strona muzeum: http://oi.uchicago.edu/ wiki o muzeum
Co można zobaczyć w muzeum z podkreśleniem historii biblijnej:
https://www.christiancourier.com/articles/1130-chicagos-oriental-institute-biblical-archaeology
http://www.bibleandscience.com/tours/museums.htm#Oriental
broszura o Megiddo, gdzie Uniwersytet Chicagowski prowadził wykopaliska:
http://oi.uchicago.edu/pdf/oimp31.pdf
mapka pomieszczen:
http://oi.uchicago.edu/pdf/museum_audio_tours_guide.pdf
CO SIĘ OGLĄDA NA TRASIE BIBLIJNEJ:
201. Gilgamesz
Various themes, plot elements, and characters in the Epic of Gilgamesh can also be found in the Bible, notably in the stories of theGarden of Eden and Noah's Flood.
The parallels between the stories of Enkidu/Shamhat and Adam/Eve have been long recognized by scholars.[11] In both, a man is created from the soil by a god, and lives in a natural setting amongst the animals. He is introduced to a woman who tempts him. In both stories the man accepts food from the woman, covers his nakedness, and must leave his former realm, unable to return. The presence of a snake that steals a plant of immortality from the hero later in the epic is another point of contact.
Andrew R. George submits that the flood story in Genesis 6–8 matches the Gilgamesh flood myth so closely, "few doubt" that it derives from the Mesopotamian account.[12] What is particularly noticeable is the way the Genesis flood story follows the Gilgamesh flood tale "point by point and in the same order", even when the story permits other alternatives.[13]
In a 2001 Torah commentary released on behalf of the Conservative Movement of Judaism, rabbinic scholar Robert Wexler stated: "The most likely assumption we can make is that both Genesis and Gilgamesh drew their material from a common tradition about the flood that existed in Mesopotamia. These stories then diverged in the retelling."[14]
202. Hammurabi
In the Tanakh or Old Testament, Amraphel was a king of Shinar (Babylonia, broadly speaking) in Genesis xiv.1 and 9, who invaded the west along with Chedorlaomer, king of Elam, and others, and defeated Sodom and the other Cities of the Plain in the Battle of the Vale of Siddim.
Beginning with E. Schrader (Cuneiform Inscriptions and the Old Testament, vol II (1888), pp 299ff) this king was usually associated with Hammurabi, who ruled in Babylon from 1792 BC until his death in 1750 BC. However, according to The Oxford Companion to the Bible, this view has been largely abandoned in recent years. According to John Van Seters in Abraham in History and Tradition, the existence of Amraphel is unconfirmed by any sources outside the Bible.
204. Lamassu
Lamassu – w sztuce asyryjskiej posąg wyobrażający skrzydlatego byka o ludzkiej, brodatej twarzy, czyli tzw. istotę zoomorficzną. Ta monumentalna rzeźba wywodzi się jeszcze z tradycji sumeryjskiej, gdzie byk łączony był z bogiem Księżyca Nanną, ale bezpośrednio Asyryjczycy przejęli je od Hetytów. Odkryto je podczas wykopalisk niemal w każdej stolicy asyryjskiej (Kalchu, Dur-Szarrukin i Niniwie).
Głowę lamassu zazwyczaj zdobi tiara z rogami symbolizującymi jego potęgę. Broda z kolei symbolizuje mądrość, a oznaką magicznej mocy jest pas, którym jest opasany jego tułów. Niektóre lamassu miały lwie łapy, co miało dodawać im cech tego zwierzęcia, jest to jednak późniejsza tradycja. Posągi lamassu wykonane były w technice reliefu przechodzącego w rzeźbę pełną. Najczęściej miały rozmiary ok. 3-4 m.
Dość ciekawym rozwiązaniem było przedstawienie lamassu z pięcioma nogami, jeśli je wszystkie policzyć. Wynikało to z pewnej konwencji przedstawiania tego typu posągów w sztuce asyryjskiej, wg której z jednej strony lamassu miał pełnić funkcję rzeźby frontowej, a więc patrząc z przodu widziało się głowę, tors i dwie nogi, które tworzyły stojącą, nieruchomą postać strażnika, przy niewidocznej dalszej części – czyli figurę w pełni statyczną; z kolei patrząc z boku widziało się figurę kroczącą (z czterema nogami), co dawało efekt poruszającego się naprzód lamassu jako figury dynamicznej.
Lamassu, zazwyczaj w parach, znajdowały się przy monumentalnych wejściach do pałaców oraz w samych pałacach przy wejściach, np. do sal tronowych, gdzie miały pełnić funkcję strażników. W kulturze Mezopotamii był to duch opiekuńczy. Ten element zdobniczy został przejęty przez sztukę perską.
