point

a) Í dóminum var vísað til fleiri tiltekinna dóma Hæstaréttar við nánari túlkun á skilyrðum fyrir því að skuldari láns, sem bundin var ólögmætri gengistryggingu, gæti borið fyrir sig fullnaðarkvittanir vegna vaxtagreiðslna þannig að vikið væri frá meginreglu kröfuréttar um að lánadrottinn ætti rétt á fullum efndum samnings. Að virtum þessum skilyrðum var því hafnað að skuldarinn gæti borið fyrir sig fullnaðarkvittanir.

b) Með dóminum var mótað fordæmi um að skuldari láns, sem bundið var ólögmætri gengistryggingu, gæti borið fyrir sig fullnaðarkvittanir vegna vaxtagreiðslna að ákveðnum skilyrðum fullnægðum þannig að vikið væri frá meginreglu kröfuréttar um að lánadrottinn ætti rétt á fullum efndum samnings. Að þessu virtu var fallist á að skuldarinn gæti borið fyrir sig fullnaðarkvittanir.

c) Með dóminum var mótað fordæmi um að skuldari láns, sem bundið var ólögmætri gengistryggingu, gæti borið fyrir sig fullnaðarkvittanir vegna vaxtagreiðslna að ákveðnum skilyrðum fullnægðum þannig að vikið væri frá meginreglu kröfuréttar um að lánadrottinn ætti rétt á fullum efndum samnings. Að þessu virtu var því hafnað að skuldarinn gæti borið fyrir sig fullnaðarkvittanir.

d) Í dóminum var vísað til fleiri tiltekinna dóma Hæstaréttar við nánari túlkun á skilyrðum fyrir því að skuldari láns, sem bundið var ólögmætri gengistryggingu, gæti borið fyrir sig fullnaðarkvittanir vegna vaxtagreiðslna þannig að vikið væri frá meginreglu kröfuréttar um að lánadrottinn ætti rétt á fullum efndum samnings. Að virtum þessum skilyrðum var fallist á að skuldarinn gæti borið fyrir sig fullnaðarkvittanir.

e) Í dóminum var vísað til dóms Hæstaréttar í máli nr. 600/2011 (Elvira) því til stuðnings að skuldarinn gæti borið fyrir sig fullnaðarkvittanir þótt með því væri vikið frá meginreglu kröfuréttar um að lánadrottinn ætti rétt á fullum efndum samnings.

Clear selection

8. Hver eftirfarandi fullyrðinga um dóms Hæstaréttar Bandaríkjanna í máli Brown v. Board of Education (347 U.S. 483 (1954)) er rétt?:

1 point

a) Í dóminum var komist að þeirri niðurstöðu að kynþáttaaðskilnaður í grunnskólum, sem reknir væru af hinu opinbera, væri ósamrýmanlegur XIV. viðauka bandarísku stjórnarskrárinnar. Með þeirri niðurstöðu var í reynd vikið frá fordæmi réttarins í máli Plessy v. Ferguson (163 U.S. 537 (1896)) án þess þó að vikið væri að eða vísað til þess dóms berum orðum.

b) Í dóminum var komist að þeirri niðurstöðu að kynþáttaaðskilnaður í grunnskólum, sem reknir væru af hinu opinbera, væri ósamrýmanlegur XIV. viðauka bandarísku stjórnarskrárinnar og tekið fram að þetta hlyti að vera niðurstaðan hvað sem liði forsendum réttarins í máli Plessy v. Ferguson (163 U.S. 537 (1896)).

c) Í dóminum var komist að þeirri niðurstöðu að kynþáttaaðskilnaður í grunnskólum, sem reknir væru af hinu opinbera, væri samrýmanlegur XIV. viðauka bandarísku stjórnarskrárinnar með vísan til dóms réttarins í Plessy v. Ferguson (163 U.S. 537 (1896)).

