15ήμερο Ενημερωτικό Δελτίο

Πολιτικής και Οικονομικής Τεκμηρίωσης

# 12

16 Μαρτίου 2012

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

[1] Παρατηρητήριο Οικονομικών Εξελίξεων και Τάσεων        

[1.α] Το Νέο Τοπίο του Χρέους Μετά το PSI        

Το PSI        

Επίπτωση του PSI στη βιωσιμότητα του χρέους        

Το νέο τοπίο του δημόσιου χρέους        

[1.β] Εμπιστευτικό έγγραφο του IIF: Στο 1 τρις εκτιμάται το κόστος μιας άτακτης χρεοκοπίας της Ελλάδας        

[1.γ] Το Χρέος των Νοικοκυριών στην Ελλάδα        

Πόσο αυξήθηκε ο τραπεζικός δανεισμός των νοικοκυριών;        

Γιατί αυξήθηκε ο τραπεζικός δανεισμός των νοικοκυριών;        

Πόσο αυξήθηκαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια;        

Προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά        

[2] Παρατηρητήριο Πολιτικών Τάσεων        

[2.α] Η Νέα Δημοκρατία και η Διαπραγμάτευση για Μισθούς και Συντάξεις        

[2.b] Βαδίζοντας προς τις εκλογές: Διασπασμένη η Αριστερά; Για κοιτάξτε και το αστικό μπλοκ!        

[2.γ] Οι Προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τον Εκδημοκρατισμό του Πολιτικού Συστήματος        

[3] Παρατηρητήριο Ευρωπαϊκών και διεθνών Θεμάτων        

[3.α] Το Πρόγραμμα «Ήλιος»        

[3.β] Η Κρίση στην Ευρωζώνη από την Ευρασιατική Πλευρά        

[1] Παρατηρητήριο Οικονομικών Εξελίξεων και Τάσεων

Το Παρατηρητήριο Οικονομικών Εξελίξεων και Τάσεων παρακολουθεί και αποτυπώνει τις κυριότερες εξελίξεις της κυβερνητικής πολιτικής για την οικονομία, καθώς και καταγράφει σημαντικές τάσεις ή μεταστροφές στην πορεία της οικονομίας. Επιπλέον, παρακολουθεί τις κυριότερες εκθέσεις και μελέτες διεθνών και εγχώριων οργανισμών σχετικά με την ελληνική και ευρωπαϊκή οικονομία, ενώ επίσης καταγράφει τις τοποθετήσεις των κοινωνικών εταίρων στη χώρα.

[1.α] Το Νέο Τοπίο του Χρέους Μετά το PSI

Γ. Ευσταθόπουλος

Το παρόν σημείωμα εξετάζει τα νέα δεδομένα που προκύπτουν από το PSI. Αρχικά παρατίθενται στοιχεία για το ποσοστό συμμετοχής των ιδιωτών στην αναδιάρθρωση του χρέους. Στη συνέχεια εξετάζεται η επίπτωση του PSI στη βιωσιμότητα του χρέους. Τέλος, σε τρίτο στάδιο, σκιαγραφείται το νέο τοπίο που διαμορφώνεται μετά την αναδιάρθρωση.

Το PSI

Η συμμετοχή στο PSI

Το συνολικό χρέος ιδιωτών ομολογιούχων που υπάγεται στο PSI ανέρχεται σε 205,6 δις, εκ των οποίων 177 δις υπό ελληνικό δίκαιο και 29 δις υπό ξένο δίκαιο. Το 86% των ομολογιούχων που κατέχουν ομόλογα υπό ελληνικό δίκαιο προσήλθαν εθελοντικά στο PSI (152 δις). Με την ενεργοποίηση των CACs (Clauses of Collective Actions/Ρήτρες Συλλογικής Δράσης) δρομολογήθηκε η συμμετοχή των επενδυτών που δεν αποδέχθηκαν το κούρεμα, τα ομόλογα των οποίων ανέρχονται σε 25 δις. Επιπρόσθετα, κάτοχοι ομολόγων ύψους 20 δις που υπόκεινται σε ξένο δίκαιο αποδέχθηκαν την ανταλλαγή (69% συμμετοχή). Για τους εναπομένοντες ομολογιούχους καθορίστηκε νέα διορία μέχρι τις 23/3 (ομόλογα αξίας 9 δις). Συνολικά, με την ενεργοποίηση των CACs για τα ομόλογα ελληνικού δίκαιου και την εθελοντική συμμετοχή των υπόλοιπων ομολογιούχων, η συμμετοχή στο PSI ανέρχεται σε 197 δις, ήτοι 95,6% του αρχικού στόχου.

Αποτελέσματα του PSI

Το PSI έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της ονομαστικής αξίας των παλιών ομολόγων κατά 53,5%. Στην παρούσα φάση, αυτό αντιστοιχεί σε απομείωση του ελληνικού χρέους κατά 105,5 δις. Δηλαδή για 1000 ευρώ ελληνικού χρέους, διαγράφονται τα 535 ευρώ. Για τα εναπομένοντα 465 ευρώ προβλέπονται τα εξής:

• Προσφέρονται νέα ομόλογα αξίας 315 ευρώ διάρκειας από 11 μέχρι και 30 έτη.  
• Δίνονται 150 ευρώ υπό τη μορφή βραχυχρόνιων τίτλων του EFSF.

Το πραγματικό κούρεμα του χρέους είναι ωστόσο μεγαλύτερο. Στη διαχρονική τους αξία, υπολογίζεται ότι οι επενδυτές έχουν μια απώλεια της τάξης του 75% (net present cut). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα νέα ομόλογα έχουν χαμηλότερα επιτόκια και μεγαλύτερη διάρκεια. Τα επιτόκια αυτά αυξάνονται με την πάροδο του χρόνου, από 2% μέχρι το 2015, σε 3% μέχρι το 2020 και 4,2% την περίοδο 2022-2042. Η μείωση των τόκων που προκύπτει αφενός από το PSI και αφετέρου από τους ευνοϊκότερους όρους που αποφασίστηκαν για τα παλιά και νέα δάνεια από τον EFSF και το ΔΝΤ ανέρχεται σε 98 δις ευρώ στην περίοδο 2012-2020.

Το κόστος του PSI

Η υλοποίηση του PSI συνεπάγεται ένα σημαντικό κόστος για το Ελληνικό Δημόσιο. Συγκεκριμένα, 85 δις από το δεύτερο πακέτο στήριξης της Ελλάδας προορίζονται για τις ακόλουθες δαπάνες:

• 30 δις περίπου παρέχονται στους πιστωτές υπό τη μορφή μονοετών και διετών ομολόγων του EFSF σε αντάλλαγμα του 15% της ονομαστικής αξίας των παλιών ομολόγων.
• 5,5 δις για την αποπληρωμή δεδουλευμένων τόκων από τα παλιά ομόλογα (υπό τη μορφή γραμματίων του EFSF εξάμηνης διάρκειας).
• 50 δις για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Ένα μέρος από αυτά τα χρήματα υπολογίζεται ότι θα επιστρέψει στο Ελληνικό Δημόσιο υπό τη μορφή εσόδων από ιδιωτικοποιήσεις (πρόσφατη έκθεση της ΕΕ αναφέρει ωστόσο μόλις 16 δις).

Επίπτωση του PSI στη βιωσιμότητα του χρέους

Ο νέος αυτός δανεισμός μειώνει δραματικά τη φαινομενικά θετική επίπτωσή του PSI στη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους. Πράγματι, τα παλιά ομόλογα ύψους 197 δις ανταλλάσσονται με νέα, ύψους 62 δις, ενώ το Ελληνικό Δημόσιο θα πρέπει να δαπανήσει περίπου 85 δις για την ανταλλαγή. Το αποτέλεσμα της διαγραφής περιορίζεται ως εκ τούτου στα 50 δις (197 δις – 62 δις – 85 δις). Συνυπολογίζοντας τη χρηματοδότηση του δημόσιου ελλείμματος για το 2012 και την εξυπηρέτηση των ελληνικών ομολόγων που κατέχει η ΕΚΤ, το χρέος μειώνεται, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της τράπεζας UBS, κατά μόλις 27 δις ή 8% του συνολικού χρέους για το τρέχον έτος^[1]. Την πολύ χαμηλή αυτή επίπτωση επιβεβαιώνει πρόσφατη έκθεση της ΕΕ που ενσωματώνει τα αποτελέσματα του PSI^[2]. Συγκριμένα, το χρέος υπολογίζεται ότι θα κυμαίνεται στο 161,5% το 2012 από 165,3% το 2011, για να αυξηθεί εκ νέου κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες το 2013.  

Παρά την προσπάθεια της τρόικας να παρουσιάσει ως θετική την επίπτωση του PSI στην εξέλιξη του χρέους (116,5% το 2020), αποτελεί κοινή παραδοχή στη διεθνή δημόσια συζήτηση ότι το ελληνικό χρέος παραμένει μη βιώσιμο. Το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής συνεχίζει να στηρίζεται σε εξωπραγματικές παραδοχές. Διατηρείται η υπόθεση ότι η ελληνική οικονομία θα είναι σύντομα σε θέση να παράγει υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα, σταθερά πάνω από το 4% στην περίοδο 2014-2020 και που θα διατηρηθούν σε υψηλά επίσης επίπεδα σε βάθος 20ετίας (3,5% το 2030). Το σενάριο της τρόικας προβλέπει παράλληλα ότι η ελληνική οικονομία θα εισέλθει σε μια φάση υψηλών ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης από το 2014 που θα κυμαίνονται σταθερά μέχρι το 2020 πάνω από το 2,5%. Και όλα αυτά τη στιγμή που έχει ήδη διαπιστωθεί μια συσσωρευμένη απόκλιση ύψους 5,5% του ΑΕΠ σε σχέση με τους δημοσιονομικούς στόχους του 2013 και του 2014, προαναγγέλλοντας δραστικές περικοπές δημοσίων δαπανών κατά την αναθεώρηση του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Προσαρμογής τον Ιούνιο με έμφαση στις συντάξεις και τα επιδόματα, τις φαρμακευτικές δαπάνες, τα λειτουργικά έξοδα των νοσοκομείων και τις δαπάνες μισθοδοσίας στον δημόσιο τομέα, ενώ εξαιρούνται, για παράδειγμα, οι αμυντικές δαπάνες.

Στον αντίποδα αυτών των προβλέψεων, οι αναλύσεις που δημοσιεύονται στον διεθνή οικονομικό τύπο συγκλίνουν ως προς την εξέλιξη του ελληνικού χρέους χωρίς αλλαγή πολιτικής, εκτιμώντας ότι αυτό θα κυμαίνεται το 2020 στα σημερινά περίπου επίπεδα, δηλαδή μεταξύ 150% και 160% του ΑΕΠ. Η 2ετής καθυστέρηση στην υλοποίηση της αναδιάρθρωσης του χρέους αποτελεί την κύρια αιτία της σημερινής χαμηλής αποτελεσματικότητάς του. Το δίδαγμα από την ελληνική κρίση φαίνεται να είναι λοιπόν ότι η αναδιάρθρωση οφείλει να λαμβάνει χώρα πριν από τη δημοσιονομική προσαρμογή, ώστε να αποφευχθεί το ενδεχόμενο να προκληθεί ένας φαύλος κύκλος λιτότητας, ύφεσης και διόγκωσης του χρέους^[3].

Με βάση τα παραπάνω, η εικόνα των αλλεπάλληλων διαψεύσεων όσον αφορά τις μακροοικονομικές προβλέψεις και τις αποκλίσεις από τους δημοσιονομικούς στόχους δεν αναμένεται να αλλάξει κατά το προσεχές διάστημα. Ως εκ τούτου, το ερώτημα που εύλογα ανακύπτει με αφορμή το πρόσφατο PSI αφορά το ύψος της απαιτούμενης διαγραφής χρέους ώστε να αποκατασταθεί η βιωσιμότητά του. Μια σειρά από πρόσφατα κείμενα εργασίας  παρέχουν μια κατά προσέγγιση απάντηση στο εν λόγω ζήτημα. Η αναγκαία διαγραφή (ως % του ΑΕΠ) κυμαίνεται από 90%, σύμφωνα με το γερμανικό ινστιτούτο CESIFO^[4] έως και 110% περίπου (Natixis^[5] και UBS). Αν και μείζονος σημασίας, η διαγραφή δεν αποτελεί ωστόσο επαρκή συνθήκη για τη βιωσιμότητα του χρέους. Προς τούτο απαιτείται κατά γενική ομολογία η διοχέτευση σημαντικών πόρων για την παραγωγική ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας. Η ανάγκη αυτή δεν απορρέει μόνο από τις επιπτώσεις μιας μακράς περιόδου ύφεσης στον παραγωγικό ιστό της χώρας και το εργατικό της δυναμικό αλλά και από μια δυσμενή παραγωγική εξειδίκευση που προκάλεσε η στρεβλή λειτουργία της ΟΝΕ κατά τη δεκαετία του 2000.