CUNEIFORM - PISMO KLINOWE
Pismo klinowe – najstarsza, na Bliskim Wschodzie, odmiana pisma, stworzona najprawdopodobniej przez Sumerów ok. 3500 lat przed naszą erą. Pierwotnie było złożone z przedstawień rysunkowych, które wyobrażały przedmioty albo jeden charakterystyczny ich element, a przy bardziej abstrakcyjnych pojęciach – kompozycje symboliczne. Na początku system był całkowicie ideograficzny (obrazkowy). Każdy znak miał znaczenie podstawowe, do którego dochodziły znaczenia poboczne. Nazwa pochodzi od kształtu znaków odciskanych na glinianych tabliczkach za pomocą kawałka trzciny. Jego powstanie, w IV tysiącleciu p.n.e., związane było z administracyjnymi i gospodarczymi potrzebami rozwijającej się coraz bardziej cywilizacji. Do największego rozkwitu doszło w XIV-XIII w. p.n.e. z uwagi na wagę języka akadyjskiego na Bliskim Wschodzie, w którym było zapisywane. Pismo klinowe używane było aż do okresu panowania na Bliskim Wschodzie hellenistycznej dynastii Seleucydów w II w. p.n.e.
CHERUBY
Cheruby w Biblii i tradycji כרובים
Biblia, która wzmiankuje o cherubach około 100 razy, przedstawia je zazwyczaj jako ogromne, hybrydowate istoty o orlich skrzydłach, ludzkich twarzach i tułowiu na poły lwa, na poły wołu. Prorok Ezechiel w swej wizji Bożego Tronu ujrzał w jego pobliżu cztery cheruby. Każdy z nich miał po dwie pary skrzydeł: Gdy szły, słyszałem poszum ich skrzydeł jak szum wielu wód, jak głos Wszechmogącego, odgłos ogłuszający jak zgiełk obozu żołnierskiego (Ez 1, 24). Ich całe ciało – plecy, ręce, skrzydła [...] u wszystkich wypełnione były oczami (symbol wiedzy, por. Ez 10, 12; zob. również Ap 4, 6-8).
Według niektórych teologów, cheruby zarządzają światem materialnym. Pismo Święte dodaje, że cheruby pełniły także funkcje strażników ogrodu w Edenie, gdzie strzegły drzewa życia – po wygnaniu stamtąd pary pierwszych ludzi. Znajduje to pewną analogię w ogromnych posągach skrzydlatych wołów o ludzkich twarzach, strzegących wejść świątyń i pałaców w Mezopotamii (lamassu).
Z kolei w opisach arki przymierza wspomina się o posągach cherubów, stojących po obu jej stronach i osłaniających ją skrzydłami rozpostartymi ponad wiekiem arki. Godne uwagi paralele kananejskie to płaskorzeźby w kości słoniowej odkryte w Megiddo (ok. 1200 przed Chr.) oraz sarkofag Ahirama z Fenicji (ok. 1000 przed Chr.); na obu pojawiają się skrzydlate cheruby, wspierające tron miejscowego władcy.
Również w świątyni jerozolimskiej drzwi i ściany tej budowli przyozdobiono reliefami cherubów i palm (por. 1 Krl 6, 29-35). Prawdopodobnie symbolika ta była odwołaniem do ogrodu w Edenie, gdzie cheruby strzegły drzewa życia, przedstawianego zwykle jako palma daktylowa. Wygnawszy zaś człowieka, Bóg postawił przed ogrodem Eden cherubów i połyskujące ostrze miecza, aby strzec drogi do drzewa życia (Rdz 3, 24)[1].
SŁUPEK SENNACHERYBA - SENNACHERIB’S PRISM
wiki o Sennacherybie wiki o Hiskiaszu/Ezechiaszu o tunelu Hiskiasza
Wojna Sennacheryba z Ezechiaszem według Biblii
Przebieg kampanii wojennej Sennacheryba przeciwko Judzie opisują księgi biblijne: Druga Księga Kronik (32; 1-23) oraz Druga Księga Królewska (18; 13-36).
2 KRONIK:
1 Po tych wydarzeniach i po tych dowodach wierności nadciągnął Sennacheryb, król asyryjski. Przybył do Judy, obległ warowne miasta i rozkazał je zdobyć.
2 Gdy spostrzegł Ezechiasz, że wtargnął Sennacheryb i że zwrócił się do walki przeciw Jerozolimie,
3 postanowił wówczas ze swymi dowódcami i wojownikami zatkać źródła wody, które były na zewnątrz miasta, a oni mu pomogli.
4 Zgromadził się liczny tłum ludu, który zatkał wszystkie źródła oraz strumień, płynący pośrodku ziemi, mówiąc: "Po co wchodzący królowie asyryjscy mają znaleźć wiele wody?"
