биоэтика сессия

Билет № 1

1. Этика және биоэтика түсінігі, пайда болу тарихы.

Этика – философиялық пән, оның зерттеу объектісі қоғамның жақсылық пен жамандық туралы іргелі көрінісі ретінде танылады, адам мінез-құлқы бекітілген моральдық нормаларға сәйкес болуы керек. Биоэтика пәнаралық зерттеу саласы және тақырыбы медицина мен денсаулық сақтаудың моральдық негіздері мен мәселелері, сондай-ақ бір-бірімен тығыз байланысты қазіргі заманғы ғылыми бағыттар (мысалы, биология, генетика, биотехнология, сана туралы ғылымдар және т.б.)

1971 жылы "биоэтика: Болашаққа көпір" кітабында американдық онколог Ван Ренселлер Поттер былай деп жазды: "өмір сүру ғылымы тек ғылым емес, ең маңызды және өте қажет екі элементті – биологиялық білім мен жалпыадамзаттық құндылықтарды біріктіретін жаңа даналық болуы керек. Осыған сүйене отырып, мен оған сілтеме жасау үшін биоэтика терминін ұсынамын".

Биоэтика жөніндегі орталық комиссия туралы ереже:

1-тарау. Жалпы ережелер 1. Осы Биоэтика жөніндегі орталық комиссия (бұдан әрі – комиссия) туралы ереже "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" 2020 жылғы 7 шілдедегі Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 228-бабының 5-тармағына сәйкес әзірленді және комиссияның мәртебесі мен өкілеттіктерін айқындайды.

2. Осы Ережеде мынадай ұғымдар пайдаланылады:

2) биоэтика - өмір туралы ғылымның жаңа жетістіктерін қолданудың моральдық, әлеуметтік, құқықтық аспектілерін талдау мақсатында биомедициналық және гуманитарлық ғылымдарды біріктіретін пәнаралық ғылыми бағыт;

Биоэтика эволюциясы: Гиппократ моделі, Парацельс моделі, Деонтологиялық модель, Биоэтикалық модель

Гиппократ моделі - зиян тигізбе.

Медициналық этиканың бірінші түрі Гиппократтың емдеудің моральдық принциптері болды (б. з.

д. 460-377 жж.), ол "Антта" , сондай-ақ "заң туралы" , "дәрігерлер туралы" , "қолайлы мінез-құлық туралы" , "Нұсқаулық" және т. б. кітаптарда баяндалған. Ежелгі — Вавилон, Египет, еврей, парсы, үнді, грек мәдениеттерінде — емделу қабілеті "Құдайдың" таңдалғанынi және қоғамдағы элиталық, әдетте діни ұстанымды анықтады.

Дәрігердің қарым-қатынасы мәселесін қарастыратын медициналық этиканың бөлігі және науқас әлеуметтік кепілдіктер мен кәсіби міндеттемелер тұрғысынан "Гиппократ моделі" деп атауға болады. Жиынтық медициналық қауымдастық өзінің ерекше екенін біле отырып қабылдайтын ұсыныстар қоғамдық өмірге қосылу-бұл Этика белгілеген принциптер Гиппократ. Бұл 10 принцип.

Парацельс моделі және "жақсылық жасау"принципі

Науқаспен моральдық қатынас ең маңызды компоненттердің бірі ретінде түсініледі дәрігердің терапиялық мінез-құлық стратегиялары. Ең алдымен, пациенттің жеке басының әлеуметтік сеніміне ие болады, "Парацельс моделі" эмоционалды-психикалық есепке баса назар аударады жеке тұлғаның ерекшеліктері, дәрігермен психикалық байланыстың маңыздылығын мойындау және мұндай байланыстарды емдеу процесіне қосу.

Деонтологиялық модель

«Деонтология» терминін («deontos» - байланысты, «logos» - ілім) алғаш рет ағылшын философы Бентам (1748-1832) енгізді, бұл ұғыммен борыш, моральдық міндет, моральдық кемелдік және мінсіздік туралы ғылымды білдіреді.

Деонтология сұрақтарды қамтиды: дәрігерлік құпияны сақтау, науқастардың өмірі мен денсаулығы үшін жауапкершілік шаралары, медициналық қоғамдастықтағы қатынастар, науқастармен және олардың туыстарымен қарым-қатынас. Сонымен, ұл модельдің мысалы ретінде американдық медициналық қауымдастықтың этикалық және құқықтық мәселелер жөніндегі комитеті (JAMA, 1992, № 2)әзірлеген дәрігер мен пациент арасындағы интимдік байланыстарға қатысты ережелер келтірілген: емдеу кезеңінде пайда болатын дәрігер мен пациент арасындағы жақын қарым-қатынас азғындық болып табылады; бұрынғы пациентпен жақын қарым қатынас белгілі бір жағдайларда этикалық емес деп танылуы мүмкін; дәрігер мен пациенттің жақын қарым-қатынасы туралы мәселе барлық медицина қызметкерлерін оқыту бағдарламасына енгізілуі керек; дәрігерлер әріптестерінің дәрігерлік этиканы бұзғаны туралы міндетті түрде баяндауы керек. ХХ ғасырдың ортасына қарай медициналық деонтология халықаралық сипатқа ие болады-дәрігердің мінез-құлқын реттейтін халықаралық құжаттар пайда болады: Женева декларациясы (1948), халықаралық медициналық этика кодексі (Лондон, 1949), инки декларациясы (1964), Токио декларациясы (1975) және т. б.

Биоэтикалық модель

60-70 жылдары ХХ ғ. медицинаны адам құқықтары контекстінде қарастыратын медициналық этиканың жаңа моделі қалыптасуда. 1969 жылы Ван Ренселлер Поттер ұсынған "биоэтика" (Өмір этикасы) термині "адамгершілік құндылықтар мен принциптер аясында осы мінез-құлық қарастырылатын дәрежеде өмір туралы ғылымдар мен денсаулық сақтау саласындағы адамның мінез-құлқын жүйелі түрде зерттеу"ретінде ашылады. Биоэтиканың негізгі моральдық принципі "адамның құқықтары мен қадір-қасиетін құрметтеу"принципі болып табылады.

60-70 жылдардан бастап ХХ ғ., патернализмге балама ретінде, автономды модель пациент өзінің денсаулығы мен медициналық емделуіне байланысты шешім қабылдау құқығын өзіне қалдырған кезде кең тарала бастады. 90-шы жылдары. ХХ ғ. биоэтика қазіргі медицинаның Әлеуметтік-этикалық мәселелерінің барлық жиынтығын қамтитын тұжырымдамаға айналды, оның ішінде жетекші мәселелердің бірі адам құқығын тек өзін-өзі анықтауға ғана емес, өмірге де әлеуметтік қорғау болып табылады. Биоэтика қоғамда адам құқықтарын құрметтеуді қалыптастыруда маңызды рөл атқарады.

Юдин "биоэтиканы тек білім саласы ретінде ғана емес, қазіргі қоғамның дамып келе жатқан әлеуметтік институты ретінде де түсіну керек"деп санайды. Биомедицина саласындағы ықтимал қайшылықтарды шешудің нақты нысаны биоэтикалық қоғамдық ұйымдар (этикалық комитеттер) болып табылады, олар дәрігерлерді, заңгерлерді, биоэтика мамандарын, діни қызметкерлерді және т.б. біріктіреді, олардың теориялық немесе практикалық жағы болсын, медициналық-биологиялық қызметтің нақты проблемалық жағдайлары бойынша ұсыныстар әзірлеуді қамтамасыз етеді.

2. Тұлғаның автономия қағидасын сыйлау. Ақпараттық келісім ережесі.

Жеке тұлғаның автономдылығы - жеке тұлғаның өзімен-өзі болуы, өз позициясын өзі анықтауға қабілеттілігі. Адам мінез-құлығының жалпыға бірдей принципі ретіндегі жеке тұлғаның автономдылығын Мартин Лютер жария етті, ал И.Кант теориялық зерттеді («Автономдық этика»). Жеке тұлғаның автономдылығын Кант жеке тұлғаның сыртқы ықпалдардан тәуелсіз, олардан еркін болуымен емес, керісінше жеке тұлғаның жалпы адамзаттың принциптерге - шартсыз талаптарға - берілуімен байланыстырады. Өзінің автономдығын сезіну индивидке қалай болса солай кұрылған өткінші әлеуметтік құрылымдардан, өкімет билігінің үстемдігінен еркін болуға, әлеуметтік тұрақсыздық пен тоталитарлық репрессиялар жағдайында өз өзіне ие болуын жоғалтпауға мүмкіндік береді. Жеке тұлғаның автономдылығы оның жоғары психикалық қасиетімен - руханилығымен байланысты. Жеке түлғаның автономдылығы - бұл оның аморальдық түрткілерден, бірсәттілік мәртебеден, саяси әбігерліліктен тәуелсіздігі, еркіндігі.

Қазақстан Республикасының Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы Кодексі (08.01.2021 ж. жағдай бойынша өзгерістермен)

Ақпараттандырылған келісім -адамның медициналық көмек алуға және (немесе) медициналық көмектің және (немесе) зерттеудің шешім қабылдау үшін маңызы бар барлық аспектілері туралы ақпарат алғаннан кейін нақты зерттеуге қатысуға өз келісімін жазбаша ерікті түрде растау рәсімі. Хабардар етілген жазбаша келісім уәкілетті орган бекіткен нысан бойынша ресімделеді;

Медициналық көмек пациенттің медициналық көмек алуға ақпараттандырылған келісімін алғаннан кейін ұсынылады. Инвазиялық араласулар кезінде пациенттің хабардар етілген келісімі уәкілетті орган/медициналық ұйым бекіткен нысан бойынша жасалады.

Мақсаты: Пациенттің емделуге, диагностикалық рәсімдерге және клиникалық зерттеулерге ақпараттандырылған келісімін алу кезінде сыналатын пациент құқықтарының сақталуын қамтамасыз ету.

Қолдану саласы: Барлық клиникалық (стационарлық және амбулаториялық), зертханалық, диагностикалық бөлімшелер және ғылыми орталықтар.

Барлық келісімдер күні, уақыты, дәрігер мен пациенттің (пациент өкілінің) тегі мен қолы көрсетіле отырып, бекітілген нысанда толтырылады.

Ақпараттандырылған келісім дегеніміз не?

Зерттеу басталғанға дейін адам қатысатын зерттеулерге қатысушыдан хабардар етілген келісімді (АК) алу қажет. СІОМЅ өзінің нұсқаулығында АК-ні "құзыретті тұлға берген келісім" деп анықтайды:
қажетті ақпаратты алды;
ақпаратты жеткілікті түрде түсіндім;
ақпаратты қарағаннан кейін зорлық-зомбылықсыз, мәжбүрлеусіз немесе қорқытусыз өз еркімен шешім қабылдайды.

"Жалпы ережелер" бас тартуды шешудің төрт критерийін ұсынады:

зерттеу қатысушы үші л н ең аз тәуекелге әкеледі;
бас тарту қатысушылардың құқықтары мен әл-ауқатына әсер етпейді;
зерттеуді бас тартпай орындау мүмкін емес;
орынды болған жағдайда, қатысушылар қатысу аяқталғаннан кейін қосымша тиісті ақпарат алады. Бас тартуға қойылатын барлық талаптарды зерттеу басталғанға дейін Әдеп жөніндегі комитет бекітуі тиіс.

3. Жағдайлық сипаттамасы: Нұр-Сұлтан қаласының Сарыарқа ауданында ауруханасына бас ауруы, әлсіздік, дене қызуы, жөтел симптомдарымен 78 жастағы альцгеймермен ауыратын наауқас түсті. Тексеріс барысында науқаста пневмония екені анықталды. Бірақ пациент ем алуға мүлдем қарсы. Дәрігер науқасты шешім қабылдауға қабілетсіз деп танып, туыстарының рұқсатымен, пациенттін қарсылығына қарамастан шұғыл емдеуді бастады.

Тапсырма: Дәрігердің бұл әрекеті патернализмнің қай түріне жатады? Негіздеңіз.

Жауап: Патерналистік модель(лат. paternus-әке) дәрігер науқастың жағдайын мұқият зерттей отырып, толық қалпына келтіруге бағытталған әрбір нақты жағдай үшін ең қолайлы емдеуді белгілейді деп болжайды. Емдеу шараларын таңдаудағы соңғы сөзді дәрігер айтады.

Билет № 2

1. Қоғамдық денсаулық сақтау

этикасының ерекшеліктері.

Медициналық этиканың ерекшелігі денсаулық сақтау қызметкерлерінің кәсіби міндеттерін орындау кезінде науқастың өмірімен, денсаулығымен, оның азап шегуімен және ауыруымен байланысты. Медициналық этика нормалары мен қағидаларының гуманистік мазмұны осыған байланысты.Медициналық этика өзінің мазмұны бойынша бірқатар негізгі принциптерді қамтиды: гуманизм, әділеттілік, құпиялылық, "зиян келтірмеңіз", ұжымшылдық.

2. Медициналық этика, денсаулық сақтаудағы негізгі этикалық мәселелері.

МЕДИЦИНАЛЫҚ ЭТИКА-БҰЛ МЕДИЦИНА ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРІНІҢ ІС-ӘРЕКЕТІНІҢ МОРАЛЬДЫҚ ЖАҒЫН, ОЛАРДЫҢ КӘСІБИ МІНДЕТТЕРІН ОРЫНДАУМЕН БАЙЛАНЫСТЫ МОРАЛЬДЫҚ ҚАТЫНАСТАРЫ МЕН МОРАЛЬДЫҚ САНАСЫН ЗЕРТТЕЙТІН ҒЫЛЫМ. (СУББОТИН Ю. К.)

Медициналық этика (грек. "ethos" – әдет-ғұрып, мінез, мінез) - медицина қызметкерлерінің кәсіби қызметінің адамгершілік нормаларының жиынтығы.Денсаулық сақтаудағы Этика медицина қызметкерлерінің пациенттермен және олардың туыстарымен қарым-қатынасының әртүрлі аспектілерін, дәрігер мен мейірбике арасындағы қарым-қатынастағы мінез- құлықтың этикалық нормаларын қамтиды.

ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУДАҒЫ НЕГІЗГІ ЭТИКАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР

1. Дәрігердің сау және науқас және туыстарымен қарым- қатынасы. Ақпарат алу құқығы.

2. Өлім құқығы.

3. Эвтаназия.

4. Өзін-өзі өлтіру.

5. Ағзаларды транспланттау.

6. Генетика және гендік инженерияның этикалық мәселелері және т. б.

3. Жағдайлық сипаттамасы: Семей қаласындағы Мейірім қарттар үйіне мемлекет тарапынан гипертензивті препараттың (Короним) 500 данасы бөлінді. Семей қаласының Антикоррупциялық комитеттің тексерісі бойынша 500 дана препараттың 350 данасы ғана қарттарға берілгені анықталды.

Тапсырма: Осы жағдайда әділдік түрін анықтаңыз, әділдіктің қандай түрлері бар, сипаттаңыз.

Жауабы : Қазақстан Республикасының Заңы 2015 жылғы 18 қарашадағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы жалпы ереженің 3-бап. Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасы

1. Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады

Әділдік түрлері

1) Тарату әділдігі- әр адамның қоғамдық ресурстардың (медициналық көмек, дәрі-дәрмек) әділ үлесін алуын қамтамасыз ету

2) Процедуралық әділеттілік-шешімдер қабылдау мен жанжалдарды реттеудің әділ процесін қамтамасыз ету

3) Жазалау әділдігі- зиян келтіргендерді әділ жазалауды қамтамасыз етеді

4) Компенсациялық әділеттілік-бұрын келтірілген зиянды түзетуге деген ұмтылыс

5) Әлеуметтік әділеттілік- әділеттіліктің барлық түрлерін қоса алғанда, жеке ада of

мдар мен жеке адамдар топтары үшін әлеуметтік игіліктердің әділ үлесі

Билет № 3

1. Биоэтика бойынша Комиссия: ролі, функциялары, міндеттері, құрамы.

"Биоэтика жөніндегі орталық комиссия туралы ережені бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2019 жылғы 5 сәуірдегі № ҚР ДСМ-20 бұйрығының (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 18480 болып тіркелген, 2019 жылғы 16 сәуірде Нормативтік құқықтық актілердің эталондық бақылау банкінде жарияланған) күші жойылды деп танылсын

2 тарау. Комиссияның міндеттері, функциялары және ұйымдастыру қызметі

1. Параграф Комиссияның міндеттері

6. Комиссияның міндеттері:

1) қазіргі заманғы денсаулық сақтауды дамыту және инновациялық медициналық технологияларды енгізу тұрғысынан биоэтика мәселелері бойынша талдау және мамандар мен халыққа хабарлау;

2) шетелде өндірілген дәрілік заттарға, медициналық бұйымдарға интервенциялық клиникалық зерттеулер, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан екі және одан көп зерттеу орталықтарында жүргізілетін дәрілік заттарға, медициналық бұйымдарға интервенциялық және интервенциялық емес клиникалық зерттеулер жүргізуге қорытындылар беру;

3) жүргізуге Биоэтика жөніндегі орталық комиссияның қорытындысы және уәкілетті органның рұқсаты берілген биомедициналық зерттеулер барысына биоэтикалық мониторингті жүзеге асыру;

4) биоэтика жөніндегі жергілікті комиссиялардың (бұдан әрі – БЖК) қызметін үйлестіру және олардың қызметінің комиссия бекіткен стандарттарға сәйкестігін бағалау; 5) биоэтика мәселелері бойынша құжаттарды әзірлеуге қатысу;

6) биоэтика жөніндегі жергілікті комиссияларды сертификаттауды жүзеге асыру болып табылады.

