Page 1 of 6

١

رودهاي ایران

اکثر رودهاي ایران کم آب بوده و تنها رودي که قابلیت کشتیرانی دارد رود کارون در

خوزستان است. رودهاي ایران به چهار حوضه عمده دریاي خزر، خلیج فارس و دریاي عمان،

دریاچه ارومیه و آبریزهاي داخلی جریان دارند.

مهمترین رودخانههاي حوضه خلیج فارس و دریاي عمان شامل: کارون (890 کیلومتر)، جراحی

(438 کیلومتر)، کرخه (755کیلومتر) ، دز (515 کیلومتر)، زهره (490 کیلومتر)، مند (685

کیلومتر)، هندیجان (، دالکی، سیمره، تیاب، ناي بند، شور، اروند رود (190 کیلومتر)، کل (360

کیلومتر)، مهران (382 کیلومتر)، الوند، میناب، سرباز، باهو کلات (313 کیلومتر) .

همچنین سیمینهرود، زرینهرود (302 کیلومتر)، آجیچاي (تلخهرود)، (268 کیلومتر) و نازلو

چاي از رودهاییاند که به دریاچه ارومیه سرازیر میشوند.

رودهاي عمده حوضه دریاي خزر شامل: قزل اوزن، سفید رود (765 کیلومتر)، شور، اهر چاي،

زنجان چاي، شاهرود (205 کیلومتر)، قره سو (255 کیلومتر)، ارس (910 کیلومتر)، چالوس،

هراز، تجن، گرگان و اترك هستند.

همچنین رودهاي بمپور، هلیل رود، ماشکل، شور، کال شور، جوین، کر (280کیلومتر) ،

زایندهرود (405 کیلومتر) ، حبله رود، قره چاي (540 کیلومتر) ، کرج (245کیلومتر) ، جاجرود

و کشف رود (300 کیلومتر) نیز به حوضه مرکزي میریزند.

دریاچههاي عمده ایران

دریاچه ارومیه، ساوه، بختگان، دریاچه پریشان، نیریز، نمک، باتلاق گاوخونی، نئور، زریوار،

مهارلو، هامون و حوض سلطان از دریاچههاي اصلی ایران هستند.

Page 2 of 6

٢

کارون

کارون

کارون در اهواز

سرچشمه کوه دنا

ریزشگاه اروندرود

کشورهاي آبگیر ایران

]1[ درازا 950 کیلومتر

ارتفاع سرچشمه -متر

میانگین بده 453 متر مکعب بر ثانیه

حوضه آبخیز 60000 کیلومتر مربع

Page 3 of 6

٣

رود کارون پرآبترین و بزرگترین رودخانه ایران است. این رود با طول 950 کیلومتر

طولانیترین روديست که تنها در داخل ایران قرار دارد و همچنین تنها رود ایران است که

بخشی از آن قابل کشتیرانی است.

در حاشیه این رود تمدنهاي بزرگی از ایران شکل گرفته است. سرچشمه شاخههاي اصلی

کارون (ارمند و بازفت)، زردکوه بختیاري در استان چهار محال و بختیاري است ولی شاخههاي

فرعی آن از کوههاي مختلف سرچشمه میگیرند مانند خرسان از دنا در استان کهگیلویه و

بویراحمد و دز از ارتفاعات لرستان. این رود، پس از عبور از مناطق کوهستانی و پر پیچ و خم،

در منطقهاي به نام گتوند وارد دشت خوزستان میشود. رود کارون در شمال شوشتر به دو شاخه

تقسیم میشود که در جنوب شوشتر به یکدیگر متصل میشوند. مهمتری ٔ ن شاخه فرعی کارون،

رود دز است که در شمال اهواز به کارون ملحق میشود. رود کارون در مرز ایران و عراق، به

اروندرود پیوسته و روانه خلیج فارس میشود.

پیچ و خمهاي موجود در سر راه این رود، خوزستان را به جلگهاي بینظیر تبدیل کرده است.

سدهاي مختلفی بر روي این رودخانه ساخته شدهاند که مهمترین آنها، سدهاي کارون ،1 کارون

،3 کارون ،4 مسجد سلیمان و در پایینتر، سدهاي شوشتر-عقیلی و گتوند میباشند.

کرخه

کَرخه نام رودخانهاي است در جنوب باختري ایران در استان خوزستان.

رودخانه کرخه از شمال به سوي جنوب جریان دارد و پس از گذر از کنار آثار شوش باستان به

سوي باختر تغییر مسیر میدهد. در چهل کیلومتري شمال اهواز مسیر آن دوباره تغییر کرده و

وارد عراق میشود. کرخه در عراق به رودخانهاي که از پیوستن دجله و فرات پدید آمده

میپیوندد. کرخه 900 کیلومتر درازا دارد.