5 Nabrawszy odwagi, naprawił wszystkie zburzone mury, wzniósł na nich wieże, a na zewnątrz drugi mur. Umocnił Millo Miasta Dawidowego i przygotował wielką liczbę oszczepów i tarcz.
6 Wyznaczył dowódców wojennych nad ludem, zgromadził ich u siebie na placu bramy miejskiej, gdzie przemówił do ich serc, oświadczając:
7 "Bądźcie mężni i mocni, nie bójcie się i nie dajcie się zastraszyć królowi asyryjskiemu ani temu mnóstwu, które jest z nim, z nami bowiem jest Ktoś większy niż z nim.
8 Z nim jest ramię cielesne, a z nami Pan, nasz Bóg, aby nas wspierać i aby toczyć nasze boje". Lud na słowa króla judzkiego, Ezechiasza, nabrał otuchy.
9 Sennacheryb, król asyryjski, który wtedy z całym swym wojskiem był w Lakisz, wysłał swoje sługi do Jerozolimy - do Ezechiasza, króla judzkiego, i do wszystkich ludzi z Judy, którzy byli w Jerozolimie, z tym poselstwem:
10 "Tak mówi Sennacheryb, król asyryjski: Na czym wy opieracie swoje nadzieje, że przebywacie tak oblężeni w Jerozolimie?
11 Może Ezechiasz zwodzi was, abyście wydali siebie na śmierć z głodu i z pragnienia, mówiąc: "Nasz Pan Bóg wybawi nas z ręki króla asyryjskiego"?
12 Czyż to nie on, Ezechiasz, poznosił Jego wyżyny i ołtarze, a potem rzekł do Judy i Jerozolimy: "Przed jednym ołtarzem będziecie pokłon oddawać [Bogu] i na nim palić kadzidło"?
13 Czyż nie wiecie, co uczyniłem ja i moi przodkowie wszystkim narodom krajów? Czy naprawdę zdołali bogowie tych narodów i wszystkich ziem wybawić ich kraje z mojej ręki?
14 Który spośród wszystkich bogów tych narodów, które moi przodkowie klątwą przeznaczyli na zniszczenie, zdołał wybawić swój naród z mojej ręki? Czyżby więc mógł wasz Bóg wybawić was z mojej ręki?
15 Niech was teraz Ezechiasz nie oszukuje i nie zwodzi was czymś podobnym. Nie wierzcie mu, albowiem żaden bóg jakiegokolwiek narodu lub królestwa nie zdoła wybawić swego narodu z mojej ręki lub z ręki moich przodków. Tym bardziej wasz Bóg nie wybawi was z mojej ręki".
16 Słudzy jego jeszcze więcej mówili przeciw Panu Bogu i Jego słudze Ezechiaszowi.
17 Sennacheryb napisał też list, aby wydrwić Pana, Boga Izraela, mówiąc o Nim: "Podobnie jak bogowie innych narodów ziemi nie wybawili swych ludów z mojej ręki, tak samo nie wybawi swego ludu z mojej ręki Bóg Ezechiasza".
18 Krzyczeli ponadto donośnym głosem w języku hebrajskim do ludu w Jerozolimie, który był na murach, aby ich przestraszyć i przerazić, i tak zdobyć miasto.
19 O Bogu Jerozolimy mówili, jak się mówi o bogach ludów ziemi, którzy są dziełem rąk ludzkich.
Skuteczność modlitwy
20 Król Ezechiasz i prorok Izajasz, syn Amosa, modlili się w tej sprawie, wołając ku niebu.
21 Wtedy Pan wysłał anioła, który wytępił wszystkich dzielnych wojowników oraz książąt i dowódców wraz z naczelnikami w obozie króla asyryjskiego. Musiał więc wrócić do swego kraju ze wstydem na twarzy. Wszedł potem do świątyni swego bożka, a właśni jego synowie sprawili, że padł pod mieczem.
22 Tak to Pan ocalił Ezechiasza i mieszkańców Jerozolimy z ręki Sennacheryba, króla asyryjskiego, i z ręki wszystkich <nieprzyjaciół>. Obdarzył ich pokojem na wszystkich granicach.
23 Wielu wówczas przynosiło do Jerozolimy ofiary Panu i kosztowne dary dla króla judzkiego, Ezechiasza, który po tych wydarzeniach wzrósł w oczach wszystkich narodów.
2 KRÓLEWSKA:
13 W czternastym roku panowania króla Ezechiasza najechał Sennacheryb, król asyryjski, wszystkie warowne miasta judzkie i zdobył je.