Το νέο τοπίο του δημόσιου χρέους

Το νέο τοπίο του δημόσιου χρέους λαμβάνει τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά:

• Πρώτον, η αναγκαιότητα νέας διαγραφής χρέους θεωρείται σχεδόν δεδομένη στη δημόσια συζήτηση. Ως πιθανότερη λύση προκρίνεται η εμπλοκή του θεσμικού τομέα, δηλαδή των δανείων που έχουν χορηγηθεί από τις υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης. Υπενθυμίζεται ότι το συντριπτικό μέρος του ελληνικού χρέους (85% σύμφωνα με το βρετανικό think tank Open Europe^[6]) θα ανήκει το 2015 σε θεσμικούς επενδυτές (ΕΚΤ, EFSF, ΔΝΤ) έναντι 36% στις αρχές του 2012. Η διαχείριση του χρέους ανάγεται συνεπώς σε πολιτικό πρωτίστως ζήτημα, επαναφέροντας το ζήτημα της νομισματοποίησής, της απορρόφησής του δηλαδή από τη ΕΚΤ. Το αίτημα αυτό υποστηρίζουν ρητά, για παράδειγμα σήμερα, τόσο το Μέτωπο της Αριστεράς όσο και οι σοσιαλιστές στη Γαλλία στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας για τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές.  
• Δεύτερον, το χρέος θα εξυπηρετείται μέσω του ειδικού δεσμευμένου λογαριασμού που αποφασίστηκε στη συνάντηση του Eurogroup της 21ης Φεβρουαρίου. Η Ελλάδα έχει δεσμευθεί να υιοθετήσει εντός του επόμενου διμήνου νομοθεσία που να διασφαλίζει την κατά προτεραιότητα εξυπηρέτηση του χρέους έναντι των δημοσίων δαπανών.
• Τρίτον, το μεγαλύτερο μέρος του χρέους διέπεται πλέον από το βρετανικό δίκαιο, γεγονός που εξασφαλίζει μεγαλύτερη προστασία στους πιστωτές της χώρας σε περίπτωση στάσης πληρωμών εκ μέρους της Ελλάδας, παρέχοντας μέχρι και δυνατότητα κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων του Ελληνικού Δημοσίου.
• Τέταρτον, η γραμμή που υιοθετείται από τις μνημονιακές δυνάμεις είναι ότι μετά το κούρεμα προέχει η εντατικότερη υλοποίηση του προγράμματος με έμφαση στις ιδιωτικοποιήσεις. Όπως διαπιστώθηκε με την ΔΕΠΑ, οι δημόσιες επιχειρήσεις φαίνεται να προσελκύουν το αυξημένο ενδιαφέρον ευρωπαϊκών πολυεθνικών της ενέργειας και του νερού αλλά και χρηματιστικών οργανισμών (funds) σε αναζήτηση επενδύσεων με «εγγυημένα» εισοδήματα, όπως είναι αυτά που παρέχουν οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας. ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, ΕΛΠΕ, ΕΛΤΑ, ΔΕΗ και ΟΣΕ βρίσκονται, μεταξύ άλλων, στη λίστα των επιχειρήσεων και οργανισμών που θα ιδιωτικοποιηθούν σύντομα ώστε να συγκεντρωθούν 19 δις ευρώ έως το 2015 και 50 δις μεσομακροπρόθεσμα.

[1.β] Εμπιστευτικό έγγραφο του IIF: Στο 1 τρις εκτιμάται το κόστος μιας άτακτης χρεοκοπίας της Ελλάδας

Γ. Σακελλαρίδης

Στις 6 Μαρτίου δόθηκε στη δημοσιότητα μέσω του Reuters ένα εμπιστευτικό έγγραφο του Διεθνούς Χρηματοπιστωτικού Ινστιτούτου (IIF), με ημερομηνία 18 Φεβρουαρίου, που εκτιμούσε ότι το κόστος από μια άτακτη χρεοκοπία της Ελλάδας θα υπερέβαινε το 1 τρις ευρώ. Αυτό το έγγραφο ενδεχομένως να συντάχθηκε από το IIF για να ασκήσει πίεση στα μέλη του να συμμετάσχουν στη διαδικασία ανταλλαγής ομολόγων (PSI), όμως σε κάθε περίπτωση αντικατοπτρίζει μια πραγματικότητα: το κόστος από μια ενεδεχόμενη χρεοκοπία της Ελλάδας θα ήταν πολύ μεγαλύτερο από τη διάσωσή της.

Αυτή η θέση, που επιβεβαιώνεται συνεχώς, υποστηρίζεται από την αρχή της κρίσης από το ΣΥΡΙΖΑ ως ένα σημαντικό χαρτί για την ελληνική πλευρά στη διαδικασία διαπραγματεύσεων με τους δανειστές. Όμως ούτε η προηγούμενη κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου ούτε και αυτή του Λ. Παπαδήμου αξιοποίησαν αυτό το διαπραγματευτικό όπλο, και μάλιστα λοιδορούσαν, όπως έκαναν και τα φιλομνημονιακά ΜΜΕ, όποιον υποδείκνυε αυτόν το δρόμο, όπως ο ΣΥΡΙΖΑ. Το γεγονός όμως ότι ακόμη και αυτοί που διαπραγματεύονται απέναντι από την ελληνική κυβέρνηση (IIF) αναγνωρίζουν στις εμπιστευτικές αναλύσεις τους το διαπραγματευτικό βάρος της Ελλάδας καθιστά τόσο αυτή την κυβέρνηση όσο και την προηγούμενη υπόλογες.

Σύμφωνα με το έγγραφο του IIF, το κόστος αυτό της άτακτης χρεοκοπίας της Ελλάδας προκύπτει ως εξής: Η ΕΚΤ παρουσιάζει έκθεση στο ελληνικό δημόσιο και τις ελληνικές τράπεζες ύψους 177 δις, δηλαδή περισσότερο κατά 200% από την κεφαλαιακή της βάση. Επίσης, μια άτακτη χρεοκοπία στην Ελλάδα θα ανάγκαζε την Πορτογαλία και την Ιρλανδία να δανειστούν επιπλέον 380 δις ευρώ κατά τα 5 επόμενα χρόνια, για να μην μεταδοθεί η κρίση σε αυτές. Επίσης, η Ιταλία και η Ισπανία θα χρειαζόταν να λάβουν 350 δις ευρώ βοήθεια για να περιορίσουν την επέκταση της κρίσης. Τέλος, οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα απαιτούσαν 160 δις ευρώ για ανακεφαλαιοποίηση.

[1.γ] Το Χρέος των Νοικοκυριών στην Ελλάδα

Γ. Σακελλαρίδης

Κατά το προηγούμενο διάστημα, ο ΣΥΡΙΖΑ ανέδειξε το μείζον κοινωνικό ζήτημα της υπερχρέωσης των νοικοκυριών τόσο με κατάθεση συγκεκριμένων προτάσεων στις 2 Μαρτίου (http://www.syn.gr/gr/keimeno.php?id=26204) όσο και με ερώτηση του Προέδρου της Κ.Ο. Αλέξη Τσίπρα προς τον κ. Παπαδήμο στις 9 Μαρτίου, στην λεγόμενη «ώρα του Πρωθυπουργού» (http://www.syn.gr/gr/keimeno.php?id=26149).

Ο Ευ. Βενιζέλος, απαντώντας στην ερώτηση του Αλ. Τσίπρα υποστήριξε ότι «λειτουργεί μηχανισμός» μέσω του οποίου έχουν διακανονιστεί 750.000 δάνεια (400.000 καταναλωτικά, 200.000 στεγαστικά, 150.000 επιχειρηματικά). Επίσης είπε «να υπάρχουν λύσεις συμβατικές, δηλαδή μέσα από τη δανειακή σύμβαση κι όχι νομοθετικές, γιατί η νομοθετική οριζόντια ρύθμιση δημιουργεί πρόβλημα ευστάθειας στο τραπεζικό σύστημα, που έρχεται τελικά να το πληρώσει ο ελληνικός λαός». Και όλα αυτά την ίδια στιγμή που η ελληνική κυβέρνηση ετοιμάζει ένα πακέτο που υπερβαίνει τα 50 δις για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, ενώ ήδη έχει δώσει πάνω από 130 δις σε μετρητά και εγγυήσεις από το 2009 ως σήμερα.

Πόσο αυξήθηκε ο τραπεζικός δανεισμός των νοικοκυριών;

Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος - Χρηματοπιστωτικοί Λογαριασμοί (για δάνεια σε νοικοκυριά) και AMECO Database (για το ΑΕΠ)

Μέσα σε μία δεκαετία το χρέος των νοικοκυριών προς τον τραπεζικό τομέα εκτινάχτηκε. Μέχρι και τη δεκαετία του 1990, το ιδιωτικό χρέος των νοικοκυριών παρέμενε πολύ χαμηλό σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, άρχισε να αυξάνεται ραγδαία, από τη στιγμή που οι τράπεζες είδαν στα χαμηλά ποσοστά δανεισμού των νοικοκυριών να ανοίγεται ένα πεδίο τεράστιο κερδοφορίας για αυτές που δεν έπρεπε να μείνει ανεκμετάλλευτο. Άλλωστε οι ακολουθούμενες πολιτικές και οι συνθήκες που διαμορφώνονταν λόγω της προοπτικής εισόδου στην Ευρωζώνη ευνοούσαν μία τέτοια στρατηγική από την πλευρά των τραπεζών. Στον παρακάτω πίνακα βλέπουμε την εξέλιξη των δανείων αυτών σε απόλυτους αριθμούς, αλλά και ως ποσοστά του ΑΕΠ, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας. Σε αυτά τα δάνεια προσμετρώνται τόσο τα καταναλωτικά και οι πιστωτικές κάρτες όσο και τα στεγαστικά.

Το χρέος των νοικοκυριών στην Ελλάδα εκτοξεύτηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000, στα χρόνια κυρίως της ταχείας μεγέθυνσης του ΑΕΠ. Τα συνολικά δάνεια που έλαβαν τα νοικοκυριά από τον τραπεζικό τομέα το 2000 ανέρχονταν στα 17,6 δις ευρώ ενώ το 2005 71 δις, ενώ το 2010, το ποσό αυτό είχε σχεδόν διπλασιαστεί, αφού ανήλθε στα 138 δις ευρώ.

Γιατί αυξήθηκε ο τραπεζικός δανεισμός των νοικοκυριών;

Η αύξηση του τραπεζικού δανεισμού των νοικοκυριών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μπορεί να ερμηνευτεί με βάση μία σειρά από παράγοντες.

1. Πρώτον, η μείωση των ονομαστικών επιτοκιών που συντελέστηκε από το δέυτερο μισό της δεκαετίας του 1990 και παγιώθηκε κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2000 (μέχρι να ξεσπάσει η κρίση) μείωσε σημαντικά το κόστος δανεισμού. Η μείωση αυτή των επιτοκίων ήταν αποτέλεσμα της ένταξης (ή της προοπτικής αυτής) της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, που μείωσε σημαντικά τον όποιο συτημικό κίνδυνο υπήρχε όσο η χώρα είχε εθνικό νόμισμα τη δραχμή.
2. Δεύτερον, η μείωση του πληθωρισμού σε εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά σε σχέση με τις προηγούμενες δύο δεκαετίες στην Ελλάδα, είχε ως αποτέλεσμα να διαμορφωθούν οριακά αρνητικά πραγματικά επιτόκια με αποτέλεσμα το κόστος δανεισμού να μειώνεται περαιτέρω.
3. Τρίτον, η απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος που συντελέστηκε σε μεγάλο βαθμό από το 1994 και μετά, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην όξυνση του ανταγωνισμού μεταξύ των τραπεζών, στη δημιουργία νέων τραπεζικών προϊόντων και στην υιοθέτηση μιας πιο επιθετικής πιστωτική πολιτικής των τραπεζών απέναντι στους καταναλωτές, στην προσπάθειά τους να διεκδικήσουν όλο και μεγαλύτερα μερίδια της αγοράς σε σχέση με τις ανταγωνίστριες τράπεζες. Η χαλάρωση του ρυθμιστικού πλαισίου από την Τράπεζα της Ελλάδος στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και στις αρχές του 2000 (με διοικητή των Λ. Παπαδήμο) συνέτεινε στην επιθετική πολιτική των τραπεζών, με αποτέλεσμα όλο και περισσότερα νοικοκυριά να υποκύπτουν στις «σειρήνες» του φθηνού δανεισμού.
4. Τέταρτον, από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 και κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας του 2000, η παραγωγικότητα της εργασίας αυξανόταν ταχύτερα από τις αυξήσεις στου μισθού, με αποτέλεσμα να μειώνεται το μοναδιαίο κόστος εργασίας. Η βραδύτερη αύξηση των μισθών σε σχέση με την παραγωγικότητα, εξισορροπήθηκε από την αύξηση της τραπεζικής πίστωσης προς τα νοικοκυριά, αυξάνοντας έτσι την αγοραστική τους δύναμη, σε επίπεδα αντίστοιχα ή και μεγαλύτερα από αυτά της αύξησης της παραγωγικότητας εργασίας. Η αύξηση του δανεισμού στα νοικοκυριά, παίζει από την μία το ρόλο της εξασφάλισης της ύπαρξης επαρκούς εσωτερικής ζήτησης για την απορρόφηση της παραγωγής μέσω της κατανάλωσης (σε αυτό τον πυλώνα βασίστηκε η μεγέθυνση), ενώ παράλληλα εξασφαλίζει την «ευφορία» των εργαζομένων και τη συναίνεσή τους στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Η αντιστροφή του οικονομικού κλίματος και η είσοδος της οικονομίας σε ύφεση, οδηγεί σε κατάρρευση την «τεχνική» της διατήρησης της αγοραστικής δύναμης μέσω δανεισμού.