2. Параграф Комиссияның функциялары

7. Өзіне жүктелген міндеттерді іске асыру үшін Комиссия мынадай функцияларды жүзеге асырады:

1) материалдарға тәуелсіз биоэтикалық сараптама, интервенциялық клиникалық зерттеу жүргізген жағдайда:

екі және одан да көп зерттеу орталықтарында интервенциялық клиникалық зерттеу жүргізу (зерттеудің бірыңғай хаттамасы бойынша);

Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде өндірілген дәрілік заттарға, медициналық мақсаттағы бұйымдарға интервенциялық клиникалық зерттеу жүргізу.

2) екі және одан да көп зерттеу орталықтарында интервенциялық емес клиникалық зерттеу материалдарына биоэтикалық сараптама жүргізу (зерттеудің бірыңғай хаттамасы бойынша);

3) диагностиканың, емдеудің, профилактиканың және медициналық оңалтудың жаңа әдістерін енгізуді қоса алғанда, қазіргі заманғы денсаулық сақтаудың өзекті мәселелеріне талдау жүргізу;

4) Кодекстің 228-бабы 3-тармағының 4) тармақшасында көрсетілген стандарттарды бекіту;

5) биоэтика жөніндегі жергілікті комиссияларды сертификаттауды жүзеге асыру;

6) әдістемелік көмекті жүзеге асыру, ЖКБ-ға зерттеулер мәселелері бойынша консультация беру, олардың қызметі туралы ақпаратты жинау және талдау, биоэтикалық комиссиялар қызметінің стандарттарына сәйкестік сертификатын беру);

7) ғылыми зерттеулердің биоэтикасы мәселелері бойынша ұлттық және халықаралық ұйымдармен өзара іс-қимыл жасау;

8) мамандандырылған медициналық журналдарда комиссия қызметі туралы материалдарды жариялау;

9) денсаулық сақтау жүйесінің мамандары үшін зерттеулерді бағалау мәселелері бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмысын жүргізу;

10) кеңестер, конференциялар, симпозиумдар өткізу;

11) мәселелерді түсіндіру үшін сарапшылар мен консультанттарды, оның ішінде әртүрлі салалардағы мамандар болып табылатын тәуелсіз сарапшыларды тарту;

12) мүдделі тұлғалардың сұрау салуы бойынша түсіндіру және консультация беру;

13) уәкілетті органды, ЖКБ-ны, зерттеушілерді қабылданған шешімдер туралы жазбаша түрде хабардар ету;

14) зерттеу орталықтарының биобанктер құруға өтініштеріне сараптама жүргізу, биобанктер құруға қорытындылар беру, 5 жылда бір рет биобанктер қызметіне сыртқы мониторингті жүзеге асыру.

2. Патернализмді сипаттаңыз.

Патернализм басқа адамның мүддесі үшін олардың еркінен тыс немесе олардың келісімінсіз әрекет етуді білдіреді (көбінесе заң бойынша, сонымен қатар отбасылық, білім беру, медициналық және басқа да жағдайларда). Мұндай жағдайда әрекет ету басқаның іс -әрекетіне араласатын адам немесе адамдар өздеріне қарағанда не жақсы екенін жақсы біледі деп болжайды. Патернализм жеке адамдардың бостандығы мен автономиясына шектеу ретінде қарастырылады, сондықтан оған жиі қарсы болады. Либералдар (әр түрлі дәрежеде), рационалды агенттер, егер олардың әрекеттері өздеріне зиян келтірсе де, олардың әрекеттері басқаларға зиян келтірмесе, олар кез келген тәсілмен еркін әрекет етуі керек деп бекітеді. Зиянның нені білдіретіні, оның әрекеті қаншалықты жететіні және қандай әрекеттер ерікті екендігі туралы мәселелер туындайды. Басқалары патернализмді белгілі бір жағдайларда ақтауға болады, ал басқаларында емес дейді. Мысалы, кейбір акт-утилитарийлер егер әке ретінде әрекет ету ең үлкен пайда әкеледі (немесе бақыт әкеледі), бұл ақталды деп санайды, Милл патернализмге қарсы күресте ерекше назар аударады, өйткені бостандықты әл-ауқат үшін тым үлкен сауда деп санайды. ; ұзақ мерзімді перспективада бостандықтардың бұзылуы үлкен пайда әкелмейді. Басқалары физикалық немесе психологиялық зиянды болдырмауға (немесе физикалық немесе психологиялық игілікке) араласу орынды деп санайды, бірақ әке тарапынан моральдық мәселелерге араласу (бұл тек келісуші адамдарға ғана әсер етеді).

3. Жағдайлық сипаттамасы: 75 жастағы қарт науқас А. ауруханаға пневмония диагнозымен түсті. Бұған дейін ол коронавирус инфекциясының анықтайтын ПЦР тестінің бірнеше сынағынан өткен, нәтижелері теріс. Ауруханада КТ тексерісінде өкпенің 40% зақымдалғаны анықталды. Пациенттің жағдайы сатурацияның төмендеуімен және өкпенің зақымдануының 70%-ғ жоғарлауымен күрт ауырлады. Дәрігерлер пациентте оттек жетіспеушілігін болдырмау үшін оны жасанды коммаға түсірді.Бұған дейін дәрігерлер науқаста инвазивті вентиляция қолданды,алайда ол жақсы нәтиже бермеді.

Тәуекелді азайту жөніндегі жалпы шаралар:

1) пациентті сәйкестендіру (Толық аты-жөні, туған күні);бастапқы, қайталама тексеру;

2) қажет болған жағдайда дәрі-дәрмекпен емдеуді тағайындау;

3) арнайы аппаратураны қосу;

4) пациенттің жай-күйін мониторлаудың үздіксіздігі;

5) пациентті жүргізілген емдеу және одан әрі нәтижесі туралы хабардар ету және одан ақпараттандырылған келісім алу;

6) егер пациент емдеу, тексеру туралы шешім қабылдай алмаса, онда шешімді заңды өкіл – ата- ана, қамқоршы не басқа адам қабылдайды;ата-анасы/заңды өкілдері болмаған жағдайда, стационарлық науқастың медициналық картасында көрсетілген байланыс телефондары бойынша келісім алуға болады;

7) пациенттің заңды өкілімен байланысу мүмкіндігі болмаған кезде манипуляция жүргізуге келісімге емдеуші дәрігер немесе стационар бойынша жауапты дәрігер қол қояды.

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" ҚР Кодексіне сәйкес азаматтардың келісімінсіз өз еркін білдіруге мүмкіндік бермейтін жағдайдағы (есеңгіреу жағдайы, коматоздық жағдайы) пациенттерге қатысты медициналық көмек көрсетуге жол беріледі.

Билет № 4

1. Зерттеу қатысушыларынан ақпараттандырылған келісім алу үрдісін жазыңыз.

Ақпараттандырылған келісім -адамның

медициналық көмек алуға және (немесе) медициналық көмектің және (немесе) зерттеудің шешім қабылдау үшін маңызы бар барлық аспектілері туралы ақпарат алғаннан кейін нақты зерттеуге қатысуға өз келісімін жазбаша ерікті түрде растау рәсімі. Хабардар етілген жазбаша келісім уәкілетті орган бекіткен нысан бойынша ресімделеді;

зерттеу қатысушыларының зерттеудің мәнін түсінуін және зерттеуге қатысу-қатыспауды өз еркімен шеше алуын қамтамасыз етеді

Бұл кепілдік барлық тараптарды қорғайды:

• зерттеуге қатысушы (тәуелсіздігі көрсетілген)

• зерттеуші

2. Биоэтика бойынша комиссия құрамы.

8. Комиссияның құрамы уәкілетті органмен анықталады және кемінде тоғыз адамнан тұрады. Комиссия төрағадан, төрағаның орынбасарынан, хатшыдан және мүшелерден тұрады, олар келесі мерзімге қайта сайлау құқығымен үш жыл мерзімге тағайындалады, бірақ қатарынан екі мерзімнен аспайды. Комиссия мүшелері Төрағаны сайлайды, ол төрағаның орынбасары мен хатшыны тағайындайды. Төраға болмаған кезде функцияларды төрағаның орынбасары жүзеге асырады. Комиссия хатшысы шешім қабылдауға қатыспайды.

9. Комиссияның қызметін қамтамасыз ету үшін саны 2 адамнан кем емес жұмыс органының базасында комиссия хатшылығы құрылады. Отырыстың күн тәртібін дайындауға, отырыстардың хаттамаларын ресімдеуге, іс қағаздарын жүргізуге, комиссияның мұрағатын жүргізуге Комиссия төрағасына тікелей есеп беретін хатшы жауапты болып табылады.

Жұмыс органы Комиссия Хатшылығын және комиссия мұрағатын орналастыру үшін жеке үй-жай береді, хатшылықты қажетті ұйымдастыру техникасымен қамтамасыз етеді.

10. Комиссияның құрамы пәнаралық негізде қалыптастырылады және медициналық, гуманитарлық кәсіптердің, қоғамдық ұйымдардың өкілдерінен және құқық саласындағы мамандардан тұрады.

11. Комиссияның отырыстары тоқсанына кемінде бір рет өткізіледі және оларға Комиссия мүшелерінің жалпы санының кемінде үштен екісі қатысқан кезде заңды деп есептеледі.

12. Отырыстардың өткізілу күнін, уақытын, күн тәртібін Комиссия мүшелерінің ұсыныстарын ескере отырып, Комиссия төрағасы айқындайды.

13. Кворум болған жағдайда Комиссия ашық дауыс беру жолымен отырысқа қатысып отырған Комиссия мүшелері санының жай көпшілік даусымен шешім қабылдайды. Дауыстар тең болған жағдайда төрағалық етушінің дауысы шешуші болып табылады.

14. Комиссия мынадай шешімдердің бірін қабылдайды:

1) биомедициналық зерттеу жүргізуді мақұлдау туралы;

2) биомедициналық зерттеу жүргізуге өтінім материалдарын пысықтау қажеттілігі туралы;

3) биомедициналық зерттеу жүргізуден бас тарту туралы шешімдердің бірін қабылдайды.

15. Комиссия шешімдері хаттамамен ресімделеді, оған төраға және Комиссияның барлық мүшелері қол қояды.

16. Биоэтикалық сараптаманың нәтижелерімен келіспейтін өтініш берушінің апелляциясын өтініш берушінің өзінің қатысуымен және тәуелсіз сарапшыларды тарта отырып, комиссия қарайды.

3. Жағдайлық сипаттамасы: Психикалық, когнитивті немесе дамуында ауытқулары бар адамдарды, сондай -ақ нашақорлық пен маскүнемдіктен зардап шегетін науқастарды қатыстыра отырып, зерттеу жүргізу кезінде, ең алдымен, олардың зерттеуге қатысу туралы ақылға қонымды шешім қабылдай алатынына назар аудару қажет. Әрі бұл процес олардың жағдайына әсер етпеуі қажет. Эмоционалды сезімтал тақырыптарды зерттеу кезінде барлық субъектілердің жеке өмірі мен жиналған ақпараттың құпиялылығын сақтау маңызды.

Тапсырма: Психикалық денсаулығы бұзылған адамдар қатысатын зерттеулер қай жағдайларда мақұлданады,негіздеңіз.

Жауап:

1.Ақпараттық келісімді (IC) зерттеуді бастамас бұрын адам зерттеулеріне қатысушыдан алу қажет. CIOMS өзінің нұсқаулығында IP -ті «құзыретті жеке тұлғаның берген келісімі ретінде анықтайды:

- қажетті ақпаратты алды;

- ақпаратты жеткілікті түрде түсінеді;

- ақпаратты қарастырғаннан кейін, ол ерікті түрде зорлық -зомбылықсыз, қорқытусыз шешім қабылдайды.

Ақпараттандырылған келісім процесс ретінде

IP адам баласына құрмет көрсетудің этикалық принципін, олардың дербестігін, құқықтары мен саналы таңдау жасау мүмкіндігін қамтиды.

IP тек заңды талап немесе қол қойылған құжат емес; бұл зерттеуші мен қатысушы арасындағы байланыс процесі, ол зерттеу басталмай тұрып басталып, бүкіл зерттеу барысында жалғасады.

Берілген ақпарат әлеуетті қатысушыға түсінікті болуы және адамға зерттеуге қатысуға немесе қатыспау туралы өз еркімен шешім қабылдауға мүмкіндік беруі қажет.

Ақпарат берудің түрі, ұзақтығы, көлемі мен әдістемесі тиісті Әдеп жөніндегі комитеттің қарауын және мақұлдауын талап етеді.

Ақпараттық келісімнің маңызды элементтері: инки Декларациясына сәйкес «Адам зерттелетін кез келген зерттеуді жүргізгенде, әрбір потенциалды зерттеу субъектісі зерттеудің мақсаттары, әдістері, күтілетін пайдасы мен ықтимал тәуекелдері, сондай -ақ эксперимент тудыруы мүмкін қолайсыздықтар туралы тиісті түрде хабардар болуы керек. Зерттеуге қатысушыларға олардың зерттеуге қатысудан бас тартуға және кез келген уақытта қатысуға келісімін қайтарып алуға шексіз құқығы бар екендігі туралы хабарлау қажет. Дәрігер мұндай келісімді зерттеушіден тегін және ақпараттандырылған түрде алуы керек, жақсырақ жазбаша түрде ».

Медициналық қызметкерлерінің әріптестер арасындағы қарым-қатынасы ;

1) жалпы қабылданған моральдық-этикалық нормаларды сақтауға, сыпайылық пен биязылық танытуға;

2) науқасқа риясыз көмек көрсетуден бас тартпауға және әріптестерінен кеңес сұрауға;

3) басқа медицина және фармацевтика қызметкерлерінің кәсіптік біліктілігіне көпшілік алдында күмән келтірмеуге;

4) Қазақстандық медицинаның дәстүрлерін және жетістіктерін байытуға тиіс.

Медициналық қызметкер өзінің біліктілігіне сәйкес азаматтардың денсаулығын қорғау ісіне, ең жоғарғы деңгейде оларға көмек көрсету сапасын қамтамасыз етуге барлық күш-жігерін салуы тиіс.

Медициналық қызметкер оның жынысына, жасына, ұлтына, нәсіліне, тұратын мекен-жайына, әлеуметтік мәртебесіне, діни және саяси сенім-нанымдарына және басқа да медициналық емес факторларына қарамастан қандай адамға болса да медициналық көмек көрсетуге тиіс.

Медициналық қызметкер өзінің біліктілігіне, лауазымына және қызметтік міндеттеріне сәйкес барлық мүмкіндіктерінің шеңберінде сапалы және қауіпсіз медициналық көмекті қамтамасыз ету үшін жалпы жауапкершілік, соның ішінде моральдық Денсаулық сақтау саласы қызметкерінің моральдық міндеттеріне медициналық қоғамдастық қатарларының тазалығын сақтау, өз әріптестерінің, сонымен қатар өзінің қателерін риясыз талдау жатады.

Медициналық қызметкер емделушілердің денсаулығына залал келтіретін, ар-намыссыз, біліктілігі төмен деңгейдегі әріптестерінің әртүрлі іс-тәжірибесіне кедергі жасауы тиіс.

Медициналық қызметкер қоғамда маңызды рөл атқара отырып, қоғамдық шараларға, әсіресе, салауатты өмір салтын насихаттайтын шараларға белсене қатысуға міндетті.

2. "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі 7-бабының 74), 77) тармақшаларына, 156-бабының 2-тармағына, 174-бабының 6-тармағына, 176-бабының 3-тармағына сәйкес:

2-тарау. Психикалық, мінез-құлықтық бұзылушылықтары (аурулары) бар адамдарды динамикалық байқау, сондай-ақ психикалық, мінез-құлықтық бұзылушылықтары (аурулары) бар адамдарды динамикалық байқауды тоқтату тәртібі

3. ПМБ бар адамдарды динамикалық байқау созылмалы ПМБ ағымының өршуі мен нашарлауының алдын алу мақсатында жүзеге асырылады, оған: емдеу-диагностикалық іс-шаралар, денсаулық сақтау саласында арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсетуді ұйымдастыру, оңалтудың жеке бағдарламасын әзірлей отырып оңалту әлеуетін айқындау, қоғамдық қауіпті іс-қимылдың алдын алу кіреді.