14 Wtedy Ezechiasz, król judzki, wysłał poselstwo do króla asyryjskiego do Lakisz ze słowami: "Zbłądziłem. Odstąp ode mnie! Cokolwiek [jako karę] mi nałożysz, to poniosę". Król asyryjski wymierzył Ezechiaszowi, królowi Judy, trzysta talentów srebra i trzydzieści talentów złota.
15 I Ezechiasz dostarczył wszystkich pieniędzy, które znajdowały się w świątyni Pańskiej i w skarbcach pałacu królewskiego. 1
6 W tym samym czasie Ezechiasz kazał oderwać obicia drzwi i futryn świątyni Pańskiej, które król judzki Ozjasz kazał obić metalem - i dał je królowi asyryjskiemu.
Bluźniercza mowa rabsaka
17 Z Lakisz król asyryjski posłał naczelnego dowódcę, przełożonego dworzan i rabsaka z licznym wojskiem do Jerozolimy, przeciw królowi Ezechiaszowi. Wyruszyli i przyszli do Jerozolimy, zatrzymali się przy kanale wyższej sadzawki na drodze Pola Folusznika
18 i polecił zawołać króla. Wyszli do nich: zarządca pałacu Eliakim, syn Chilkiasza, pisarz Szebna i pełnomocnik Joach, syn Asafa.
19 Wtedy rabsak odezwał się do nich: "Powiedzcie Ezechiaszowi: Tak mówi wielki król, król asyryjski: Cóż to za bezpieczeństwo, któremu zaufałeś?
20 Myślisz może, iż próżne słowa zdołają zastąpić radę i siłę do walki? W kimże pokładasz ufność, że się przeciwko mnie zbuntowałeś?
21 Oto ty się opierasz na Egipcie, na tej nadłamanej lasce trzcinowej, która gdy się kto oprze na niej, wchodzi w dłoń i przebija ją. Takim jest faraon, król egipski, dla wszystkich, którzy na nim polegają.
22 Jeśli mi powiecie: "W Panu, Bogu naszym, położyliśmy ufność", to czyż On nie jest tym, którego wyżyny i ołtarze poznosił Ezechiasz, nakazując Judzie i Jerozolimie: Przed tym tylko ołtarzem w Jerozolimie, będziecie pokłon oddawać [Bogu]?
23 Teraz więc, proszę, zrób zakład z panem moim, królem asyryjskim! Dam ci dwa tysiące koni, jeżeli zdołasz wystawić do nich jeźdźców.
24 Jak zmusisz do odwrotu namiestnika, jednego z najmniejszych sług pana mego? Lecz ty zaufałeś Egiptowi, ze względu na rydwany i jazdę.
25 A teraz czyż to ja wbrew woli Pańskiej wyruszyłem przeciwko temu miejscu, aby je pustoszyć? Pan powiedział do mnie: "Wyrusz przeciwko temu krajowi i spustosz go!""
26 Eliakim, syn Chilkiasza, Szebna i Joach powiedzieli do rabsaka: "Mów, prosimy, do sług twoich po aramejsku, gdyż rozumiemy [ten język]; nie mów do nas po hebrajsku wobec słuchającego ludu, który jest na murach".
27 Lecz rabsak im odrzekł: "Czy do pana twego i do ciebie posłał mię pan mój, abym mówił te słowa? Czy raczej do ludzi, którzy siedzą na murach [skazani] na jedzenie swego kału i picie swego moczu razem z wami?"
28 Stał więc rabsak i wołał donośnym głosem po hebrajsku tymi słowami: "Słuchajcie słów wielkiego króla, króla asyryjskiego!
29 Tak mówi król: Niech was nie zwodzi Ezechiasz, ponieważ nie potrafi was ocalić z mojej ręki,
30 i niech was Ezechiasz nie ożywia nadzieją w Panu, zapewniając: Pan wybawi nas na pewno i nie wyda miasta tego w ręce króla asyryjskiego.
31 Nie słuchajcie Ezechiasza, bo tak mówi król asyryjski: Zawrzyjcie ze mną pokój i mnie się poddajcie! A będziecie jedli owoce ze swej winorośli i ze swego drzewa figowego, i będziecie pili wodę każdy ze swej cysterny,
32 aż przyjdę zabrać was do kraju, który jest podobny do waszego - kraju zboża i moszczu, kraju chleba i winnic, kraju oliwy i miodu, abyście żyli, a nie umarli. Nie słuchajcie Ezechiasza, ponieważ oszukuje was, mówiąc: Wybawi nas Pan!
33 Czy naprawdę bogowie narodów zdołali wybawić każdy swój kraj z ręki króla asyryjskiego?
34 Gdzie są bogowie Chamatu i Arpadu, gdzie bogowie Sefarwaim, <Heny i Iwwy? Gdzie są bogowie Samarii?> Czy wybawili Samarię z mojej ręki?