Πόσο αυξήθηκαν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια;

Τα δάνεια σε καθυστέρηση κατά τα τελευταία χρόνια έχουν αυξηθεί δραματικά, αντανακλώντας την αδυναμία των νοικοκυριών να ανταποκριθούν σε αυτά. Η ενδιάμεση Νομισματική Έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδος (Νοέμβριος 2011, σ. 140) παρέχει στοιχεία σχετικά με την ποιότητα του χαρτοφυλακίου των τραπεζών.

Προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά

• Την ολική διαγραφή των χρεών προς τις τράπεζες όσων δανειοληπτών το ατομικό ή οικογενειακό εισόδημα είναι κάτω από το όριο της φτώχειας (με βάση τα τελευταία επίσημα στοιχεία - Δελτίο Τύπου της ΕΛ.ΣΤΑΤ/ 3/1/2012– το χρηματικό όριο της φτώχειας ανέρχεται στο ετήσιο ποσό των 7.178 ευρώ κατά άτομο και σε 15.073 ευρώ για νοικοκυριά με δύο ενήλικες και δύο εξαρτώμενα παιδιά).
• Τη μείωση των συνολικών δανειακών υποχρεώσεων προς τις τράπεζες ενός δανειολήπτη ή μιας οικογένειας, ώστε η μηνιαία καταβολή δόσεων σε όλες τις τράπεζες, να μην υπερβαίνει το 30% των μηνιαίων ατομικών ή οικογενειακών αποδοχών. Οι μειώσεις αυτές να γίνονται σε ετήσια βάση και να αναθεωρούνται στο τέλος του έτους έτσι ώστε να περιλαμβάνονται τυχόν μεταβολές στο συνολικό ετήσιο εισόδημα.
• Για κάθε οικογενειακό εισόδημα που προέρχεται από σχέση μισθωτής εργασίας (πλήρους ή μερικής), συντάξεις και επιδόματα ανεργίας και το οποίο μειώθηκε εξαιτίας απόλυσης, απώλειας της οποιασδήποτε μορφής εργασίας ακουσίως (κλείσιμο επιχειρήσεων, συγχώνευση κ.ά.), άσκησης δημοσιονομικών περιοριστικών πολιτικών, κατάργησης επιδομάτων ανεργίας, μονομερούς νομοθετικής ή εργοδοτικής πρωτοβουλίας (μείωση ημερών εργασίας) να γίνεται απομείωση των δανειακών τους υποχρεώσεων σε ετήσια ή μηνιαία βάση αντίστοιχη της μείωσης των αποδοχών τους. Πιο συγκεκριμένα, αν ένας δανειολήπτης έχει ξεκινήσει τη διαδικασία δανεισμού του για παράδειγμα το 2007, το 2008 να λαμβάνεται υπόψη η ονομαστική μείωση του εισοδήματός του από τη χρονολογία που πήρε το δάνειο μέχρι σήμερα και αντίστοιχου μεγέθους κούρεμα να γίνεται και στις δανειακές του υποχρεώσεις.
• Εκλογίκευση των επιτοκίων, κυρίως στα καταναλωτικά/προσωπικά δάνεια, στις πιστωτικές κάρτες και στα όρια υπεραναλήψεως διότι είναι τουλάχιστον προκλητικό αυτό που συμβαίνει ως τώρα.

Οι παραπάνω συγκεκριμένες θέσεις έρχονται να πλαισιώσουν άλλες θέσεις που είχε προβάλει ο ΣΥΡΙΖΑ και παλαιότερα και όλες μαζί συγκροτούν μία ολοκληρωμένη πολιτική προστασίας των δανειοληπτών αλλά και των συναλλασσόμενων με τις τράπεζες. Τέτοιες θέσεις είναι:

• Ίδρυση του «Εγγυοδοτικού Ταμείου Στέγασης», το οποίο, με συγκεκριμένους όρους και προϋποθέσεις, θα παρεμβαίνει ανάμεσα στη δανείστρια τράπεζα και τον δανειολήπτη με σκοπό να αποφεύγονται οι πλειστηριασμοί κατοικιών. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούν να λαμβάνονται και μέτρα όπως η επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων και η μείωση της ελάχιστης μηνιαίας δόσης καταβολής, χωρίς συνολική επιβάρυνση του δανειολήπτη όσον αφορά το ύψος των τόκων. Επίσης πρέπει να απαγορευτούν οι κατασχέσεις και οι πλειστηριασμοί της πρώτης κύριας κατοικίας για στεγαστικά δάνεια, που σήμερα κινδυνεύει για χρέη 1000 και 2000 ευρώ. 
• Κατάργηση του ανατοκισμού (πανωτόκια) για όλους.
• Νομοθετική κατάργηση των καταχρηστικών πρακτικών και χρεώσεων των τραπεζών, που επιβαρύνουν τους δανειολήπτες και που σε πολλές περιπτώσεις έχουν κριθεί παράνομες από τα δικαστήρια. Ο δανειολήπτης οφείλει να γνωρίζει και να δεσμεύεται μόνο από ένα απλό και εύληπτο επιτόκιο χωρίς καμία άλλη χρέωση και πολύπλοκους όρους.
• Άμεση απαγόρευση της λειτουργίας των λεγόμενων εισπρακτικών εταιρειών, στις οποίες οι τράπεζες αναθέτουν καταχρηστικά την είσπραξη των καθυστερούμενων δανείων με τις γνωστές οδυνηρές πρακτικές για τους δανειολήπτες.
• Η ριζική αναμόρφωση του ΤΕΙΡΕΣΙΑ, καθώς με τον τρόπο που λειτουργεί σήμερα οδηγεί στο στιγματισμό χιλιάδων συναλλασσομένων που βρίσκονται εν μέσω οικονομικών δυσχερειών. Υπό την άμεση καθοδήγηση των τραπεζών, οι οποίες άλλωστε είναι και οι μοναδικοί μέτοχοί του, ο Τειρεσίας έρχεται να «τιμωρήσει» δικαίους και άδικους λειτουργώντας σε βάρος του κοινωνικού συνόλου και της οικονομίας γενικότερα. Απαιτείται να μετατραπεί άμεσα ο ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ σε ανεξάρτητο, μη κερδοσκοπικό όργανο, που με τη λειτουργία του θα οδηγεί σε πραγματική εξυγίανση των οικονομικών συναλλαγών και όχι στην «εξόντωση» πολιτών και επιχειρήσεων. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να διαφοροποιηθεί η αντιμετώπιση των περιπτώσεων εκείνων όπου η αδυναμία αποπληρωμής προέρχεται από σοβαρές οικονομικές δυσκολίες.

Αξίζει να σημειώσουμε πως ο ΣΥΡΙΖΑ δεσμεύτηκε να φέρει σύντομα πρόταση για την ρύθμιση των δανείων των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολουμένων.

[2] Παρατηρητήριο Πολιτικών Τάσεων

[2.α] Η Νέα Δημοκρατία και η Διαπραγμάτευση για Μισθούς και Συντάξεις

Α. Κούρος

Ο κ. Σαμαράς εγκαινίασε πρόσφατα μια τακτική που φαίνεται ότι θα εφαρμοστεί σε όλη την προεκλογική περίοδο: την επίθεση στην Αριστερά με σκοπό την απόδοση και σε αυτήν μεριδίου ευθύνης για τη σημερινή κατάσταση της ελληνικής κοινωνίας. Είναι βέβαιο ότι η τακτική αυτή θα εφαρμοστεί με συνέπεια σε όλη την προεκλογική περίοδο. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση, προκειμένου όχι μόνο να αντικρούσουμε την ασκούμενη κριτική αλλά και να αποκαλύψουμε τις αντιφάσεις και τις παλινωδίες των πράξεων και των λεγομένων του αρχηγού της ΝΔ.

Το βασικό προσόν που υποτίθεται ότι διαφοροποιεί τον πρόεδρο της ΝΔ από τον τέως (αλλά και από τον νυν) πρωθυπουργό είναι η θέληση και η ικανότητά του για διαπραγμάτευση (έτσι τουλάχιστον διατείνεται ο ίδιος στα προσφιλή του μίντια). Κατά την πρόσφατη διαπραγμάτευση των αρχηγών των κομμάτων που μετείχαν στην κυβέρνηση σχετικά με τους όρους χορήγησης του νέου δανείου από την τρόικα, ο κ. Σαμαράς δήλωνε: «Ξέρω ότι, για ορισμένους, είναι πρωτόγνωρο να διαπραγματεύονται. Και να διαπραγματεύονται σκληρά όταν πρέπει για τον απλό τον κόσμο. Η διαπραγμάτευση αυτή συνεχίζεται. Αυτό έκανα, αυτό θα κάνω. Υπάρχει ένα θέμα ακόμα. Έχει να κάνει με τις συντάξεις. Αυτές τις ώρες τις δύσκολες πρέπει να κοιτάμε τον απλό τον κόσμο, τον συνταξιούχο. Δεν έχω δικαίωμα να μην το κάνω, δεν έχω δικαίωμα να μην διαπραγματεύομαι σκληρά. Και ουδόλως με ενδιαφέρει, αν διάφοροι αυτή τη θέση την παρεξηγούν. Και προσπαθούν να τη δικαιολογήσουν διαφορετικά.  Η θέση αυτή είναι θέση εθνική, είναι θέση συνείδησης και είναι θέση που πρέπει κανείς να έχει σε τέτοιες ώρες κρίσεως, μεγάλης κρίσεως, μεγάλου πόνου του κόσμου. Γι’ αυτό και οι συντάξεις έχουν αυτό το χαρακτηριστικό. Προσπαθούμε ο κόσμος να πονέσει λιγότερο. Τα πράγματα όμως είναι δύσκολα και γι’ αυτόν το λόγο υπάρχει αυτή η διαπραγμάτευση. Θα τη συνεχίσω».

Ας δούμε λοιπόν μία προς μία τις «κόκκινες γραμμές» του κ. Σαμαρά και την τελική έκβαση της «διαπραγμάτευσης», όπως αυτή εξειδικεύτηκε με τα μέτρα του νέου μνημονίου:

Η πρώτη κόκκινη γραμμή: ο 13ος και ο 14ος μισθός

Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο κ. Σαμαράς δήλωνε: «Για πρώτη φορά έγινε ουσιαστική διαπραγμάτευση και δεν θα πειραχτούν ο 13ος και ο 14ος μισθός, γεγονός που θα διπλασίαζε την ύφεση και θα γονάτιζε ακόμα περισσότερο την οικονομία».

Τι έγινε τελικά: σώθηκαν δύο μισθοί αλλά χάθηκαν τρεις

Σύμφωνα με εγκύκλιο του Υπουργείου Εργασίας που εκδόθηκε στις 12/3/2012, οι μειώσεις στον κατώτατο μισθό θα είναι της τάξεως του 22%, ενώ για τους νέους μέχρι 25 χρονών της τάξεως του 32%. Διευκρινίζεται ότι τα κατώτατα νόμιμα όρια μισθών και ημερομισθίων καθορίζονται σε σχέση με τα κατώτατα όρια των μισθών και ημερομισθίων της από 15/7/2010 ισχύουσας Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, όπως αυτά προβλέπονταν και ίσχυαν την 1/1/2012, μειωμένα κατά 22%. Η μείωση μισθών αφορά το χρονικό διάστημα από 14/2/2012 και μέχρι την ολοκλήρωση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής στο πλαίσιο του μηχανισμού στήριξης των ΕΕ/ΕΚΤ/ΔΝΤ.

Για τη νόμιμη εφαρμογή των νέων κατώτατων νόμιμων μισθών και ημερομισθίων δεν απαιτείται η σύμφωνη γνώμη των εργαζομένων. Σύμφωνα με την εγκύκλιο ισχύουν τα εξής:

1. Βασικό ημερομίσθιο 26,18 ευρώ για τον ανειδίκευτο άγαμο εργατοτεχνίτη.

2. Βασικός μηνιαίος μισθός 586,08 ευρώ για τον ανειδίκευτο άγαμο υπάλληλο.