4. ПМБ бар адамдарды динамикалық байқау осы Қағидаларға қосымшаға сәйкес психикалық, мінез-құлықтық бұзылушылықтары (аурулары) бар адамдарды динамикалық байқау топтары, динамикалық байқауға алу, ауыстыру, алып тастау өлшемшарттары, сондай-ақ байқау жиілігіне сәйкес жүзеге асырылады.

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 5

1. Биоэтикадағы халықаралық ұйымдар және құжаттар.

Даму процесінде биоэтика ықпалды халықаралық мәртебеге ие болды, ол көптеген халықаралық құрылымдар мен ұйымдардың құрылуынан, халықаралық конференциялар мен зерттеулердің өткізілуінен, сондай-ақ әртүрлі мәселелерге арналған бірқатар маңызды халықаралық құжаттардың қабылдануынан көрініс тапты. биоэтика.

Ең маңызды халықаралық биоэтикалық құжаттардың қатарына мыналар жатады:

• Нюрнберг кодексі (1947);

• Женева декларациясы (халықаралық дәрігер анты) (WMA, 1948);

• Медициналық этиканың халықаралық кодексі (WMA, 1949);

• инки декларациясы (WMA, 1964 жылы қабылданған, соңғы басылым 2013 ж.);

• Пациенттердің мораль туралы Лиссабон декларациясы (WMA, 1981);

• Еуропада пациенттердің құқықтарын ілгерілету туралы декларация (Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы (ДДҰ), 1994 ж.);

• Адам құқықтары және биомедицина туралы Еуропа Кеңесінің Конвенциясы (1997); толық атауы – «Биология мен медицинаны қолдануға қатысты адам құқықтары мен қадір-қасиетін қорғау туралы конвенция» (кейінгі қосымша хаттамалармен);

• Адам геномы және адам құқықтары туралы жалпыға бірдей декларация (ЮНЕСКО, 1997);

• Биомедициналық зерттеулерді қарастыратын этикалық комитеттерге арналған ұсыныстар (ДДҰ, 2000);

• Биоэтика және адами мораль туралы жалпыға бірдей декларация (ЮНЕСКО, 2005);

• Адам тектес биологиялық материалдар бойынша жүргізілген зерттеулерге қатысты Еуропа Кеңесінің ұсынымдары (2006).

2. Генетика, ағзаларды тцрансплантациялау, фармакология, тіндік немесе жасушалық технологиялар, телемедицинаның этикалық мәселелері.

Клиникалық трансплантация этикасы негізгі халықаралық биоэтикалық принциптерге негізделген. Олардың ең маңыздылары Адам құқықтары және биомедицина туралы конвенцияда (1997 жылы күшіне енген Овьедо конвенциясы) және оның «Адам текті органдар мен тіндерді трансплантациялау туралы» қосымша хаттамасында, сондай-ақ ДДҰ нұсқаулығында бекітілген. 2009 жылғы наурызда Дүниежүзілік денсаулық сақтау ассамблеясының 62-ші отырысында қабылданған «Ағза және адам тінінің трансплантациясы туралы».

Трансплантология саласында барлық этикалық және құқықтық проблемаларды трансплантация технологиясының негізгі кезеңдерімен байланысты бірнеше блоктарға бөлуге болады:

бірінші блок адамның өлімін анықтау туралы сұрақтарды қарастырады;

екіншісі – мүшелерді және/немесе тіндерді алу (жинау) және мүшелерді және/немесе тіндерді реципиенттер арасында бөлу мәселесі;

үшінші блок трансплантацияны коммерцияландыру мәселелеріне қатысты.

Жасанды ұрықтану.

Биоэтика жасанды ұрықтану мәселесін де қозғайды. Бір жағынан, репродуктивті жаңа технологиялар адамзаттың баға жетпес құндылықтың бірі болып келетін некенің табиғатын бұзады. Екінші жағынан қарасақ- бұл кейбір бала туа алмайтын ерлі-зайыптылар үшін жалғыз ғана мүмкіндік.

Суррогат аналық.

Биоэтика қарастыратын аса даулы мәселелердің бірі-суррогат аналық. Бұл әдісте туған ата-анасынан алынған ұрықтанған жұмыртқажасушасын басқа әйелдің жатырына енгізеді. Бұл суррогат ана бала көтеру үшін қажет. Босанған кейін, суррогат ана туған нәрестені биологиялық ата-анасына береді.Бұл баланың тәндік табиғатына жасалынатын манипуляцилар болғанымен, кейбір жұптар үшін бұл- толық отбасы құрудың жалғыз амалы.

Клондау әдісі.

Адамды клондау әдісі гендік инженерияның жаңа әзірлемелерін қолдану арқылы ғана жүзеге асырыла алады. Қазіргі уақытта клондау әдісі туралы екі түрлі көзқарас бар. Біріншісі- клондау әдісі абсолютті этикалық әрі адамзат пен қоғам үшін қауіпсіз. Бұл көзқарасты қолдаушылардың айтуынша, клондау әдісі өлімсіздік пен түрлі дерттерді жоятын жол. Бұған қарама-қарсы көзқарас- клондау әдісінің аморальдігі. Бұл көзқарас бойынша, бұл әдіс ғылыммен толық зерттелмегендіктен, үлкен қауіп-қатер туғызады.

Трансплантология әдісі.

Аса ауыр құқықтық пен этикалық сұрақтарды қозғаған- трансплантология әдісі. Бүгінгі күні жүрек пен бауыр, өкпе, сүйек кемігі, т.б. аса маңызды органдар ауыстырылып орналастырылады. Бұл әдістің мәселелері донор міндеттері мен құқықтарына, сонымен қатар, оның туыстарына, медициналық қызметкерлерге тиеді.

3. Жағдайлық сипаттамасы: Шұғыл емделуді қажет ететін немесе реанимацияға жататын субъектілерді қамтитын зерттеу әдеттегі клиникалық зерттеу жүргізуден өзгеше. Бұл жағдайларда ақпараттандырылған келісім алуға байланысты мәселелер туындайды. Олар науқастың сана -сезіміне немесе уақыттың жетіспеушілігіне байланысты болуы мүмкін және анаға, ұрыққа немесе баланың болашақ денсаулығына қауіптің бар -жоғын анықтау үшін оның заңды өкілімен байланысу мүмкіндігінің болмауы. Этикалық нормалар, егер зерттеу минималды тәуекелден аспайтын болса, сондай -ақ науқастың өміріне қауіп төнсе және емдеудің балама әдісі мақұлданса немесе жалпы қабылданса, келісімді алудан босатуға мүмкіндік береді.

Тапсырма: Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында клиникалық зерттеулер жүргізудің құқықтық негізі болатын құжаттарды атап өтіңіз.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 29 мамырдағы № 415 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 30 маусымда № 11493 болып тіркелді.

Қолданыстағы

"Халақ денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" 2009 жылғы 18 қыркүйектегі Кодексінің 72-бабының 2-тармағына сәйкес

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 6

1. Биомедициналық зерттеулердегі осал қатысушылар немесе науқастар категорияларып туралы түсінік, мысалдар.

Осал тұлғалар: Әрбір ұйым осал топтарды (балалар, мүгедектер, қарттар) анықтайды және осы топтардағы адамдардың құқықтарын қорғау процестерін белгілейді. Ұйымның осал топтары мен жауапкершілігі заңдармен және нормативтік құжаттармен анықталуы мүмкін. Қызметкерлер осы процестердегі өз міндеттерін түсінеді. Балалар, мүгедектер, қарттар және басқа да қауіпті адамдар жоғары қорғауда. Егер ұйымда комадағы пациенттер және психикалық немесе эмоционалды ауытқулары бар адамдар болса, онда олар осы қорғаныс процесіне де енеді. Мұндай қорғаныс тек физикалық зорлықзомбылықты немесе зиянды ғана емес, сонымен қатар қорлаудан, шабуылдардан, ұқыпсыз күтімнен, қызмет көрсетпеуден (әрекетсіздіктен) немесе өрт болған жағдайда көмек көрсетуден қорғау сияқты басқа да қауіпсіздік салаларын қамтиды. 1. Ұйымда пациенттерді зорлық-зомбылықтан қорғау процесі бар. 2. Ұйым пациенттердің осал топтарын анықтайды. 3. Аурухана осал топтарды қауіпсіздікке байланысты басқа проблемалардан қорғау процесін әзірлейді және жүзеге асырады. 4. Ұйымның шалғай және оқшауланған учаскелеріне мониторинг жүргізіледі. 5. Қызметкерлер пациенттерді қорғауды қамтамасыз етудегі өз міндеттерін түсінеді.

Жоғары қауіп тобындағы пациенттер: Жоғары қауіпті топтағы пациенттер -жасына, денсаулық жағдайына, көрсетілетін медициналық көмектің (жоғары қауіпті қызметтің) сипатына байланысты өз бетінше шешім қабылдай алмайтындықтан құқықтарына қысым жасалуы мүмкін пациенттер және медициналық көмек көрсету процесінде, оның ішінде тасымалдау кезінде персоналдың ерекше бақылауы мен күтімін талап етеді. Жоғары қауіп топтарына жататын пациенттердің санаттары:шұғыл және шұғыл пациенттер, сондайақ жарақаттары бар пациенттер;

Пациенттердің осал топтары, оның ішінде:әлсіреген қарттар; балалар мен жасөспірімдер (18 жасқа дейін);зорлық-зомбылық пен жаман қарым-қатынас құрбандары;мүгедек пациенттер;эмоционалды және психикалық аурулары бар науқастар;инфекциялық аурулары және иммун тапшылығы бар пациенттер;диализдегі пациенттер;химиотерапия алатын пациенттер;қан мен қан препараттарын алатын пациенттер;шұғыл реанимацияны қажет ететін пациенттер;коматозды науқастар;қолдаушы терапиядағы және тіршілікті қамтамасыз ету аппараттарындағы;иммобилизацияланған пациенттер, фиксациясы бар пациенттер (қозғалыста мәжбүрлі түрде шектелген);Есірткіге және алкогольге тәуелділікке күдікті пациенттер;Өлетін, терминалды науқастарМҰ қалауы бойынша басқа топтар;Ресурстар: жоғары қауіп тобына жататын пациенттің санатына байланысты анықталады: арнайы жабдық, көмек көрсету жылдамдығы, қосымша күтім және т. б.Құжаттау: емдеу немесе күтім жасау ерекшеліктері туралы жазба стационарлық науқастың медициналық картасында емдеу және күтім жоспарында құжатталады.

Жоғары қауіп тобындағы пациенттер:

Шұғыл науқастар,
Әлсіреген егде жастағы пациенттер,
Балалар мен жасөспірімдер,
Зорлық-зомбылық пен жаман қарым,
Агрессивті пациенттер немесе өзіне,
Жұқпалы аурулары бар науқастар,
Коматозды пациенттер немесе демеуші терапиядағы пациенттер,
Иммобилизацияланған пациенттер,
фиксациясы бар пациенттер (қозғалыста мәжбүрлі түрде шектелген),
Есірткіге және алкогольге тәуелділікке күдікті пациенттер,
Өлетін, терминалды науқастар.

2. Ғылыми және академиялық этика, түсінігі, негізгі мәселелері.

Ғылыми этика - бұл тек әкімшілік ережелер ғана емес, сонымен қатар ғылыми қызметте ғалымдар ұстанатын және ғылымның жұмыс істеуін қамтамасыз ететін моральдық принциптердің жиынтығы. Ғылыми этиканың нормалары бойынша, барлық нәтижелердің дәлелдері өте адал, тексерілген, жасандылыққа және басқа да алдау әдістеріне жол берілмеген болуы керек. Ғалым өзінің ішкі сезімдері мен эмоцияларына ерік бермей, тек фактілермен жұмыс жасауға ұмтылғаны дұрыс. ғылым этикасы дегеніміз - кәсіби этиканың бөлімдерінің бірі. Оның міндеті - ғылыми қызметтің адамгершілік принциптерін дамыту. «Ғылыми этика» ұғымы екі аспектіні қамтиды: сыртқы және ішкі. Сыртқы аспект ғалымдардың қоғам алдындағы әлеуметтік жауапкершілігіне қатысты, қоғам мен ғылым арасындағы қарым-қатынасты анықтайды. Ал ішкі аспект ғылыми әлемдегі ішкі қарым-қатынасты реттейді. Ғылымның ішкі этикалық мәселелері өте әртүрлі. Оларға мыналар жатады:

· Оқыту;

· Консалтинг, ғылыми көмек;

· Жетістіктер мен жаңалықтарды танымал ету;

· Сараптама және шолу;

· Плагиат және авторлық құқық туралы сұрақтарды шешу;

· Ғылыми қызметтің мониторингі;

· Теріс нәтижелерді талдау, оларды жариялау бойынша сұрақтарды шешу.

Ғалым ғылыми зерттеулермен табысты айналысу үшін ғылыми этика қағидаларын сақтауы тиіс. Ғылымда идеал ретінде ақиқат алдында барлық зерттеушілер, егер сөз ғылыми дәлелдер туралы болса, ешқандай бұрынғы еңбегі назарға алынбайды деген қағида жарияланған. Зерттеу нәтижелерін баяндаудағы ғылыми адалдықтың талабы ғылыми этиканың маңызды принципі болып табылады. Ғалым қателесуі мүмкін, бірақ нәтижелерді жоюға құқығы жоқ, ол жасалған жаңалықты қайталай алады, бірақ плагиатпен айналысуға құқығы жоқ. Сілтемелер ғылыми монографиялар мен мақалаларды рәсімдеудің міндетті шарты ретінде қандай да бір идеялар мен ғылыми мәтіндердің авторын тіркеуге және ғылымда белгілі және жаңа нәтижелердің нақты селекциясын қамтамасыз етуге арналған.

3. Жағдайлық сипаттамасы: Қарағанды қаласындағы фармакологиялық ДАРМЕД компания 3-4 жастағы фенилкетонуриямен балаларға жаңадан шыққан Тетрафен препаратының қауіпсіздігін зерттегісі келді.

Тапсырма: осы зерттеуге алынған қатысушыларды таңдауға қойылған биоэтикалық мәселелерді анықтаңыз.

Кез келген медициналық араласу немесе медико-биологиялық зертеулерді жүргізу емделушінің немесе зерттелушінің келісімімен жүргізіледі. Емделуші өзінің денсаулығы, тексеру қорытындысы, ауру диагнозы мен болжамдары, жүргізілетін орта және оның ұзақтығы, киыншылықтар, ыңғайсыздық тудыратын жағдайлар(құсу, жүрек айну, ауырсыну, қышыну т.б), өміріне төнетін қауіптер, емделуге және оңалтуға байланысты болатын қаржылай шығындар туралы толық ақпарат алуы керек.

Медициналық араласуды немесе медико-биологиялық зертеулерді жүргізгенде емделушінің келісімін алу ережесі ҚР «Денсаулық сақтау және қамтамасыз ету кепілдігі аумағындағы міндеттер мен құқықтары» кодексінің 16 тарауында (статья 91) ҚР заңы 18.09.2009ж., № 193-IV(өзгерістермен толықтырулар енгізілді 19.05.2015 ж.) жазылған. Шындықты жеткізу ережесі дұрыс жүргізілу керек, психикалық және жас ерекшелігіне қарай, зиян келтірмей түсінікті түрде денсаулығына байланысты ақпаратты айту керек.

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 7

1. Ғылыми этиканың негізгі мәселелері (ғылыми адалдық, авторлық, қызығушылықтар қақтығысы).

Бүгінде «ғылыми этика» ұғымы екі аспектіні қамтиды: сыртқы және ішкі. Сыртқы аспект ғалымдардың қоғам алдындағы әлеуметтік жауапкершілігіне қатысты, қоғам мен ғылым арасындағы қарым-қатынасты анықтайды. Ал ішкі аспект ғылыми әлемдегі ішкі қарым-қатынасты реттейді. Ғылымның ішкі этикалық мәселелері өте әртүрлі. Оларға мыналар жатады:

· Оқыту;

· Консалтинг, ғылыми көмек;

· Жетістіктер мен жаңалықтарды танымал ету;

· Сараптама және шолу;

· Плагиат және авторлық құқық туралы сұрақтарды шешу;

· Ғылыми қызметтің мониторингі;

· Теріс нәтижелерді талдау, оларды жариялау бойынша сұрақтарды шешу.

Ғалымның қоғамдағы рөлі өте маңызды екені сөзсіз. Ғылыми зерттеулермен айналысатын барлық адамдар өз қызметінің нәтижелері үшін, өздерінің адамгершілік қасиеттері үшін моральдық және әлеуметтік жауапкершілікті көтеруге міндетті. Ғылыми қызмет конъюнктураға ұшырамаған болуы керек.

Ғылыми этиканың нормалары бойынша, барлық нәтижелердің дәлелдері өте адал, тексерілген, жасандылыққа және басқа да алдау әдістеріне жол берілмеген болуы керек. Ғалым өзінің ішкі сезімдері мен эмоцияларына ерік бермей, тек фактілермен жұмыс жасауға ұмтылғаны дұрыс.