35 Którzy spośród wszystkich bogów tych krajów wybawili swe kraje z mojej ręki, żeby miał Pan wybawić z mojej ręki Jerozolimę?"
36 Lud milczał i nie odpowiedział mu ani słowa, bo taki był rozkaz królewski: "Nie odpowiadajcie mu!"
37 Z rozdartymi więc szatami przyszli do króla zarządca pałacu Eliakim, syn Chilkiasza, pisarz Szebna i syn Asafa, pełnomocnik Joach, i oznajmili mu wypowiedź rabsaka.
1 Gdy to usłyszał król Ezechiasz, rozdarł swe szaty, okrył się worem i udał się do świątyni Pańskiej.
2 Potem posłał Eliakima, zarządcę pałacu, Szebnę, pisarza i starszych kapłanów obleczonych w wory, do proroka Izajasza, syna Amosa,
3 by mu powiedzieli: "Tak mówi Ezechiasz: Ten dzień jest dniem utrapienia i kary, i hańby! Albowiem dojrzały dzieci do swoich narodzin, a nie ma siły do ich porodzenia!
4 Może Pan, Bóg twój, raczy usłyszeć <wszystkie> słowa rabsaka, którego przysłał król asyryjski, jego pan, aby znieważać Boga żywego i ukarze go za słowa, które usłyszał Pan, Bóg twój. Przeto wznieś modlitwę za Resztę, która jeszcze pozostaje".
5 Przyszli więc słudzy króla Ezechiasza do Izajasza.
6 Izajasz zaś rzekł do nich: "Tak powiecie waszemu panu: Tak mówi Pan: Nie bój się słów, które usłyszałeś, a którymi pachołcy króla asyryjskiego Mi bluźnili!
7 Oto Ja spowoduję w nim takie usposobienie, że na wiadomość, którą usłyszy, wróci do swego kraju, i sprawię, że w swoim kraju padnie od miecza".
8 Wrócił rabsak i zastał króla asyryjskiego zdobywającego Libnę. Posłyszał bowiem, że [król] ustąpił spod Lakisz.
9 Gdy [król] otrzymał wieść o Tirhace, królu Kusz, głoszącą: "Wyruszył na wojnę przeciw tobie", <powtórnie> wyprawił posłów do Ezechiasza, polecając:
10 "Tak powiecie Ezechiaszowi, królowi judzkiemu: Niech twój Bóg, w którym położyłeś nadzieję, nie zwodzi cię zapewnieniem: Nie będzie wydana Jerozolima w ręce króla asyryjskiego!
11 Oto ty słyszałeś, co zrobili królowie asyryjscy wszystkim krajom, przeznaczając je na zagładę, a ty miałbyś ocaleć?
12 Czy bogowie narodów, które moi przodkowie wyniszczyli, ocalili je? Gozan, Charan, Resef i Edomitów, którzy byli w Telassar?
13 Gdzie jest król Chamatu i król Arpadu, i król miasta Sefarwaim, Heny i Iwwy?"
Modlitwa Ezechiasza w świątyni
14 Ezechiasz wziął list z rąk posłów i przeczytał go, następnie poszedł do świątyni Pańskiej i rozwinął go przed Panem.
15 I zanosił modły Ezechiasz przed obliczem Pańskim, mówiąc: "Panie, Boże Izraela! Który zasiadasz na cherubach, Ty sam jeden jesteś Bogiem wszystkich królestw świata. Tyś uczynił niebo i ziemię.
16 Nakłoń, Panie, Twego ucha, i usłysz! Otwórz, Panie, Twoje oczy, i popatrz! Słuchaj słów Sennacheryba, które przesłał, by znieważać Boga żywego.
17 To prawda, o Panie, że królowie asyryjscy wyniszczyli narody i ich kraje. 18 W ogień wrzucili ich bogów, bo ci nie byli bogami, lecz tylko dziełem rąk ludzkich - z drzewa i z kamienia - więc ich zniszczyli.
19 Teraz więc, Panie, Boże nasz, wybaw nas z jego ręki! I niech wiedzą wszystkie królestwa ziemi, że Ty sam jesteś Bogiem, o Panie!"
Bóg odpowiada przez Izajasza
20 Wówczas Izajasz, syn Amosa, posłał Ezechiaszowi oświadczenie: Tak mówi Pan, Bóg Izraela: "Wysłuchałem tego, o co modliłeś się do Mnie w sprawie Sennacheryba, króla Asyrii.
21 Oto wyrocznia, jaką wydał Pan co do niego:
[...]
Zagłada wojska Sennacheryba
35 Tejże samej nocy wyszedł Anioł Pański i pobił w obozie Asyryjczyków sto osiemdziesiąt pięć tysięcy ludzi. Rano, kiedy wstali, oto ci wszyscy byli martwymi ciałami.
