جایگزینی زانوی مصنوعی

April 1, 2018

www.HealthLetter.MayoClinic.com  34  Number 6 (June 2017)

بازیافتن تحرّک زانوها

در تصویر چپ، استیو آرتریتیس(Osteoarthritis)^[1] از دست دادن غضروف و بعضی اوقات از بین رفتن سطح استخوان در ناحیه مفصل زانو نشان داده شده است و در سمت راست جایگزینی زانوی جدید که می تواند باعث کاهش درد و افزایش فعّالیّت زانو شود.

 در طول سالها درد[ آرتریت(arthritis)] در ناحیه زانو به تدریج بدتر می شود. در حال حاضر حتّی' راه رفتن در یک مسافت کم، قابل تحمّل نیست. بلند شدن از صندلی باعث لرزش پا شده و زانو کمی دردناک می شود. این حالت حتّی در خوابیدن و دراز کشیدن هم احساس می شود.

هنگامی که در چنین وضعیّتی بودید، زمان آن رسیده که درد زانو را با طبیب خود در میان بگذارید. چنانچه علّت درد، آرتریتز(arthritis) زانو است  بهتر است تا آنجا که امکان دارد با خوردن داروهای ضد درد، نهایت استفاده را از زانوی طبیعی خود ببرید. به هرحال استفاده از زانوی مصنوعی

 می تواند انتخاب مهمّ و مؤثّری باشد در صورتی که داروهای ضدّ درد مؤثّر واقع نشوند.

سالیانه هزاران جرّاحی به منظوری استفاده از زانوی مصنوعی انجام می شود والبتّه این نوع جرّاحی مرتبا رو به افزایش است. چنانچه شما از سلامتی قابل ملاحظه ای برخوردارید، هیچگونه محدودیّتی برای زانوی مصنوعی وجود ندارد. افراد مسن در سنین ۷۰، ۸۰ و حتی بالاتر می توانند به راحتی از زانوی جدید استفاده کنند.

ساییده شدن غضروف زانو

طبیعتاَ سطح مفصل در زانو با جسمی نرم و برجسته به نام غضروف کارتی لژ (cartilage) پوشانده شده است. دو قطعه غضروف ضخیم مانند لاستیک به صورت دایره بنام منیسک (meniscus) در قسمت تحتانی استخوان در مفصل به وجود آمده است. یک بافت نازک به نام سینوویوم

(synovium) بعضی از نقاط سطحی مفصل را پوشانده و مایعی را به منظور آسان کردن حرکت زانو ترشّح  می کند. این مایع باعث می شود که حرکت انتهای استخوان پا و قسمت زیر کاسه زانو به راحتی در مقابل هم حرکت کنند.

 استیو آرتریتیس(osteoarthritis) به علت فرسودگی و پارگی بیشتر به علّت بالا رفتن سن و مورد رومتوید آرتریتیز(rheumatoid arthritis) که   با سیستم دفاعی بدن ارتباط دارد و همچنین  صدمه یا آسیب ناشی از جراحت  پا می تواند باعث فرسودگی و یا تغییر فرم مفصل شود. به هر حال ۹۵ درصد از جرّاحی های زانو برای به کار گذاشتن زانوی مصنوعی به علّت صدماتی است که از استیو آرتریتیس به مفصل زانو وارد می شود.  درد استیو آرتریتیس به تدریج با گذشت زمان شدیدتر می شود.

 زانو ممکن است در ضمن راه رفتن شروع به گرفتگی، قفل شدن، یا گیر کردن، یا ایجاد صدا مانند صدای ساییدگی و رنده شدن بکند. فعّالّیتهای سخت باعث درد می شوند. حتّی'بدتراز آن زمانی است که بعد از نشستن و استراحت کردن نیاز به حرکت دادن پا دارید.  راه رفتن، بالا رفتن از پلّه و بلند شدن از صندلی ممکن است بی نهایت دردناک باشد. حتّی' احتمالاً درد شدید و یا متوسّط را در خواب هنگام شب احساس می کنید.