d) Í dóminum var komist að þeirri niðurstöðu að kynþáttaaðskilnaður í grunnskólum, sem reknir væru af hinu opinbera, væri ósamrýmanlegur XIV. viðauka bandarísku stjórnarskrárinnar við þær aðstæður að ekki væri tryggt að gæði kennslu og aðbúnaður væri sá sami í skólum fyrir hvíta og svarta. Með þeirri niðurstöðu var í reynd lagt til grundvallar að fordæmi réttarins í máli Plessy v. Ferguson (163 U.S. 537 (1896)) ætti ekki við um sakarefnið.

e) Í forsendum dómsins var dómur réttarins í Plessy v. Ferguson (163 U.S. 537 (1896)) túlkaður á þá leið að kynþáttaaðskilnaður í grunnskólum, sem reknir væru af hinu opinbera, væri ósamrýmanlegur XIV. viðauka bandarísku stjórnarskrárinnar.

Clear selection

9. Hver eftirtalinna fullyrðinga um H 1983:1318 (hundamál II) er rétt?:

1 point

a) Dómurinn er dæmi um að Hæstiréttur vísi til tiltekins fyrri dóms í rökstuðningi sínum.

b) Dómurinn er dæmi um að Hæstiréttur fylgi fyrra fordæmi án þess að vísað sé til þess sérstaklega.

c) Dómurinn er til marks um þá dómaframkvæmd að Mannréttindasáttmáli Evrópu hafi verið talinn hafa stöðu settra laga fyrir setningu laga nr. 62/1994 um Mannréttindasáttmála Evrópu.

d) Svör a. og c. eru bæði rétt.

e) Svör b. og c. eru bæði rétt.

Clear selection

10. Í lögum nr. 125/2008, um heimild til fjárveitingar úr ríkissjóði vegna sérstakra aðstæðna á fjármálamarkaði o.fl., segir í 14. gr.: „lög þessi öðlast þegar gildi. Þrátt fyrir ákvæði 2. mgr. 8. gr. laga um Stjórnartíðindi og Lögbirtingablað binda lög þessi alla þegar við birtingu“. Af ákvæðinu leiðir að:

1 point

a) Lögin öðluðust gildi frá og með deginum eftir að þau birtust fyrst í A-deild Stjórnartíðinda, enda gat 14. gr. laga nr. 125/2008 ekki vikið skýrum ákvæðum 27. gr. stjórnarskrárinnar til hliðar.

b) Lögin öðluðust gildi frá og með deginum sem þau birtust í A-deild Lögbirtingablaðs.

c) Lögin öðluðust gildi sama dag og þau birtust í A-deild Stjórnartíðinda.

d) Lögin bundu stjórnvöld sama dag og þau birtust í B-deild Stjórnartíðinda en urðu bindandi gagnvart almenningi degi síðar, sbr. 2. mgr. 8. gr. laga nr. 15/2005, um Stjórnartíðindi og Lögbirtingablað.

e) Lögin öðluðust gildi sama dag og þau birtust í B-deild Lögbirtingablaðs.

Clear selection

11. Til settra laga í þrengri merkingu teljast m.a.:

1 point

a) Stjórnarskráin, almenn lög, bráðabirgðalög og stjórnvaldsfyrirmæli.

b) Aðeins þau ákvæði stjórnarskrárinnar er lúta 1. mgr. 79. gr. hennar um breytingar.

c) Fjárlög og bráðabirgðalög.

d) Lög eldri en frá 1874, reglugerðir ráðherra og almenn lög.

e) Stjórnarskráin, fjárlög og ráðuneytisbréf.

