2022 - Vor - Stjórnskipunarréttur ásamt ágripi af þjóðarétti

JavaScript isn't enabled in your browser, so this file can't be opened. Enable and reload.

Fyrirvari: Þetta krossapróf á Google forms er fengið frá ýmsum stöðum, aðallega þó frá prófasafni HÍ sem aðgengilegt er nemendum og frá þeirri snilldarsíðu gomulprof.stuff.is.

Þegar þú smellir á submit verða rétt og röng svör birt, ásamt rökstuðningi ef hann er skráður.

Ekki treysta í blindni á þessi svör! Athugaðu rökstuðninginn á bak við svörin, ef hann er ósannfærandi eða vantar, af hverju þá að treysta svarinu? Svörin sem skráð eru sem rétt svör eru aðeins ágiskun annars nemenda, stundum með rökstuðningi, og gætu hæglega verið röng. Þannig geta verið villur í svörunum og jafnvel í spurningunum enda eru þær, ásamt svörunum skráðar semi-handvirkt.

Endilega hjálpaðu til við að bæta gæði svarana með því að rökræða þau á Discord rásinni fyrir námskeiðið (linkur sýndur við svörin). Ef þú hefur góðan rökstuðning fyrir breyttu svari komdu þá endilega með tillögu að nýju svari á forminu sem linkað er á í svörunum.

1. Hver eftirtalinna fullyrðinga er rétt?:

1 point

a) Íslenskir dómstólar geta ekki byggt niðurstöður sínar á ákvæðum Barnasáttmála Sameinuðu Þjóðanna þar sem tvíeðliskenningin er ríkjandi hér á landi.

b) Engin fullyrðinganna er rétt.

c) Í nýlegum dómum Hæstaréttar þar sem reynt hefur á ne bis in idem reglu 4. gr. 7. viðauka mannréttindasáttmála Evrópu hefur Hæstiréttur byggt á því að dómar mannréttindadómstóls Evrópu séu réttarheimild.

d) Vegna þeirrar stjórnskipunarvenju sem mótast hefur eftir aðild Íslands að EES-samningnum eru flestir sammála um að ekki sé nauðsynlegt að breyta stjórnarskránni komi til þess að Ísland gangi í Evrópusambandið.

e) Í dómaframkvæmd eftir 1995 hefur Hæstiréttur ekki litið til ólögfestra mannréttindasamninga við túlkun stjórnarskrárákvæða.

Clear selection

2. Hver eftirtalinna fullyrðinga er röng

1 point

a) Í nokkrum tilvikum mæla stjórnarskrárákvæði fyrir um að tiltekin réttur skuli „tryggður í lögum“ en slíkt orðalag kemur þó ekki í veg fyrir að dómstólar endurskoði hvort þau lög sem sett eru uppfylli efnislega lágmarkskröfur stjórnarskrárinnar.

b) Stjórnskipunarvenja hefur þá sérstöðu gagnvart öðrum réttarvenjum að henni verður einungis breytt eða hún afnumin samkvæmt ákvæðum 1. mgr. 79. gr. stjórnarskrárinnar.

c) Málaflokkum er skipt á milli ráðuneyta með svokölluðum forsetaúrskurði sem bæði forseti Íslands og forsætisráðherra undirrita.

d) Endurskoðunarvald dómstóla gagnvart löggjafanum byggist á stjórnskipunarvenju en endurskoðunarvald dómstóla gagnvart framkvæmdarvaldinu byggist á skráðu stjórnarskrárákvæði.

e) Þingsályktunartillögur lýsa vilja Alþingis um tiltekin málefni, t.d. beina því til ráðherra að undirbúa lagasetningu, en geta ekki falið í sér ákvörðun um tiltekið mál.

Clear selection

3. Eitt af eftirgreindu nýtur ekki verndar 70. gr. stjórnarskrárinnar um réttláta málsmeðferð fyrir dómi

1 point

a) Réttur til milliliðalausrar málsmeðferðar, sem þýðir m.a. að sami lögreglumaður og tók skýrslu af sakborningi verður að gefa skýrslu fyrir dómi.

b) Réttur sakaðs manns til að gefa skýrslu fyrir dómi og halda uppi vörnum.

c) Réttur til þess að öflun sönnunargagna skuli að jafnaði fara fram fyrir þeim dómara sem fer með málið og kveður upp dóm í því.

d) Réttur til þess að réttarhöld skuli að jafnaði vera opin almenningi.

e) Réttur aðila til að njóta jafnræðis á við gagnaðilann við meðferð máls fyrir dómi.