Қорытындылай келсек, ғылым этикасы қандай да бір жолмен іздеу бостандығын шектемейді. Ғылымда зерттеуге тыйым салынған жерлер жоқ. Дегенмен, ғалымдар адамзаттың өміріне жауапты болғандықтан, өздерінің жаңалықтарының нақтылығын, дәлдігін бақылап, оларды қолдану үшін жауапты болуы керек.

2. Денсаулық сақтауда жаңа технологияларды енгізудің этикалық мәселелері.

Денсаулық сақтау ұйымдарымен медициналық техниканы жарақтандыру, пайдалану және қалпына келтірудің тиімді жүйесін құру келесі кешенді шараларды ӛткізуді кӛздейді. 1) медициналық техникаға, жӛндеуге және техникалық қызмет кӛрсетуге қажеттіліктерді жоспарлау жүйесін жетілдіру. Ол мыналарды: медициналық техникамен жарақтандыру стандарттарын әзірлеу және енгізуді; медициналық техниканың оңтайлы үлгісін таңдаудың бірыңғай әдістемесін және медициналық техникаға, жӛндеумен техникалық қызмет кӛрсетуге баға қалыптастыру әдіснамасын әзірлеу және енгізуді; бағасын, тиісті мемлекеттік стандарттарға сәйкес техникалық сипаттамаларын, мүмкін болатын барлық жиынтықтарын кӛрсете отырып, бүкіл тіркелген медициналық техниканың дерекқорын (анықтамалық жүйесін) құруды қамтиды. 2) мемлекеттік-жеке меншік әріптестіктіі негізінде бірыңғай дистрибьютер арқылы орталықтандырылған сатып алу жолымен денсаулық сақтау ұйымдарын медициналық жабдықпен жарақтандыру бағдарламаларын әзірлеу. Бұл мақсатта сатып алынатын медициналық жабдықтың техникалық ерекшеліктерін медициналық ұйымдардың ӛздері анықтайтын болады. Бұл ретте медициналық жабдықты сатып алу және лизингтеу функциясын жүзеге асыратын ұйым тиісті қызметтер нарығында конкурстық жолмен анықталатын болады. бұл ретте қажетті инфрақұрылым: сатып алу үшін электрондық алаң, логистикалық және сервистік орталықтар құрылатын болады. Инвестициялық және эксплуатациялық шығындарды ӛтеу уәкілетті органмен белгіленген тәртіпте жүргізілетін болады. 3) медициналық техника алудың лизингтік жүйесін танымал ету. Бұл ретте ӛндірушіден лизинг шартының әрекет ету мерзімі ӛткен бойда кері сатып алу (қалдық құны бойынша) шартымен сатып алуды кӛздейтін «buyback» қағидасы бойынша жұмыс істейтін тетікке басымдық берілетін болады. 4) МЖӘ негізінде орталықтандырылған медициналық сервистік қызмет пен медициналық ұйымдармен ұзақ мерзімді келісім-шарттар жасау негізінде медициналық жабдықтың жұмысқа жарамдылығын қамтамасыз ететін техникалық мамандардың (сервистік инженерлердің) үздіксіз дипломнан кейінгі білім беру орталығын құру. 5) денсаулық сақтау ұйымдарын ресурсты үнемдеуге ынталандыру және уәждеу жүйесін қалыптастыру. Бұл мақсатта шығындарды ӛтеу үшін тарифке амортизациялық шығыстарды қоса отырып, медициналық қызметке тарифті анықтау әдістемесі қайта қаралатын болады; 6) техникалық ЖОО-на негізгі білімі бар, медициналық жабдықтарды күтіп ұстау жӛнінлегі медициналық техниктерді даярлауға мемлекеттік тапсырыс орналастырылатын болады., емдеу ұйымдарына медициналық техника бойынша сервистік қызметкерлердің штаттық бірлігі енгізілетін болады. Бұл ретте негізгі қаражатты тиімді басқаруға бағытталған бірыңғай амортизациялық саясат әзірленіп, енгізілетін болады. Ол кейін негізгі қаражаттың жаңартылуына қайта инвестициялау, соның ішінде лизингтік тетік арқылы, мақсатымен тиісті тарифтік тӛлемдерді аккумуляциялау үшін, медициналық ұйымдарда амортизациялық қорлар құруды кӛздемек. Бұдан басқа, мемлекет тарапынан медициналық техника сатып алуды ұзақ мерзімді жоспарлау тетігі енгізіліп, отандық ӛндірушілердің медициналық техникасын жеткізуге ұзақ мерзімді шарттар жасау тәжірибесі дамытылатын болады

3. Жағдайлық сипаттамасы: 36 жастағы науқас, тұратын жеріне сәйкес Астана қаласының емханасына екпе (QazVac) бойынша келді. Науқасқа бірнеше ақпараттық қағаз берілді. Ол тіркеу бөлімінде қол қойып, а учаскелік дәрігерге кірді. Дәрігерден барлық қажет ақпаратты алып, таңдау жасап, екпенің түрін (Спутник-Vac-Vac SinoVac) айтып, ақпараттық келісімге қолын қойып, артериалды қан қысымын және дене тепературасын өлшетті. Содан кейін екпе бөлмесіне барды.

Тапсырма: Ақпараттық келісім формасының мазмұнын атап жазыңыз

Жауап: 1.Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2015 жылғы 26 наурыздағы № 165 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2015 жылы 13 мамырда № 11038 тіркелді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2023 жылғы 29 маусымдағы № 263 бұйрығымен 2 Осы Стандарт стационарлық жағдайда тәулік бойы тұрақты немесе уақытша тұруға арналған, мемлекеттік және мемлекеттік емес меншік нысанында стационарлық үлгідегі ұйымдарда (бұдан әрі – стационарлық үлгідегі ұйымдар) арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсетудің сапасын, көлемін және шарттарын белгілейді, стационарлық үлгідегі ұйымдарға: 1) психоневрологиялық ауытқулары бар үш жастан он сегіз жасқа дейінгі мүгедектігі бар балаларды (бұдан әрі – балалар); 2) тірек-қимыл аппараты бұзылған үш жастан он сегіз жасқа дейінгі мүгедектігі бар балаларды (бұдан әрі – ТҚА бұзылған балалар); 3) психоневрологиялық аурулары бар он сегіз жастан асқан мүгедектігі бар адамдарды (бұдан әрі – он сегіз жастан асқан адамдар); 4) бірінші және екінші топтағы мүгедектігі бар адамдарды (бұдан әрі – мүгедектігі бар адамдар); 5) егде жасына байланысты өзіне қызмет көрсетуге мүмкіндігі жоқ адамдарды (бұдан әрі – қарттар) қабылдау, ұстау, шығару (шығарып жіберу), уақытша шығу және ауыстыру шарттарын айқындайды. Жоғарыда көрсетілген санаттар бірлесіп қызметтерді алушылар болып аталады

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 8

1. Пайда немесе зиян келтірме қағидасы, пайда/қауіп қатынасы.

«Зиян келтірмеу» немесе primum non nocere (сөзбе — сөз: "ең алдымен зиян келтірмеңіз") — бұл Гиппократқа қатысты медициналық этиканың ең көне қағидасы.

Зиян келтірмеу принципі (Зиян келтірмеу):Бұл принцип дәрігерлер мен зерттеушілер пациенттер мен зерттеуге қатысушыларға зиян келтірмеуге басымдық беруі керек дейді. Олар адамның денсаулығына немесе әл-ауқатына зиян келтіруі мүмкін әрекеттерді жасамауы керек.

Пайда алу принципі зерттеушіні зерттеу барысында қатысушының физикалық, психикалық және әлеуметтік әл-ауқатына жауапты етеді. Пайда деп аталатындарға да сәйкес келеді. Қатысудан туындайтын тәуекелдер қатысушы үшін әлеуетті пайдаға және алынған білімнің маңыздылығына қарсы өлшенуі тиіс. Қалай болғанда да, барлық тәуекелдерді азайту керек. Қатысушыны қорғау-зерттеушінің негізгі жауапкершілігі. Қатысушыны қорғау: - жаңа білімге ұмтылу - ғылымның пайдасы-жеке немесе кәсіби ғылыми қызығушылық

Нақты анықтау қажет:

✓ зерттеу жүргізудің алғышарттарының ғылыми құндылығы;

✓ барынша мүмкін дәлдікпен тәуекелдердің ауытқуының мәні, ықтималдығы және шамасы;

✓ белгілі фактілер немесе басқа да зерттеулер негізінде, тәуекел/пайда ықтималдығы қатысты зерттеуші есептеулер ақталған ма анықтау.

2. Дискриминация және стигматизацияны болдыртпау.

Дискриминация- жеке қасиеттеріне қарамастан (яғни олардың нәсіліне, әлеуметтік класына немесе кастасына, ұлтына, дініне, жынысына, жыныстық бағдарына, мүгедектігіне, этникалық ерекшелігіне, өсуіне, жасына және т.б.) адамдар арасындағы айырмашылықты жүргізу. Бұл этикалық және әлеуметтік әділеттілікті, адамның қадір-қасиетін, адам құқықтары мен бостандықтарын бұзу. Бұл ретте адамдардың жеке қасиеттері (жетістіктері, қабілеттері, біліктілігі) негізінде олардың арасындағы айырмашылықтар кемсітушілік болып саналмайды.

Стигматизация - бұл беделді түсіру процесі, бұл жеке сипаттамаға дейін төмендетілген кезде «қалыптан тыс» немесе «ауытқу» деп саналатын жеке тұлғаны қабылдамаудың әртүрлі формаларын ақтайтын «этикетка». Стигматизация өзіне тап болған адамдарға деген жағымсыз мінез-құлықтан көрінеді, бұл нақты кемсітушілікке әкелуі мүмкін, мысалы, денсаулық сақтау және білім беру сияқты әлеуметтік қызметтерге қол жетімділікті шектеу, жалдау, мансаптық мүмкіндіктер, табыс деңгейі мен өмір жағдайлары

Дискриминация негіздері. Медициналық технологиялар саласындағы жетістіктер белгілі бір әлеуметтік топтардың жағдайын нашарлатуы мүмкін, өйткені бұл жетістіктер тікелей зиянды тәсілмен қолданылады немесе осы жетістіктер осы топтарды әділетсіз кемсітетін және олар үшін ауыр зардаптарға әкеп соқтыратын әлеуметтік саясатқа ықпал етеді. құқықтық салдары. Мысалы, ата-аналарға баласының жынысын таңдауға мүмкіндік беретін әдістер ұлдар қыздарға қарағанда қоғамда қыздар мен әйелдерді кемсіту қаупін тудырады.

Генетика саласындағы жетістіктер - пациенттің кейбір генетикалық жолмен берілетін ауруларға бейімділігін анықтайтын тестілеуді адал емес медициналық сақтандыру компаниялары, жұмыс берушілер мен мемлекеттік органдар қолдана алады. Болашақ ата-аналардың осындай ақпаратты алуы туа біткен кемістігі бар туылмаған балаларды кемсітуге әкелуі мүмкін деген алаңдаушылық бар. Мінез-құлықтың генетикалық негізін зерттеу әлеуметтік саясатта генетикалық детерминизм үлгілерін қабылдауға ықпал етеді, әсіресе білім беру және қылмыстың алдын-алу саласында. Бұл генетикалық тұрғыдан агрессия және зорлық-зомбылық сияқты «қалаусыз» мінез-құлыққа бейім деп саналатын адамдарға қатысты негізсіз кемсітуге әкелуі мүмкін

Кемсітуге жол бермеу. Кемсітушілікке жатпайтын ерекшеліктер халықтың денсаулығына қауіп төнген кезде кемсітуге жол беріледі. Бұл жағдайда не белгілі бір топтардың пайдасына оң әрекет, не жеке құқықтарға нұқсан келтіруі мүмкін «жағымсыз» әрекеттер қажет болуы мүмкін. Мұндай ерекшеліктер көпшілік алдында талқыланып, ұлттық заңнамаға сәйкес ашық қолданылуы керек. Олар сонымен қатар жағдайдың өзгеруіне және ғылыми білімнің дамуына сәйкес қайта қаралуға жатады

3. Жағдайлық сипаттамасы: Батыс Қазақстан облысының ДСҰ аймақтағы тұрғындардың денсаулығын нығайту мақсатында «Денсаулық жобасы» тақырыбында биомедициналық зерттеуді аймақтағы Қоғамдық денсаулық сақтау комитетімен қосыла жүзеге асыруды жоспарлады.

Тапсырма: Адам қатысымен жүргізілетін зерттеулердің этикалық бағалануының негзгі қағидаларын атаңыз, сипаттаңыз.

Жауап: Медбикелердің этикалық кодексі II БӨЛІМ. Медбике мен пациент. I. БАП Медбике және пациенттің медициналық медициналық көмекке сапаға құқығы Медбике әр адамның физикалық және психикалық денсаулығының жоғары деңгейіне және тиісті медициналық көмекке ие болу үшін бөлінбейтін құқықтарын құрметтеуі керек. Медбике пациентке адамгершілік қағидаларына және кәсіби стандарттарға сәйкес келетін сапалы медициналық көмек көрсетуге міндетті. Медбике өзінің іс-әрекеті үшін пациенттің, әріптестерінің және қоғамның алдында моральдық тұрғыдан жауап береді. Медбикенің кәсіби және этикалық міндеті – оның құзыреті шегінде шұғыл медициналық көмекке мұқтаж кез келген адамға көмек көрсету. 3-бап. Науқасқа адамгершілікпен қарау, оның заңды құқықтарын сақтау. Мейірбике пациенттің өміріне деген мейірімділік пен құрметке басымдық беруі керек. Медбике пациенттің қазіргі кездегі медициналық білім деңгейі мүмкіндік беретін деңгейде азаптан құтылу құқығын құрметтеуге міндетті. Медбикенің азаптауға, өлім жазасына және адамдарға қатыгездік пен адамгершілікке жат қылықтардың басқа түрлеріне қатысуға құқығы жоқ. Медбикенің пациенттің өз-өзіне қол жұмсауына ықпал етуге құқығы жоқ. Медбике өз құзыреті шегінде пациенттің Дүниежүзілік медициналық қауымдастық, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы жариялаған құқықтарын қамтамасыз етуге жауапты. 4-бап. Науқастың адамдық қадір-қасиетін құрметтеу. Медбике пациенттерге олардың жасына немесе жынысына, аурудың сипатына, нәсіліне немесе ұлтына, діни немесе саяси нанымына, әлеуметтік немесе материалдық жағдайына немесе басқа айырмашылықтарына қарамастан сауатты көмек көрсетуге әрдайым дайын болуы керек. Күтім көрсету кезінде мейірбике пациенттің емдеуді жоспарлауға және жеткізуге қатысу құқығын құрметтеуі керек. Науқасқа тәкаппарлық, немқұрайлылық немесе оны төмендету әдісі жол берілмейді. Медбикенің пациентке өзінің моральдық, діни немесе саяси сенімін жүктеуге құқығы жоқ. Бірнеше пациенттерге медициналық көмек көрсету тәртібін анықтаған кезде мейірбикені тек қандай-да бір кемсітусіз медициналық өлшемдерді ғана басшылыққа алу керек. Медициналық себептер бойынша пациенттің мінез-құлқын бақылауды қажет ететін жағдайларда, мейірбике науқастың жеке өміріне араласуын тек кәсіби қажеттілікпен шектеуі керек. 5-БАП. Біріншіден – зиян тигізбеңіз. Медбикенің медицинаның ежелгі «Біріншіден, зиян келтірмеңіз!» Деген этикалық өсиетін бұзуға құқығы жоқ. Медбикенің науқасқа осындай зиян келтіргісі келетін үшінші тұлғалардың әрекеттеріне немқұрайлы қарауға құқығы жоқ. Мейірбикенің іс-әрекеті, ауырсынумен және басқа уақытша жағымсыз құбылыстармен байланысты кез-келген медициналық араласулар тек оның мүддесіне ғана жол беріледі. «Дәрі аурудан ащы болмауы керек!» Тәуекелге толы медициналық араласу кезінде мейірбике науқастың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін асқынуларды тоқтату үшін қауіпсіздік шараларын қамтамасыз етуге міндетті.

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 9

1. Биоэтика және қоғам.