3. Για τους νέους ηλικίας κάτω των 25 ετών ο μισθός διαμορφώνεται στα 510,95 ευρώ, ενώ το ημερομίσθιο στα 22,83 ευρώ.

Η δεύτερη κόκκινη γραμμή: οι συντάξεις

Σε ερώτηση δημοσιογράφου (την πρώτη ημέρα των  διαπραγματεύσεων) για το εάν διαπραγματεύεται για το σύνολο των συντάξεων ή μόνο για τις επικουρικές, ο κ. Σαμαράς απάντησε: «Για όλες τις συντάξεις γίνεται αυτή η συζήτηση».

Σύμφωνα, εξάλλου, με στελέχη της Νέας Δημοκρατίας, «ο Αντώνης Σαμαράς δίνει μάχη να μη μειωθούν οι επικουρικές συντάξεις. Βάζει ως όριο τα 300 ευρώ και όχι τα 100 ευρώ, που θέτει ο κ. Κουτρουμάνης. Το όριο των 300 ευρώ καλύπτει τη μεγάλη πλειοψηφία των συνταξιούχων. Συγκεκριμένα τους 7 στους 10 συνταξιούχους».

Τι έγινε τελικά: μειώσεις σε όλες τις συντάξεις

Από τον Μάιο ξεκινά ο επόμενος γύρος των μειώσεων (και) στις συντάξεις εξαιτίας του Μνημονίου 2, με βάση το περιεχόμενο του νόμου που ψηφίστηκε στη Βουλή. Συγκεκριμένα, αναδρομικά από την 1η Ιανουαρίου 2012 περικόπτονται όλες οι κύριες συντάξεις κατά 12% για το ποσό που υπερβαίνει τα 1.300 ευρώ. Επιπλέον, περικόπτονται κατά 7%, στο σύνολο τους, οι συντάξεις που δίνει το ΝΑΤ.

Με βάση τον ίδιο νόμο, προωθούνται αναδρομικά από τις αρχές του έτους (η παρακράτηση θα γίνει σε 8 ισόποσες μηνιαίες δόσεις, αρχής γενομένης από το Μάιο), οι εξής περικοπές στις επικουρικές:

• 10% για όσες κυμαίνονται από 200,01 έως και 250 ευρώ μικτά (με τον όρο ότι καμία σύνταξη αυτής της κατηγορίας δεν θα πέσει κάτω από τα 200 ευρώ),
• 15% για όσες είναι από 250,01 έως και 300 ευρώ το μήνα μικτά και
• 20% για όσες επικουρικές είναι από 300,01 ευρώ το μήνα μικτά και πάνω.

Η τρίτη κόκκινη γραμμή: οι αντικειμενικές αξίες

Σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της περιόδου, «ο Αντώνης Σαμαράς, στην προσπάθειά του να σταματήσουν να μπαίνουν νέοι φόροι, παλεύει να μην αυξηθούν οι αντικειμενικές αξίες. Αυτό θα προκαλούσε νέα φοροεπιδρομή. Για παράδειγμα, θα αυξανόταν το χαράτσι της ΔΕΗ, 16 φόροι στα ακίνητα, οι φόροι μεταβίβασης και γονικών παροχών, ενώ θα διαλυόταν ό,τι έχει απομείνει στην αγορά ακινήτων και στην οικοδομή».

Τι έγινε τελικά: αυξήσεις στις αντικειμενικές

Στο δεύτερο μνημόνιο προβλέπεται ότι οι αντικειμενικές τιμές των ακινήτων θα πρέπει να αυξηθούν στα επίπεδα των τιμών που ισχύουν στην αγορά. Το κυριότερο είναι ότι σε λαϊκές συνοικίες, όπου ως τώρα υπήρχαν μεγάλες αποκλίσεις, η εξίσωση με τις τιμές της αγοράς θα αποβεί καταστροφική για τους 16 φόρους που συνδέονται με τα ακίνητα.

Επί της ουσίας λοιπόν, καμία πρόταση από αυτές που υποστήριξε ο κ. Σαμαράς στην «κοπιώδη διαπραγμάτευσή» του με την τρόικα δεν έγινε πράξη.

[2.b] Βαδίζοντας προς τις εκλογές: Διασπασμένη η Αριστερά; Για κοιτάξτε και το αστικό μπλοκ!

Α. Μπίστης

Στην τελική ευθεία προς τις εκλογές, αν υποτεθεί ότι πρόκειται όντως να γίνουν αμέσως μετά το Πάσχα, το πολιτικό σκηνικό εξακολουθεί να παραμένει εξαιρετικά ρευστό. Η ολοκλήρωση του PSI, φαίνεται να λειτούργησε κάπως ανακουφιστικά, καθώς θεωρήθηκε ως αποτροπή της επίσημης χρεοκοπίας της χώρας, παρόλα αυτά δεν αλλάζει κάτι ως προς τις αντικειμενικές συνθήκες διαβίωσης με συνέπεια η συντριπτική πλειοψηφία της κοινής γνώμης να εμφανίζεται εξαιρετικά δυσαρεστημένη από την οικονομική και πολιτική κατάσταση της χώρας.

Το κακό κλίμα επιβεβαιώνουν όλες οι έρευνες που δημοσιεύθηκαν τις τελευταίες ημέρες, που δείχνουν ότι ακόμα και οι επιθέσεις εναντίον των πολιτικών με γιαούρτια και αβγά, μέχρι και η χειροδικία, επιδοκιμάζονται από σημαντική μερίδα της κοινής γνώμης.

Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι η επιδείνωση της προσωπικής οικονομικής κατάστασης θα επηρεάσει μεγάλο τμήμα των ψηφοφόρων στην εκλογική επιλογή του, καθώς σχεδόν ένας στους δύο ψηφοφόρους θα ψηφίσει με κριτήριο την τιμωρία όσων ευθύνονται για τη σημερινή κατάσταση.

Εξηγείται έτσι η μεγάλη μείωση της εκλογικής επιρροής της ΝΔ, λόγω της μεταστροφής της στάσης της σχετικά με τη νέα δανειακή σύμβαση (απώλειες από τρεις ως έξι μονάδες από τις προηγούμενες μετρήσεις), και του ΛΑΟΣ, που παρά την αποχώρησή του από την Κυβέρνηση Παπαδήμου δεν κατορθώνει να αντιστρέψει τις απώλειες από τη μέχρι τώρα συμμετοχή του, με συνέπεια να διακυβεύεται η κοινοβουλευτική παρουσία του. Στον ευρύτερο χώρο της Δεξιάς, ιδιαίτερα σημαντική είναι η καταγραφή του νέου κόμματος του Π. Καμμένου (Ανεξάρτητοι Έλληνες), καθώς και η σταθεροποίηση της Χρυσής Αυγής σε κοινοβουλευτικά ποσοστά.

Το ΠΑΣΟΚ φαίνεται να σταθεροποιείται στο όριο του διψήφιου ποσοστού, χωρίς ωστόσο να έχει μετρηθεί ακόμα η επίδραση της επερχόμενης εκλογής του Ε. Βενιζέλου στην ηγεσία του, καθώς επίσης και της απήχησης που θα συναντήσει από το εκλογικό σώμα ο νέος σχηματισμός της Λ. Κατσέλη και του Χ. Καστανίδη (Κοινωνική Συμφωνία). Στην καλύτερη (για το ίδιο) περίπτωση, το ΠΑΣΟΚ αναμένεται να επανασυσπειρώσει από έναν στους τέσσερις έως έναν στους τρεις ψηφοφόρους που το επέλεξαν το 2009 (44%).

Σε αντίθεση με την κατάσταση αποσύνθεσης στην οποία βρίσκεται το πάλαι ποτέ κραταιό αστικό μπλοκ εξουσίας, η αριστερά σε όλες τις εκφάνσεις της παρουσιάζεται ιδιαίτερα ενισχυμένη. Καταγράφοντας σταθερά αθροιστικά ποσοστά από 35% ως 38,5% την τελευταία περίοδο, εμφανίζεται ως το αντίπαλο δέος στη συστημική λογική των μονόδρομων. Ο ΣΥΡΙΖΑ καταγράφεται τρίτος στο 12% – 12,5%, με ενθαρρυντικά ευρήματα στα ποιοτικά χαρακτηριστικά (δημοφιλέστερο κόμμα, καλύτερη αντιπολίτευση, υψηλή δημοφιλία αρχηγού), το ΚΚΕ από 11,5% ως 12,5% χωρίς ιδιαίτερες μεταβολές και η ΔΗΜΑΡ, με μια ελαφριά ανακοπή της σταθερά ανοδικής πορείας της των τελευταίων μηνών, καταγράφει από 10,5% ως 15,5%, ποσοστά πάντως που σίγουρα θα πιεστούν την επόμενη περίοδο, τόσο μετά την αλλαγή ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ όσο και με την εμφάνιση της Κοινωνικής Συμφωνίας.

Στις δημοσκοπήσεις της αμέσως επόμενης περιόδου θα φανεί κατά πόσο το αστικό μπλοκ θα καταφέρει να διατηρηθεί σε ποσοστά που θα του επιτρέψουν τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας στην επόμενη Βουλή, καθώς το σενάριο της αυτοδυναμίας είναι μάλλον σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Η συντονισμένη επίθεση στην Αριστερά, ως δύναμης του χάους, του αντιευρωπαϊσμού και της επιστροφής στη δραχμή, καθώς και ο μπαμπούλας της ακυβερνησίας θα είναι το ύστατο όπλο στα χέρια του καταρρέοντος δικομματισμού, προκειμένου να σώσει την παρτίδα (και όχι την πατρίδα).

Ο βαθμός αποσύνθεσης και απονομιμοποίησης του κυρίαρχου πολιτικού σκηνικού που θα καταγραφεί τις αμέσως επόμενες εβδομάδες θα είναι και ο αποφασιστικός παράγοντας για την οριστική λήψη της απόφασης προκήρυξης εκλογών ή για την (επ’ αόριστον) μετάθεσή τους. Το μεγάλο στοίχημα για την Αριστερά είναι να οργανώσει τις λαϊκές αντιδράσεις έτσι ώστε να μην αφήσει στο αστικό μπλοκ το περιθώριο να αναδιαταχθεί για τη διαχείριση του εκλογικού αποτελέσματος, αλλά και να μην του επιτρέψει να μεταθέσει την προσφυγή στη λαϊκή ετυμηγορία.

Public Issue, Πολιτικό Βαρόμετρο 100&101, Μάρτιος 2012^[7]

Συγκυρία

Παρά την καθολική εναντίωση του προηγούμενου διαστήματος στο Μνημόνιο 1, φαίνεται ότι η υπερψήφιση του Μνημονίου 2 θεωρήθηκε από την κοινή γνώμη ως αναπόφευκτη, καθώς, ενώ οι μισοί ερωτώμενοι (52%) εξακολουθούν να δηλώνουν ότι διαφωνούν με την έγκρισή του από τη Βουλή, τέσσερις στους δέκα (38%) συμφωνούν. Ωστόσο, αλλαγή διαφαίνεται και ως προς την εκτίμηση για το ενδεχόμενο χρεοκοπίας του Ελληνικού Κράτους μέσα στους επόμενους 12 μήνες: σήμερα λιγότεροι από τέσσερις στους δέκα (36%) το θεωρούν πιθανό (ενώ πριν από έξι μήνες το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 59%), ενώ σχεδόν οι μισοί το θεωρούν απίθανο (Μάρτ. ’12: 48%, Σεπτ. ’11: 36%).

Σχεδόν επτά στους δέκα, πάντως, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι τα πράγματα στη χώρα θα ήταν χειρότερα μετά από μια ενδεχόμενη επιστροφή στη δραχμή (Μάρτ. ’12: 67%, Ιαν. ’12: 71%), ενώ ενισχύεται ελαφρώς η άποψη ότι είτε με ευρώ είτε με δραχμή τα πράγματα θα παρέμεναν ίδια (Μάρτ. ’12: 15%, Ιαν. ’12: 10%). Τέλος, ελαφρώς μειωμένη είναι η εκτίμηση ότι η επιστροφή στη δραχμή θα βελτίωνε την κατάσταση στη χώρα (Μάρτ. ’12: 13%, Ιαν. ’12: 15%).

Παρόλη την ελαφρά ανακούφιση που διαγράφεται μετά την ολοκλήρωση του PSI, ωστόσο, σχεδόν οκτώ στους δέκα (76%) εκτιμούν ότι η διεθνής ισχύς της χώρας έχει αποδυναμωθεί. Εννιά στους δέκα (87%) δηλώνουν δυσαρεστημένοι από τη ζωή τους και προβλέπουν ότι η προσωπική οικονομική κατάστασή τους θα χειροτερέψει μέσα στους επόμενους δώδεκα μήνες (91%). Δυσοίωνες είναι οι εκτιμήσεις και για την ανεργία, καθώς περισσότεροι από οκτώ στους δέκα (84%) εκτιμούν ότι θα αυξηθεί στο επόμενο διάστημα. Αξιοσημείωτο είναι ότι, ενώ σχεδόν οι μισοί (47%) πιστεύουν ότι η άνοδος των τιμών θα συνεχιστεί, αυξημένο είναι το ποσοστό εκείνων που εκτιμούν ότι το επόμενο διάστημα οι τιμές των βασικών καταναλωτικών αγαθών θα μειωθούν (Μάρ.: 24%, Φεβρ.: 17%) ή θα παραμείνουν σταθερές (Μάρ.: 24%, Φεβρ.: 27%).