Clear selection

4. Stjórnarskrárákvæði um efnahagsleg og félagsleg réttindi

1 point

a) Koma einungis til skoðunar við endurskoðun dómstóla á matskenndum stjórnvaldsákvörðunum.

b) Komu fyrst inn í stjórnarskrána árið 1995, en hafði fram að því verið beitt í dómaframkvæmd sem ólögfestum grundvallarreglum.

c) Hafa verið skýrð af Hæstarétti með hliðsjón af ólögfestum alþjóðaskuldbindingum.

d) Sæta ætíð óbreytilegri skýringu í dómaframkvæmd.

e) Eiga sér beina samsvörun í ákvæðum Mannréttindasáttmála Evrópu.

Clear selection

5. Hver af eftirtöldum fullyrðingum um þjóðaratkvæðagreiðslu er rétt

1 point

a) Skylt er skv. stjórnarskrá að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu ef Alþingi samþykkir framsal ríkisvalds til alþjóðastofnunar.

b) Aldrei hefur breyting á stjórnarskránni nr. 33/1944 verið samþykkt í þjóðaratkvæðagreiðslu.

c) Niðurstaða þjóðaratkvæðagreiðslu þeirrar sem gert er ráð fyrir í 26. gr. stjórnarskrárinnar er ráðgefandi.

d) Skylt er skv. stjórnarskrá að efna til þjóðaratkvæðagreiðslu þegar fjórðungur kosningabærra manna krefst þess.

e) Alþingi er óheimilt að samþykkja lög sem mæla fyrir um bindandi þjóðaratkvæðagreiðslu, en ráðgefandi þjóðaratkvæðagreiðslur eru heimilar.

Clear selection

6. Þegar rætt er um líkindareglu í tengslum við stöðu þjóðréttarsamninga að íslenskum rétti er átt við að

1 point

a) Alþingi þurfi að veita ríkisstjórn heimild til fullgildingar á samningi skv. 21.gr. stjórnarskrárinnar.

b) Líklegt sé að allir þjóðréttarsamningar sem Ísland er aðili að krefjist lagabreytinga.

c) Líkindi séu fyrir því að íslenskur réttur sé í samræmi við þjóðréttarskuldbindingar sem ríkið hefur gengist undir.

d) Líkindi séu fyrir því að samningurinn sé fullgiltur af Íslandi.

e) Samningurinn hafi verið lögfestur hér á landi.

Clear selection

7. Af ákvörðun Mannréttindadómstóls Evrópu frá 18. september 2012 í máli Ásatrúarfélagsins gegn íslenska ríkinu má draga eftirfarandi ályktun

1 point

a) Ásatrúarfélagið og þjóðkirkjan teljast sambærileg tilvik og því taldist brotið gegn jafnræðisreglu 14. gr. MSE.

b) Ríkinu er óheimilt að gera þá kröfu að öllum trúfélögum sé skylt að skrá ábyrgðarmenn starfsemi sinnar hjá stjórnvöldum.

c) Ríkinu er óheimilt að innheimta hærri gjöld af þeim sem tilheyra þjóðkirkjunni en þeim sem eru í öðrum trúfélögum.

d) Réttindi Ásatrúarfélagsins voru ekki brotin þar sem þjóðkirkjan hefur ýmis lögbundin verkefni og skyldur umfram Ásatrúarfélagið.

e) Þjóðkirkjuskipulag fer í bága við 9. gr. MSE.

Clear selection

8. Það eru stjórnarskrárvarin réttindi alþingismanns að

1 point

a) Aldrei má höfða meiðyrðamál á hendur honum vegna ummæla hans á þingfundi nema með samþykki þingsins.

b) Aldrei má höfða sakamál gegn honum á meðan Alþingi er að störfum nema hann sé staðinn að glæp.

c) Aldrei má setja hann í gæsluvarðhald nema með samþykki þingsins.

d) Aldrei má handtaka hann nema með samþykki þingsins.

e) Aldrei má höfða skaðabótamál á hendur honum meðan Alþingi er að störfum, nema með samþykki þingsins.

Clear selection

9. Af Hrd. 13. júní 2013 (61/2013) (Sara Rafaelsdóttir, búsetutími) má álykta

1 point

a) Fjárstjórnarvald Alþingis skv. 41. gr. stjórnarskrárinnar getur ekki haft áhrif við túlkun og beitingu mannréttindaákvæða stjórnarskrárinnar.

b) Þar sem viðmið um ávinning réttinda innan almannatryggingarkerfisins með búsetu á Íslandi gildir óháð ríkisborgararétti, þjóðernisuppruna og stöðu að öðru leyti var ekki fallist á um ólögmæta mismunun væri að ræða.

c) Hæstiréttur beitir fullum fetum sjónarmiðum um óbeina mismunun við mat á því hvort fyrirkomulag opinberrar aðstoðar til öryrkja fullnægir kröfum 65. gr. stjórnarskrárinnar.

d) Þar sem skammur búsetutími á Íslandi leiddi til þess að stefnandi fékk einungis greiddar 150.018 krónur á mánuði töldust skilyrði 76. gr. stjórnarskrárinnar um að réttur sérhvers einstaklings til a.m.k. einhverrar lágmarks framfærslu ekki uppfyllt.

e) Þrátt fyrir svigrúm löggjafans til þess að ákvarða hvernig opinberri aðstoð til öryrkja er háttað verður ekki talið að búsetutími á Íslandi teljist málefnalegt sjónarmið sem geti réttlætt skerðingu á lífeyrisréttindum.