36 Sennacheryb, król asyryjski, zwinął więc obóz i odszedł. Wrócił się i pozostał w Niniwie.
37 A gdy oddawał pokłon w świątyni swego boga, Nisroka, [synowie jego], Adramelek i Sareser, zabili go mieczem, a sami zbiegli do kraju Ararat. Syn zaś jego, Asarhaddon, został w jego miejsce królem.
The Destruction of Sennacherib George Gordon, Lord Byron (from Hebrew Melodies, 1815)
The Assyrian came down like the wolf on the fold,
And his cohorts were gleaming in purple and gold;
And the sheen of their spears was like stars on the sea,
When the blue wave rolls nightly on deep Galilee.
Like the leaves of the forest when Summer is green,
That host with their banners at sunset were seen:
Like the leaves of the forest when Autumn hath blown,
That host on the morrow lay withered and strown.
For the Angel of Death spread his wings on the blast,
And breathed in the face of the foe as he passed;
And the eyes of the sleepers waxed deadly and chill,
And their hearts but once heaved, and for ever grew still!
And there lay the steed with his nostril all wide,
But through it there rolled not the breath of his pride;
And the foam of his gasping lay white on the turf,
And cold as the spray of the rock-beating surf.
And there lay the rider distorted and pale,
With the dew on his brow, and the rust on his mail:
And the tents were all silent, the banners alone,
The lances unlifted, the trumpet unblown.
And the widows of Ashur are loud in their wail,
And the idols are broke in the temple of Baal;
And the might of the Gentile, unsmote by the sword,
Hath melted like snow in the glance of the Lord!
CZARNY OBELISK SALMANASARA
Czarny obelisk Salmanasara III – kamienny, czworoboczny obelisk odnaleziony w 1846 roku przez Austena H. Layarda w czasie wykopalisk w Kalchu (obecne Nimrud w północnym Iraku)[1]. Upamiętnione na nim zostały militarne dokonania asyryjskiegokróla Salmanasara III (858-825 p.n.e.). Zabytek ten znany jest przede wszystkim z umieszczonego na nim przedstawienia Jehu, wzmiankowanego w Biblii króla Izraela. Obecnie obelisk znajduje się w zbiorach British Museum.
Władcy asyryjscy stawiali obeliski w określonych celach. Umieszczano na nich swego rodzaju polityczną propagandę. Pomniki miały za zadanie świadczyć o doniosłych dokonaniach panujących. W odróżnieniu od sumeryjskich, akadyjskich i egipskich płaskorzeźb, na których przedstawione sceny miały charakter symboliczny, płaskorzeźby asyryjskie charakteryzowały się realizmem. Dlatego Czarny obelisk jest ważnym źródłem dla odtworzenia realiów historycznych czasów Salmanasara III.
Obelisk powstał pod koniec panowania Salmanasara III. W roku 825 p.n.e. wystawiony został w mieście Kalchu. W Asyrii trwała wówczas wojna domowa o władzę pomiędzy synami Salmanasara III.
Czarny obelisk Salmanasara III wykonany został z czarnego wapienia. Ma wysokość 1,98 metra i szerokość 0,46 metra[1]. Szczyt obelisku zwęża się schodkowo ku górze. Na każdym z jego czterech boków znajduje się pięć umieszczonych jeden nad drugim paneli z przedstawieniami reliefowymi. Panele te są częściami pięciu ułożonych w układzie pasowym scen obiegających obelisk dookoła. Każdej scenie towarzyszy umieszczona ponad nią inskrypcja w piśmie klinowym wyjaśniająca co zostało na niej przedstawione. Inskrypcje klinowe pokrywają również szczyt i dół obelisku.
Każda z pięciu scen przedstawia składanie trybutu przed władcą asyryjskim. oPIS jEHU:
- „trybut od Jehu, z rodu Omri” (akad. ma-da-tu ša2 mia-u2-a DUMU mhu-um-ri-i) – według roczników Salmanasara III złożenie trybutu przez Jehu, króla północnego królestwa Izraela, miało miejsce w 18 roku panowania asyryjskiego króla (841 r. p.n.e.)[3].
inskrypcja nad sceną: „Trybut od Jehu, z rodu Omri. Otrzymałem od niego: srebro, złoto, złotą misę, złotą wazę z ostro zakończonym dnem, złote kubki, złote naczynia, cynę, berło (godne) królewskiej ręki, włócznie”[3]
JEHU: יֵהוּא
Jehu (hebr. יֵהוּא , On jest Jahwe, w tekstach asyryjskich: Jaua) – postać biblijna zeStarego Testamentu, syn Jozafata, syna Nimsziego, władca starożytnego królestwa północnego Izraela w l. 841-814 r. p.n.e.[1]
Początkowo jeden z dowódców wojskowych króla Jorama, później, podburzony przez proroka Elizeusza, wywołał powstanie religijne, w wyniku którego wyeliminowana została ze sceny politycznej dynastia Omrydów. Krwawe prześladowania Jehu miały na celu przywróceniu religii jahwistycznej, chociaż sam król nie zdelegalizował kultu najstarszego bożka królestwa − złotego cielca.