Биоэтика дегеніміз.. Пәнаралық зерттеу антропологиялық, моральдық,әлеуметтік-құқықтық мәселелерді, жаңа ең соңғы биомедициналық технологиялардың дамуымен байланысты(генетикалық, репродуктивті, трансплантация және т.б.) Биоэтика — биологиядағы этикалық мәселелерді қарастыратын ғылым. Адам ғұмырын ұзарту, жасанды адамдарды өмірге келтіру және бейімдеу, талантты тұлғаларды генетикалық тәсілдермен сұрыптау, тұқым қуалайтын сырқаттармен күрес, адам ағзаларын дәрігерлік мақсаттарға пайдалану, т.б. қазіргі заманның өзекті мәселелеріне айналып отыр. Биоэтикалық зерттеулерде моральдік қасиеттер бүкіл тіршілікті қамтитын эволюция арқылы сарапталады, оның алға жылжуына септігін тигізетіні — оң құндылыққа, қарсы әрекет ететіні теріс құндылыққа жатады. Биоэтика эволюциялық этика, экологиялық этика, әлеуметтік биология сияқты ағымдармен қатар дамыды. Биоэтиканың дамуына үлес қосқан ғалымдар: Г. Спенсер, Тейяр де Шарден, К. Уоддингтон, Д. Козловский, т.б. Биоэтикалық мәселелер қазіргі ғаламдық парадигмалармен тығыз байланысты

Биоэтиканың негізгі қағидалары: Адамға деген құрмет,Пайда,Әділдік

2. инск декларациясы. Түсінігі. ДМА-ның 18-ші жалпы отырысында, инки, Фенляндия, 1964ж. маусымда қабылданған. және қайта қаралған. 29-шы ДМА жалпы отырысы Токиода, Жапонияда, қазан 1975 ж. Дүниежүзілік Медицина Ассоциациясы (ДМА) инки декларациясын жасап, онда Медициналық зерттеулерде адамды негізгі субъект ретінде қатысуының этикалық қағидалар і мен сондай ақ жеке тұлғалармен олардан алынған биологиялық материалдарды да енгізу көрсетілді. Декларация мәтіні нақты құжат ретінде пайдаланылып ,оның әр бөлімдері де басқада артүрлі жағдайларда қолданыла алыну керек.инки Декларациясы саналы келісімді этикалық зерттеу қызметінің орталық құжаты етеді, бірақ зерттеу субъектісі әрекетке қабілетсіз адам, атап айтқанда кәмелетке толмаған немесе осыған байланысты физикалық немесе психикалық кемістігі бар адам болса, өкілі келісім береді. https://www.aix-scientifics.com/kk/_helsinki13.html

3. Жағдайлық сипаттамасы: Astelass фарм компанясы,өздерінің жаңадан ойлап тапқан балаларға арналған,беталактамды тобына жататын, пневмонияға қарсы антибиотик препаратын зерттеуден өткізу жоспарланды. Зерттеу талаптарына сай оан 3-5 жас аралығындағы балалар қамтылуы қажет.

Тапсырма: Балалардың қай топқа жататынын анықтаңыз және ерекшеліктерін сипаттаңыз,негіздеңіз.

Жауабы: "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" 2020 жылғы 7 шілдедегі Қазақстан Республикасы Кодексінің, 2015 жылғы 23 қарашадағы Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 185- бабының 86-бабының 4 және 6-тармақтары,"мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы" 2013 жылғы 15 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының 10-бабының 1-тармағы Бұйрыққа 2-қосымша Міндетін атқарушы Денсаулық сақтау министрінің Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 15 қазандағы ҚР ДСМ-131/2020

Атап айтқанда, Президент көпбалалы аналар, жалғызбасты аналар және мүгедек балаларды тәрбиелеп отырған аналар секілді әлеуметтік санаттағы топ өкілдерімен проактивті жұмыс істеу, сондай-ақ заңнама аясында олардың құқықтары мен мүдделерінің сақталуына қатаң бақылау жүргізу қажеттігін айтты.

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 10

1. Жеке өмір құпиялылығы және қол сұғылмаушылық. Дәрігерлік құпия.

Жеке құпия – бұл адамның көпшілік алдындағы, қызметтік жұмысын сипаттайтын мәліметтерді қоспағанда өзге де адамдардан құпияда сақталатын бір адамға ғана қатысты мәлімет. Жеке құпияға келесідей мәліметтерді жатқызуға болады: дербес деректер, достық және сырлас қарым-қатынастар, сексуалдық бағыты, діни және атеистік көзқарастары мен нанымдары, мүліктік жағдайы, табыс көздері, тұрғылықты жері, әуесқойлығы, құмарлығы, сырқаттары (оның ішінде әлеуметтік қауіптілері – ЖКҚ инфекциясы, соз аурулары, туберкулез және т.б.),

Жеке өмірге қол сұқпаушылық- Жеке өмірге қол сұқпаушылық азаматтардың жеке өмірі, жеке және отбасылық құпия заңнын қорғауында болады дегенді білдіреді. Әркімнің жеке салымдар мен жинақтардың, хат жазысудың, телефон арқылы сөйлесудің, почта, телеграф және өзге де хабарлардың құпиясына құқығы бар.

95-бап. Дарігерлік кұпия

1. Медициналық көмекке жүгіну фактісі, азаматтын денсаулығынығ жай-куйі, онын ауруының диагнозы туралы акпаратпен оны зерттеп-карау жане (немесе) емдеу кезінде алынган өзге де мәліметтер дерігерлік купияны курайды.

2. Осы баптын 3 жене 4-тармактарында белгіленген жагдайлардан баска, окыту, касіптік, кызметтік Жане езге де міндеттерді орындау кезінде дәрігерлік құпияны курайтын мәліметтер белгілі болган адамдардын оларды жария етуне жол берілмейді.

2. Ақпараттық келісім – талаптар және қазіргі кездегі жағдайы.

Ақпараттандырылған келісім – бұл дәрігер, медбике немесе басқа медицина қызметкері сияқты медициналық қызмет көрсетуші емделушіге емделуші келіскенге дейін емделуді түсіндіреді. Байланыстың бұл түрі пациентке сұрақтар қоюға және емдеуді қабылдауға немесе бас тартуға мүмкіндік береді.Денсаулық сақтау жағдайында ақпараттандырылған келісім процесі мыналарды қамтиды: сіздің шешім қабылдау қабілетіңіз,шешім қабылдау үшін қажетті ақпаратты түсіндіру,сіздің медициналық ақпаратты түсінуіңіз,емделуге сіздің ерікті шешіміңіз

Ақпараттандырылған келісім шарты келесі талаптарды қамтуы керек: сіздің жағдайыңыздың диагностикасы, емдеудің атауы мен мақсаты пайдалар, тәуекелдер және балама процедуралар, әрбір баламаның пайдасы мен тәуекелі

3. Жағдайлық сипаттамасы: Дәрілік заттар мен медициналық бұйымдарды сараптау ұлттық орталығы рұқсатымен Алматы қаласында Фармак дәрілік компаниясы іш жүргізуге арналған (Пиколакс) жаңа дәрілік препараттың қауіпсіздігін зерттеуге 20-25 жас аралығындағы ерікті адамдарды алуды ұйымдастырды. Зерттеу арнайы Биоэтикалық комиссиямен қаралған және мақұлданған

Тапсырма: Биоэтика комитетінің түрлерін және мақсаттарын сипаттаңыз.

Биоэтика комитеті – зерттеу құжаттарына тәуелсіз сараптама жүргізу, зерттеуді жоспарлау және жүргізу сатыларында жануарларды пайдалану кезіндегі қауіпсіздікті тәуелсіз бағалау, клиникалық зерттеу хаттамасының тиісті клиникалық және ғылыми практика стандарттарына сәйкестігін бағалау, сондай-ақ зерттеушілердің біліктілігі мен осы зерттеуді жүргізетін ұйымның техникалық жарақтандырылуы, жануарларға зерттеулер жүргізу кезінде халықаралық және ұлттық этикалық нормалардың сақталуын бағалау, биологиялық этика мәселелері бойынша құжаттарды әзірлеуге қатысу үшін құрылған институтішілік орган.

Негізгі мақсаттары: Комитеттің негізгі мақсаты ғылыми зерттеулер жүргізу кезінде этикалық нормалар мәселелері бойынша мониторинг және кеңес беруді ұйымдастыру болып табылады;

Негізгі міндеттері:Клиникалық зерттеулерге, медициналық-биологиялық эксперименттерге қатысатын адамдардың денсаулығын, құқықтары мен мүдделерін қорғау, олардың қауіпсіздігінің кепілдіктерін қамтамасыз ету;

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 11

1. Медицинада өмір басы мен соңының этикалық мәселелері.

Өмір сүру құқығы-халықаралық құқықпен және көптеген демократиялық елдердің конституцияларымен қорғалатын адамның негізгі жеке құқықтарының бірі. Өмір сүру құқығының мазмұны көп қырлы және әртүрлі мемлекеттерде ерекшеленеді.

Әр адамның өмір сүруге құқығы бар. Алғаш рет заңнама 1991 жылғы 22 қарашадағы адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары декларациясында өмір сүру құқығын жариялады.

Өмір сүру құқығын "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі №193-IV Кодексі, "Неке және отбасы туралы" Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 17 желтоқсандағы №321-I Заңы, ҚР АК реттейді.

ҚР АК 115-бабында өмір материалдық емес игілік ретінде азаматтық құқық объектісі болып танылады. Егер өлім келтіргені үшін жауапкершілікті белгілейтін ҚР Қылмыстық Кодексінің нормалары құқықты қорғауға, өмірге бағытталған болса, онда азаматтық заңнама ең алдымен осы құқықтың мазмұны мен кепілдігін айқындауға арналған.

Этикалы мәселелер:

• Эмбрион мәртебесі

• Адамның жыныс жасушаларында және эмбрионда

Медициналық және зерттеу мақсаттарымен манипуляциялар

• Адам эмбриондарын, шәуеттерді криоконсервациялау және оларды реципиенттер үшін пайдалану

• Жыныстық жасуша донорлығының этикалы аспектілері және реципиенттер мен репродуктивті технологиялар арқылы туылған балаларды мінез-құлқы (донорларға қатысты), " суррогат ана»

2. Биоэтикадағы халықаралық ұйымдар және құжаттар.

Маңызды биоэтика бойынша халыкаралық кұжаттар : Нюренберг кодексі(1947), Женева Декларациясы(1948 ВМВ халык аралвқ Дәрігер анты), халвқаралық медициналык этика Кодексі(1949 ВМА) - кейінен мұндай құжжатар өзгертулермен ДДС(ВОЗ) ұйымымен қабылданып отырды), Биология мен Медицинагың жетістіктерін адамның құзыретттілігі мен құндылвғын қорғауо ыра қолдану Конвенциясы: адамның құзыреттілігі мен биомедицина туралы Конвенциясы (1997), Адамнвң құзыреттілі ме биоэтика туралы жалпыаралык Декларация (2005 ЮНЕСКО).

2005 жылғы қазанда ЮНЕСКО Бас конференциясының 33-сессиясында қабылданған Биоэтика және адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы іс жүзінде әмбебап болуымен ерекше, яғни. адамға қатысты медициналық қызмет пен ғылыми зерттеулердің барлық аспектілерін реттейді. Бұл құжат сондай-ақ халықтар, ұлттар, мәдениеттер, діндер арасындағы салыстырмалы айырмашылықтарды жеңуге және биомедициналық этиканың ортақ принциптерін, оларды мойындайтын қауымдастықтардағы айырмашылықтарға қарамастан қабылдауға және тануға болатынын айтады.

Декларацияда 16 негізгі

этикалық қағида бар:

1) адамның қадір-қасиеті және адам құқықтары;л

2) жеке тұлғаның мүдделерінің ғылым немесе қоғам мүдделерінен басым болуы;

3) пайда мен зиян;

4) дербестік (автономия) және жеке жауапкершілік;

5) келісім;

6) келісім беруге әрекет қабілеттілігі жоқ адамдар үшін келісім;

7) адамның осалдығын мойындау және жеке бастың тұтастығын құрметтеу;

8) құпиялылық және құпиялылық;

9) теңдік, әділдік және теңдік;

10) кемсітушілікке және стигматизацияға жол бермеу;

11) мәдени әртүрлілікті және плюрализмді құрметтеу;

12) ынтымақ пен ынтымақтастық;

13) әлеуметтік жауапкершілік;

14) пайданы бөлу;

15) болашақ ұрпақты қорғау;

16) қоршаған ортаны, биосфераны және биоәртүрлілікті қорғау.

3. Жағдайлық сипаттамасы: Науқасқа цефазолин антибиотигінің инъекциясы тағайындалды. Бес минут ішінде препараттың бірінші инъекциясынан кейін науқас қайтыс болды. Науқастың медициналық картасында бұрын науқасқа осы препаратқа аллергиялық реакция байқалмағаны келтірілген. Жағдай бойынша құрылған сараптамалық комиссия ағзаның преператқа ерекше аллергиялық анафилактикалық реакция туралы қорытынды берді

Тапсырма: Жазатайым оқиға мен медициналық қателіктің айырмашылығы неде?

Дәрігерлік қателіктің диагностикалық түрі болып табылады

Диагностикалық - дұрыс диагноз қоймау немесе науқасты толық зерттемеу

Жазатайым оқиға - Зардап шегуші тарапынан қаскөйлік ниеті болмаған кезде, сыртқы күштің адам ағзасына бір рет оқыстан және зиянды әсер етуі.

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 12

1. Генетика, ағзаны трансплантациялаудың этикалық мәселелері.

Ағзаларды трансплантаттау - ағзаларды (ағзаның бөлігін) және (немесе) тіндерді (тіннің бөлігін) организмнің басқа жеріне немесе басқа организмге ауыстырып салу.

Ағзаларды трансплантаттау кез келген адамға, ересек адамға да, балаға да қажет болуы мүмкін, ешкім денсаулығынан айырылудан сақтандырылмаған. Көптеген аурулар адам ағзасының жұмысын тоқтатып, оны ауыстырып салу қажеттілігіне әкеп соқтыруы мүмкін. Бүгінгі күні елімізде 4 мың көлемінде адам ағзаларын ауыстыруға зәру, оның ішінде 2023 жылғы шілде айына қатысты жағдай бойынша 109 бала. Кейбір пациенттің өмір санауы күндерге емес, сағаттарға кетеді. Қазақстандықтар басқа ағзаларға қарағанда бүйрек ауыстырып салуды қажет етеді - 91,2%, содан кейін бауыр – 4,6%, жүрек – 3,7%, өкпе – 0,4%, өкпе-жүрек кешені – 0,1%. Қазақстанда жүрек, өкпе, бауыр, бүйрек, ұйқы безі трансплантаттанады. 2012 жылдан бастап 2379 трансплантаттау жүргізілді, оның ішічнде тірі кезінде донорлардан - пациенттердің 85%-ы және қайтыс болғаннан кейінгі донорлардан– 15%-ы.

Кім донор бола алады?

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі Кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 210-бабына және 212-бабының 1 және 3-тармақтарына сәйкес тірі (тірі кезіндегі донор) және қайтыс болған адам (қайтыс болғаннан кейін донор) донор бола алады.

Төмендегі талаптарға сәйкес тұлға ағза мен тіндердің тірі кезіндегі доноры бола алады:

18 жастағы және одан үлкен;
әрекетке қабілетті;
ағзасын (ағзасының бөлігін) және (немесе) тіндерін (тінінің бөлігін) одан әрі трансплантаттау үшін алуға жазбаша нотариат куәландырған келісімін білдірген:
ағзасын (ағзасының бөлігін) алу денсаулықтың біржола бұзылуына алып келмейтінін растайтын жан-жақты медициналық зерттеп-қараудан өткен.

Қазақстанда тірі кезіндегі донордан ағзаны (ағзаның бөлігін) ауыстырып салу туралы шешімді Этикалық комиссия қабылдайды, ол теріс пайдалануды болдырмау және қауіпсіздікті арттыру мақсатында жоғарыда аталған барлық растайтын құжаттарды қарайды, ықтимал реципиент пен тірі кезіндегі донор арасындағы генетикалық байланысты белгілейді.

Қайтыс болғаннан кейінгі донор - 18 және одан жоғары жастағы, ағзалары (ағзасының бөлігі) және (немесе) тіні (тінінің бөлігі) реципиентке транспланттау үшін пайдаланылуы мүмкін, бас миының біржола семуі расталған адам бола алады. Қайтыс болғаннан кейінгі бір донор донордың органдары шамамен 7 адамның өмірін құтқара алады.

Анықтамалық ақпарат

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының Кодексі.

Кім ағзалардың доноры бола алмайды?

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 30 қазандағы № ҚР ДСМ-171/2020 бұйрығымен Донордан ағзаларын және тіндерін трансплантаттауға рұқсат етілетін инфекциялық жұқпалы аурулардың тізбесі бекітілді. Кодекстің 212-бабы 3-тармағына сәйкес, қайтыс болғаннан кейінгі донордан ағзаларын және тiндерiн трансплантаттау үшін алуға, егер алу кезінде медициналық ұйым осы адам тірі кезінде не ол қайтыс болғаннан кейін, жұбайы (зайыбы), ол болмаған кезде – жақын туыстарының бірі оның ағзаларын және тiндерін алуға өзінің келіспейтіні туралы мәлімдегенінен хабардар болса, жол берілмейді.

Анықтамалық ақпарат

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексі.

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің м.а. 2020 жылғы 30 қазандағы № ҚР ДСМ-171/2020 бұйрығы.