Clear selection

10. Hver eftirfarandi fullyrðinga er rétt

1 point

a) Í stjórnarskrárhyggju felst að borgurunum er tryggður þátttökuréttur í pólitískri ákvarðanatöku.

b) Í stjórnarskrárhyggju felst að aðskilnaður er milli löggjafarvalds og framkvæmdarvalds.

c) Í hugmyndinni um réttarríki felst m.a. að engin ríkisstjórn eða ráðherra getur setið án stuðnings eða hlutleysis þingsins.

d) Í þingræðisreglunni felst m.a. að ríkisstjórn beri að víkja ef þingið samþykkir vantraust á hana.

e) Í lýðveldisfyrirkomulagi felst að sami embættismaður skal ekki hafa tvo eða fleiri valdþætti með höndum.

Clear selection

11. Af Hrd. 25. febrúar 2016 (628/2015) (Endurupptökunefnd) má ráða

1 point

a) Ekki var fullnægjandi lagaheimild fyrir hendi til þess að endurupptökunefnd tæki bindandi ákvarðanir um endurupptöku dæmdra mála fyrir Hæstarétti, sbr. skilyrði stjórnskipulegrar lögmætisreglu.

b) Ekki var stefnt að lögmætu markmiði við ákvörðun um endurupptöku máls sem dæmt hafði verið fyrir Hæstarétti og því brotið gegn stjórnskipulegri meðalhófsreglu.

c) Sú skipan að stofnun innan framkvæmdarvaldsins geti fellt úr gildi úrlausnir dómstóla er andstæð 2. gr. stjórnarskrárinnar.

d) Réttur borgarans til aðgangs að dómstólum sbr. 70. gr. stjórnarskrárinnar kemur í veg fyrir að nefnd sem heyrir undir framkvæmdarvald ríkisins sé falið endanlegt úrskurðarvald í einstökum málum.

e) Dómstólar hafa ekki valdheimildir til þess að endurskoða frjálst mat stjórnvalda við töku matskenndra stjórnvaldsákvarðana.

Clear selection

12. Af Hrd. 2002:3686 (167/2002) (ASÍ dómur, lagasetning á verkföll sjómanna) má draga eftirfarandi ályktun

1 point

a) Lagasetning til þess að binda enda á yfirstandandi verkfall tiltekinna stéttarfélaga stenst ekki 2. gr. stjórnarskrár þar sem slík lög leiða tiltekið ágreiningsefni til lykta og löggjafinn er því í reynd að stíga inn á verksvið dómstóla.

b) Hæstiréttur kannar hvort fullnægjandi lagaheimild hafi verið fyrir takmörkun á verkfallsrétti en ekki kemur til álita að endurskoða mat löggjafans á því hvort lagasetningin hafi verið nauðsynleg.

c) Lagasetning á verkföll sjómanna taldist andstæð jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrárinnar.

d) Lög sem bönnuðu tímabundið verkföll sjómanna í ýmsum stéttarfélögum stóðust stjórnarskrá þar sem efnahagsleg rök lágu að baki lagasetningunni.

e) Enginn verður skyldaður til aðildar að stéttarfélagi, og þar með talið þátttöku í verkfalli, nema slíkt sé gert með lögum og sé nauðsynlegt til að félag geti sinnt lögmæltu hlutverki vegna almannahagsmuna eða réttinda annarra.

Clear selection

13. Hver eftirfarandi fullyrðinga um stjórnarskrárbreytingar er rétt

1 point

a) Stjórnarskránni verður ekki breytt á þann veg að ákvæði hennar verði í andstöðu við þjóðréttarlegar skuldbindingar íslenska ríkisins.

b) Stjórnarskránni verður aðeins breytt með þeim hætti að Alþingi samþykki breytinguna, þing sé rofið og kosningar fari fram og nýtt Alþingi samþykki breytinguna á ný. Við hina síðari afgreiðslu þingsins er þó heimilt að leiðrétta orðalagsvillur.