Clear selection

12. Hver eftirfarandi fullyrðinga um Hrd. 28. maí 2003, nr. 499/2002 (hlutabréfakaup) er rétt?:

1 point

a) Meirihluti Hæstaréttar féllst ekki á að breyting á frádráttarheimild, sem leiddi til hærri skattgreiðslu, félli almennt utan við reglu 2. mgr. 77. gr. stjórnarskrárinnar um bann við afturvirkni skattalaga.

b) Minnihluti Hæstaréttar komst að þeirri niðurstöðu að jafnvel þótt fara yrði varlega í að binda hendur löggjafans á þessu sviði yrði ekki framhjá því horft að við álagningu skatts árið 1997 hefði verið miðað við tekjur og eignir stefnda árið 1996. Af þeim sökum væri löggjöfin afturvirk og þar með í andstöðu við 2. mgr. 77. gr. stjórnarskrárinnar.

c) Í niðurstöðu sinni benti meirihluti Hæstaréttar á að stefndi hefði ekki getað reiknað út það skattalega hagræði sem frádráttarreglur vegna hlutabréfakaupa leiddu til. Því síður gæti stefndi vænst þess að skattahagræðið yrði óbreytt um óvissa framtíð.

d) Í niðurstöðu sinni tók meirihluti Hæstaréttar fram að þar sem umrædd lagabreyting á frádráttarheimildum kom ekki til framkvæmda fyrr en við álagningu að fullnuðu skattári gæti hún ekki falið í sér afturvirkni í skilningi 2. mgr. 77. gr. stjórnarskrárinnar.

e) Fullyrðingar a, b, c og d eru allar réttar.

Clear selection

13. Hver eftirfarandi fullyrðinga er rétt?:

1 point

a) Í Hrd. 10. janúar 2007, nr. 651/2006 (Djúpiklettur) var talið að beita ætti nýjum lögum um vátryggingarsamninga nr. 30/2004 en ekki eldri lögum nr. 20/1654 þar sem málið var höfðað í gildistíð nýju laganna.

b) Við mat á því hvort löggjafanum er heimilt að setja afturvirka reglu skiptir ekki máli hvort reglan teljist íþyngjandi eða ívilnandi fyrir borgarana enda er það háð mati hvað telst ívilnandi og hvað íþyngjandi.

c) Í Hrd. 10. janúar 2007, nr. 651/2006 (Djúpiklettur) var talið að refsiverð háttsemi hefði átt sér stað í gildistíð eldri laga nr. 20/1954 og því yrði að beita þeim um refsiákvörðun en ekki nýrri lögum nr. 30/2004 sem þó höfðu tekið gildi áður en málið var höfðað.

d) Í Hrd. 10. janúar 2007, nr. 651/2006 (Djúpiklettur) féllst Hæstiréttur ekki á að ráðið yrði með skýrum hætti af ákvæðum 146. gr. laga nr. 30/2004 um vátryggingarsamninga að málsóknarreglur 44. gr. þeirra laga skyldu gilda vegna tjónsatvika sem urðu fyrir gildistöku laganna.

e) Um langt skeið var talið að löggjafanum væri með öllu óheimilt að setja afturvirk skattaákvæði en með tilkomu 2. mgr. 77. gr. stjórnarskrárinnar árið 1995 var svigrúm löggjafans til þess að setja slíkar reglur aukið nokkuð.

Clear selection

14. Í Hrd. 1990, bls. 2 (Aðskilnaðardómur III) er eftirfarandi ekki á meðal þess sem Hæstiréttur vísar til í rökstuðningi sínum:

1 point

a) Í stjórnarskrá lýðveldisins sé byggt á þeirri meginreglu, að ríkisvaldið sé þríþætt og að sérstakir dómarar fari með dómsvaldið.

b) Alþingi hafi lögfest Mannréttindasáttmála Evrópu og þannig gefið niðurstöðum Mannréttindadómstóls Evrópu aukið vægi.

c) Sögulegar og landfræðilegar aðstæður hafa minni þýðingu en áður, m.a. vegna greiðari samgangna.

d) Alþingi hafi sett lög um aðskilnað dómsvalds og umboðsvalds í héraði, sem taka áttu gildi 1. júlí 1992.

e) Mannréttindanefnd Evrópu hafi einróma ályktað að málsmeðferðin í máli Jóns Kristinssonar, sbr. Hrd. 1985, bls. 1290, hefði ekki verið í samræmi við 1. mgr. 6. gr. Mannréttindasáttmála Evrópu.