Εικόνα Λ. Παπαδήμου & Κυβέρνησης

Διχασμένη παραμένει η κοινή γνώμη απέναντι στον Λ. Παπαδήμο (θετική γνώμη 49%, αρνητική 48%), αλλά σχεδόν επτά στους δέκα (66%) εξακολουθούν να μην εμπιστεύονται την ικανότητά του να διαχειριστεί την οικονομική κατάσταση της χώρας.

Τέλος, συντριπτικά αρνητική παραμένει η κοινή γνώμη απέναντι στην Κυβέρνηση Παπαδήμου, καθώς σχεδόν εννιά στους δέκα (86%) δηλώνουν δυσαρεστημένοι από τον τρόπο που αντιμετωπίζει τα προβλήματα της χώρας.

Εικόνα πολιτικών αρχηγών

Μειώνεται σταθερά η δημοτικότητα του Α. Σαμαρά και του Γ. Καρατζαφέρη, ενώ καταμετράται για πρώτη φορά η εικόνα του Ε. Βενιζέλου: πρώτος παραμένει ο Φ. Κουβέλης [θετικές γνώμες: 54% (χωρίς μεταβολή από τον προηγούμενο μήνα)], ακολουθούμενος από τον Αλ. Τσίπρα [37% (-4%)]. Τρίτος ο Ε. Βενιζέλος (30%), τέταρτος ο Α. Σαμαράς [28% (-5%)] και πέμπτη η Α. Παπαρήγα [26% (-1%)]. Στην έκτη θέση η Ντ. Μπακογιάννη [19% (χωρίς μεταβολή)] και ο Γ. Καρατζαφέρης [19% (-6%)], και σταθερά τελευταίος ο Γ. Παπανδρέου [10% (+1%)].

Εικόνα κομμάτων

Δημοφιλέστερα τα κόμματα της Αριστεράς, πέφτουν ΝΔ και ΛΑΟΣ: σταθερά δημοφιλέστερο κόμμα, σύμφωνα με περισσότερους από τρεις στους δέκα ερωτώμενους, παραμένει ο ΣΥΡΙΖΑ [θετικές γνώμες: 35% (-1%)], ενώ στη δεύτερη θέση περνάει το ΚΚΕ [28% (-1%)], καθώς η ΝΔ υφίσταται τις συνέπειες της υποστήριξης της νέας δανειακής σύμβασης [25% (-3%)]. Τέταρτος ο ΛΑΟΣ [17% (-5%)] και τελευταίο, με ενδείξεις ελαφράς ανάκαμψης, το ΠΑΣΟΚ [13% (+4%)].

Ο ΣΥΡΙΖΑ καταγράφεται, σύμφωνα με δύο στους δέκα ερωτώμενους, και ως το καλύτερα αντιπολιτευόμενο κόμμα [23% (+1)], με δεύτερο το ΚΚΕ [17% (-)], τρίτη τη ΝΔ, που χάνει και σε αυτή την κατηγορία [11% (-3%)], τέταρτο το ΛΑΟΣ, που φαίνεται να κερδίζει ελαφρώς μετά την αποχώρησή του από τη συγκυβέρνηση [10% (+2%)] και πέμπτη (αυθόρμητες αναφορές) τη ΔΗΜΑΡ [4% (-)]. Ωστόσο, ένας στους τέσσερις (25%) εκτιμά ότι κανένα κόμμα δεν κάνει καλή αντιπολίτευση.

Αίτημα για εκλογές & εκτίμηση εκλογικής επιρροής

Ισχυρά πλειοψηφικό είναι πια το αίτημα για εκλογές [61% (+2)], ενώ σταθερά μειώνεται η λεγόμενη αντικομματική ψήφος, καθώς αισθητά λιγότεροι από τρεις στους δέκα δηλώνουν πια ότι θα απέχουν ή θα ψηφήσουν άκυρο/λευκό (Μαρ.: 25,5%, Φεβρ. (β’): 27,5%, Φεβρ. (α’): 30%, Ιαν.: 32,5%).

Η ΝΔ μέσα σε ένα μήνα, μετά την υπερψήφιση του Μνημονίου ΙΙ, χάνει έξι μονάδες (Ιαν.: 31%, Μάρ.: 25%), ενώ για πρώτη φορά μετά τη σταθερά ανοδική πορεία της από τον Σεπτέμβρη η ΔΗΜΑΡ εμφανίζει κάμψη δυόμιση μονάδων. Απώλειες έχει και το ΚΚΕ που περνάει στην τέταρτη θέση, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ, με σταθερό το ποσοστό του, περνάει τρίτος. Συνεχίζεται η πτωτική πορεία του ΛΑΟΣ, ενώ ελαφριά ανάκαμψη παρουσιάζει το ΠΑΣΟΚ. Αξιοσημείωτο είναι το ποσοστό που καταγράφει το νέο κόμμα του Π. Καμμένου, που εμφανίζεται να εξασφαλίζει άνετη κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, καθώς και η παρουσία της Χρυσής Αυγής για δεύτερο μήνα με κοινοβουλευτικό ποσοστό:

ΝΔ 25% (-6%), ΔΗΜ.ΑΡ. 15,5% (-2,5%), ΣΥΡΙΖΑ 12% (-), ΚΚΕ 11,5% (-1%),  ΠΑΣΟΚ 11% (+3%), ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ 6,5%, ΛΑΟΣ 4% (-1%), ΟΠ 3,5%  (-), ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ 3% (-), ΔΗ.ΣΥ. 2% (-), ΑΝΤΑΡΣΥΑ 1%, ΛΟΙΠΑ 5% (-)

Pulse RC, To Ποντίκι, 15/03/2012^[8]

Συγκυρία

Μετά την ολοκλήρωση του PSI δεν αλλάζει κάτι για τη χώρα (36%) αλλά ούτε και για την προσωπική κατάσταση των ερωτώμενων (44%) και αν αλλάζει αυτό είναι προς το χειρότερο (31% για τη χώρα, 36% για τα προσωπικά οικονομικά). Ενδεικτικό είναι ότι για εννιά στους δέκα (88%), υπήρξε σοβαρή επιδείνωση της προσωπικής οικονομικής κατάστασης την τελευταία διετία.

Οι βασικοί παράγοντες που επιδρούν αρνητικά εν μέσω οικονομικής κρίσης για οκτώ στους δέκα είναι οι περικοπές μισθών και επιδομάτων (27%) και η ανεργία (27%), καθώς και οι περικοπές των συντάξεων (23%). Κάπως λιγότερο (16%) επηρεάζουν η μείωση της κατανάλωσης και η πτώση του τζίρου στην αγορά.

Αλλαγή ηγεσίας στο ΠΑΣΟΚ

Οι μισοί ερωτώμενοι (48%) εκτιμούν ότι η εκλογή του Ε. Βενιζέλου στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ δεν θα αλλάξει κάτι στην εικόνα του κόμματος, σε αντίθεση με δύο στους δέκα (18%) που πιστεύουν ότι θα τη βελτιώσει και με άλλους δύο (20%) που πιστεύουν ότι θα την επιδεινώσει.

Επτά στους δέκα (68%) ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ του 2009 δηλώνουν ότι δεν σκοπεύουν να πάρουν μέρος στη διαδικασία εκλογής νέου αρχηγού, ενώ μόλις τρεις στους δέκα (32%) εκτιμούν ότι ο Ε. Βενιζέλος μπορεί να βελτιώσει αισθητά την εικόνα του ΠΑΣΟΚ.

Κριτήριο ψήφου

Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασής τους θα επηρεάσει σίγουρα την ψήφο των επτά στους δέκα (73%) ερωτώμενων. Οι μισοί ερωτώμενοι (47%) σκοπεύουν με την ψήφο τους να τιμωρήσουν τους υπεύθυνους για τη σημερινή κατάσταση της χώρας, ενώ τέσσερις στους δέκα (38%) να επιλέξουν την καλύτερη λύση για τη διακυβέρνηση της χώρας.

Συσπειρώσεις κομμάτων – Μετακινήσεις ψηφοφόρων 

Από τους ψηφοφόρους του ΠΑΣΟΚ το 2009, σήμερα μόλις ένας στους τέσσερις δηλώνει διατεθειμένος να το ξαναψηφίσει (25%), ενώ οι μετακινήσεις κατευθύνονται κυρίως προς τη ΔΗΜΑΡ (12%) και τον ΣΥΡΙΖΑ (10%) και, δευτερευόντως, προς το ΚΚΕ (6%) και τη ΝΔ (5%). Σημειώνεται πως μικρό μέρος των πρώην ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ προσανατολίζονται προς την κάλπη των Ανεξάρτητων Ελλήνων, του Π. Καμμένου (3%). Σχεδόν δύο στους δέκα σκέφτονται την αντικομματική ψήφο (άκυρο/λευκό/αποχή 17%), ενώ ένας στους δέκα δεν έχει ακόμα αποφασίσει (10%).

Για τη ΝΔ, αντίστοιχα, η συσπείρωση κινείται σε αισθητά υψηλότερα επίπεδα (48%), ενώ οι απώλειες κατευθύνονται κυρίως προς του Ανεξάρτητους Έλληνες (8%). Ωφελημένοι, ωστόσο, είναι τόσο ο ΣΥΡΙΖΑ (5%), όσο και η ΔΗ.ΣΥ. (4%), η Χρυσή Αυγή (4%) και το ΚΚΕ (3%). Προς την αντικομματική ψήφο φαίνεται να προσανατολίζεται ένας στους δέκα (10%), ενώ άλλος ένας στους δέκα δεν έχει καταλήξει (8%).

Πρόθεση ψήφου – Εκτίμηση εδρών

Οριακή κοινοβουλευτική πλειοψηφία 155 εδρών φαίνεται να εξασφαλίζουν από κοινού ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, με το δώρο των 50 εδρών προς το πρώτο κόμμα που διασφαλίζει ο εκλογικός νόμος Παυλόπουλου. Είναι αξιοσημείωτο ότι η ΝΔ φαίνεται να καταλαμβάνει 116 έδρες (66 + 50), πράγμα που σημαίνει ότι ο εκλογικός νόμος σχεδόν διπλασιάζει την κοινοβουλευτική εκπροσώπησή της.

Ιδιαίτερα υψηλή είναι η καταγραφή των κομμάτων της αριστεράς, οριακά σε διψήφιο επίπεδο το ΠΑΣΟΚ, ενώ με αξιοσημείωτα ποσοστά εντός κοινοβουλίου εμφανίζονται τόσο οι Ανεξάρτητοι Έλληνες, όσο και η Χρυσή Αυγή. Στο όριο της κοινοβουλευτικής εκπροσώπησης κινείται ο ΛΑΟΣ:

(με κόκκινο η αναγωγή επί των εγκύρων και η κατανομή των εδρών)

ΝΔ 17% (-2% από τον προηγούμενο μήνα) / 23% (116 έδρες), ΠΑΣΟΚ 10% (+0,5%) / 13,5% (39 έδρες), ΚΚΕ 9,5% (+0,5%) / 12,5% (36 έδρες), ΣΥΡΙΖΑ 9,5% (+1%) / 12,5% (36 έδρες), ΔΗΜΑΡ 8% (-) / 10,5% (30 έδρες), ΑΝΕΞ. ΕΛΛΗΝΕΣ 5% / 6,5% (19 έδρες),  ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ 3,5% (+1,5%) / 4,5% (13 έδρες), ΛΑΟΣ 3% (-1%) / 4% (11 έδρες), ΟΠ 2% (-0,5%) / 2,5%, ΔΗΣΥ 2% (-) /2,5%, ΑΡΜΑ ΠΟΛΙΤΩΝ 2% (-) / 2,5%, ΑΛΛΟ 4%
(-), ΑΚΥΡΟ/ΛΕΥΚΟ/ΑΠΟΧΗ 15,5% (-4%), ΑΝΑΠΟΦ. 9% (-1%).

Οικονομικό Βαρόμετρο του ΕΒΕΑ, 07/03/2012^[9]

Στην έρευνα του ΕΒΕΑ περισσότεροι από οκτώ στους δέκα ερωτώμενους δηλώνουν απαισιόδοξοι για την πορεία της ελληνικής οικονομίας, εννιά στους δέκα απαντούν το ίδιο όταν ερωτώνται για τα προσωπικά οικονομικά τους, ενώ σχεδόν έξι στους δέκα θεωρούν πιθανή την επίσημη χρεοκοπία του κράτους εντός των επόμενων δώδεκα μηνών. Αξιοσημείωτο είναι ότι σχεδόν επτά στους δέκα συμφωνούν με την πρόταση όλες οι διαδηλώσεις (πλην αυτών που καλούν η ΓΣΕΕ και η ΑΔΕΔΥ καθώς και εκείνων της πρωτομαγιάς και του Πολυτεχνείου) να καταλαμβάνουν μία λωρίδα στο δρόμο ώστε να μην παρεμποδίζεται η κίνηση των οχημάτων.