c) Þær breytingar sem gerðar hafa verið á stjórnarskránni eftir 1944 hafa almennt verið undirbúnar og framkvæmdar með breiðum stuðningi þeirra flokka sem setið hafa á Alþingi á hverjum tíma og ekki verið stórt ágreiningsmál í þeim kosningum sem 79. gr. stjórnarskrárinnar gerir ráð fyrir.

d) Breytingar á stjórnarskrá öðlast ekki gildi nema þær séu samþykktar af meirihluta kjósenda í þjóðaratkvæðagreiðslu sem skal fara fram innan tveggja mánaða frá því að Alþingi samþykkir í annað sinn frumvarp til breytinga á stjórnarskipunarlögum.

e) Þótt tillögur stjórnlagaráðs til nýrrar stjórnarskrár hafi ekki verið samþykktar í heild sinni þá hafa þær leitt til mikilvægra og varanlegra breytinga á stjórnskipuninni.

Clear selection

14. Hver eftirfarandi fullyrðinga er rétt

1 point

a) Sérhver útgjöld ríkissjóðs þurfa að rúmast innan heimilda fjárlaga (eða aukafjárlaga) og því verður enginn skattur lagður á nema mælt sé fyrir um hann í fjárlögum.

b) Löggjafinn verður að mæla með skýrum hætti fyrir um skattskyldu og skattstofn en heimilt er að fela ráðherra vald til þess að mæla fyrir um hvort tiltekinn skattur sé lagður á, svo lengi sem ákvörðun ráðherra byggir á málefnalegum sjónarmiðum, sbr. t.d. Hrd. 319/2015 (greiðsla tollkvóta fyrir landbúnaðarafurðir).

c) Engin fullyrðinganna er rétt.

d) Þótt fjárlög séu að ýmsu leyti ólík öðrum settum lögum, t.d. þar sem gildistími þeirra miðast við eitt ár, eru þau engu að síður afgreidd af Alþingi eftir fullar þrjár umræður og teljast því fullgild lagaheimild, t.d. gagnvart lagaáskilnaðarreglu 75. gr. stjórnarskrár um atvinnufrelsi.

e) Þótt löggjafanum sé veitt rúmt svigrúm til mats við skattlagningu getur komið til þess að Hæstiréttur telji skattlagningu ganga of langt gagnvart mannréttindaákvæðum stjórnarskár, einkum jafnræðisreglu 65. gr. og eignarréttarákvæði 72. gr., og niðurstaðan verði að skattlagning brjóti gegn stjórnarskrá, líkt og gerðist í Hrd. 726/2013 (auðlegðarskattur).

Clear selection

15. Raunhæft verkefni: Andrea Andrésdóttir var handtekin þar sem hún var að undirbúa sig til þess að brjótast inn í hús í Skuggasundi. Hún var án tafar leidd fyrir Benediktu Bjarnadóttur, héraðsdómara. Benedikta var orðin nokkuð ryðguð í sakamálaréttarfari og tók sér því tvo daga til þess að leggjast yfir málið áður en hún úrskurðaði Andreu í þriggja vikna gæsluvarðhald á grundvelli rannsóknarhagsmuna. Hver eftirfarandi fullyrðinga er rétt

1 point

a) Ekki er brotið gegn neinum réttindum sakbornings skv. stjórnarskránni í málavaxtalýsingunni.

b) Gæsluvarðhaldsúrskurður Benediktu stenst ekki þar sem ekki er heimilt að marka gæsluvarðhaldi á grundvelli rannsóknarhagsmuna tíma sem er lengri en tvær vikur í senn.

c) Handtaka Andreu var óheimil þar sem lagaheimild fyrir frelsissviptingu þarf að samrýmast þeim ástæðum frelsissviptingar sem heimilar eru skv. 5. gr. MSE og málavaxtalýsingin fellur ekki að neinum staflið 1. mgr. 5. gr. MSE, m.a. þar sem Andrea var ekki búin að brjótast inn.

d) Þar sem meira en sólarhringur leið frá fyrirtöku málsins og þar til Benedikta kvað upp úrskurð telst brotið gegn 67. gr. stjórnarskrár, en þó ber að gæta þess að sérstakar aðstæður, t.d. ófærð eða slæmt veður, geta orðið til þess að þessi frestur dómara verður lengri.

e) Ákvæði 231. gr. almennra hegningarlaga nr. 19/1940 gerir ráð fyrir að fangelsisrefsing geti legið við því að brjótast inn í hús. Þrátt fyrir það er óheimilt að úrskurða Andreu í gæsluvarðhald ef dómara þykir augljóst að þetta tiltekna brot Andreu, ef það teldist sannað, myndi einungis varða sektum.

Clear selection

Submit

Clear form

This content is neither created nor endorsed by Google. - Terms of Service - Privacy Policy

Does this form look suspicious? Report

Forms