Қазақстанда ағзаларды сатып алуға / сатуға болады ма?

«Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасы Кодексінің 209-бабы 4-тармағының 3) тармақшасына сәйкес, трансплантациялаған кезде:

адамның ағзаларын (ағзасының бөлiгін) және (немесе) тiндерін (тінінің бөлігін) сатып алуға-сатуға тыйым салынады.

2. «Медициналық этика», түсінігі, негізгі мәселелер.

ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУДАҒЫ НЕГІЗГІ ЭТИКАЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕР:

1. Дәрігерді сау және науқас және туыстарымен қарым- қатынасы. Ақпарат алу құқығы.

2. Өлім құқығы

3. Эвтаназия.

4. Өзін- өзі өлтіру.

5. Ағзаларды транспланттау.

6. Генетика және гендік инженерияны этикалы мәселелері және т. б.

3. Жағдайлық сипаттамасы: Адамдар қатысуымен жүргізілетін зерттеулер тиісінше клиникалық практика (GCP) нұсқауларына сәйкес өкілетті органдармен алдын ала қаралуынсыз және мақұлдануынсыз басталуы мүмкін емес.23. Адамға жүргізілетін клиникалық зерттеулер оның жазбаша ақпараттандырылған келісімімен немесе жануарларға жүргізілген клиникаға дейінгі зерттеулер мен медициналық-биологиялық эксперименттердің оңды қорытындыларын алдын ала алған жағдайда, онымен және денсаулық сақтау ұйымының арасындағы келісім бойынша жүргізілуі мүмкін. Олар Дүниежүзілік Медицина Қауымдастығының инки Декларациясына негізделген әдеп қағидаттарына,»"Тиісті клиникалық практика. Негізгі ережелер" атты Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандартының талаптары мен Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес болуы тиіс.

Қазақстан Республикасында клиникаға дейінгі зерттеулерді, медициналық-биологиялық эксперименттерді және клиникалық сынақтарды жүргізу ережелерін бекіту туралы

Күшін жойған

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2007 жылғы 27 тамыздағы N 442 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2007 жылғы 27 тамызда Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне N 4894 болып енгізілді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2009 жылғы 12 қарашадағы N 697 Бұйрығымен

Тапсырма: Аталынған жағдайда қай өкілетті органмен қаралуы және мақұлдануы тиіс,негіздеңіз

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 13

1. БМЗ этикалық сараптамасы, БМЗ әртүрлі типтеріндегі ерекшеліктер.

Биомедициналық этика — адам, оның өмірі, денсаулық, құндылығы, өмір сапасы туралы медицина және денсаулық сақтау саласымен байланысты тәртіп ережелер.

Бүгінде биомедициналық этика төрт түрлі формада берілген:

1. Гиппократ моделі. Бұл модельдің негізгі қағидасы – «зиян тигізбеу». Дәрігер науқастың әлеуметтік сенмділігін алады.

2. Парацельс моделі – «жақсылық жасау».Бұның негізінде дәрігер мен науқастың эмоционалды сұхбаты жатыр. Оның негізінде емдік үрдіс қалыптасады.

3. Деонтологиялық модель немесе дәрігерлік этика, 1840 жылы қалыптасқан. Негізгі қағидасы намыс тазалығы мен міндеттік нақты орындалуы.

4. Биоэтика – дәстүрлі биомедициналық этиканың жаңа түрі. Оның негізінде адамның құқығы мен құндылықтарын сыйлау қағидасы жатыр.

БМЗ этикасының құжаттары:

1.Нюрнберг кодексі 1947 ж.

Адамдарға жасалған эксперименттер

2.БМА 1963 ж.

Дәрігердің жауапкершілігі туралы мәселе

3.инки декларациясы 1964 ж.

Қазіргі уақытта, адамдардың қатысуымен барлық зерттеулер үшін

2008 жылдың соңғы редакциясы жұмыс істейді.

Биоэтика –өмір туралы ғылымның жаңа жетістіктерін қолданудың моральдық, әлеуметтік, құқықтық аспектілерін талдау мақсатында биомедициналық және гуманитарлық ғылымдарды біріктіретін пәнаралық ғылыми бағыт;

Биоэтикалық сараптама – биомедициналық зерттеу материалдарын алдын ала қарау және биоэтика жөніндегі комиссияның этикалық қолайлылығы, қатысушылар үшін қауіпсіздігі және осы зерттеудің орындылығы тұрғысынан негізделген қорытындысын беру;

Биомедициналық зерттеулер жүргізу қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) және зерттеу орталықтарына қойылатын талаптар "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі Кодексі (бұдан әрі – Кодекс) 227-бабының 10-тармағына сәйкес әзірленді және биомедициналық зерттеулер жүргізу тәртібін айқындайды, сондай-ақ зерттеу орталықтарына қойылатын талаптарды белгілейді.

2. Биоэтиканың негізгі қағидаларын атап беріңіз.

Биомедициналық зерттеулер тірі адамдар мен жануарларға (зерттеу субъектілеріне), тірі және қайтыс болған адам мен жануардың биологиялық үлгілеріне, сондай-ақ клиникалық-эпидемиологиялық деректерді және өзге де медициналық ақпаратты пайдалану негізінде жүргізіледі.

Биомедициналық зерттеулер іргелі және қолданбалы биомедициналық зерттеулерді қамтиды. Қолданбалы биомедициналық зерттеулер медициналық-биологиялық эксперименттерді, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулерді, клиникалық зерттеулерді және қоғамдық денсаулық саласындағы зерттеулерді қамтиды.

Төрт этикалық қағидалар:

1. қайырымдылық

2. әділеттілік

3. автономия

4. толыққанды медициналық көмек

Қайырымдылық қағидасы: Қайырымдылық дегеніміз емделушіге зерек және ілтипатты көзқараспен қарау, науқас денсаулық жағайының күрделігімен барабар емдеудің оңтайлы әдістерін таңдау, емделушінің медициналық араласуға дайындығы және қабілеттілігі.

Автономия қағидасы: әрбір емделушіге және оның шешімдеріне сыйластықпен қарауды талап етеді. Медициналық көмектің құпиялылықты, емделушінің мәдениетін, дінін, саяси және өзген де көзқарастарын сыйлау, медициналық шара қолдануларға ақпаратты келісім беру, күтуді бірлесе жоспарлау және жүзеге асыру, сонымен қатар, емделушінің өз бетімен шешім қабылдауы, немесе осы емделушінің заңды өкілінің шешім қабылдауы сынды аспектілері автономия қағидатымен байланысты.

Әділдік қағидаты/ зиян келтірмеу: медицина қызметкерлерінің мәртебесіне, әлеуметтік жағдайына, мамандығына және сыртқы ахуалдарға қарамастан барлық емделушілерге бірдей қарау және бәріне бірдей көмек көрсету.

Толыққанды медициналық көмек көрсету қағидасы: кәсіби медициналық көмекті және емделушіге кәсіби көзқарасты, сапалы диагностикалау және емдеу жүргізу үшін денсаулық сақтаудың барлық мүмкіндігін қолдануды, профилактикалық шараларды және паллиативті көмек көрсетуді көздейді.

3. Жағдайлық сипаттамасы: Ақтау қаласындағы емхана дәрігері науқасқа жағдайын жақсарту үшін қымбат импорттық дәрілік препаратты сатып алуды ұсынады. Алайда ол сол дәрілік препараттың отандық өндірісте өндірілетін бірдей арзан әрі тиімді аналогының бар екендігі туралы ақпарат бермейді.

Тапсырма: Бұл жерде биомедициналық этиканың қандай қағидасы бұзылған, негіздеңіз

Жауабы: Биомедициналық этиканың Әділеттілік/шынайылық қағидасы бұзылған. Яғни, бұл қағида да медицина қызметкерлері әр адамға бірдей әділетті көзқараспен қарауы керек, ресурстарды тең бөлінуін, науқасқа шынайы ақпарат беруді талап етеді. Дәрежесіне, әлеуметтік жағдайына, қызметіне қарап бөлмей бірдей көмек көрсетілуі керек. Дәрілік препараттарды тиімді етіп бөліп тағайындау қажет.

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 14

1. Медициналық жағдай, Ятрогения туралы түсінік.

2. «Өмір сүру құқығы», эмбрион дәрежесі, түсік тастау, репродуктивті технологиялардың этикалық меселелері.

3. Жағдайлық сипаттамасы: 25 жастағы ер адам жұмысқа орналасу үшін Нұр-Сұлтан қалалық емханасында кезекті медициналық тексерістен өтті.Тексерістен өту барысында ер адамда АИТВ инфекциясына оң нәтиже анықталды. Дәрігер оны инфекциялық бақылауда ұстау үшін және оқшаулау үшін қосымша қаражат талап етті .

Тапсырма: Бұл жағдайдағы дискриминацияны сипаттаңыз.

1)Медицинадағы ятрогения – бұл кейіннен науқастың денсаулығына әсерін тигізген, дәрігердің іс-әрекетінен туындаған ауру.

Көбінесе «ятрогения» термині пациенттің денсаулығының бұзылуына немесе тіпті өлімге әкелетін қандай да бір дұрыс емес медициналық әрекеттерді білдіреді. Алайда, оның классикалық мағынасында, ятрогения – бұл науқастың психикасына әсер ететін ауру, ол дұрыс емес, білікті емес әрекеттерден немесе дәрігердің сөздерінен туындайды.

Американдық аурулардың алдын-алу және бақылау орталықтарының (CDC) зерттеулеріне сәйкес, күн сайын ауруханаларда ем қабылдаған 31 пациенттің кем дегенде 1-і ятрогенді инфекцияның құрбаны болады.

Өз кезегінде, ДДҰ әлдеқайда мардымсыз статистикамен бөліседі – ятрогенияға байланысты жыл сайын мүгедек болып, миллиондаған науқастар қайтыс болады.

Ятрогения – бұл болған салдар мәнмәтінінде қарастырылатын термин. Кез-келген ятрогения немесе ятрогенді аурулар денеге зиян келтіреді деп ойламау керек. Ятрогенді деп денсаулыққа зиян келтіретін санатқа кірмейтін салдар танылады.

Егер біз, мысалы, стоматологиядағы немесе медицинаның басқа бағыттарындағы ятрогенді ауруларды олардың пайда болу сипаты бойынша қарастыратын болсақ, онда оларды бірнеше түрге бөлуге болады:

аурулардың алдын алуға байланысты;

диагнозға байланысты;

дәрілік препараттармен қоздырылған;

сәулелік диагностика немесе терапиядан туындаған;

медициналық жабдықтар мен құралдарды пайдалануға байланысты;

қан құйғаннан кейінгі асқынулар;

наркоздың дұрыс емес дозасының нәтижесінде өліммен аяқталу;

хирургиялық операциялардың нәтижесіне байланысты.

Әдетте, ятрогенді аурулар науқаста фобия (невротикалық реакциялар) немесе вегетативті дисфункцияның әртүрлі нұсқалары түрінде байқалады. Науқастың шамадан тыс сезімталдығы мен күдігі тек болжамға ықпал етеді. Мұның бәрі жүрек-тамыр жүйесінің бұзылуы түрінде, сондай-ақ жүрек айнуы, құсу, асқазан-ішек жолдарының бұзылуы және т. б. түрінде көрінеді.

2)• Өмір сүру құқығы-халықаралық құқықпен және көптеген демократиялық елдердің конституцияларымен қорғалатын адамның негізгі жеке құқықтарының бірі. Өмір сүру құқығының мазмұны көп қырлы және әртүрлі мемлекеттерде ерекшеленеді. I’m

• Әр адамның өмір сүруге құқығы бар. Алғаш рет заңнама 1991 жылғы 22 қарашадағы адам мен азаматтың құқықтары мен бостандықтары декларациясында өмір сүру құқығын жариялады.

• Өмір сүру құқығын "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі No 193-IV Кодексі, "Неке және отбасы туралы" Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 17 желтоқсандағы No321-I Заңы, ҚР АК реттейді.

• ҚР АК 115-бабында өмір материалдық емес игілік ретінде азаматтық құқық объектісі болып танылады. Егер өлім келтіргені үшін жауапкершілікті белгілейтін ҚР Қылмыстық Кодексінің нормалары құқықты қорғауға, өмірге бағытталған болса, онда азаматтық заңнама ең алдымен осы құқықтың мазмұны мен кепілдігін айқындауға арналған.

Эмбрионның астында (грек. embryon) дамудың ерте сатысында Жануарлар ағзасын түсіну әдетке айналған. Биология мен эмбриологияға сәйкес, адам эмбрионы өзінің құрсақішілік дамуында үш кезеңнен өтеді: проэмбрион (тұжырымдамадан бастап 14 күн) жасушалардың "тромбын" білдіреді; эмбрионның өзі (тұжырымдамадан бастап 8 апта); ұрық (8 аптадан бастап туылғанға дейін).

Эмбрион мәртебесі

Эмбрионның мәртебесі-бұл қазіргі заманғы репродуктивті технологиялардың жетістіктеріне байланысты туындаған және адам эмбриондарын манипуляциялаумен байланысты моральдық-этикалық өлшемдер мен кедергілер туралы мәселе туындаған тұжырымдама.

•

Қазіргі заманғы репродуктивті технологиялар адамның жыныстық жасушалары мен эмбриондарымен белгілі бір манипуляцияларды болжайды және жүзеге асырады. Бірақ мұндай манипуляциялардың рұқсат етілген шектері туралы нақты ережелер әлі жоқ.

• Біреуі моральдық принциптерге негізделген және адам эмбриондарының дамуының кез-келген кезеңінде кез-келген манипуляцияға тыйым салуды талап етеді, өйткені адамның өмірі, осы көзқарасты жақтаушылардың пікірінше, тұжырымдамадан басталады.

• Эмбрионның мәртебесі туралы қарама-қарсы ұстанымды ұстанушылар, олардың ішінде көптеген зерттеушілер адам эмбриондарын in vitro ұрықтандыру бағдарламасында (IVF) қолдануға ғана емес, сонымен бірге жасанды ұрықтандыруды адамдардың көбеюінің балама әдісі ретінде кеңінен қолдануға мүмкіндік береді және тіпті құптайды.m

• Осылайша, эмбрионның мәртебесін қалай қарастыру керек деген сұрақ туындайды, атап айтқанда адам өмірінің басталуын қай сәттен бастап санау керек, құрсақішілік дамудың қай кезеңінде эмбрионды заңмен қорғалатын белгілі бір құқықтары бар адам ретінде қарастыру керек.

Мәселені шешуге екі қарама-қарсы көзқарас бар

Жасанды түсік түсіру, контрацепция, әртүрлі репродуктивті технологиялар – бұл адамның көбею процесіне, оның репродуктивті функциясына медициналық араласудың заманауи түрлері.

Сонымен қатар, олардың кейбіреулері тууды шектеуге қызмет етеді (түсік түсіру, контрацепция), басқалары - тууға ықпал етеді (жасанды ұрықтандыру әдістері).

21 ғасырда репродуктивті технологияларды қолдану жаппай сипатқа ие және олардың моральдық бағасы мен заңды мәртебесіндегі түбегейлі өзгерістер аясында жүреді.

• Аборт (лат. Abortus-түсік тастау) репродуктивті технология ретінде биомедициналық этика мәселесі болып табылады. Аборт жүктіліктің кез-келген (соның ішінде табиғи) үзілісі деп аталады. Моральдық тұрғыдан алғанда, жасанды түсік түсіру мәселесі дилемма болып табылады: "қарсы" және "қарсы"деген сенімді дәлелдер бар. Абортты жақтаушылар мен қарсыластар арасындағы дау негізінен адам эмбрионының табиғаты мен мәртебесінің философиялық мәселесіне негізделген .

• Аборттың биоэтикалық проблемасы-ішілік даму сатысында адамның өміріне араласу тәжірибесі ретінде түсік жасатудың моральдық рұқсат етілуін немесе жол берілмеуін негіздеу.

Биоэтикадағы жаңа репродуктивті технологиялар

Соңғы уақытта in vitro ұрықтандыру әдісіне (IVF) жүгінетін әйелдердің саны артып келеді.

Ерекше түрі экстракорпоралды ұрықтандыру болып табылады суррогат. Оған сирек жағдайларда әйелдің жатыры болмаған кезде, сондай-ақ баланы өз бетінше шығару мүмкін болмаған кезде жүгінеді. Осыған байланысты олар үшінші тұлғаның көмегіне жүгінеді, оның рөлі-генетикалық бөтен баланы қабылдауға келісім беретін әйел, оны босанғаннан кейін генетикалық немесе әлеуметтік тапсырыс беруші ата-аналарға беруі керек.

Мидың өлімі-бұл мидың өлімі орын алатын жағдай, ал реанимация шараларының көмегімен жүрек қызметі, қан айналымы және тыныс алу қызметі жасанды түрде сақталады, бұл өмірдің көрінуін тудырады.