Za panowania Jehu kraj został zaatakowany przez króla Aramejczyków Chazaela: W owym czasie Pan zaczął uszczuplać Izraela: Chazael pobił Izraelitów na całym ich obszarze, od Jordanu na wschód słońca, cały obszar Gileadu, Gadytów, Rubenitów, Manassytów – od Aroeru, który leży nad rzeką Arnon – Gilead i Baszan (2Krl 10,32-33, cyt. za Biblią Tysiąclecia).
Pojawia się w II Księdze Królewskiej, w rozdz. 9-10
MEGIDDO
Zdjęcia z Megiddo dużo zdjęć z Megiddo krótka historia
Megiddo (hebr. מגידו; arab. المجیدو, Tell al-Mutesellim) – park narodowy obejmujący park archeologiczny starożytnego miasta z XVIII-VI wieku p.n.e. Obecnie jest to wzgórze TellMegiddo (pol. Wzgórze Megiddo) z jednym z najważniejszych i najbardziej imponujących stanowisk archeologicznych w Izraelu. W 2005 roku obszar został zarejestrowany wraz z ruinami miast Chasor i Beer Szewy na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO.
Wzgórze z ruinami miasta Megiddo jest położone na wysokości 155 metrów n.p.m., na granicy Doliny Jezreel i równiny Ramat Menasze w Dolnej Galilei. Na zachodzie znajduje się masyw górski Karmel, z którego spływają strumienie Megiddo (na północny zachód od wzgórza) i Keini (na południe). Na południowy zachód od wzgórza jest położony kibucMegiddo.
Historia[edytuj]
Tutejsze wzgórze zajmuje strategiczną pozycję, która umożliwia kontrolowanie głównego przejścia między górami Karmel i Manassesa, którym przechodził starożytny szlak handlowy, będący zachodnią nadmorską odnogą szlaku Via Maris, łączącego Egipt z Asyrią. Poniżej wzgórza była położona żyzna Dolina Jezreel. Takie strategiczne położenie powodowało, że już od najdawniejszych czasów znajdowały się tutaj ludzkie siedliska. Strona kontrolująca wzgórze posiadała silną pozycję i mogła czerpać wpływy z handlu. W dolinie poniżej dochodziło do historycznych bitew.
Najstarsze ślady osadnictwa pochodzą z chalkolituz IV tysiąclecia p.n.e. W owym czasie istniała tutaj niewielka wioska. Na początku III tysiąclecia p.n.e.(epoka brązu) Megiddo było już miastem otoczonymmurami obronnymi. Domy były położone przy utwardzonych ulicach, które z czasem wyposażono w kanalizację[1]. W następnych wiekach miasto było kilkakrotnie niszczone i odbudowywane, aż w pierwszej połowie II tysiąclecia p.n.e. stało się jednym z centrów administracyjnych Egiptu. W XX wieku p.n.e.Megiddo było warownym miastem z bogatą świątynią. Po kolejnej przebudowie miasta zauważalne jest wyodrębnienie się władzy świeckiej od religijnej - powstał pałac w pobliżu bramy miejskiej. Prace archeologiczne odkryły między innymi tzw. "wyżynę" kananejską - wielki kopiec o charakterze kultowym (XIX wiek p.n.e.), system zaopatrzenia miasta w wodę, mury obronne wraz z bramami, zbudowane w podobny sposób jak w Gezer i Chasor, rzeźby z kości słoniowej (pochodzące z Egiptu i Lewantu)[1].
