Als het aan de vliegmaatschappijen ligt, stappen we liever vandaag dan morgen weer massaal in het vliegtuig. Maar is dat wel veilig? En is er eigenlijk wel verschil tussen het vliegtuig en een theater?

Cabaretier Claudia de Breij maakte zich dit weekend in een column in NRC ontzettend druk over de voorkeursbehandeling die de vliegindustrie in haar ogen krijgt. Als podiumkunstenaar zit zij noodgedwongen thuis omdat bijeenkomsten met veel mensen veiligheidshalve niet door mogen gaan. In een vliegtuig is dat lange tijd dicht op elkaar zitten blijkbaar geen probleem, constateerde De Breij. Want dat mag gewoon, en de 1,5-meterregel geldt er niet.

Vliegmaatschappijen beroepen zich in hun verweer onder meer op de aanwezigheid van het ‘HEPA-luchtfilter’, dat een groot deel van de aanwezige stofdeeltjes in een vliegtuig regelmatig filtert, en zo zorgt voor schone lucht. Doe alle theaters en cafés ook maar zo’n filter, opperde De Breij.

1. Zorgt zo’n HEPA-luchtfilter inderdaad voor schone lucht?
KLM meldt dat de lucht in de cabines van haar vliegtuigen elke drie minuten volledig ververst wordt. Daarmee krijgt de gemiddelde passagier ruim 80 keer meer lucht aangeboden dan normaal nodig is bij ‘inpandige condities’, stelt een woordvoerder.

De lucht in het vliegtuig komt steeds voor de helft van buiten en voor de andere helft uit het vliegtuig zelf. Bij die binnenlucht wordt ‘99,99 procent van de virussen en bacteriën’ afgevangen, zegt KLM. Daarmee voldoet de Nederlandse maatschappij aan de ‘allerhoogste classificaties’ die er zijn, verduidelijkt de woordvoerder.

Er zijn namelijk ook HEPA-filters die maar 85 procent van alle ronddwarrelende deeltjes filteren. ,,Maar elk HEPA-luchtfilter maakt al een enorm verschil”, zegt Alex Spronck van het bedrijf Aeris Luchtfiltering.

Bovendien, stelt luchtvaartdeskundige Joris Melkert van de TU Delft, werken luchtfiltersystemen in vliegtuigen zo dat de luchtstroom naar beneden wordt afgebogen, waardoor de lucht snel richting de vloer beweegt en dus niet van gezicht naar gezicht.

2. Zou zo’n speciaal filter ook in een theater een oplossing kunnen zijn?
Dat kan in theorie wel, zegt Spronck, die speciale ventilatiesystemen mét HEPA-filter voor bedrijven en particulieren ontwerpt. ,,Maar je ziet ze nergens.” Dat heeft twee redenen, denkt hij. Eén: de HEPA-filters gebruiken veel meer energie dan normale ventilatiesystemen, en zijn daardoor een stuk duurder en milieuonvriendelijker in gebruik.

Ten tweede: als een ventilatiesysteem in een theater of gemeenschapshuis voldoende gebruik maakt van frisse buitenlucht, is de extreme luchtfiltering van een HEPA-systeem totaal onnodig. In een vliegtuig is dat heel anders: op de ijle lucht op kilometers hoogte kan een mens niet overleven. Daarom is normale ventilatie er niet mogelijk, en moet lucht die van buiten binnenkomt, eerst verwarmd en bewerkt worden.

3. Oké, de lucht in een vliegtuig lijkt dus wel schoon. Niks aan het handje dus?
Ho, dat gaat wat te snel. Dat vliegtuigen allemaal tiptop zijn uitgerust met luchtfilters, betekent nog niet dat je elkaar er niet kunt aansteken met corona. De bekendste bewezen besmettingsroute van het virus is nog altijd die tussen mensen die te dicht bij elkaar komen. Ook het aanraken van oppervlakken waar virusdeeltjes op zitten, kan tot besmetting leiden.

Dus stel je eens een besmette steward of stewardess voor, die met de handen controleert of alle bagageluiken gesloten zijn, eten uitdeelt en vervolgens (al past dat niet echt bij de keurige beroepsgroep) vergeet in de elleboog te niezen?  Kortom: niet alles is met een HEPA-luchtfilter te voorkomen.

Het zorgt ervoor dat vliegmaatschappijen hun meubilair regelmatig schoonmaken, reizigers verplichten een (niet-medisch) mondkapje te dragen en ook het dringende advies geven om bij gezondheidsklachten niet te vliegen. Op sommige vliegvelden - dit kan ook per vliegbestemming nog verschillen - wordt de temperatuur van reizigers gecheckt. Soms moeten passagiers een vragenformulier over hun gezondheid invullen.

4. De hamvraag: is vliegen veilig?
Als je kijkt naar onderzoeken over huidige of vroegere coronavirussen, ben je geneigd om te zeggen dat het wel kan. Er is echter een beroemd voorbeeld van een vlucht met een SARS-patiënt in 2003, waarbij veel meer mensen dan alleen die vlakbij de patiënt zaten, besmet raakten. Maar hoe dat precies kwam - door de lucht, via deurklinken en leuningen of toch al door contact voor het instappen - is nooit definitief opgehelderd.

Vliegen an sich speelde bij de verspreiding van Covid-19 natuurlijk wél een belangrijke rol. Het zorgde ervoor dat het virus van China in Italië kwam, bijvoorbeeld. Maar statistisch gezien lijkt besmetting binnen het vliegtuig een kleine factor. Ja, je kunt er besmet raken. Maar de kans lijkt niet groot.

,,Bij het huidige coronavirus ken ik ook geen casussen waarbij grote aantallen mensen in een vliegtuig zijn besmet”, zegt luchtvaartdeskundige Joris Melkert. ,,Ik denk dat de hele stapeling van maatregelen er nu voor zorgt dat je met een veilig gevoel in kunt stappen.”

Terugkomend op het theater: misschien kun je daar ook best met een veilig gevoel in zo’n zachte rode stoel onderuit zakken, met een mondkapje op, als je weet dat de ventilatie in orde is. Maar geen volle zalen, en wel volle vliegtuigen, dat is de realiteit waarmee we voorlopig nu eenmaal moeten leven.

En dus is het aan de consument zelf om het besluit te nemen: vliegen of niet? ,,Ik zou het wel doen”, zegt luchtvaartexpert Melkert. ,,Ik toch niet”, besluit HEPA-expert Alex Spronck. ,,Waarom niet? Vanwege die mensen die zo dicht op je lip zitten. Ik zou me er niet lekker bij voelen.”

Bron: Chris van Mersbergen 9 jun. 2020 Laatste update: 07:56 https://www.ad.nl/binnenland/geen-volle-theaters-wel-volle-vliegtuigen-hoe-zit-dat-met-die-schone-lucht~a7979903/