• Клиникалық және биологиялық өлімді ажыратады. Клиникалық өлім қайтымды, өйткені ол өмірді қалпына келтіру мүмкіндігін ұсынады, бірақ қатаң шектеулі кезеңде. Клиникалық өлім жағдайында азамат Заңның субъектісі болып табылады және бұл медицина қызметкерлеріне медициналық көмек көрсету міндеті сақталатынын білдіреді.

• Биологиялық өлім қайтымсыз және ешқандай медициналық манипуляциялар адамның жандануына әкелмейді клиникалық және биологиялық өлімнің арасындағы айырмашылық қайтыс болған ағзалар мен тіндерді мұқтаж алушылар үшін алу үшін практикалық маңызы бар

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі No 193-IV кодексіне сәйкес өлім туралы қосу ҚР Денсаулық сақтау министрлігі бекіткен рәсімге сәйкес белгіленген бүкіл бас миының біржола семуін (мидың өлімін) растау негізінде беріледі.

Эвтаназия (грек. ε ε-жақсы + θάνᾰτος-өлім — емделмейтін аурумен ауыратын және осы аурудың салдарынан төзімсіз азап шегетін адамның өмірін тоқтату тәжірибесі

Эвтаназия ең күрделі моральдық проблемамен байланысты: дәрігерлер (медицина қызметкерлері) медициналық көмек әдеттегідей пайда әкелмейтін жағдайларға қалай қарау керек, ал пациент ауыр емделмейтін күйде және айтарлықтай азап шегеді.

Белсенді және пассивті эвтаназияны ажыратыңыз. Белсенді эвтаназия-бұл науқастың өлімінің басталуын тездету үшін қасақана әрекет. Пассивті-бұл өмірді қамтамасыз ететін емдеуден бас тарту, содан кейін өмірден кету табиғи жолмен жүреді.

Реанимациялық шараларды бастау туралы шешім дәрігер үшін де, пациенттер мен олардың туыстары үшін де қиын. Мұндай шешім қабылдауға әсер ететін факторлардың қатарына: жеке факторлар, ұлттық және жергілікті дәстүрлер, заңды, этикалық, діни, әлеуметтік және экономикалық аспектілер жатады. Кейбір пациенттердің өздері емдеуді жалғастырғысы келмейтіндігін білдіреді, бұл олардың өмірлік еркі. Сондықтан медициналық қызмет көрсету қызметкерлерінің реанимациялық шараларды бастау туралы шешім қабылдаудың негізгі принциптерін түсінуі маңызды.

Есептің Жауабы: АИТВ инфекциясының бар-жоғына міндетті құпия медициналық зерттеп-қарау қағидаларын бекіту туралы Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 27 қарашадағы No ҚР ДСМ-211/2020 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 30 қарашада No 21692 болып тіркелді.

Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 07 шілдедегі Кодексі 162-бабының 2-тармағына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. АИТВ инфекциясының бар-жоғына міндетті құпия медициналық зерттеп-қарау қағидалары осы бұйрыққа қосымшаға сәйкес бекітілсін.

1. Осы АИТВ инфекциясының бар-жоғына міндетті құпия медициналық зерттеп-қарау қағидалары (бұдан әрі – Қағидалар) "Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 7 шілдедегі Кодексінің (бұдан әрі – Кодекс) 162-бабының 2-тармағына сәйкес әзірленді және АИТВ инфекциясының профилактикасы саласындағы қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік денсаулық сақтау ұйымдарында тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде АИТВ инфекциясының бар-жоғына міндетті құпия медициналық зерттеп- қарауды жүргізу тәртібін айқындайды.

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 15

1. Дәрігер/медициналық қызметкер және науқас қарым – қатынасының модельдері.

Сакральды типті Модель.

Бұл типтегі қарым қатынас дәрігерді жаңа дін қызметкері етіп айналдырады. Қасиетті дәстүрді білдіретін негізгі моральдық қағидат: «пациентке көмек көрсете отырып, оған зиян келтірме». Пациент шешім қабылдау мүмкіндігінен айырылған, оған дәрігерге жауап береді. Медик-кәсіпқойлар тобы бұл қағиданы кәсіби мораль принципі ретінде бекіте алса да, қоғамда моральдық нормалардың анағұрлым кең жиынтығы бар екені анық. Моральдық нормалардың осы кең жиынтығын не қамтуы мүмкін?

А) пайда әкелу және зиян келтірмеу. Кейбір Этика екі түрлі қағидаттарға пайда әкелуді және зиян келтірмеуді санайды. Бұл кәсіби медициналық этика үшін де тән.

Б) жеке бас бостандығын қорғау. Біздің қоғамның іргелі құндылығы жеке еркіндік болып табылады. Дәрігердің және пациенттің жеке еркіндігі, тіпті егер ол қандай да бір зиян келтіруі мүмкін болса да қорғалуы керек. Заңды түрде алдын ала хабардар болған белгілі бір емделушілерге қоғам қан құю процедурасынан немесе медициналық көмектің басқа түрлерінен бас тартуға рұқсат береді, бірақ адамдардың көпшілігіне осы науқасқа үлкен зиян келтіретіні көрінеді.

В) адамдық қадір-қасиетін қорғау. Барлық адамдардың моральдық қасиеттері бойынша тең, олардың әрқайсысының негізгі адами қасиеттеріне ие екенін білдіреді. Таңдаудың жеке еркіндігі, өз денесін және өз өмірін бақылау адамның қадір-қасиетін іске асыруға жәрдемдеседі. Емдеуге жатқызу, медициналық көмек көрсету және пациенттерді, әсіресе ауыр науқастарды күтіп-ұстау үдерісіндегі көптеген қадамдар адамның қадір-қасиетіне қауіп төндіреді.

Г) шындықты айту және уәделерді орындау. Адамның өзара іс – қимылының осы негіздері пациентке зиян келтірмеу үшін ең аз мөлшерге дейін төмендегенін өкінішпен айтуға болады. Бұл мәселе кең, және ол терминалды ісік бар науқасқа шындықты айтуға болмайды. Бұл мәселе қызылшадан егілген балаға «ол саған ешқандай зиян келтірмейді» немесе зиян келтіреді» Әрбір осындай жағдай-қадір-қасиетке, бостандыққа және адамгершілікке қастандық жасау. Кейде мұндай әрекеттер ақталуы мүмкін, алайда Ақтау дәлелдері өте салмақты болуы керек.

Д)әділдікті сақта және оны қалпына келтір. Қоғамның қалың жігінің моральдық нормалары пациентке көмек көрсету және оған тағы бір талапта – денсаулық сақтаудағы қызметтерді әділ бөлуді талап етудегі зиян келтірмеу міндеттерінен тыс шығады. Егер денсаулықты қорғау-құқық болса, онда бұл құқық-барлығы үшін. Қазіргі кезде медициналық қызметтерді бөлудегі әділдік туралы мәселе кемсітушіліктің жоғары деңгейі салдарынан ерекше алаңдаушылық тудырады

Алқалық типті Моделі.

Бұл типтегі қарым қатынас дәрігер мен пациент ауруды жою және пациенттің денсаулығын қорғау үшін ортақ мақсатқа ұмтылатын әріптестік қатынаска негізделеді. Дәрігер-науқастың досы. Алқалы түрдегі модельде сенім шешуші рөл атқарады. Екі адам шын мәнінде ортақ мақсаттарды қорғағанда, олардың сенімі ақталды. Серіктестердің өзара іс-қимылының осындай ортақ тәсілі. Мұнда теңдік пен құрмет бар. Алайда, адамдар арасындағы этникалық, классикалық, экономикалық және құндылықтар айырмашылықтар алқалық үлгіге қажетті ортақ мүдделер принципін бос арманға айналдырады

Келісім-шарт Моделі.

Нақты шарттарға сәйкес келетін әлеуметтік қатынастар моделі — келісім-шартқа немесе келісімге негізделген үлгі. Онда екі адам немесе екі адам тобы өзара міндеттемелер мен күтілетін өзара пайда негізінде әрекет етеді. Бостандықтың, жеке қадір-қасиеттің, адалдықтың, уәделер мен әділдіктің негізгі қағидаттары келісім-шарт үлгісі үшін қажет.

Тек келісім-шарт түріндегі модельде ғана моральдық бедел мен жауапкершілікті шынайы бөлу болуы мүмкін. Ол дәрігер тарапынан моральдан бас тартуды болдырмауға мүмкіндік береді, бұл техникалық үлгіге тән, және пациент тарапынан моральдан бас тарту. Ол алқалық үлгідегі модельдегі жалған және бақыланбайтын теңдікті болдырмауға мүмкіндік береді. Келісім-шартқа негізделген қарым-қатынаста дәрігер пациентке маңызды таңдау жағдайында өз өмірі мен тағдырын басқару еркіндігі сақталуы тиіс екенін түсінеді.

2. Биоэтикадағы ҚР заңнамасы.

ҚР ХАЛЫҚ ДЕНСАУЛЫҒЫ ЖӘНЕ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖҮЙЕСІ ТУРАЛЫ КОДЕКСІ

227 бап. Биомедициналық зерттеулер • 1.Биомедициналық зерттеулер тірі адамдар мен жануарларға (зерттеу субъектілеріне), тірі және қайтыс болған адам мен жануардың биологиялық үлгілеріне, сондай-ақ клиникалық-эпидемиологиялық деректерді және өзге де медициналық ақпаратты пайдалану негізінде жүргізілуі мүмкін. • Биомедициналық зерттеулер іргелі және қолданбалы биомедициналық зерттеулерді қамтиды. Қолданбалы биомедициналық зерттеулер медициналық-биологиялық эксперименттерді, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулерді, клиникалық зерттеулерді және қоғамдық денсаулық саласындағы зерттеулерді қамтиды.

2. Биомедициналық зерттеулер мақсатында Адам эмбриондарын жасауға және адамды клондауға тыйым салынады. • 3. Адам эмбрионын немесе адам ұрығын биомедициналық зерттеуге тыйым салынады, оның барысында немесе одан кейін адам эмбрионы немесе адам эмбрионы бұзылады. • 4. Клиникалық зерттеулер медициналық-биологиялық эксперименттердің, клиникаға дейінгі (клиникалық емес) зерттеулердің оң нәтижелері алынған жағдайда жүргізіледі. 5. Қолданбалы биомедициналық зерттеулер мынадай талаптарды бір мезгілде сақтаған кезде ғана жүргізілуі мүмкін: • 1) биомедициналық зерттеулер жаңа ғылыми деректер алуға және оларды практикалық денсаулық сақтауға енгізуге бағытталған; • 2) зерттеу субъектісінің мүдделерін қорғау және оның медициналық ақпаратының құпиялылығы қамтамасыз етіледі; • 3) зерттеу субъектісінің немесе оның заңды өкілінің зерттеуге қатысуға немесе оның биологиялық үлгілері мен медициналық ақпаратын, оның ішінде ғылыми мақсаттарда биобанкті толтыру үшін пайдалануға келісімі алынса; • 4) дәрілік заттарды, медициналық бұйымдарды интервенциялық клиникалық зерттеулер уәкілетті органның рұқсатымен жүргізіледі

6. Адамдардың мынадай санаттары үшін биомедициналық зерттеулер өзге адамдарға жүргізу мүмкін болмаған және осындай биомедициналық зерттеулерге қатысу оларға биомедициналық зерттеуге байланысты тәуекелдер мен қолайсыздықтардан асып түсетін тікелей пайда әкеледі деп күтуге ғылыми негіздер болған жағдайда ғана жүргізіледі: • 1) кәмелетке толмағандар; • 2) жүкті әйелдер; • 3) әрекетке қабілетсіз; • 4) биомедициналық зерттеулерге қатысуы олардың оқуымен байланысты болған жағдайларда білім алушы адамдар; • 5) бөгденің көмегіне мұқтаж жасына байланысты зейнеткерлер; • 6) әскери қызметшілер мен құқық қорғау және арнаулы мемлекеттік органдардың қызметкерлері; • 7) биомедициналық зерттеулер жүргізілетін медициналық ұйымдардың персоналы;8) қылмыстық-атқару жүйесі мекемелерінде ұсталатын адамдар жатады. • Тармақшаларда көрсетілген адамдардың санаттарындағы интервенциялық клиникалық зерттеулер 1), 2), 3), 4) және осы баптың 6-тармағының 5) тармақшасы емдік әсерді зерделеу үшін ғана жүргізіледі. • Осы баптың 6-тармағының 6), 7) және 8) тармақшаларында көрсетілген адамдардың санаттарындағы интервенциялық клиникалық зерттеулерге тыйым салынады

7. Биомедициналық зерттеуге қатысуға жазбаша келісім алған кезде еріктілер немесе пациентке, кәмелетке толмаған адамның заңды өкіліне, әрекетке қабілетсіз адамның қорғаншысына ақпарат берілуге тиіс: • 1) медициналық технология, фармакологиялық немесе дәрілік зат, медициналық зерттеудің мәні мен ұзақтығы туралы; • 2) медициналық технологияның, фармакологиялық немесе дәрілік заттың қауіпсіздік дәрежесі, тәуекелдері және күтілетін тиімділігі туралы ақпарат; • 3) медициналық технологияны, фармакологиялық немесе дәрілік затты қолданудың денсаулық жағдайына күтпеген әсерлері жағдайындағы ісқимылдар туралы; • 4) денсаулықты сақтандыру шарттары туралы. • Бұл ретте зерттеулер басталғанға дейін ерікті немесе пациент, кәмелетке толмаған адамның заңды өкілі, әрекетке қабілетсіз адамның қорғаншысы зерттеудің кез келген сатысында биомедициналық зерттеулерден бас тарту мүмкіндігі туралы хабардар етілуге тиіс

8. Биомедициналық зерттеулер кез келген кезеңде тоқтатылады: • 1) зерттеулерге қатысатын кәмелетке толмаған адамның, оның заңды өкілінің, әрекетке қабілетсіз адамның қорғаншысының, пациенттің немесе еріктінің талап етуі бойынша жүзеге асырылады; • 2) еріктінің немесе пациенттің, кәмелетке толмаған адамның, әрекетке қабілетсіз адамның өміріне, денсаулығына қатер төнген жағдайда тоқтатылады. • 9. Биомедициналық зерттеулер жүргізудің міндетті шарттары биоэтика жөніндегі комиссияның оң қорытындысы, ал интервенциялық клиникалық зерттеулер үшін зерттеуге қатысушының өмірі мен денсаулығын сақтандыру туралы құжаттарды ресімдеу болып табылады. • 10. Биомедициналық зерттеулер жүргізу қағидаларын және зерттеу орталықтарына қойылатын талаптарды уәкілетті орган айқындайды. • 11. Диагностиканың, емдеудің және медициналық оңалтудың жаңа әдістерін қолдану қағидаларын уәкілетті орган айқындайды.

228 бап. Биоэтика жөніндегі комиссия • 1. Биоэтика жөніндегі Комиссия биомедициналық зерттеулерге қатысушылардың қауіпсіздігін және құқықтарын қорғауды қамтамасыз ету мақсатында биомедициналық зерттеулер жүргізуге байланысты құжаттарға оларды жоспарлау кезеңінде, орындау барысында және аяқталғаннан кейін биоэтикалық сараптама жүргізетін тәуелсіз сараптама органы болып табылады. • 2. Қазақстан Республикасында биоэтика жөніндегі орталық комиссия және биоэтика жөніндегі жергілікті комиссиялар жұмыс істейді. • 3. Биоэтика жөніндегі орталық комиссия мынадай міндеттерді орындау үшін уәкілетті органның жанынан құрылады: • 1) қазіргі заманғы денсаулық сақтауды дамыту және инновациялық медициналық технологияларды енгізу тұрғысынан биоэтика мәселелері бойынша талдау және мамандар мен халықты ақпараттандыру; • 2) дәрілік заттарға, шетелде өндірілген медициналық бұйымдарға интервенциялық клиникалық зерттеулер, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағында орналасқан екі және одан да көп зерттеу орталықтарында жүргізілетін дәрілік заттарға, медициналық бұйымдарға интервенциялық және интервенциялық емес клиникалық зерттеулер жүргізуге қорытындылар беру; • 3) биоэтика жөніндегі орталық комиссияның қорытындысы және уәкілетті органның рұқсаты берілген биомедициналық зерттеулер барысына биоэтикалық мониторингті жүзеге асыру; • 4) биоэтика жөніндегі жергілікті комиссиялардың қызметін үйлестіру және олардың қызметінің биоэтика жөніндегі орталық комиссия бекіткен стандарттарға сәйкестігін бағалау; • 5) биоэтика мәселелері бойынша құжаттарды әзірлеуге қатысу; • 6) биоэтика жөніндегі жергілікті комиссияларды сертификаттауды жүзеге асыру.