Clear selection

15. Hrd. 1943, bls. 92 (Bifreiðasala ríkisins) er til marks um að...

1 point

a) Reglugerðir ganga framar þingsályktunum.

b) Þingsályktanir standa skör lægra en sett lög.

c) Þingsályktanir ganga framar forsetaúrskurðum.

d) Reglugerðir séu hliðsettar stjórnvaldsákvörðunum.

e) Stjórnskipunarvenjur geta vikið almennum lögum til hliðar.

Clear selection

16. Í Hrd. 2005, bls. 1547 (svipting ökuréttar):

1 point

a) Benti Hæstiréttur á að í umferðarlögum væri aðeins kveðið á um að vínandamagn ökumanns mætti ekki vera svo hátt að hann teldist „eigi hæfur til aksturs ökutækis“. Hins vegar væri ekkert nánar fjallað um það í texta laganna hvernig vínandi skyldi mældur. Af þeim sökum teldi dómurinn rétt að líta til hálfrar aldar reynslu af blóðrannsóknum og dómvenju um að mælingar af því tagi, sem um ræddi í málinu, hefðu verið taldar nægjanleg sönnunargögn í ölvunarakstursmálum.

b) Rakti Hæstiréttur að í frumvarpi til laga, sem lögfestu þá breytingu sem gerð var á 3. mgr. 102. gr. umferðarlaga og ágreiningur stóð um, kæmi að vísu fram sú ætlun löggjafans að herða á sönnunarfærslu fyrir dómi í málum sem þessum, þannig að bæði þyrfti að mæla vínandamagn í blóði og lofti, en þessi fyrirætlan hefði hins vegar ekki birst með nægilega skýrum hætti í lagatextanum.

c) Taldi Hæstiréttur að með vísan til dóms héraðsdóms Reykjavíkur í fyrra máli skyldi ekki gera greinarmun á gildi mælinga á blóði sakbornings annars vegar og lofti hans hins vegar að því er sönnunarfærslu varðar.

d) Sýknaði Hæstiréttur sakborning með vísan til þess að ekki hefði verið gætt að því að rannsaka bæði vínandamagn í blóði og lofti, líkt og skýrlega væri kveðið á um í lagatextanum.

e) Öll framangreind svör eru röng.

Clear selection

17. Hver eftirtalinna dómareifana er rétt?:

1 point

a) Í Hrd. 1974, bls. 678 (Afhending barns) var talið að meginreglur barnalöggjafar og barnaverndarlaga gætu ekki haggað skýrum ákvæðum 44. gr. laga um aðför nr. 19/1887 um að úrskurður um innsetningargerð yrði framkvæmdur þótt fram hafi farið málskot til Hæstaréttar.

b) Í Hrd. 1979, bls. 588 (Skáldsaga) var fjallað um kröfu þess efnis að lögbann yrði lagt við lestri á tiltekinni skáldsögu ([i]Þjófur í Paradís[/i]) í útvarp. Í dóminum féllst Hæstiréttur ekki á að lestur bókarinnar í útvarp bryti í bága við meginreglur um persónuvernd.

c) Í Hrd. 278/2006 („Bubbi fallinn“) var talið að ábyrgð yrði ekki lögð á bæði útgefanda rits og ritstjóra þrátt fyrir grunnreglu ábyrgðarkerfis þess sem byggt væri á í lögum nr. 57/1956.

d) Í Hrd. 10. október 2002 nr. 129/2002 (laun sjómanns) var talið að sjómaður ætti rétt til kauptryggingar með vísan til 1. mgr. 27. gr. sjómannalaga þrátt fyrir þá meginreglu sem vísað væri til í lögskýringargögnum að launþegi ætti ekki rétt til launa nema hann innti af hendi vinnu eða væri reiðubúinn til þess.

e) Allar ofangreindar dómareifanir eru rangar.