Έρευνα Καταναλωτικής Εμπιστοσύνης, ΙΟΒΕ, 05/03/2012^[10]

Στην έρευνα του ΙΟΒΕ επτά στους δέκα εκτιμούν ότι εντός των επόμενων δώδεκα μηνών τα προσωπικά οικονομικά τους θα παρουσιάσουν αισθητή επιδείνωση και οκτώ στους δέκα ότι το ίδιο θα συμβεί με τα οικονομικά της χώρας. Σχεδόν καθολική είναι η αίσθηση ότι η ανεργία θα αυξηθεί σημαντικά, ενώ περισσότεροι από έξι στους δέκα πιστεύουν ότι θα συνεχιστεί η άνοδος των τιμών. Κατά συνέπεια, εννιά στους δέκα θεωρούν απίθανο να κατορθώσουν να αποταμιεύσουν μέσα σ’ αυτό το διάστημα και οκτώ στους δέκα δηλώνουν ότι η πρόθεσή τους να προβούν σε μείζονες αγορές θα περιοριστεί αισθητά. Στο ίδιο διάστημα περισσότερα από τα μισά νοικοκυριά εκτιμούν ότι μόλις που θα τα βγάζουν πέρα, δύο στα δέκα ότι θα αντλούν από τις αποταμιεύσεις των προηγούμενων ετών προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις τρέχουσες υποχρεώσεις τους, ενώ άλλα δύο ότι θα αναγκαστούν να χρεωθούν για να αντεπεξέλθουν.

Έρευνα του Παντείου Πανεπιστημίου για την οικονομική κρίση, Το Βήμα, 11/03/2012^[11]

Σε έρευνα του Εργαστηρίου Κοινωνικής και Πειραματικής Ψυχολογίας του Τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου, εννιά στους δέκα ερωτώμενους νιώθουν θυμό και αγανάκτηση, σχεδόν επτά στους δέκα νιώθουν ταπείνωση, ενοχή, φόβο και ανημπόρια, ενώ λιγότεροι από τέσσερις στους δέκα νιώθουν αλληλεγγύη, αισιοδοξία και αγωνιστικότητα.

Τρεις στους δέκα αυτοτοποθετούνται στην αριστερά, δύο στους δέκα στο κέντρο, ένας στους δέκα στη δεξιά ενώ τέσσερις στους δέκα θεωρούν την κλίμακα Α/Δ ξεπερασμένη και αρνούνται να αυτοτοποθετηθούν.

Εντυπωσιακό είναι ότι σχεδόν τρεις στους δέκα δηλώνουν ότι θα συμμετείχαν σε επιθέσεις με γιαούρτια και αβγά εναντίον πολιτικών προσώπων, ενώ λίγο λιγότεροι από δύο θα έφταναν ως και τον εμπρησμό αυτοκινήτων. Ως αποτελεσματικότερες μορφές αντίδρασης καταγράφονται οι αγορές ελληνικών προϊόντων, η συμμετοχή σε διαδηλώσεις, η αύξηση των ατομικών δεξιοτήτων, η άρνηση πληρωμής νέων φόρων και συμμετοχή σε λαϊκές συνελεύσεις. Λιγότερο αποτελεσματικές κρίνονται οι επιθέσεις στις δυνάμεις καταστολής και οι εμπρηστικοί μηχανισμοί σε δημόσια κτίρια.

Ως πολύ πιθανές συνέπειες της κρίσης περιγράφονται η αδυναμία αγοράς αγαθών πέραν των βασικών, η απώλεια εργασίας και η αδυναμία εξεύρεσης νέας, η ανάγκη για οικονομική βοήθεια και η αδυναμία αποπληρωμής λογαριασμών.

[2.γ] Οι Προτάσεις του ΣΥΡΙΖΑ για τον Εκδημοκρατισμό του Πολιτικού Συστήματος

Στ. Μανώλη

Η διαπίστωση ότι η παρούσα οικονομική κρίση συνεπάγεται (και συνοδεύεται από) την όξυνση της κρίσης του πολιτικού συστήματος αποτελεί πια κοινό τόπο. Ο κατακερματισμός των πολιτικών δυνάμεων, η ρευστότητα του πολιτικού σκηνικού, η αποδυνάμωση του δικομματισμού αλλά και ο πολλαπλασιασμός και η οξύτητα των επιθέσεων εις βάρος της Αριστεράς πιστοποιούν τη βαθύτατη κρίση νομιμοποίησης την οποία διέρχεται το πολιτικό σύστημα της χώρας σχεδόν στο σύνολό του. Παράλληλα, οι ατομικές ελευθερίες και τα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα συρρικνώνονται, η καταστρατήγηση του Συντάγματος μέσω της ψήφισης αντισυνταγματικών διατάξεων γίνεται ολοένα και πιο συχνή, η τήρηση των δημοκρατικών διαδικασιών υποβιβάζεται βαθμιαία σε απλή τελετουργία και οι θεμελιώδεις αρχές της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας υποχωρούν διαρκώς μπροστά στην όξυνση του αυταρχισμού και την ανάδυση νέων μορφών ολιγαρχικού ελιτισμού. Απέναντι στη νέας αυτή πραγματικότητα, ο ΣΥΡΙΖΑ διεκδικεί τον εκδημοκρατισμό του πολιτικού συστήματος, που για μας σημαίνει δημοκρατικότερο εκλογικό σύστημα (απλή αναλογική σε όλα τα αιρετά σώματα), κατοχύρωση της ανεξαρτησίας της πολιτικής από οικονομικά συμφέροντα (έλεγχος του πολιτικού χρήματος) και αναβάθμιση της λειτουργίας της Βουλής και γενικά του κοινοβουλίου έναντι της αυτονόμησης της εκτελεστικής εξουσίας και του πρωθυπουργοκεντρικού μοντέλου.

Απλή αναλογική: Η καθιέρωση της απλής αναλογικής ως πάγιου εκλογικού συστήματος αποτελεί κεντρικό και διαχρονικό αίτημα του ΣΥΡΙΖΑ. Ο Συνασπισμός Ριζοσπαστικής Αριστεράς έχει επανειλημμένα ζητήσει την αλλαγή του εκλογικού νόμου και έχει προτείνει τη θεσμοθέτηση ενός πάγιου εκλογικού συστήματος με το οποίο θα επιτυγχάνεται η αντιστοιχία μεταξύ των ψήφων του εκλογικού σώματος και των βουλευτικών εδρών των κομμάτων και θα δίνεται η δυνατότητα εκπροσώπησης στη Βουλή όλων των υπαρκτών πολιτικών τάσεων και δυνάμεων που παίρνουν μέρος στις εκλογές. Τέτοιο σύστημα είναι η απλή αναλογική.

Ειδικά στην παρούσα συγκυρία, όπου τόσο η σύνθεση του Κοινοβουλίου όσο και η ασκούμενη πολιτική βρίσκονται σε πρωτοφανή αναντιστοιχία με τη λαϊκή βούληση, η υιοθέτηση ενός εκλογικού συστήματος που θα επιτρέπει την πιστή αποτύπωση της βούλησης του λαού είναι περισσότερο αναγκαία από ποτέ. Σε αντίθεση με τον ισχύοντα εκλογικό νόμο, που πριμοδοτεί το πρώτο κόμμα και ευνοεί το σχηματισμό αυτοδύναμων, δήθεν ισχυρών και σταθερών κυβερνήσεων, με το φόβητρο της ακυβερνησίας, το σύστημα της απλής αναλογικής μπορεί να αναδείξει έναν κοινοβουλευτικό συσχετισμό δυνάμεων που θα συνιστά τη συγκεκριμένη έκφραση της λαϊκής κυριαρχίας ως θεμελιακής αρχής του δημοκρατικού πολιτεύματος.

• Στις 14 Μαρτίου η Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ και οι ανεξάρτητοι βουλευτές Σοφία Σακοράφα και Παναγιώτης Κουρουμπλής κατέθεσαν από κοινού πρόταση νόμου για την καθιέρωση της απλής αναλογικής ως πάγιου εκλογικού συστήματος^[12].

Το σύστημα που προτείνεται επιφέρει επί το αναλογικότερο αλλαγή στα ισχύοντα στις μονοεδρικές περιφέρειες, στους βουλευτές επικρατείας, αλλά και στις β΄ και γ΄ κατανομές, κατά τις οποίες ακολουθεί τη μέθοδο των μεγαλύτερων αχρησιμοποίητων υπολοίπων. Έτσι, όλα τα κόμματα διεκδικούν έδρες στη δεύτερη και τρίτη κατανομή. Επίσης, εισηγείται την κατάργηση της αποκλειστικής ρήτρας του 3%, που δεν συμβιβάζεται με το σύστημα της απλής αναλογικής. Ακόμη, τα έγκυρα ψηφοδέλτια που έλαβε κάθε κόμμα ή συνασπισμός κομμάτων σε ολόκληρη την επικράτεια θεωρούνται ως ψήφοι που δόθηκαν και για το «ψηφοδέλτιο υποψηφίων επικρατείας» του αντίστοιχου κόμματος ή συνασπισμού κομμάτων. Οι βουλευτικές έδρες κατανέμονται στα κόμματα ή στους συνασπισμούς κομμάτων που παίρνουν μέρος στις εκλογές σε συνάρτηση με την εκλογική τους δύναμη σε όλη την επικράτεια. Παράλληλα, προβλέπεται ποσοστό υποψηφίων από κάθε φύλο ανά εκλογική περιφέρεια για τη διασφάλιση της ουσιαστικής ισότητας των δύο φύλων σύμφωνα με τη συνταγματική επιταγή.

Έλεγχος του πολιτικού χρήματος – Διαφάνεια στα οικονομικά των κομμάτων: Ο ΣΥΡΙΖΑ διεκδικεί και προτείνει την αλλαγή του νόμου για τη χρηματοδότηση κομμάτων, ώστε να απαγορεύεται η χρηματοδότησή τους από πάσης φύσεως επιχειρήσεις (της ημεδαπής, αλλοδαπής ή εξωχώριες), η καθοιονδήποτε τρόπο συμμετοχή των κομμάτων στο εταιρικό κεφάλαιο επιχειρήσεων (με εξαίρεση τις επιχειρήσεις που σχετίζονται με τη διάδοση ιδεών και πολιτικών απόψεων, υπό την προϋπόθεση ότι τα κόμματα κατέχουν την πλειοψηφία του εταιρικού κεφαλαίου), η οποιαδήποτε οικονομική συναλλαγή μεταξύ των πολιτικών κομμάτων και του ελληνικού δημοσίου, πλην των προβλεπόμενων επιχορηγήσεων, καθώς και η καθοιονδήποτε τρόπο χρηματοδότηση από ξένες κυβερνήσεις.

Σε ό,τι αφορά τις δαπάνες των κομμάτων, ζητούμε να εφαρμοστεί πλήρως το εθνικό λογιστικό σχέδιο, να τηρούνται βιβλία Γ’ Κατηγορίας (διπλογραφικό σύστημα), να  καθιερωθεί «πόθεν έσχες» και περιουσιολόγιο και στα κόμματα και να ενισχυθεί η Επιτροπή Ελέγχου των Οικονομικών των Κομμάτων (με τη συμμετοχή δικαστών, ορκωτών λογιστών και εκπροσώπων των κοινωνικών φορέων και με την άσκηση και ανακριτικών αρμοδιοτήτων). Επίσης, προτείνουμε να συνιστά κακουργηματική πράξη η κατάθεση ψευδών στοιχείων σχετικά με τα εισοδήματα ή την περιουσία των κομμάτων, ενώ, σε περίπτωση που διαπιστώνεται ότι εσκεμμένα και με την ανοχή του κόμματος έχουν εισρεύσει στα ταμεία του χρήματα κατά παράβαση της νομοθεσίας, να επιβάλλονται κυρώσεις σε όλα τα πρόσωπα που ενέχονται στην παράνομη συναλλαγή, καθώς και στο ίδιο το κόμμα, με τη στέρηση του συνόλου της κρατικής επιχορήγησης του έτους.