228 бап. Биоэтика жөніндегі комиссия 4. Биоэтика жөніндегі орталық және жергілікті комиссиялар пәнаралық негізде қалыптастырылады және медициналық, гуманитарлық кәсіптердің, қоғамдық ұйымдардың өкілдерінен және құқық саласындағы мамандардан тұрады. 5. Биоэтика жөніндегі орталық комиссияның құрамын және ол туралы ережені уәкілетті орган бекітеді. 6. Биоэтика жөніндегі жергілікті комиссиялар мынадай міндеттерді орындау үшін денсаулық сақтау ұйымдарының жанынан құрылады: 1) Осы баптың 3-тармағының 2) тармақшасында көрсетілген жағдайларды қоспағанда, биомедициналық зерттеулер жүргізуге қорытындылар беру; 2) биоэтика жөніндегі осы жергілікті комиссияның қорытындысы және уәкілетті органның рұқсаты берілген биомедициналық зерттеулер барысына биоэтикалық мониторингті жүзеге асыру; 3) биоэтика жөніндегі орталық комиссияға жыл сайынғы есепті ол айқындаған тәртіппен табыс етуді қамтиды. 7. Биоэтика жөніндегі жергілікті комиссияның құрамы мен ол туралы ереже биоэтика жөніндегі орталық комиссиямен келісім бойынша осы комиссия құрылатын Денсаулық сақтау ұйымының бірінші басшысының бұйрығымен бекітіледі. 8. Биоэтика жөніндегі жергілікті комиссиялардың Биоэтика жөніндегі орталық комиссия беретін биоэтикалық комиссиялар қызметінің стандарттарына сәйкестік сертификаты болған жағдайда биомедициналық зерттеулер жүргізуге қорытындылар беруге құқығы бар. 9. Биоэтикалық сараптама нәтижелерімен келіспеген өтініш берушінің апелляциясын комиссия өтініш берушінің өзінің қатысуымен және тәуелсіз сарапшыларды тарта отырып қарайды. 10. Биоэтикалық комиссиялар қызметінің талаптарына сәйкестік сертификатының қолданылу мерзімін және оны беру тәртібін уәкілетті орган айқындайды

229 бап. Биобанка 1. Биобанк Денсаулық сақтау ұйымының, жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымының және ғылыми ұйымның базасында биоэтика жөніндегі орталық комиссияның оң қорытындысы негізінде құрылады. 2. Биобанктерде сақталатын биологиялық материалдар сынама дайындауға, тасымалдауға, зертханалық өңдеуге және сақтауға қойылатын барлық талаптарды сақтай отырып, Қазақстан Республикасының заңнамасына, биоэтика нормаларына сәйкес жиналуға тиіс. 3. Биобанктерді құру тәртібін және олардың қызметінің қағидаларын уәкілетті орган айқындайды.

3. Жағдайлық сипаттамасы: Науқас 38 жаста, оң жақ бүйрегі істен шыққан, шұғыл түрде бүйрек трансплантацияна мұқтаж. Ол республикалық порталда трансплантологиялық донорлық кезекте тұр. Жағдайы күрт нашарлап, сол бөлімде ми өлімінен қайтыс болған науқас бүйрегін салу туралы шешім қабылданды. Ал қайтыс болған науқас үйсіз, құжатсыз болып табылады.

Тапсырма: Жаңа технология - трансплантациясының этикалық мәселесін сипаттаңыз.

"Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" 2020 жылғы 7 шілдедегі Қазақстан Республикасы Кодексінің (бұдан әрі – кодекс)7-бабының 85) тармақшасына сәйкес

бұйрыққа қосымша Денсаулық сақтау министрі Қазақстан Республикасының 2020 жылғы 25 қарашадағы № ҚР ДСМ-207/2020

Органдарды (органның бір бөлігін) және (немесе) тіндерді (тіннің бір бөлігін) донордан реципиентке алып қою, дайындау, сақтау, консервациялау, тасымалдау, транспланттау қағидалары мен шарттарын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2020 жылғы 25 қарашадағы № ҚР ДСМ-207/2020 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2020 жылғы 27 қарашада № 21683 болып тіркелді.

3-тарау. Қайтыс болғаннан кейінгі донордан ағзаларды (органның бір бөлігін) және (немесе) тіндерді (тіннің бір бөлігін) алу, дайындау, консервациялау, сақтау, тасымалдау және транспланттау тәртібі мен шарттары

24. Қайтыс болғаннан кейінгі донордан транспланттау үшін ағзаларды (органның бір бөлігін) және (немесе) тіндерді (тіннің бір бөлігін) алып қою жүзеге асырылады:1) осы адамның транспланттау мақсатында оның органдарын (органның бір бөлігін) және (немесе) тіндерін (тіннің бір бөлігін) алып қоюға тірі кезінде келісімі болған жағдайда, жұбайының (зайыбының) мәлімделген жазбаша келіспеуі бір мезгілде болмаған кезде, ал ол болмаған кезде – қайтыс болған адамның жақын туыстарының бірі;

2) адамның өмір бойы ерік білдіруі белгісіз болған жағдайда – жұбайының (зайыбының) жазбаша келісімі болған кезде, ал жақын туыстарының бірі болмаған кезде, әлеуетті донордың қайтыс болғаны туралы хабарланған сәттен бастап үш сағат ішінде мәлімделген жағдайларда жүзеге асырылады.

Бұл ретте, қайтыс болған адамның басқа жақын туыстарынан бір мезгілде келіспеушілік (келіспеушілік) болған кезде органдарды (органның бір бөлігін) және (немесе) тіндерді (тіннің бір бөлігін) алып қою жүзеге асырылмайды.

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 16

1. Дискриминация және стигматизация туралы түсінік, оларды болдырмау шаралары.

Кемсітуге жол бермеу

Кемсітушілікке жатпайтын ерекшеліктер халықтың денсаулығына қауіп төнген кезде кемсітуге жол беріледі. Бұл жағдайда не белгілі бір топтардың пайдасына оң әрекет, не жеке құқықтарға нұқсан келтіруі мүмкін «жағымсыз» әрекеттер қажет болуы мүмкін. Мұндай ерекшеліктер көпшілік алдында талқыланып, ұлттық заңнамаға сәйкес ашық қолданылуы керек. Олар сонымен қатар жағдайдың өзгеруіне және ғылыми білімнің дамуына сәйкес қайта қаралуға жатады.

2. Әділдік және теңдік қағидалары.

ЮНЕСКО Декларациясымен ұсынылған биоэтиканың негізгі принциптері: 1. Адамның қадір-қасиеті және адам құқықтары 2.Жақсылық пен зиян 3.Дербестік (автономия) және жеке жауапкершілік 4.Келісім 5.Келісім беруге құқық қабілеті жоқ адамдар 6.Адамның осалдығын тану және жеке басына қол сұғылмаушылықты құрметтеу 7.Жеке өмірге қол сұқпаушылық және құпиялылық O Теңдік, әділеттілік және құқық теңдігі 8. Кемсітушілікке және стигматизацияға жол бермеу

Теңдік, әділеттілік және құқық теңдігі

Теңдік- белгілі бір қатынастағы сәйкестік (мысалы, адамның қадір-қасиетіне қатысты)

Әділеттілік - адамның іс-әрекетінің әдетғұрыптарға, дәстүрлі құндылықтарға, моральдық нормаларға немесе заңдарға сәйкестік дәрежесі, жалпы мағынадаадалдық

Құқық теңдігі -әртүрлі адамдарға немесе топтарға қатысты теңсіздікті талап етуі мүмкін әділеттілікті сақтау

3. Жағдайлық сипаттамасы: Темір жол машинисті жеке дәрігер-окулистке келді; дәрігер дальтонизмді анықтады, әсіресе жасыл және қызыл түстерді ажырата алмайды; дәрігер науқасқа оны айтып, жұмысынан бас тартуды ұсынды. Науқас басқа жұмыс жасай алмайтынын және қызметтен кетпейтінін айтты.

1)автономия

:"Халык денсаулығы жане денсаулык сактау жуйесі туралы" 2020 жылы 7 шілдедегі Казакстан Республикасы Кодексінін, 2015 жылы 23 карашадағы Казакстан Республикасы Енбек кодексінін 185-бабынын 86-бабынын 4 жане 6-тармактары,"мемлекеттік корсетілетін кызметтер туралы" 2013 жылы 15 соуірдегі Казакстан Республикасы Занынын 10-бабынын 1-тармары Буйрыкка 2-косымша Міндетін аткарушы Денсаулык сактау министрінін Казакстан Республикаснын 2020 жылы 15 казандары

N° КР ДСМ-131/2020

Жумыс беруші уйыма (касіпорын ) кызмет керсететін медициналык уйыммен немесе кызметкердін тіркелген жері бойынша аумактык медициналык уйыммен бірлесіп:

2)халыктын санитариялык-эпидемиологиялык саламаттылығы саласындағы (онын ішінде келікте)

мемлекеттік орган ведомствосынын аумактык белімшесімен келісілген кызметкерлерді сауыктыру жане енбек жадайларын жаксарту жөніндегі жыл сайыны іс-шаралар жоспарын азірлейді;

3) медициналык тексеруден отпеген немесе денсаулык жадайы бойынша жумыска жарамсыз деп танылған немесе енбекке медициналык карсы керсетілімдері бар адамдарды жумыска жібермейді;

4) кызметкерде касіптік ауру аныкталған жағдайда, корытынды актінін негізінде оны касіптік патология бойынша мамандандырылан көмек керсететін медициналык уйымғакызметкердін енбек (кызметтік) міндеттерін орындауымен аурудын байланысына сараптама жургізу ушін уактылы жіберуді камтамасыз етеді;

5) кызметкерлерді медициналык карап-тексеру натижелері бойынша корытынды актінін усынымдарын

< ҚР Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесi туралы

Ст. 273 ҚР Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесi туралы 2020 жылғы 7 шiлдедегi № 360-VI ҚРЗ

4. Медицина қызметкері құпиясын құрайтын мәліметтерді адамның келісімінсіз беруге мынадай жағдайларда:

2) айналадағыларға қауіп төндіретін аурулардың таралу қатері кезінде, оның ішінде қан, оның компоненттерінің донорлығы, ағзаларды (ағзаның бөлігін) және (немесе) тіндерді (тіннің бөлігін) трансплантаттау кезінде;

Тапсырма:

1. Биоэтикалық мәселені анықтаңыз.

2. Осындай жағдайда Отандық заңнама дәрігерлік құпияны регламенттейме? түсіндіріңіз.

3. Медициналық құпияға машинисттің құқығы бұзылды ма? Түсіндіріңіз.

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева

«Астана медициналық университеті» КеАҚ

«Қоғамдық денаулық және менеджмент» кафедрасы

Мамандығы: «Педиатрия»

Пәні: «Биоэтика»

Курс: 2

Билет № 17

1. Мидың өлімі-бұл мидың өлімі орын алатын жағдай, ал реанимация шараларының көмегімен жүрек қызметі, қан айналымы және тыныс алу қызметі жасанды түрде сақталады, бұл өмірдің көрінуін тудырады.

Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының 2009 жылғы 18 қыркүйектегі No 193-IV кодексіне сәйкес өлім туралы қосу ҚР Денсаулық сақтау министрлігі бекіткен рәсімге сәйкес белгіленген бүкіл бас миының біржола семуін (мидың өлімін) растау негізінде беріледі.

Эвтаназия (грек. ε ε-жақсы + θάνᾰτος-өлім — емделмейтін аурумен ауыратын және осы аурудың салдарынан төзімсіз азап шегетін адамның өмірін тоқтату тәжірибесі.

•

2. Медициналык кызмет этикасы Медициналык этика ( лат. ethica, грек тіліненалганда ethice - адамгершілікті зерделеу), немесе медициналык деонтология ( грек deon- парыз;термин «деонтология» сонгы жылдарданы отандык эдебиетте кенінен колданылуда), - медицина кызметкерлерінін озкасіби міндеттерінорындау барысындагы кагидалар мен этикалыкнормалар жиынтыгы

Медициналык эдеп уш негізгі багыттар

бойынша тула аралык аракатынастардын эр

турлі меселелерінін шешімін уйретіп

аныктайды:

1)медициналык кызметкер-емделуші

2)медициналык кызметкер-емделушінін

бауырластары,

3)медициналык кызметкермен -

медициналык кызметкер

1)Мейірбике--наукас

Мейірбике наукаспен карым катынаста жайдары,устамды мінезде болу керек.Женсіздік агайыншылык. Шамадан тыс кургактак жене ресмилік наукаспен карым катынаста руксат етілмейді.
Наукастын атымен әкесінін атымен шакырганыныз дұрыс.
Наукастын катынасуымен палатадагы керші наукастын диагнозын, емдеу жоспарын талкылауга болмайды.
Наукастын кабылдап журген еміне кудікпен карауға болмайды.
Курделі немесе ауру сезімін айкын ангартатын ем-шаранын алдында наукаска бул ем-шаранын манызды екенін наукасытын айыгуына улес косатынын алдын ала айтып тусіндіру керек. Наукастын жуйкесіне салмак тусірмеу керек

2)Мейірбике мен наукастын туыскандары

әртараптылык, салмактылыкты устамдылыктысактау керек.
Наукас кутушісіне емшаранын дурыс уакытында орындалуы керек екендігін тусіндіру керек.
Өз кузырына туелді әнгімемен шектелуі керек.Диагнозы,онын белгілері, дерттінсоны туралы болжам айтуа тыйым сальнады.
Сурактарга асыкпай салмакты жауап беру керек
Жагдайы ауыр наукасты куту тәртібін уйрету керек.

3)Мейірбике мен дерігер

Ретсіз дерекілік, комсыну карым-катынаска рұқсат етілмейді.
Дерігерлік тагайындауларды айкын жене касіби шеберлікпен дәл уакытында орындау керек.
Кенеттен пайда болган аурудын куйіндегі езгерістер туралы дерігерге жедел мелімет беру;
Ем-шаранын барысында пайда болган кудікті дерігердін өзіне онашада наукасты катыстырмай талкылау керек.

4)Мейірбике мен Мейірбике

Әріптестерімен карым катынаста ретсіз дерекілік жане комсынуга жол бермеу керек;
Ескертулер аурудын жоктыгында әдер сактап істелінуі керек;
Тажірибелі мейірбикелер жас маманга өз тажірибелерімен бөлісуі керек ;
Курделі ахуалдарда бір-біріне кемектесулері керек .

3. Жағдайлық сипаттамасы: Қазіргі таңда биомедициналық зерттеулер аймағында патофизиологиялық үрдістің пайда болуын жақсы түсіну үшін ауруды өршітетін, ДНК мутациясын анықтайтын жағдайлар көбейді. Ғылыми дамудың осы бағытында пайда болатын этикалық мәселелер қатты психологиялық және әлеуметтік мағынасы бар, жеке генетикалық ақпаратын қолдануға қатысты. Зерттеушілер және этикалық комитет үшін негізгі мәселе генетикалық зерттеулер жанұяға байланысты.

Тапсырма: Этикалық комитеттегі генетикалық зерттеулер қандай міндеттерді шешеді.

Жауабы:Қазақстан Республикасында медициналық-генетикалық консультациялардың (бөлімшелердің) қызметі туралы ережені бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 2008 жылғы 7 наурыздағы N 125 Бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2008 жылғы 7 сәуірде Нормативтік құқықтық кесімдерді мемлекеттік тіркеудің тізіліміне N 5178 болып енгізілді. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің 2010 жылғы 9 қыркүйектегі

№ 704 Бұйрығымен.

МГК-ның функциясы

1. МГК туа біткен және тұқым қуалаушылық аурулары мәселелері бойынша кеңес беру-диагностикалық, профилактикалық және ақпараттық-ағартушылық жұмыс қызметін көрсетеді.

2. МКГ функциялау қызмет көрсетілетін халықтың мекен-жайына барынша жақын орналасуды қамтамасыз ете отырып, деңгей бойынша жүргізіледі және аудандық, қалалық, облыстық, республикалық деңгейлерді қамтиды.

3. Аудандық (қалалық) деңгейдегі МГК мыналарды: 1) ауруларды және тұқым қуалаушылық пен туа біткен аурулардан зардап шеккен адамдардың жай-күйін анықтауды, облыстық МКГ-ға жіберуді;

2) ауданның (қала) медициналық қызметкерлері мен халқының арасында медициналық-генетикалық білімді таратуды;

3) ұрықтың генетикалық бұзылуына жүкті әйелдерді генетикалық скринингтік тексеруді;

4) жаңа туылған күннің 4-5 күнінен кешіктірмей нәрестелердің генетикалық скринингін

5) скрининг нәтижесінде аурулары анықталған жағдайда фенилкетонуриямен (бұдан әрі - ФКУ) және туа біткен гипотериозбен (бұдан әрі - ТБГ) ауыратын сырқаттарға инвазивтік диагностика мен емдеу жүргізу үшін облыстық МГК-ға жіберуді;

6) тұқым қуалаушылық және туа біткен аурулары бар адамдарды статистикалық есепке алуды жүргізеді, аумақтық денсаулық сақтау органдарына есеп беру ақпаратын дайындауды жүзеге асырады.

Кафедра меңгерушісі А. К. Тургамбаева