Clear selection

18. Hver af eftirtöldum fullyrðingum er röng?:

1 point

a) Eðli máls sem réttarheimild vísar almennt til siðferðilegs mats á því hvernig fara skuli um tilvik.

b) Réttarheimspekingurinn Ronald Dworkin notaði meginreglur laga til að sýna fram á galla í kenningum vildarréttarmanna.

c) Eðli máls er oftar beitt sem lögskýringarsjónarmiði, þegar túlka þarf sett lög nánar, heldur en sjálfstæðri réttarheimild.

d) Dæmi um sígilda meginreglu laga á sviði refsiréttar er meginreglan nulla poena sine lege („engin refsing án laga“).

e) Íslenskir fræðimenn hafa almennt ekki talið eðli máls til réttarheimilda.

Clear selection

19. Hver eftirfarandi fullyrðinga er rétt?:

1 point

a) Í Hrd. 1988, bls. 104 (Bjórlíki) var það niðurstaða meirihluta Hæstaréttar að ákærða hefði verið heimilt að blanda og selja svokallað bjórlíki. Enda væri háttsemin sambærileg við ýmiss konar vínblöndun sem samkvæmt langri lagaframkvæmd félli utan ákvæðis áfengislaga um bann við því að brugga eða búa til áfenga drykki.

b) Í íslenskum rétti er einskorðað með all ítarlegum hætti í lögum hvaða áskilnað skuli gera til þess að venjur teljist lögmætur grundvöllur réttarreglna.

c) Hrd. 1985, bls. 563 (Gámar) þar sem eigandi gáms krafði farmflytjanda um bætur, styður þá fullyrðingu að eitt af skilyrðum löghelgan venju sé að venja sé sanngjörn.

d) Í Hrd. 1999, bls. 1916 (Hnefaleikar) féllst Hæstiréttur Íslands á að lög er bönnuðu ástundum hnefaleika væru niður fallin sökum notkunarleysis. Dómurinn er þannig dæmi um það þegar sett lagaákvæði venst úr lögum (l. desvetudo derogatoria).

e) Þegar metið er hvort venja teljist löghelguð er m.a. litið til aldurs venjunnar, stöðugleika hennar og þess hvort hún hafi lágmarks útbreiðslu.

Clear selection

20. Hver eftirfarandi fullyrðinga er rétt?:

1 point

a) Í Hrd. 1943, bls. 237 (Hrafnkatla) er laut að útgáfu á Hrafnkels sögu Freysgoða, lýsti Hæstiréttur Íslands því yfir (í fyrsta sinn) að hann færi með vald til þess að meta stjórnskipulegt gildi almennra laga enda þótt rétturinn teldi ekki að ríkið hefði brotið gegn prentfrelsisákvæði þágildandi 67. gr. stjórnarskrárinnar í því tilfelli.

b) Í Hrd. 1954, bls. 439 (skipan ákæruvalds á varnarsvæðinu) féllst Hæstiréttur Íslands á að hægt væri með forsetaúrskurði að gera breytingu á gildandi lögum um það að einn og sami dómsmálaráðherra færi með ákæruvald á hverjum tíma, enda væri forseti æðsti handhafi bæði framkvæmdarvalds og löggjafarvalds samkvæmt 2. gr. stjórnarskrárinnar.

c) Í Hrd. 1946, bls. 345 (Hafnargarður á Dalvík) var tekist á um rétt til landauka sem myndaðist í fjöru norðan hafnargarðs. Taldi rétturinn að unnt hefði verið með 10. gr. laga nr. 66/1931 að svipta landeiganda endurgjaldslaust eignarrétti að fjöru hans á hafnarsvæðinu. Var hann því ekki talinn eigandi landauka þess sem við hefði bæst.

d) Í Hrd. 1959, bls. 604 (Botnvarpa / Veiðar innan landhelgi) reyndi á réttarstöðu skipstjóra sem tekinn var við veiðar innan landhelgi í febrúar 1959. Af dóminum má álykta að bráðabirgðalög séu ekki gild refsiheimild.

e) Fullyrðingar a, b, c og d eru allar rangar.

Clear selection

Submit

Clear form

This content is neither created nor endorsed by Google. - Terms of Service - Privacy Policy

Does this form look suspicious? Report

Forms