Hafıza Merkezi olarak 1990’larda işlenen ağır insan hakları ihlallerini belgelemek ve günümüze olan tezahürlerini anlamak için son on yıldır çalışıyoruz. 1990’larda devlet görevlilerinin dahliyle yaygın ve sistematik olarak işlenen hukuk dışı infazlar ve zorla kaybetmelere ilişkin 2009-2014 yıllarında peş peşe düzenlenen iddianamelerle açılan 12 davayı yakından takip ettik. Bu davaların önemli kısmı sanıkların beraati ile sonuçlandı. 1990’lı yıllarda işlenen hukuk dışı infaz ve zorla kaybetme suçlarına ilişkin olan bu davalarda etkili bir kovuşturma yürütülmedi ve suçların cezasız bırakılması sağlandı. Zamanaşımı süreleri de insan hakları ihlallerine ilişkin davaların düşürülmesi için sıklıkla kullanılan bir yöntem oldu. Musa Anter cinayeti ve Ayten Öztürk’ün zorla kaybedilmesine ilişkin dosyalar, otuz yıllık zamanaşımı sürelerinin dolduğu gerekçesiyle 2022 yılının Eylül ayında düşürüldü. Bu durum, Türkiye yakın tarihindeki “zamansız suçlar”ın 1990’larda işlenmiş olanlarına ilişkin davaların da önümüzdeki günlerde sırayla zamanaşımına uğradığını göreceğimiz anlamına geliyor.

Hafıza Merkezi olarak zamanaşımı kavramının Türkiye’de ağır insan hakları ihlallerine ilişkin yargılamalardaki suistimalini değerlendirmeyi ve konu etrafındaki farkındalığı artırmayı amaçlayan bir sempozyum düzenleme fikri de buradan ortaya çıktı.