Na początku XV wieku p.n.e. miasto weszło w koalicję z Kananejczykami, którzy mieli wsparcie militarne imperium Mitanni. W 1478 roku p.n.e. Megiddo otwarcie wystąpiło przeciwko władzy egipskiej. Doszło wówczas do bitwy pod Megiddo, w której wojska faraona Totmesa III rozbiły koalicję książąt syryjskich. Samo miasto zostało zdobyte i zniszczone[2]. Około 1350 roku p.n.e. miasto zostało ponownie zniszczone i odbudowane. W połowie XII wieku p.n.e. na tutejsze wybrzeża zaczęły napływać Ludy Morza, za których sprawą Megiddo zostało zniszczone i przez kolejne stulecie pozostawało opuszczone[3]. Mniej więcej w połowie XI wieku p.n.e. Megiddo było ponownie warownym miastem, zamieszkanym przez Filistynów. W drugiej połowie X wieku p.n.e. zostało splądrowane przez egipskie wojska faraona Szeszonka I, który jednak szybko wycofał się z tego obszaru[4]. Po odbudowie weszła w skład zjednoczonego królestwa Izraela. Za panowania króla Salomona w IX wieku p.n.e. miasto zostało rozbudowane. Zajmowało powierzchnię około 6 hektarów i było otoczone potężnymi murami o szerokości 3,5 metrów i wysokości 6 metrów. Pusta przestrzeń pozostawiona we wnętrzu murów, służyła jako magazyny. Po rozpadzie królestwa, Megiddo weszło w skład północnego Królestwa Izraela. Za panowania króla Omri wybudowano nową bramę obronną, a z czasów króla Achaba pochodzą stajnie. Około 835 roku p.n.e. Królestwo Izraela najechał asyryjski król Chazael, który zniszczył Megiddo i całe północne królestwo Izraela. Następni królowie izraelscy zręcznie odzyskali utracone terytorium i rozpoczęli odbudowę zniszczonej twierdzy. Wybudowano w niej olbrzymie stajnie, mogące pomieścić nawet kilkaset koni. Rozbudowując fortyfikacje wykopano głęboki tunel podziemny umożliwiający dostęp do źródeł wody[5]. Po śmierci króla Jeroboam II doszło do wewnętrznej walki o władzę, dzięki czemu Asyryjczycy z łatwością podbili Izrael. W 734 roku p.n.e. Megiddo zostało zdobyte, jednak tym razem nie zniszczono go. Miasto zostało przekształcone w nowe centrum asyryjskiej administracji, a tutejsze stajnie koni były siedzibą elitarnej jednostki jazdy asyryjskiej. Prowadziła ona wojny z położonym na południu Królestwem Judy. Podczas panowania króla judzkiego Jozjasza doszło do załamania potęgi Asyrii. Jozjasz podjął próbę powstrzymania Egiptu przed zajęciem obszarów dawnego północnego Królestwa Izraela i zastąpił drogę wojskom faraona Necho II pod Megiddo w 609 roku p.n.e. Bitwa pod Megiddo zakończyła się klęską, a sam król poległ. Miasto Megiddo zostało zniszczone i nigdy już nie odzyskało swojej świetności[6]. Pod koniec IV wieku p.n.e. wojska macedońsko-greckie podbiły Azję Mniejszą, Syrię i Fenicję.Aleksander Macedoński założył w Megiddo nowe miasto, było ono jednak położone poza starożytnym Tell Megiddo. W kolejnych wiekach miejsce to było opuszczone, a jedyną osadą była pobliska arabska wioska. Dopiero w latach 1903-1905 w Megiddo przeprowadzono pierwsze prace archeologiczne, które nadzorował Gottlieb Schumacher.
Podczas I wojny światowej okolica stała się widownią kolejnej bitwy pod Megiddo. Wojska brytyjskie złamały opór Turków i przejęły kontrolę nad Palestyną. W latach 1925-1939 prace archeologiczne w Megiddo prowadzili archeolodzy z University of Chicago. Od 1960 roku wykopaliska prowadził Izrael Finkelstein i David Usiszkin. Kiedy w 1964 roku papież Paweł VI odwiedził Ziemię Świętą, ze względu na znaczenie Megiddo dla judaizmu i chrześcijaństwa, wybrał to miejsce na spotkanie z prezydentem Izraela Zalmanem Szazar i premierem Lewi Eszkolem.
Sedz. 1:27-28
27. Nie wypędził też Manases obywateli z Betsean i z miasteczek jego, ani z Tanach i z miasteczek jego, ani obywateli z Dor i z miasteczek jego, ani obywateli z Jeblam i z miasteczek jego, ani obywateli z Megiddo i z miasteczek jego; i począł Chananejczyk mieszkać w onej ziemi.
28. A gdy się zmocnił Izrael, uczynił Chananejczyka hołdownikiem, a nie wygnał go.
(BG)
2 Król. 23:29-30
29. Za dni jego wyciągn¹³ Farao Necho, król Egipski, przeciw królowi Assyryjskiemu ku rzece Eufrates; wyjecha³ te¿ król Jozyjasz przeciwko niemu, którego on zabi³ w Megiddo, gdy go ujrza³.
30. I przywieŸli go s³udzy jego umar³ego z Megiddo, a przyprowadzili go do Jeruzalemu, i pogrzebli go w grobie jego. Potem wzi¹wszy lud onej ziemi Joachaza, syna Jozyjaszowego, pomazali go, i królem go postanowili miasto ojca jego.
(BG)
Obj. 16:16
16. I zgromadził ich na miejsce, które zowią po żydowsku Armagieddon.
(BG)