برای جلوگیری از پیشروی استیو آرتری رتزو کم کردن درد چندین مرحله وجود دارد. این مراحل  شامل کاهش اضافه وزن( ناگفته نماند که حتی کم کردن مقدار کمی از وزن مؤثّرخواهد بود). ورزشهای آرام و تراپی های فیزیکی، زانو بند، استفاده ازعصا یا وسایل کمکی که  به راه رفتن کمک  می کند، خوردن داروهای ضدّ درد ساخته شده از نان نارکوتیک (non-narcotic) و دریافت آموزش های لازم و مشاوره درباره نگهداری از مفاصل و برطرف کردن درد زانو میباشد. بعضی اوقات تزریقات دارو در زانو توصیه می شود. این تزریقات ممکن است شامل داروهای ضّد ورم مانند کورتی کاستروید  (corticosteroids) و ویسکوساپ لِمِنتیشن (viscosupplementation). یک مولکول از این دارو که قسمتی از مایع طبیعی سَینوویل (synovial) می باشد،  یا در موارد خاصی سلول بنیادی تزریق می شود تا سلولهای غضروفی را وادار به مرمّت خود نمایند.

 فرارسیدن زمان عمل

 زانوی مصنوعی زمانی تجویز می شود که پوسیدگی مفصل به طور حتم فعّالیت روزانه شما را مختل کرده باشد. ممکن است حتی راه رفتن برای مسافت کوتاه و بلند شدن از روی صندلی و بالا رفتن از پلّه دردناک شده باشد.

عواملی که پیش از عمل باید در نظر گرفته شوند عبارتند از:

• تشخیص صحیح بر اساس آزمایشات دقیق – یک جرّاح  متخصّص استخوان، سلامت شخص را کاملا مطالعه و بررسی کامل وضعّیت زانو شامل تاریخ پزشکی شخص، آزمایشات فیزیکی، بررسی عکسها و آزمایشات دیگر پزشکی، زانوی مصنوعی را توصیه می کند. نکته قابل توجه این که چنانچه درد زانو ناشی از عواملی غیر از آرتریتزباشد روش درمان متفاوت خواهد بود. 
• نظری به مداواهای غیراز جرّاحی – با در نظر گرفتن روشها و نکاتی که در مورد رهائی از آرتریتیزم پیشنهاد شد، بعضی اوقات می تواند شما را قادر به انجام فعّالیّت های روزمرّه کند. این روشها می تواند شما را از جّراحی بی نیازی یا باعث تاخیر در جرّاحی شود.

• سلامتی عمومی بدن – جرّاحی زانوی مصنوعی یک عمل مهم است. سلامتی بدن شاید در حدّی نباشد که بتوانید شانس زانوی مصنوعی را داشته باشید. شاید قبل از این عمل، آماده نمودن بدن برای جراحی توصیه می گردد. به عنوان مثال  افرادی که قند دارند بیشتر باید تحت کنترل دقیق قرار گیرند. هم چنین ترک سیگار و کاهش وزن به نتایج بهتری از جراحی حاصل می گردد.

• سنجیدن فواید و ضرر های  زانوی مصنوعی – مشکلات بعد از عمل جراحی چندان قابل پیش بینی نیست . احتمال عفونت، لخته شدن خون و سخت شدن زانو امکان دارد.

آماده شدن برای جراحی

آماده شدن برای جرّاحی بستگی به نوع عمل جرّاحی دارد که معمولا شامل اندازه و نوع کاشت یا القا زانو می شود. مدلهای بسیاری از زانوی مصنوعی و بسیاری تکنیک های متفاوت برای کار گذاشتن آن وجود دارد. شواهدی موجود نیست که بتوان گفت کدام نوع بهتر از دیگری است و یا کدام یک با وضعیت شما مناسب تر و بهتر است.

بیهوشی مسئله دیگری است که باید در نظر گرفته شود. بیهوشی عمومی یعنی که شخص به خواب می رود، به این ترتیب که داروی تسکین دهنده به علاوه با انسداد یک عصب از بدن (از کمر به پائین) بی حس می شود.

جرّاحی کمتر از دو ساعت طول می کشد، غضروف های کهنه و صدمه دیده و بعضی از استخوانها خارج می شوند تا  محل لازم  برای جا دادن مفصل جدید آماده شود. زانوی مصنوعی ساخته شده از فلز و یا پلاستیک، نزدیک مفصل سالمی که فرسودگی نداشته باشد  در جای صحیح نصب می گردد. قبل از آن که شکاف بسته شود، جرّاح مفصل جدید را به منظور عملکرد و توازن از لحاظ نرمش آن مورد آزمایش قرار می دهد.