Ο ΣΥΡΙΖΑ τάσσεται υπέρ της μείωσης της κρατικής χρηματοδότησης των κομμάτων, με τη θέσπιση μεταβατικών διατάξεων και υπό την προϋπόθεση ότι τα ποσά που θα εξοικονομηθούν θα διατεθούν για κοινωνικούς σκοπούς και όχι για τοκοχρεολύσια ή για την αποπληρωμή των δανείων της χώρας. Επίσης, προτείνει την απολογιστική χρηματοδότηση των κομμάτων, έτσι ώστε το 70%-80% της κρατικής επιχορήγησης να δίδεται στην αρχή του έτους και το υπόλοιπο στο τέλος, με βάση τον κρατικό απολογισμό.  Η κρατική επιχορήγηση θα πρέπει να είναι διά νόμου ανεκχώρητη, να μην μπορεί δηλαδή να παρέχεται ως εγγύηση για τη σύναψη δανείων των κομμάτων, ενώ οι συνδρομές και οι ενισχύσεις προς τα κόμματα θα πρέπει να γίνονται με ονομαστικά και θεωρημένα κουπόνια.

Ο ΣΥΡΙΖΑ προτείνει, επίσης, την αλλαγή του νόμου περί ευθύνης υπουργών (3126/2003) και την κατάργηση της ειδικής παραγραφής, την εφαρμογή της Σύμβασης του ΟΗΕ (2003) για τα μέτρα ενάντια στη διαφθορά και τη θεσμοθέτηση της υποχρέωσης υποβολής δηλώσεων «πόθεν έσχες» για όλους όσοι κατέχουν δημόσιο αξίωμα ή επηρεάζουν και διαμορφώνουν με άμεσο ή έμμεσο τρόπο τον δημόσιο βίο (δίπλα στους πολιτικούς, τους δημοσιογράφους, τους δικαστικούς λειτουργούς και τους ιδιοκτήτες ΜΜΕ, οι αιρετοί σε όλα τα επίπεδα, οι επιχειρηματίες και οι εργολάβοι δημοσίων έργων, στελέχη τραπεζών κ.λπ.).

Αναβάθμιση της λειτουργίας του Κοινοβουλίου – Δημοκρατικός έλεγχος του προϋπολογισμού: Η τάση προς ένα πρωθυπουργοκεντρικό μοντέλο και προς την ολοένα και μεγαλύτερη αυτονόμηση της εκτελεστικής εξουσίας από τον πολιτικό έλεγχο που ασκείται στο Κοινοβούλιο είναι δύο από τα βασικά χαρακτηριστικά που διακρίνουν τον πολιτικό βίο της χώρας, ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα. Ενάντια σε αυτές τις αντιδημοκρατικές πρακτικές, ο ΣΥΡΙΖΑ διεκδικεί την αναβάθμιση της νομοθετικής εξουσίας και του ρόλου του Κοινοβουλίου, όπου αποτυπώνονται και εκπροσωπούνται οι κοινωνικοί συσχετισμοί και ελέγχεται η εξουσία, διατυπώνοντας προτάσεις όπως: Να έρχονται υποχρεωτικά προς ψήφιση όλα τα νομοσχέδια που κατατίθενται, συμπεριλαμβανομένων και των προτάσεων νόμου που καταθέτουν τα κόμματα της αντιπολίτευσης ή μεμονωμένοι βουλευτές. Η Βουλή να μπορεί να συμμετέχει στη διαμόρφωση του προϋπολογισμού: κατά το στάδιο της συζήτησης στην αρμόδια επιτροπή της Βουλής, να μπορούν να κατατίθενται τροπολογίες επί του σχεδίου του προϋπολογισμού με αντισταθμιστικές ρυθμίσεις, έτσι ώστε η προτεινόμενη μείωση (ή αύξηση) μιας δαπάνης/εσόδου να αντισταθμίζεται αντίστοιχα με αύξηση (ή μείωση) άλλης δαπάνης/εσόδου^[13].

[3] Παρατηρητήριο Ευρωπαϊκών και διεθνών Θεμάτων

[3.α] Το Πρόγραμμα «Ήλιος»

Θ. Σταθούλια

Α. Βασικός πολιτικός σχολιασμός:

http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=674177

http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=670962

Γενικότερα πληροφοριακά  στοιχεία για την ενέργεια στην Ελλάδα:

Διάγραμμα 1: Εξέλιξη Εγκατεστημένης Ισχύος ΑΠΕ, Στόχος έτους 2020

Διάγραμμα 2: Κατανομή ΑΠΕ

Πηγή: http://www.investingreece.gov.gr/default.asp?pid=36&sectorID=38&la=2

Β. Επισήμανση κύριων προβλημάτων εφαρμογής του «ΗΛΙΟΣ»

1. Αξιοποίηση δημόσιων εκτάσεων χαμηλής παραγωγικότητας

Με επιστολή του προς την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), ο Υφυπουργός ΠΕΚΑ, Γιάννης Μανιάτης γνωστοποιεί την πρόθεση της Κυβέρνησης να συνεργαστεί με όσους Δήμους επιθυμούν να προτείνουν προς αξιοποίηση μεγάλες δημόσιες εκτάσεις χαμηλής παραγωγικότητας – κατά προτίμηση άνω των 500 στρεμμάτων – στην περιοχή ευθύνης τους, όπου θα τοποθετηθούν μονάδες Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) και κυρίως φωτοβολταϊκά συστήματα. Η πρόσκληση αναφέρεται στα εύλογα αντισταθμιστικά οφέλη που θα αποκομίσουν οι τοπικές κοινωνίες, Στην εισήγηση στην Επιτροπή της Βουλής ανέφερε 300 χιλιάδες στρέμματα για την κάλυψη του προγράμματος.

Αυτή η αλλαγή χρήσης γης θα αποτελέσει τεράστιο πρόβλημα δομικών αλλαγών στο θέμα της οικονομικής και πολιτιστικής γεωγραφίας της χώρας. Επιπλέον θα αποτελέσει πρόβλημα για την ανασυγκρότηση της αγροτικής παραγωγής και άλλων αναγκαίων επιστημο-τεχνικών δομών (επιστημονικά και βιομηχανικά πάρκα, κλπ) με τον κατακερματισμό και την αλλαγή χρήσης των διαθέσιμων μεγάλων εκτάσεων. Να σημειωθεί ότι στην Ελλάδα το σημαντικό πρόβλημα χαμηλής αγροτικής παραγωγικότητα αποδίδεται στους μικρούς κλήρους.

Με μέσο μέγεθος εκμετάλλευσης τα 48 στρέμματα (το χαμηλότερο στην ΕΕ) και μέσο μέγεθος αγροτεμαχίου τα 7 στρέμματα (το χαμηλότερο στην ΕΕ), ο μικρός και πολυτεμαχισμένος γεωργικός κλήρος στην Ελλάδα αυξάνει το κόστος παραγωγής και μειώνει την ανταγωνιστικότητα. Στην Αυστρία η αντίστοιχη μέση εκμετάλλευση είναι 190 στρέμματα, στην Ιταλία 70, στη Γαλλία 520 και στη Δανία 590.

2. Το σχέδιο δεν κάνει καμία αναφορά στις νέες τεχνολογίες και την αναγκαία έρευνα που θα πρέπει να τονωθεί στην Ελλάδα με ειδικά κίνητρα για τα φωτοβολταϊκά, ούτε στο κόστος εισαγωγής της συμβατικής τεχνολογίας γυαλιού ή σιλικόνης για τα φωτοβολταϊκά πάνελ. Π.χ. ο Barr, στην διδακτορική του διατριβή στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), ανέπτυξε εύκαμπτες ηλιακές κυψέλες που μπορούν να εφαρμοστούν σχεδόν σε οποιαδήποτε επιφάνεια, από χαρτί μέχρι και ύφασμα που στο μέλλον η ανάπτυξή τους θα μπορούσαν να αποτελέσουν εναλλακτικές τεχνολογίες στις συμβατικές.

3. Η κατά προτεραιότητα των υποψηφίων παραγωγών για ένταξη στο πρόγραμμα «ΗΛΙΟΣ» αφήνει εκτός άμεσης εξέτασης δεκάδες άλλες προτάσεις για ΑΠΕ που δεν εντάσσονται στο πρόγραμμα «ΗΛΙΟΣ».

4. Ποιο είναι το μοντέλο για το ΗΛΙΟΣ; Το νομοσχέδιο αναφέρει δυο μοντέλα:

α. Μοντέλο στατιστικής μεταφοράς; Αυτό σημαίνει ότι η παραγόμενη ενέργεια θα καταναλώνεται στην Ελλάδα που θα σημάνει κλείσιμο άλλων εναλλακτικών πηγών σταθμών, αιολικών πάρκων, υδροηλεκτρικών πάρκων ή άλλων ΑΠΕ επενδύσεων που όπως δείχνει το διάγραμμα 2 έχουν ισχυρή παρουσία στην αγορά των ΑΠΕ στην χώρα.

β. Μοντέλο εξαγωγικής μεταφοράς; Τα ερωτήματα γι’ αυτό το μοντέλο αφορούν τον αγωγό μεταφοράς, τον αγοραστή, τα έσοδα, την διάρκεια εφαρμογής του μοντέλου, την πολιτική άλλων κρατών για μη εισαγωγή εναλλακτικών μορφών ενέργειας, βλέπε Γερμανία.

Το νομοσχέδιο αναφέρει και τα δυο μοντέλα χωρίς καμία αποτίμηση από την εφαρμογή τους ή/και τους όρους της εφαρμογής τους. Ακόμα και το συντηρητικό Ινστιτούτο Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ) εκφράζει αντιρρήσεις για την αποτελεσματικότητα του προτεινόμενου έργου.

Το ΥΠΕΚΑ, όπως αναφέρεται, με το πρόγραμμα «ΗΛΙΟΣ» επιδιώκει την αξιοποίηση του ηλιακού ενεργειακού δυναμικού, την εξαγωγή ενέργειας μέσω των διευρωπαϊκών δικτύων και τη συνεισφορά στην αποπληρωμή του δημόσιου χρέους. Η σύσταση μιας νέας κρατικής εταιρείας, της «ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΗΛΙΟΣ Α.Ε.», ως φορέα προώθησης και υλοποίησης του έργου είναι άνευ αντικειμένου και η όλη ενέργεια δεν συνάδει με την ορθή διαχείριση του δημόσιου χρήματος. Η ιδέα να γίνει το κράτος επιχειρηματίας ή μεσάζων σε έναν τεχνολογικό και επιχειρηματικό τομέα με απαιτήσεις αλλά και χωρίς τη δυνατότητα πώλησης της παραγωγής οδηγεί μοιραία στη διασπάθιση δημόσιου χρήματος.

Σύμφωνα με την μελέτη που εκπόνησε το ΙΕΝΕ «Project Helios: Can Solar Energy be Exported? An Assessment Study», «δεν υπάρχουν προοπτικές για την υλοποίηση του προγράμματος «ΗΛΙΟΣ» όπως έχει ανακοινωθεί και κατά συνέπεια οι στόχοι για τη συμβολή του στη μείωση του ελληνικού χρέους δεν μπορούν να επιτευχθούν. Επομένως, δεν υπάρχει αντικείμενο και λόγος για την ίδρυση της προτεινόμενης κρατικής εταιρείας. Μπορεί όμως το ΥΠΕΚΑ να αναλάβει πρωτοβουλίες για την προώθηση αυτού του Ευρωπαϊκού έργου και υλοποίηση με βέβαια οφέλη για τη χώρα χωρίς το κράτος επιχειρηματίας και χωρίς διασπάθιση δημόσιου χρήματος». Αυτό σημαίνει ότι η μη σταθερή ευρωπαϊκή πολιτική για την βιομηχανία της ενέργειας από φωτοβολταϊκά καθιστά την αγορά ιδιαίτερα ασταθή, πόσο μάλλον για ένα σχέδιο όπως το «ΗΛΙΟΣ» που δεν έχει ούτε κοστολόγηση ούτε αγοραστές αλλά ούτε και επενδυτές.

5. Υπάρχει ανοικτό το θέμα της εγγυημένης τιμής για τα φωτοβολταϊκά στην Ελλάδα και την ΕΕ. Παρατηρείται διαφορετική στρατηγική προσέγγιση για την εγγυημένη τιμή, θέμα που είναι σε εξέλιξη στην Ελλάδα και αφορά στην εγχώρια βιομηχανία φωτοβολταϊκών αλλά και τις επενδύσεις.

Για παράδειγμα, η Γαλλική κυβέρνηση εξέφρασε την πρόθεσή της να προχωρήσει στην κατάθεση και ψήφιση νόμου, που θα αυξάνει την εγγυημένη τιμή των φωτοβολταϊκών μονάδων, εάν ο εξοπλισμός τους προέρχεται κατά 60%, σε όρους κόστους, από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η γαλλική κυβέρνηση επιδιώκει η συγκεκριμένη διάταξη να ψηφιστεί όσο το δυνατόν ταχύτερα, ώστε ο νόμος να τεθεί σε ισχύ από την 1η Απριλίου. Την ίδια ώρα, και στη Γερμανία, η κυβέρνηση Μέρκελ αποφάσισε να αναβάλει τις μειώσεις των εγγυημένων τιμών στα φωτοβολταϊκά, περιορίζοντας ταυτόχρονα την ισχύ του μέτρου στις πολύ μεγάλες μονάδες. Συγκεκριμένα, η μείωση των επιδοτήσεων υπέρ της ηλιακής ενέργειας κατά 30% θα τεθεί σε ισχύ από 1η Απριλίου και θα αφορά μόνο στις μεγάλες μονάδες.

Οι εγγυημένες τιμές βοήθησαν στην ανάπτυξη του κλάδου στη Γερμανία, με τη δημιουργία επενδύσεων και 150.000 θέσεων εργασίας. Η κυβέρνηση επιθυμεί πλέον την άμεση μείωση των εγγυημένων τιμών (feed-in-tariffs) κατά 30%, μετά από κλιμακωτές μειώσεις της τάξης του 15%, συνολικά, τα τελευταία χρόνια (http://www.econews.gr/2012/03/05/fotovoltaika-eggyimenes-times-gallia-germania/). Η απόφαση αυτή της Γερμανίας βρήκε ισχυρές αντιδράσεις από τις ευρωπαϊκές ενώσεις της φωτοβολταϊκής βιομηχανίας. Το στοιχείο αυτό καταδεικνύει βέβαια και την δυνατή γαλλογερμανική οικονομική συνεργασία. Η Μέρκελ στρέφει την φωτοβολταική βιομηχανία της σε εξαγωγές και ο Σαρκοζί ανοίγει την γαλλική αγορά σε εισαγωγές από την Γερμανία αφήνοντας την δική του βιομηχανία πίσω πριμοδοτώντας ουσιαστικά την εισαγωγή γερμανικών φωτοβολταικών. Αυτό, ως ένα σημείο κατανόησης του τεράστιου πολιτικά ευρωπαϊκού θέματος με τα φωτοβολταικά και γενικότερα τις ΑΠΕ. Τι έφερε ως τροπολογία ο Παπακωνσταντίνου στο νομοσχέδιο μετά την συνάντησή του με τον Σόιμπλε για το ΗΛΙΟΣ; «Προσαύξηση έως 10% των τιμών (της πριμοδότησης) που κάθε φορά προβλέπονται για ηλεκτρική ενέργεια, η οποία παράγεται μέσω φωτοβολταϊκών σταθμών, υπό την προϋπόθεση ποσοστό έως 80% του κόστους του εξοπλισμού των εν λόγω σταθμών να προέρχεται από προϊόντα που παρήχθησαν σε χώρα της ΕΕ ή της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ζώνης -με το σκεπτικό της «ώθησης της ευρωπαϊκής παραγωγής». Δηλαδή, και η Ελλάδα θα εισάγει εξοπλισμό από την ΕΕ, βλέπε Γερμανία, θα επιδοτεί τον εισαγόμενο εξοπλισμό, θα σκοτώσει έτσι την ελληνική βιομηχανία παραγωγής φωτοβολταϊκών και τις όποιες ερευνητικές πρωτοβουλίες για εναλλακτικές τεχνολογίες για τα φωτοβολταϊκά, θα επιβαρύνει το ισοζύγιο εξωτερικών συναλλαγών και μετά θα μιλάει για εθνική ανάπτυξη η κυβέρνηση ΝΔ και ΠΑΣΟΚ.

6. Για να έχουμε μια τάξη μεγέθους για το κόστος της ανάπτυξης του προγράμματος θα αναφέρουμε ότι για τα 10 GW που αναφέρει ως στόχο το ΗΛΙΟΣ, που είναι 10000000 ΚW, το υπολογισμένο κόστος το 2009, ήταν για φωτοβολταικά εκτός συστήματος grid (Off grid) σε αναπτυγμένες χώρες για 1-4 ΚW, 8-12 ευρώ, και μ.ο. παγκόσμια 15-30 ευρώ. Και για την ανάπτυξη μέσα σε σύστημα grid (on grid); ήταν 3-3.5 ευρώ αντιστοίχως. Στο πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ της κυβέρνησης δεν αναφέρεται αν θα είναι η ανάπτυξη πάνω σε grid^[14] ή όχι, (που σε κάθε περίπτωση η ανάπτυξη ενός ενεργειακού grid είναι ένα άλλο τεράστιο πρόγραμμα) αλλά στο καλύτερο σενάριο το κόστος για το ΗΛΙΟΣ δεν μπορεί να είναι λιγότερο από 10 δις ευρώ. Που θα βρεθεί αυτό το ποσό, από ποιους επενδυτές σε βάθος 10ετίας και με ποιους όρους;

[3.β] Η Κρίση στην Ευρωζώνη από την Ευρασιατική Πλευρά

Γ. Γούλατης 

Η ειδησεογραφία που παρουσιάζεται καλύπτει το χρονικό διάστημα από 20/2/12 (μετά την ψήφιση του νέου Μνημονίου από το Ελληνικό Κοινοβούλιο) έως 14/3/12 (μετά την επανεκλογή του Β. Πούτιν στο αξίωμα του Προέδρου της Ρωσίας για την επόμενη εξαετία, με ποσοστό 63,6%, στις 4 Μαρτίου 2012).

Τα κύρια σημεία των δημοσιευμάτων και των αναλύσεων «ελληνικού ενδιαφέροντος» του ρωσόφωνου Τύπου είναι τα ακόλουθα:

1. Άρθρο του Β. Πούτιν (πριν από την επανεκλογή του) στην εφημερίδα Μοσκόβσκιε Νόβοστι στις 27/02/2012, με τίτλο «Η Ρωσία και ο κόσμος που αλλάζει». Στο τμήμα του κειμένου που αφορά τις σχέσεις της Ρωσίας με την Ευρώπη έχουμε να σημειώσουμε τα εξής: «Η Ρωσία έχει ενταχθεί ενεργά στις διεθνείς πρωτοβουλίες για την υποστήριξη  ευρωπαϊκών οικονομιών που έχουν πληγεί (από την κρίση), με συμμετοχή στη συλλογική λήψη αποφάσεων στο ΔΝΤ» (σ.σ.: Από τις Κάννες, το 2011, ο Πούτιν είχε θέσει ως προϋπόθεση της ενδεχόμενης βοήθειας ύψους 10 δις δολαρίων τη θεσμική αναβάθμιση του ρόλου της Ρωσίας στο ΔΝΤ, χωρίς να αποκλείεται καταρχήν η δυνατότητα άμεσης χορήγησης οικονομικής βοήθειας σε ορισμένες περιπτώσεις). Στη συνέχεια γίνεται αναφορά, πέραν των χρηματοδοτικών ενισχύσεων/δανείων, στην «αναγκαιότητα μεταρρυθμίσεων σε μεγάλη κλίμακα, που θα αλλάξουν ριζικά πολλούς από τους χρηματοοικονομικούς μηχανισμούς παρέχοντας πραγματική δημοσιονομική πειθαρχία […] με κύριο στόχο την εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ της Ρωσίας και της ΕΕ, τη δημιουργία μιας αρμονικής οικονομικής κοινότητας από τη Λισαβόνα μέχρι το Βλαδιβοστόκ». Ο πιο σημαντικός τομέας σε αυτή την κατεύθυνση είναι τα μεγάλα ενεργειακά project (δίκτυα αγωγών, ενεργειακή ασφάλεια της ευρωπαϊκής ηπείρου).
2. Οι αναφορές των κύριων ρωσικών και ουκρανικών διαδικτυακών ΜΜΕ στην επιτυχή ολοκλήρωση του PSI κινούνταν εντός του γενικότερου ειδησεογραφικού πλαισίου. Τα κείμενα αναπαρήγαν τις δηλώσεις, ανακοινώσεις και αναλύσεις των δυτικών πρακτορείων ειδήσεων και ΜΜΕ, καθώς και των διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών, δίνοντας έμφαση στην ανάγκη περαιτέρω μεταρρυθμίσεων και στη δημοσιονομική πειθαρχία.
3. Από τις αναλύσεις των ειδικών, οικονομολόγων και διεθνολόγων που μελετούν το θέμα «Ευρωζώνη και οικονομική κρίση στην Ελλάδα», επισημαίνουμε συγκεκριμένες αναφορές στα δημοσιεύματα που αφορούν τη γενικότερη προβληματική για την πορεία της ευρωζώνης. Κύριο χαρακτηριστικό των δημοσιευμάτων είναι η έμφαση στον «πιλοτικό» χαρακτήρα των μέτρων που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα, σαν πρότυπο διαχείρισης «κρίσεων» για τις οικονομίες των νοτιοευρωπαϊκών και ανατολικοευρωπαϊκών χωρών που βρίσκονται κοντά στην «επικίνδυνη» ζώνη αύξησης του δημόσιου χρέους. Πιο συγκεκριμένα:

1. Οικονομία – Μεταρρυθμίσεις: Η τελική αξιολόγηση για τη μελλοντική πορεία της Ελλάδας και της ελληνικής οικονομίας στο πλαίσιο της ευρωζώνης (μετά την έγκριση του πακέτου των 130 δις ευρώ) είναι θετική. Υπάρχει όμως ένα ερώτημα σχετικά με το κατά πόσον η Ελλάδα θα μπορέσει (να εφαρμόσει τα μέτρα για) να ελαχιστοποιήσει τους κινδύνους έως το επίπεδο εκείνο που δεν θα κινδυνεύει από χρηματοπιστωτική καταστροφή. Σαν προοπτική παρουσιάζεται η εξής άποψη: «Αν και θα υπάρξει δυσκολία στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας με τη μείωση των δημοσίων δαπανών, η προβλεπόμενη ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας παραδόξως θα μπορέσει, λόγω της συγκυρίας (και της μειωμένης αξίας των ελληνικών assets), να λειτουργήσει θετικά για την Ελλάδα. Οι επενδύσεις που θα κατευθυνθούν στις αναπτυγμένες χώρες θα έρθουν και στην Ελλάδα, κυρίως επειδή η χώρα είναι στη ζώνη του ευρώ.
2. Πολιτική: Ελλάδα: Θεωρείται δεδομένη και δικαιολογημένη, λόγω των κοινωνικών ανατροπών, η ενίσχυση των αριστερών δυνάμεων στις επικείμενες εκλογές. Ευρώπη: Δίνεται έμφαση στον «γαλλογερμανικό άξονα» της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και στις ιδιαιτερότητες του. Τονίζεται ότι: α) Η στήριξη στην Ελλάδα είναι στήριξη στο ευρώ, την ευρωζώνη και την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, β) Οι ισχυροί της ευρωζώνης σε κάθε περίπτωση κατανοούν ότι τυχόν χρεοκοπία της Ελλάδας θα λειτουργήσει ως «ντόμινο» σε ολόκληρη την ευρωζώνη, ξεκινώντας από το Νότο, με κατεύθυνση το Βορρά.
3. Η επίδραση της κρίσης στην Ευρασία: Τίθεται ζήτημα επερχόμενης νέας κρίσης, αυτή τη φορά από την Ανατολή, που θα επηρεάσει και την Ευρώπη. Το κύριο στοιχείο που στηρίζει τη θέση αυτή είναι η μείωση του αυξητικού ρυθμού ανάπτυξης της Κίνας και η δομική εξάρτηση της Ρωσίας από τους  ενεργειακούς πόρους.
4. Ο δρόμος της Ελλάδας – πιλότος για τις χώρες της Ευρασίας: Οι μεταρρυθμίσεις και η σταθερότητα, όλα τα «θετικά» που απορρέουν από την κρίση χρέους των χωρών της ευρωζώνης, θα πρέπει να αποτελέσουν παράδειγμα για χώρες όπως η Ουκρανία, για την ανάπτυξη όλων των δυνατοτήτων της οικονομίας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει σε συνέντευξή του σε ουκρανική εφημερίδα στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας.
5. Η επόμενη «οικονομική βόμβα»: Η Πορτογαλία; Ξεκίνησαν οι αναλύσεις και οι συγκρίσεις των δύο χωρών. Δίνεται έμφαση στη δυσκολία να ακολουθήσουν η ΕΚΤ και το ΔΝΤ το δρόμο της Ελλάδας (μεγάλο δάνειο, PSI) στην περίπτωση της Πορτογαλίας. Συμπερασματικά, η κατάσταση στην Πορτογαλία δεν θεωρείται τόσο κρίσιμη όσο στην Ελλάδα (το εξωτερικό χρέος, από το 98% που είναι σήμερα, αναμένεται να αγγίξει το 115% του ΑΕΠ το 2013), οπότε το επόμενο εξάμηνο (πριν ξεκινήσουν να «ασχολούνται» μαζί της και προτού η διεθνής οικονομική κατάσταση και οι εγχώριοι δείκτες φέρουν την Πορτογαλία στο προσκήνιο της κρίσης δημοσίου χρέους), προλαβαίνει να μειώσει τα έξοδα και να κάνει στοχευόμενη (και αποτελεσματική) χρήση της πρόσφατης δανειακής δόσης (ύψους 14,9 δις ευρώ). Τέλος, οι αναλυτές θεωρούν ότι η Πορτογαλία δεν θα (πρέπει να) σταθεί «αντιπολιτευτικά», σε αντιπαράθεση με τους πιστωτές, όπως έκανε η Ελλάδα.