بزرگترین سد ایران بر روي رود کرخه ساخته شده و سد کرخه نام دارد. نام کرخه نامی بسیار

باستانی است و نام منطقه و حکومتی کهن در جنوب خوزستان بودهاست.

Page 4 of 6

٤

زرینهرود

رودخانه زرینه رود

رودخانه زرینهرود (جغاتو) نام رودي است در شمال غربی ایران که در جنوب شرقی استان

آذربایجان غربی قرار دارد. این رودخانه با طول 230 کیلو متر طولانی ترین رود استان است که

طول شهرستان شاهین دژ و میاندوآب را می پیماید. و سرانجام به دریاچه ارومیه میریزد.

سرچشمه این رود از کوههاي «چهلچشمه» در شهرستان سقز استان کردستان است و در

شهرستان تکاب رودخانههاي خورخوره و ساروق و در شهرستان شاهین دژ رود هاي هولاسو و

هاچه سو و محمودآباد و آجرلو چاي و در شهرستان میاندوآب رود لیلان چاي به آن می

پیوندند بر روي این رود خانه سد بوکان قرار دارد که میزان آب خروجی را تنظیم می کند در

گذشته سیلاب هاي ناشی از این رودخانه روستا هاي زیادي را در بر می گرفت.

در دوره سلطه مغولان در ایران این رودخانه را با نام مغولی «چغنو» یا «جغتاي» بر گرفته از نام

پسر دوم چنگیزخان به خاطر خروشان بودن آن نامیده اند. و امروزه به زبان محلی به آن چیغاتو

(جغَتی - جغَتو) می گویند

«قزل اوزن» نامی است ترکی و از دو جزء «قزل» به معناي «سرخ» یا «طلا»، و «اوزن» به معناي

«شناور» تشکیل شده است. معناي دقیق آن روشن نیست و گمان زده شده است که به معناي

«رودي که در آن طلا شناور است»، یا «رودي که به رنگ سرخ شناور است» و حتی «رودي که

در آن ماهی قزل آلا شناور است» گفته شده است.

Page 5 of 6

٥

نام تاریخی این رود در منابع یونان باستان آماردوس (به نام قوم آمارد) بوده است. در منابع

اسلامی آن را نهرالابیض (=سپیدرود) خواندهاند و در سدههاي میانه تمام این رود به نام سپیدرود

یا سفیدرود معروف بود ولی بعدها فقط به بخشی از آن که از منجیل تا دریاي خزر فراردارد

سفیدرود میگفتند. فرهنگستان ایران نام سفیدرود را براي تمام این رود مقرر کرد ولی اکنون از

سرچشمه تا منجیل به آن قزل اوزن میگویند.

مسیر

این رودخانه از ارتفاعات چهلچشمه استان کردستان سرچشمه گرفته و پس از عبور از منطقه

گروس و جذب روخانههاي متعدد وارد جلگه خمسه شده و رودخانههاي زنجانرود و ابهرچاي

را ضمیمه خود ساخته و به مسیر خود ادامه داده و در حدود پلدختر وارد تنگه کوهستانی

قافلانکوه شده و از کنار این کوهستان گذشته و نرسیده بشهر میانه رودخانههاي قرانقور،

آیدوغموش و هشترود را که بالاخره به میانهرود میپیوندند و از غرب بشرق جریان دارند

ضمیمه خود ساخته و در این محل در عرض جغرافیائی 37 درجه و 26 دقیقه عرض شمالی و 47

درجه و 51 دقیقه طول شرقی بمسیر خود ادامه داده و تقریباً در برابر «میانه» بسوي مشرق قوسی

زده و از کنار ارتفاعات ماسوله جاریست.

قزلاوزن در جنوب استان گیلان در درون آب دریاچه سد سفیدرود به رودخانه بزرگ شاهرود

پیوسته و تشکیل رودخانهاي به نام سفیدرود میدهد.

شهرهاي مسیر قزلاوزن

 بیجار

 حلب

 دندي

 ماهنشان

 میانه

 کاغذکنان

Page 6 of 6

٦

 هشجین

 چورزق

 آببر

هلیل رود رودخانهاي در حوالی جیرفت، در استان کرمان، در جنوب غربی ایران است. هلیل

رود با طول 390 کیلومتر، تا بلندي 3300 متري کوهستان هزار و در 100 کیلومتري شهر جیرفت

جریان دارد. سد جیرفت بر این رودخانه بسته شده است.

آب و هواي ٔ دره هلیل رود در تابستان بسیار گرم و در زمستان معتدل میباشد