توانبخشی

معمولا بعد از عمل  در انتظار یک تا سه شب بستری شدن در بیمارستان باشید. این بستری شدن به این منظور صورت می گیرد:

•  درمان درد که با تزریق مسکّن همراه با انسداد عصب پا و خوردن مسکّن و یا تزریق وریدی انجام می شود.
•  برای جلوگیری از لخته شدن خون در پا هرچه زودتر باید راه رفت. داروی ضّد لخته شدن خون و استفاده از  کمپرس (compression ) در قسمت پایین پا به منظور بالا بردن گردش خون به کار گرفته می شود.
• برای جلوگیری از عفونت باید از داروی ضدّ عفونت آنتی بیوتیک (antibiotics) استفاده شود.
• ورزش یا فیزیکال تراپی، که معمولا بعد از جرّاحی شروع می شود. ورزش به منظور قوی شدن بدن برای افزایش میزان حرکات بدن و تحرّک بیشتر جریان خون.

جرّاحی قسمتی از زانوی صدمه دیده

زمانی که آستیوآرتریتز فقط به قسمتی از زانو صدمه زده باشد، ممکن است قسمتی از زانو مورد جراحی قرار گیرد که  از جرّاحی تمام زبان ساده تر زمان توانبخشی کوتاه تری را  نیاز خواهد داشت.  این جرّاحی می تواند برای افرادی که با معیارهای صحیح انتخاب شده باشند، موثّر باشد. به هر حال این نوع جرّاحی ممکن است با خطرات بیشتری مانند جرّاحی های دیگری به منظور تجدید نظر و اصلاح در آینده همراه باشد.

بعد از ترک بیمارستان، اکثر مردم می توانند به خانه برگردند. بعضی از افراد برای چند روز در توانبخشی اقامت می کنند. به هر حال تیم مسئول معالجه، برنامهً تنظیم شده ای را برای بهبودی فرد جرّاحی شده مانند خلاصی از درد و توانبخشی آماده کرده اند. این برنامه شامل: انتخاب وسیله کمکی برای راه رفتن مانند واکر(walker) عصا، چوبهای زیر بغل (crutches) به طوری که با اندازه بدن مناسب باشد. این وسائل معمولا برای چهار تا هشت هفته بعد از جرّاحی به کار میرود.

برنامهً توانبخشی براساس میزان حرکت و مقاومت می باشد. همچنان شامل راه رفتن و برگشت به اعمال و فعالیّت روزانه می شود. مهمّ این جا است که فعّالیّت و ورزش جزء برنامه های روزانه قرارگیرد ولی شخص باید برنامه تدریجی را در نظر گیرد که زانوی جدید  برای میزان پیشرفت  آماده شود.

سعی و کوشش در طول دوران توانبخشی اساساً شخص را قادر به انجام اعمالی می کند  که قبل از آن نمی توانست انجام دهد. در مدّت دو تا شش هفته کارهای ساده ای مانند کارهای داخلی خانه، رانندگی و خرید را می توان انجام داد. البتّه میزان سلامت فیزیکی قبل از جرّاحی درسرعت بازگشت به فعّالیتهای فیزیکی مؤثّراست.

بازگشت به وضع عادی

زمانی که سلامتی شخص به دست آمد، او میتواند فعّالیت های ساده ای مانند راه رفتن، شنا کردن، گلف، دوچرخه سواری، کارهای حیاط و باغبانی را انجام دهد. کارهای مشکل تر مانند راه رفتن تند و سریع، تنیس، ورزش هائی که نیاز به تماس و یا پرش دارند، مناسب برای زانوی مصنوعی نیست. برای انتخاب بهترین ورزش با طبیب خود مشورت کنید.

چرکی شدن و عفونت اطراف زانوی کار گذاشته شده، کمتر اتفاق می افتد. ولی سالها بعد از جرّاحی ممکن است این اتّفاق بیفتد. در این صورت با طبیب خود فوراً تماس بگیرید.  تب بالا تر از ۱۰۰ فارنهایت به همراه درد شدید پا چه در زمان فعالیت یا استراحت از بازتابهای عفونت می باشد. در مورد افراد به خصوص در سال اوّل بعد از جرّاحی قبل از کاربر روی دندان، آنتی بیوتیک (Antibiotics) به منظور جلوگیری از چرکی شدن توصیه می شود.

اکثر زانوهای مصنوعی بین ۱۵ تا ۲۰ سال دوام دارند. اشخاصی که فعّالیت های آنها چندان شدید نیست احتمال خطر فرسودگی زانو در آنها کمتر است. شواهد کمی وجود دارد که فعّالّیت بیشتر خطر فرسودگی زانوی مصنوعی را کمتر می کند. لذا تجدید جرّاحی برای ترمیم فرسودگی را به تعویق می اندازد.