Pamiętaj, chodzi o nazwy sprzed 1 VIII 1944 r.

Wybierz spośród wielu istniejących

Dowódcą był por. Jerzy Strzałkowski „Jerzy”. W 1943 roku trzy kompanie Powstańczych Oddziałów Specjalnych weszły w skład Pułku „Baszta”. W Powstaniu Warszawskim oddziały  walczyły początkowo na Powiślu i Starym Mieście, po czym przeszły kanałami na Żoliborz i przedarły się do Puszczy Kampinoskiej, podejmując walkę partyzancką

Pułk dyspozycyjny Komendy Głównej AK. Jego kryptonim stanowi skrót określenia Batalion Sztabowy. Przed wybuchem Powstania zdecydowano, że KG AK będzie się mieścić na Woli.Pułk pozostał na Mokotowie i wszedł w skład V Obwodu jako jego 6. Rejon. Walczący od pierwszych minut Powstania pułk stanowił trzon sił na Mokotowie. W pierwszych godzinach walki poniósł duże straty. W nocy z 1 na 2 sierpnia część oddziałów wycofała się do Lasów Kabackich. W ciągu następnych tygodni szeregi oddziału zasilali powstańcy, którzy powrócili z Lasów Chojnowskich. Ogółem przez szeregi pułku przeszło ok. czterech i pół tysiąca osób. 24 września rozpoczęło się generalne natarcie niemieckie na Mokotów. 26 sierpnia część żołnierzy pułku przeszła kanałami do Śródmieścia; reszta dostała się do niewoli w momencie kapitulacji dzielnicy, 27 września.

Nazwa batalionu pochodzi od pseudonimu hm. Tadeusza Zawadzkiego, pierwszego dowódcy oddziału. Jednostka wywodziła się z Grup Szturmowych Szarych Szeregów i wchodziła w skład elitarnych jednostek „Kedywu” Komendy Głównej AK. W czasie Powstania batalionem dowodził kpt. Ryszard Białous „Jerzy”. Oddział dzielił się wtedy na trzy kompanie: 1. -„Maciek”, 2. - „Rudy”, 3. - „Giewont”, liczące w sumie ponad czterystu żołnierzy. Batalion - w składzie Zgrupowania „Radosław” przeszedł najcięższy szlak bojowy Powstania, walcząc na Woli, Starym Mieście i Czerniakowie. Po jego upadku „powstańcy” przedostali się kanałami na Mokotów, a po kapitulacji tej dzielnicy - do Śródmieścia. Nieliczna grupa, z kpt. „Jerzym” na czele, zaryzykowała przejście naziemne do Śródmieścia Południe.

Zgrupowanie zorganizowano z oddziałów „Kedywu” Komendy Głównej AK.Jego dowódcą był ppłk Jan Mazurkiewicz „Radosław”. Przed Godziną „W”  zgrupowanie zostało rozmieszczone na terenie Woli, w rejonie cmentarzy, skąd po zaciętych walkach przeszło na Stare Miasto, wchodząc w skład Grupy „Północ”. Po upadku Starówki „Radosław” walczył na Czerniakowie. Pozostałości zgrupowania wycofały się następnie kanałami na Mokotów; część rannych ewakuowano na Pragę. Pod koniec września ok. stu dwudziestu pozostałych przy życiu żołnierzy przeszło kanałami do Śródmieścia.

Batalion powstał w marcu 1944 roku, nazwą nawiązując do tradycji 4. Pułku Piechoty Liniowej. Składał się z trzech kompanii, na których czele stanął  kpt. Lech Kobyliński „Konrad”. Żołnierze wchodzącego w skład Armii Ludowej oddziału wywodzili się z komunistycznego Związku Walki Młodych i Milicji Robotniczej PPS. W czasie Powstania działali początkowo w rozproszeniu: na Woli, w Śródmieściu i na Starym Mieście. Po tygodniu skoncentrowali się na Starym Mieście, gdzie wzmocniony przez ochotników oddział liczył już ok. czterystu żołnierzy. Weszli oni w skład Zgrupowania „Róg”, walcząc m.in. o Dworzec Gdański i Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych. Po upadku Starówki większość oddziału przeszła kanałami na Żoliborz, skąd części z nich udało się przedostać do Puszczy Kampinoskiej.  Pozostali wycofali się do Śródmieścia Południe.

Ps. „Rudy”,  Od marca 1941 r. w Szarych Szeregach. Aresztowany nad ranem 23 marca 1943 r., osadzony na Pawiaku, przesłuchiwany i torturowany w siedzibie gestapo w al. Szucha. Odbity podczas przewożenia karetką więzienną z al. Szucha na Pawiak wraz z 24 więźniami przez oddział Grup Szturmowych Szarych Szeregów Chorągwi Warszawskiej w słynnej akcji pod Arsenałem. Zmarł cztery dni później.

Ps. „Alek”. Uczestnik akcji Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”. Wsławił się zdjęciem tablicy z niemieckim napisem z pomnika Kopernika w Warszawie w nocy z 11 na 12 lutego 1942 r.

W lipcu 1943 r. rozpoczął działalność konspiracyjną w Grupach Szturmowych Szarych Szeregów. Był w kompanii „Rudy” batalionu „Zośka”, pod pseudonimem „Krzysztof Zieliński”. Poległ 4 sierpnia 1944 r. na stanowisku bojowym w Pałacu Blanka przy placu Teatralnym.

Ps. „Zośka” Brał udział i dowodził w wielu akcjach bojowych np. w akcji „Arsenał”. Poległ 20 sierpnia 1943 r. w ataku na strażnicę Grenzschutzu (posterunek niemieckiej straży granicznej) koło Wyszkowa.

W latach 40-tych XX w. powstańcy warszawscy byli: