1:1 Ij proverbi 'd Salomon. fieul ëd David e rè d'Israel. 1:2 Ël propòsit ëd cost' archèuita a l'é 'd fé conòsse lòn ch'a sìa la saviëssa e la dissiplin-a[1] e 'd giuté a fé antende 'l disserniment dij savi. 1:3 Sò propòsit a l'é 'd mostré a vive na vita dissiplinà e 'd bon ésit, ëd giuté a fé lòn ch'a l'é giust, onest e drit. 1:4 Costi proverbi a mostreran la prudensa ai bonomeri, conossensa e discression ai giovo. 1:5 Ij savi ch'a scoto sti proverbi-sì a vniran giudissios ancora 'd pì. 1:6 J'anteligent a n'arseivràn ëd bon-e indicassion për trové la stra giusta quand ch'a esaminran lòn ch'a veulo dì sti proverbi e parabole, le paròle dij savi e ij sò enigma.
1:7 Ël timor ëd Dio a l'é 'l fondament dla vera conossensa: mach dij fòj a peudrio dëspresié la saviëssa e la dissiplina.
1:8 Mè fieul, fà cas a lòn ch'a dis tò pare quand ch'at amaestra[2], scarta nen da lòn ch'at mostra toa mare. 1:9 Lòn ch'it amprendes da lor at sarà tanme na garlanda[3] an sla testa e 'n colié d'òr portà con onor.
1:10 Mè fieul, lass-te nen ambrojé da gent sensa scrùpoj. 1:11 At diso: "Ven con nojàutri, foma d'amboscà për massé quajdun! Mach për divertisse 'n pò: foma tombé un chej nossent ant na tràpola! 1:12 Travondomlo viv coma ch'a fà la mòrt. Travondomlo tut antregh, fomlo tombé ant na tampa. 1:13 Pensa mach a tut lòn ch'i-j podrìo ciapeje. I ampiniroma nostre ca con tuta la ròba ch'i podroma ciapeje[4]. 1:14 Fà càusa comun-a con nojàutri, i së spartiroma la tòrta!".
1:15 Mè fieul, va nen con ëd gent ëd cola sòrt-là; sta bin lontan dai sò senté. 1:16 Corje nen dapress: a veulo mach fé 'd còse grame; a fan lest a vërsé 'd sangh. 1:17 Se n'osel as n'ancòrz ch'a l'han butaje na tràpola për ciapelo, as na sta bin lontan. 1:18 Con tut lòn, cola gent-là la tràpola a l'han butala là mach për lor medésim; a saran lor a tombeje 'ndrinta. 1:19 A l'é cola la sòrt ëd tùit coj ch'a son àvid ëd guadagn dzonest: a-j ròba la vita.
1:20 La saviëssa a crija për le stra, ant la publica piassa a fà sentì fòrta soa vos. 1:21 A ciama la gent ch'a stà arlongh la stra gròssa e coj ch'a son assamblà press a l'intrade dla sità. A dis: 1:22 "Fin-a a quand, vojàutri ò ij bonomeri, i restreve tacà a vòstra bonomerìa? Fin-a a quand, vojàutri, ij schergnitor, i pijereve piasì a fé 'd schergne? Fin-a a quand vojàutri fòj i l'avreve an òdio la conossensa? 1:23 Vnì-sì da mi e fé cas ai mè consèj: i dovertrai 'l cheur dëdnans a voi e iv rendrai 'd gent sàvia. 1:24 I l'hai ciamave già tante vòte, ma i l'eve mai vorsù vnì; i l'hai soens dëstendù ij me brass anvers a voi, e i l'eve fàit finta 'd nen. 1:25 Quand ch'i son butame a vòstra disposission, i l'eve fàit j'ignorant e i l'eve arfudà j'arpròcc ch'iv fasìa. 1:26 Contut, quand ch'av tocherà la dësgrassia, maravijeve peui nen ch'i sarai mi a rije. I sarai mi a feve 'd schergne quand ch' ël dësastr av tombrà adòss; 1:27 quand che 'l maleur av ciaprà 'n pien tanme n'orissi con la tempesta; quand ch' ëd brut l'angossa e ij sagrin as antrucran contra 'd voi . 1:28 Antlora i crijereve agiùt, ma mi i rëspondrai nen; im sercreve, ma im trovreve nen.
1:29 A sarà parèj përchè a l'han avù an òdio la conossensa e a l'han soasì d'avèj gnun-a tëmma 'd Nosgnor, 1:30 A l'han arfudà ij mè consej e a l'han fàit nen cas ai mè rimpròcc. 1:31 Për lòn a dovran mangé ij frut amèr d'avèj vorsù vive coma lor a vorìo e a l'avràn da gumité lòn che prima a-j piasìa tant.
1:32 A l'é pròpi për motiv ch'a l'han nen scotame ch' ij bonomeri a marcio lest anvers la mòrt. A l'é për soa testardàgin che jë stupid a trovran mach la ruin-a a speteje. 1:33 Contut, tuti coj ch'a më scoto a vivran an pas e a l'avran gnun sagrin da patì".
2:1 Car ël mè fieul! Ten an bon cont lòn ch’it diso e ij mè precèt fichtje bin an testa[5]! 2:2 Che toe orije a perdo gnanca na paròla ‘d lòn ch’a dis la saviëssa; che tò cheur a sia dël tut dovert a arsèive ‘l bon sens, 2:3 Fà n’apel a l’antendiment ch’a ven-a da ti; ciama a gran vos che l’anteligensa at ven-a a l’ancontr. 2:4 Vane a l’arsèrca coma s’as tratèissa d’argent, scandajla coma s’it sërchèisse ‘d tesòr ëstërmà. 2:5 Antlora it comprendras lòn ch’a veul dì ‘l timor ëd Dio[6] e it rivras a conòsse la volontà ‘d Nosgnor[7].
2:6 A l’é da Nosgnor ch’a ven la saviëssa, e mach da chiel; a l’é da soa boca ch’a ven la conossensa e l’antendiment. 2:7 A l’é chiel ch’a guerna për l’òm onest e giust ëd consej d’efet e sicur; chiel a l’é tanme në scu ch’a protegg coj ch’a vivo con bravëssa. 2:8 Chiel a monta la guardia ai vieuj dij giust e a protegg ij pass ëd coj ch’a-j son fedej.
2:9 A l’é antlora ch’it comprendras lòn ch’a sia na vita giusta e onesta, la vita onorà ch’a men-a al boneur. 2:10 Ant ël moment che la saviëssa a intra an tò cheur për pijene la residensa, it godras ëd conossensa. 2:11 La prudensa a vijerà dzora ‘d ti e l’antendiment at guarderà. 2:12 La saviëssa at salverà da j’angann ëd le përson-e grame, da cole ch’a storzo le paròle për confonde; 2:13 da coj ch’a l’han chità ij senté dla dritura për marcé an djë stra scure; 2:14 Lor-lì a l’han ëd piasì a fé ‘l mal e as arlegro dla përversità dle canaje; 2:15 Soe assion ëd lor a son përverse e dzoneste, a van ans na strà ch’a pòrta mach a la rovin-a.
2:16 La saviëssa at farà scampé da la fomna anciarmanta e inmoral[8], da la fomna ch’a l’ha pa dë scrupoj moraj e ch’a deuvra ‘d paròle dosse. 2:17 A l’ha bandonà ‘l marì ch’a l’avìa quand ch’a l’era giovo e a l’ha pa mantnù lë promësse[9] ch’a l’avìa fàit dëdnans a Nosgnor. 2:18 Soa ca a l’é drocanta e a craserà a mòrt coj ch’a l’àbito, a l’é an sla stra ch’a men-a al simiteri[10]. 2:19 L’òm ch’a-j fà visita a l’é condanà[11], a podrà pi nen arpijé le stra dla vita.
2:20 Nopà, vaje dapress a le pianà dla gent da bin, resta an sël senté dij giust. 2:21 Përchè mach ij giust a vivran ant ël pais[12]; a-i resteran mach coj ch’a son sensa rimpròcc. 2:22 Ij përvers a saran rancà via dal pais, ij traditor ëd Nosgnor a na saran dësreisà.
3:1 Car ël mè fieul! Dësmentia mai lòn ch’it mostro; guerna ij mè precèt ant tò cheur. 3:2 S’it fas parèj, ti ‘t godras ëd na vita longa, dì e d’agn ëd foson e ‘d pas. 3:3 Përde nen l’amor e la fidelità[13], groptje al còl, gravje an tò cheur. 3:4 a l’é parèj ch’it vanieras ël favor e la stima tant ëd Nosgnor che dla gent. 3:5 Fidte a Nosgnor con tut tò cheur e pa nen a lòn ch’it chërde ‘d savèj fé. 3:6 Se ti ‘t ten-e present Nosgnor an tut lòn ch’it intraprende, chiel at farà da guida sicura, at mnerà an sla stra drita. 3:7 Chërdte nen d’esse bon a fé tut daspërtì: abie ‘n sant timor ëd Dio e stà lontan dal mal. 3:8 At farà mach dël bin a tò còrp e ij tò oss a restran giovo. 3:9 Smon-a a Nosgnor ij tò beni, le primissie ‘d tò arcòlt, 3:10 e ij tò grané as ampiniran ëd foson; ël mòst a dësbordrà da toe tin-e.
3:11 Car ël mè fieul, arfuda nen la coression ëd Nosgnor e dëspressia pa ij sò rimprocc. 3:12 Nosgnor a rimpròcia coj ch’a-j veul bin, coma ch’a fà ‘n pare con sò fieul preferì.
3:13 Che ‘d boneur ch’a l’ha col ch’a treuva la saviëssa e l’òm ch’a vania d’antendiment. 3:14 La saviëssa a l’é pì lucrosa che l’argent, it na faras seurte pì ‘d profit che da l’òr. 3:15 A l’é pì pressiosa che le giòje; a trapassa tut lòn ch’t podrie avèjne anvìa. 3:16 Con na man a sporz na vita longa e con l’àutra richëssa e onor. 3:17 Soe vie a son agreàbil da marceje; ij sò senté a son pacifich. 3:18 La saviëssa a l’é n’erbo dla vita për tuti coj ch’a-j stan dacant; bonoros a son tuti coj ch’as na ten-o strèit.
3:19 Nosgnor a l’ha fondà la tèra an sla saviëssa; con l’antendiment chiel a l’ha rendù stabij ij céj. 3:20 Con soa siensa chiel a l’ha fàit ësgorghé le sorgiss dle aque, e da le nivole a fà calé la pieuva.
3:21 Car ël mè fieul! Guerna la discression e la prudensa e përdje mai ëd vista! 3:22 At arneuveran la vita; at faran l’aspèt fin-a pì bel! 3:23 It marceras sicur e gnun a podrà fete trapëtta. 3:24 Quand ch’it cogeras për deurme it l’avras gnun-a tëmma, it l’avras un seugn pacifich. 3:25 It l’avras pa d’avèj tëmma dle sajëtte ni dj’atach ch’a ven-o da le canaje, quand ch’a rivo, 3:26 përchè Nosgnor at ëstarà dacant e a impedirà che ti ‘t casche an tràpola.
3:27 Neghje nen ëd fé dël bin a chi ch’a n’ha ‘l dirit, s’a l’é an tò podèj ëd felo. 3:28 S’it lo peude fé sùbit, dije nen a quaidun: “Adess vatne, lòn ch’im ciame i lo farai doman”. 3:29 Màchina mai ‘d fé ‘l mal contra tò amis, col ch’a viv con ti e ch’a l’ha fiusa ‘d ti. 3:30 Rusa nen sensa rason, se quaidun a l’ha pa fate ‘d mal. 3:31 Abie gnun’ anvìa dl’òm violent, sta bin lontan da soe vìe, 3:32 përchè Nosgnor a l’ha an òdio la gent përvërsa, ma la gent onorà a l’ha për amis. 3:33 Nosgnor a malediss la ca dle canaje e benediss l’abitassion dij giust. 3:34 Chiel as fà dë schergne ‘d coj ch’a fan ëd schergne, ma a la gent ch’a l’é ùmil a acòrda sò favor. 3:35 Ij savi a l’avran glòria për n’ardità, ma ij fòj la vërgògna.
4:1 Car ij mè fieuj! Scoté l’istrussion d’un pare; spòrze l’orija e i amprendreve l’inteligensa. 4:2 Iv trasmëtto un savèj soasì: lassé nen da banda lòn ch’iv mostro! 4:3 Quand che mi medésim i j’era na masnà, quand che mia mare am cudìa afetuosa, 4:4 mè pare am amaestrava e am disìa: “Arcòrd-te sèmper ëd mie paròle; osserva ij mè precèt e it vivras coma ch’as deuv. 4:5 Amprend lòn ch’a sìa vive ‘d manera inteligenta e savia. Dësmentie nen le paròle ‘d mia bocae slontant e nen da lor. 4:6 Bandon-a nen la saviëssa përchè a sarà chila ch’at guernerà. Veujle bin e chila at protegerà. 4:7 La còsa la pì importanta dla vita a l’é amprende la saviëssa[14], qual ch’a na sìa ‘l pressi va a catete d’inteligensa. 4:8 Stima ‘l gran valor ëd la saviëssa e chila at annoblirà; ambrass-la e chila at esalterà[15]. 4:9 Tanme ‘d diadema at soagnerà la front e it farà sté dëdnans a tuti con onor e blëssa.
4:10 Fieul mè car! Scota mie paròle e i dì ‘d toa vita a saran tanti. 4:11 I l’hai mostrate la giusta diression d’andé; i l’hai compagnate për dë stra bon-e. 4:12 S’it marce an cole stra-lì, gnente at farà antrapé; bele s’it core, it antrucheras mai. 4:13 Abie soen ëd toa istrussion, chitla pa; tente strèit a chila, përchè a l’é toa vita. 4:14 Vaje nen dapress a le pianà dle canaje; va nen anans, a son le strà ‘d gent përversa. 4:15 Chitje cole strà, torna andré, a l’é la via dla gent grama; cambia diression, passa nen da lì. 4:16 Cola gent-lì a peudo gnanca deurme përchè ch’a stan sèmper a gabolé dla manera për fé antrapé d’àutri. 4:17 A mangio ‘l pan dla gramissia e bèivo ‘l vin dla violensa. 4:18 D’àutra part, la vìa dij giust a l’é tanme l‘auròra: a splendriss sèmper pì ciàira fin ch’a riva ‘l dì pien. 4:19 La via dle canaje, contut, a l’é tanme marcé ant na neuit ëscura: a vëddo gnanca ch’a-i andran a antrapesse.
4:20 Fieul mè car! Scota mie paròle, spòrz l’orìja e sent lòn ch’t diso. 4:21 Perdje pa ‘d vista; guernje al fond ëd tò cheur. 4:22 A son vita për coj ch’a-j treuvo; a son ëd meisin-e pr ël còrp. 4:23 Dzurtut, fà la guardia a tò cheur sensa mai andormite, përchè a l’è ‘l cheur la sorgiss d’andoa ch’a cola la vita. 4:24 Arfuda le busiardarìe, sta lontan da j’angann. 4:25 Che ij tò euj a vardo sèmper drit; che tò sguard a sìa sèmper fiss a lòn ch’at ëstà dnans. 4:26 Varda bin dova ch’it butes ij pé, e toa marcia a sarà sèmper sicura. 4:27 Virte mai nì a drita, nì a mancin-a. Fà ‘tension a nen casché ant ël mal.
5:1 Fieul mè car! Fà ‘tension a mia sapiensa, dà dl’orija ai mè savi consèj, 5:2 antlora ti ‘t podras mostré[16] ‘d discression e da toa boca[17] a seurtiran còse sensà.
5:3 Ij làver dla sedutriss[18] a san d’amel[19], soe paròle a giro bin tanme ‘d roe bin olià, 5:4 ma a la fin as arvelo amère com ël tòssi[20] e pì filà che na spa a taj dobi. 5:5 Ij sò pé a coro lest anvers la mòrt, ij sò pass a men-o drit a la tomba. 5:6 Ël senté ch’a pòrta a la vita chila a va gnanca a sërchelo. A va anans com a ven a ven[21]: as n’anteressa pa.
5:7 Për conseguensa, fieuj, steme a sente; pense nen ch’ij mè consèj a sio ‘d tròp e ch’as peuda sganfeje. 5:8 Sté bin lontan da na fomna parèj; avzineve gnanca a la pòrta ‘d soa ca. 5:9 Andé con un-a parèj at farìa mach perde tò onor[22] e it përdries, për motiv ëd gent sensa pietà, tut lòn ch’it l’has vanià ant la vita[23]. 5:10 Dij strangé a dvorerìo ij tò beni e quaidun d’àutr a ‘ndrìa a gòde ‘l frut ëd tò travaj. 5:11 E a la fin ëd toa vita, mentre che tò còrp a l’é consumà da la maladìa, it starìe mach lì regretos a pioré. 5:12 It dirìe: “Antlora i l’avìa an ghignon ij rimprocc[24]: s’i l’avèissa bin dàit da ment a j’avertiment!. 5:13 Përchè ch’i l’hai pa scotà la vos dij mè magister nì i l’hai fàit cas a lòn ch’am mostravo? 5:14 I son rivà an sla broa dla pì granda rovin-a e adess, dëdnans a tuta la comunità, i l’hai da portene l’onta!”.
5:15 Bèiv l’eva dla toa sisterna, l’eva ch’a sgorga ta tò poss. 5:16 Avrìa-la da sgheiresse l’eva ‘d toa sorgiss? Avrìa-la da perdse fòra për le stra l’eva dij tò torent? 5:17 Che cola eva a sia mach për ti: a l’é pa da spartì con dij foresté. 5:18 Che toa sorgiss a sia benedìa! Che ti ‘t peuda arlegrete dla fomna ch’it l’has marià quand ch’it j’ere giovo. 5:19 Ch’a sìa për ti na serviòta amabil, na sërbiata grassiosa; che soa pupe at sodisfo sèmper; che sèmper ti ‘t sia cheuit d’amor për chila. 5:20 Perchè dovries-to fete anciarmé da na fomna adultera? Përchè l’avrìes-to da casché ant ij brass ëd na strangera? 5:21 J’euj ëd Nosgnor a bèico sèmper lòn ch’i foma; Nosgnor a conòss tùit ij nòst pass. 5:22 Ij pervers a saran antrapà da soe colpe ‘d lor medésime e a cascheran an la tràpola dij sò pëccà. 5:23 A meuireran përchè a san pa dominesse; soa stupidità ‘d lor a-j farà vnì ciapà tanme ‘d pess.
6:1 Mè fieul! S’it ses fate garant d’un débit d’un tò amis, o s’it t’has acordate ‘d fé na fidejussion an favor ëd në strangé - 6:2 s’it ses pijate an tràpola daspërtì an fasend n’acòrd ëd cola sòrt-lì e a l’han ciapate për motiv ëd toe paròle; 6:3 antlora scota mè consèj: dësangagg-te, përchè it ses butate ant le man ëd n’àutr ch’a podrìa avèj gnun-a misericòrdia ‘d ti. Dësmentia tò orgheuj e và a ciamèje dë dëscancelé tò nòm da la lista dij debitor. 6:4 Armanda pa la còsa: falo sùbit[25]! Pijte gnun arpòs fin tant che ti ‘t lo fase. 6:5 Salv-te tanme la gasela dal cassador o tanme n’osel da la rèit.
6:6 Amprende la lession dle formije, vojàutri ij plandron! Amprende da lòn ch’a fan e dventé savi! 6:7 Combin ch’a l’abio për faje travajé gnun comandant, nì capësquadra, nì padron, 6:8 as dan fòrt da fé për tuta l’istà e a ‘mbaron-o ‘d nuritura për l’invern. 6:9 Vojàutri, contut, gargh com i seve, fin-a a quand i seguitereve a deurme? Quand dësvierevene? 6:10 Deurmoma ‘ncora ‘n pò… Sugnocoma ancora ‘n pò… Stoma ancora ‘n pò con ij brass consert pr’ arposé… 6:11 Bin tòst, contut, la miseria, ch’av ëstasìa a l’avàit, av sauterà adòss tanme ‘d brigant; la scarsëssa av atacherà tanme ‘d bandì armà.
6:12 Lòn ch’a jë smijo la gent sensa valor e le canaje? A van an gir a dì sèmper ëd busiardarie. 6:13 Për angané a fan ëd segnaj an sghiciand l’euj, bogiand ël pé o con ij dij. 6:14 Ij sò cheur përvers a complòto ‘d fé ‘l mal e sèmper a pròvoco ‘d ciacòt. 6:15 Tut ant un moment, contut, a saran ruinà, fàit a tòch sensa gnun-a speransa ‘d varision.
6:16 A-i é ses còse che Nosgnor a l’ha ‘n ghignon - nò, a-i na j’é set ëd còse che chiel a detesta: 6:17 d’euj da sfacià, na lenga ch’a dis ëd busiardarìe, ëd man ch’a masso ij nossent, 6:18 ëd cheur ch’a complòto ‘l mal, ëd pé ch’a coro a fé lòn ch’a va nen bin. 6:19 ëd testimòni fàuss ch’a conto ‘d bale, ëd gent ch’a sëmna la dëscòrdia ant na famija.
6:20 Mè fieul! Osserva lòn ch’at comanda tò pare e j’istrussion ëd toa mare tnije bin da cont[26]. 6:21 Soe paròle ‘d lor anvluptje sèmper al cheur, pend-tje al còl tanme na colan-a. 6:22 Quant ch’it marce at faran da guida, quand ch’it deurme a vijeran dzora ‘d ti; quand ch’it dësvije, at parleran[27]. 6:23 Ij sò amaestrament a son tanme na lampia ‘nt lë scur e soe istrussion a son un ciàir; quand che lor at fan ëd coression a l’é për fete marcé an sël senté dla vita.
6:24 Ij so amaestrament at guarderan da la fomna maléfica, da la lenga ‘d sucher[28] dla sedutriss. 6:25 Che tò cheur a susta pa soa blëssa; lass-te nen ciapé dai sò sguard anciarmant[29]. 6:26 An càusa ‘d na bagassa l’òm a podrìa casché an misèria[30], ma ‘l pressi ch’at farìa paghé la fomna marià a podrìa esse toa vita medésima. 6:27 Se quaidun as pijèissa ‘n feu an fàuda, brusarìa-lo pa nen soa vestimenta? 6:28 Se quaidun a marcèissa dëscàuss an sla brasa, as bruserìa-lo pa nen ij pé? 6:29 L’istess a l’é ‘d n’òm ch’a va a cogesse con la fomna ‘d n’àutr, a l’é sicur ch’a podrìa nen ëscapé da sò castigh. 6:30 As podrìo trové dë scuse për un ch’a và a robé për nen meuire ‘d fam. 6:31 S’a lo ciapo, contut, a l’avrà da paghé set vire ‘d pì lòn ch’a l’ha robà, bele s’a l’avèissa da vende tut lòn ch’a l’ha antëcà. 6:32 Ma chi ch’a comëtt n’adulteri a l’é pròpi ‘n fòl, a l’é tanme un ch’a va a masesse. 6:33 A ‘rseivrà mach ëd legnà e d’angiùrie; soa onta a sarà mai dëscancelà. 6:34 A l’avrà da fé ij cont con la furia d’un marì gelos ch’a l’avrà gnun-a pietà ‘d chiel quand ch’as na pijerà l’arvangia. 6:35 Chiel a l’acetrà gnun risarciment, nì a sarà sodisfàit ëd qualsëssìa ‘ndenis ch’it podrìe ofrije.
7:1 Mè fieul! Osserva lòn ch’it diso, varda tanme ‘n tesòr ij mè precèt. 7:2 Compiss lòn ch’a prescrivo e it vivras! Varda mie istrussion tanme ‘l luminèt dij tò euj. 7:3 Groptje ai dij për nen dësmentieje, gravje an sla tàula ‘d tò cheur. 7:4 Veuje bin a la saviëssa coma s’a fussa toa seur[31] e che l’intendiment a sia tò parent. 7:5 Ch’a sio lor a vardete da la fomna sedutriss, da la fomna d’àutri ch’a lustra con soe paròle.
7:6 I j’era a la fnestra ‘d mia ca, e i beicava darera dle gelosìe. 7:7 I l’hai vëddù ch’a-i era ‘d bonomass e an tra ‘d lor, un giovnòt pitòst sensa giudissi. 7:8 A l’ha travërsà la stra e, virand da ‘n canton, a l’é anfilasse cacc cacc ant la ca ‘d na fomna. 7:9 A l’era l’ambron ëd la seren-a, quand ch’a meuir ël dì e a riva lë scur ëd la neuit. 7:10 E varda lì, na fomna a l’é vnuje a l’ancontr. A l’era vestìa tanme na bagassa e a l’avìa la furbissia ant ël cheur. 7:11 A l’era na fomna sfrontà e testassa, mai contenta dë stess-ne a ca soa. 7:12 A-j piasìa pitòst dë stess-ne ora për la stra, ora ‘nt la piassa dël marcà, a l’avàit an minca canton. 7:13 Parèj, chila, col giovnòt, a l’ha ambrassalo e basotalo, peui a l’ha dije con na facia ‘d tòla: 7:14 “I l’hai giusta presentà ij mè sacrifissi ‘d comunion[32]. Ancheuj i l’hai compì ij mè vot. 7:15 A l’é për lòn ch’it son vnùita a a l’ancontr për serchete e a la fin i l’hai trovate. 7:16 I l’hai guarnì mè let ëd bele coverte, ëd linseul a color ëd lin egissian. 7:17 I l’hai ampërfumà ‘l let con mira, àloe e canela. 7:18 Ven, foma l’amor fin-a a la matin, anciocomse ‘d carësse; 7:19 mè òm a l’é nen a ca, a l’é lontan, a l’é partì pr’ un viage. 7:20 A l’é pijasse na borsa pien-a ‘d sòld e a sarà d’artorn mach a la lun-a pien-a”. 7:21 Parèj, con la sedussion ëd bele paròle a l’ha falo arende; a l’ha ciapalo a fòrsa ‘d lusinghe. 7:22 E varda-lì col giovnòt a l’é andaje dapress sensa fiatì tanme ‘n vailèt portà al masel, o tanme ‘n serviòt ch’a casca an tràpola[33], 7:23 damentre ch’a speta che na flecia a-j trapassa ‘l fìdich. Chiel a l’era tanme n’osel ch’a vola ‘ndrinta[34] a na rèit e ch’as rend nen cont ch’a-j costerà la vita.
7:24 E ora, car ij mè fieuj, steme bin a sente, fé atension a lòn ch’i diso. 7:25 Lasseve nen dëstorné da na fomna parèj, calé nen për cola cativa strà. 7:26 A son tanti coj ch’a son cascaje e che parèj a son ëstàit ferì a mòrt. 7:27 La ca ‘d na fomna parèj as treuva an sla vìa ch’a men-a al simiteri[35], ch’a cala ant la tan-a dla mòrt.
8:1 L'eve nen sentù la ciamada ch'a fà la saviëssa e l'Inteligensa ch'a fà 'rsoné daspërtut soa vos? 8:2 Vardela là an sij pòst elevà dacant le strà; a l'é piassasse pròpi a la crosiera dle vie. 8:3 Vardela là a le pòrte dla sità e a l'intrada dij quarté, là ch'a dis a àuta vos: 8:4 "I faso n'apel a tuti vojàutri, mia vos as adressa a tuta la gent, gnun-e 'cession. 8:5 Ò vojàutri bonòmeri, àbie 'd bon sens[36]!! E vojàutri folaton, amprende l'inteligensa[37].
8:6 Scoteme: lòn ch'i l'hai da dì a l'é dl'importansa pì granda; tut lòn ch'i diso a l'é giust, 8:7 përch' i diso mach la vrità e am vniria gnanc' an ment ëd ambrojeve[38]. 8:8 Tute le paròle 'd mia boca a son drite[39]; a-i é gnente dë stòrt o 'd fàuss. 8:9 Për coj ch'a l'han ëd cognission[40] a son ëd paròle ciàire, e sclinte për coj ch'a veulo trové la conossensa. 8:10 Avèj pì car mie istrussion pitòst che l'argent, e la saviëssa pitòst che l'òr zëcchin, 8:11 përchè la saviëssa a l'é pì pressiosa ch' ij rubin. A-i é gnente ch'iv peussa mai avejne l'anvìa ch'a-j sia paragonàbil. 8:12 "Mi, la saviëssa, i stago 'nsema al Bon Sens e i sai 'ndova ch'a stan ëd cà la Conossensa e 'l Disserniment. 8:13 Tuti coj ch'a l'han timor[41] ëd Dé a l'han an òdio 'l mal. A l'é për lòn ch' i l'hai an òdio la superbia[42] e l'arogansa, la corussion e la gramissia[43].
8:14 Bon sens e bon giudissi a son mie qualità, tanme a lo son la rason e la fòrsa. 8:15 A l'é për mè mojen ch'ij rè a regno e che ij legislator a stabilisso lòn ch'a l'é giust. 8:16 A l'é për mè mojen ch'ij governant a governo e il magistrat a giudico con giustissia. 8:17 Mi i veulo bin a tuti coj ch'am veulo bin, e coj ch'am serco am trovran. 8:18 Mi i l'hai 'd richësse e d'onor, ansema a prosperità e giustissia. 8:19 Ij mè frut[44] a son mej che l'òr, fin-a mej che l'òr zëchin, mia produssion[45] a val da pì che l'argent soasì. 8:20 I marcio an sël senté dla dritura, an sla vìa dla giustissia. 8:21 Coj ch'am veulo bin a 'rseivran n'ardità bondosa, i ampinirai soe cassafòrt.
8:22 Nosgnor a l'ha dame fòrma[46] fin dal prinsipi, prima 'ncora ch'a s'ancaminèissa a creé[47]. 8:23 A l'ha instalame[48] da l'eternità, dal comensament, prima ch' ël mond a esistèissa. 8:24 I son nassùa prima ch'a-i fusso le profondità dj'océan, prim' ancora che le surgìss a gargojèisso d'eva. 8:25 I son nassùa prima che le montagne e le colin-e a seurtisso fòra, 8:26 prima che Nosgnor l'avèissa fàit ël mond e ij camp, o ch'a fussa seurtì fòra la prima póer midèma dla tèra. 8:27 Quand che Dé a l'ha stabilì ij cej, prima che Chiel a trassèissa l'orisont ëd dj'océan, i j'ero già là. 8:28 Già i esistìo prima che le nivole a fusso butà là 'n àut, prima ch' a fusso scavà bin ancreuse le surgiss. 8:29 I j'era già là prima ch' a fussa butà 'n lìmit ai mar përch' a 'ndèisso nen pì 'd dlà dij sò confin. Quand che Nosgnor a l'ha trassà le fondassion dla tèra 8:30 mi i j'ero l'architet ch'a-j stava a le còste. Mi i l'hai sèmper compiasuje e i l'hai mai chità d'arlegreme 'd Soa presensa. 8:31 I j'ero pròpi contenta quand ch' ël mond a l'é stàit creà e i son arlegrame tant ëd l'umanità[49].
8:32 Antlora, mè fieuj, steme bin a sente: a son beà coj ch' a séguito ij mé senté. 8:33 Scoté bin lòn ch'iv mostro, fé nen finta 'd gnente! 8:34 A son beà coj ch'a më scoto, coj che, dì apress dì, a vijo a mie pòrte, ch'a më speto, dacant a mia ca, ch' i na seurta! 8:35 A son beà përchè coj ch'am ancontro a trovo la vita e 'l favor ëd Nosgnor. 8:36 Contut, coj ch' al contrari a veulo nen ancontreme, a fan mach ëd mal a lor medèsim. Tuti coj ch'am veulo nen bin a-j pias la mòrt.
9:1 La saviëssa a l’ha fabricà soa ca con set colon-e bin tajà. 9:2 Për soa inaugurassion, a l’ha prontà ‘n disné gròss[50] con ëd mangé e ‘d vin[51] soasì e a l’ha parà la tàula. 9:3 Peui a l’ha mandà soe servente a fé l’anvit dai pont pì àut dla sità. A crija: 9:4 “Vnije tuti, vojàutri bonomeri”[52]. A coj ch’a l’han gnun bon sens i diso: 9:5 Vnì a mangé mè pan, a bèive ‘l vin ch’i l’hai prontà. 9:6 Chité da vòstra folandràgine për trové lòn ch’a sìa na vita vera; amprende a vive ‘d manera giudissiosa!”.
9:7 Col ch’a rimpròcia la përson-a malgrassiosa a n’arseivrà mach d’insolense; col ch’a buta an sl’avis n’òm gram, an cambi a ‘rseivà mach d’ofèise. 9:8 Arpròcia pa la përson-a malgrassiosa, përchè at t’avrà an òdio, ma la përson-a savia, quand ch’a ‘rsèiv d’arpròcc a na sarà arconossenta[53] 9:9 Istruiss un savi, e chiel a vnirà ‘ncora pì savi. Dà d’amaestrament a ‘n giust, e chiel a ‘mprendrà fin-a ‘d pì.
9:10 Rispeté Nosgnor[54] a l’é ‘l fondament ëd la saviëssa. Vera inteligensa a l’é conòsse ‘l Dé sant. 9:11 La saviëssa a slongherà ij tò dì, a multiplicarà j’agn ëd toa vita. 9:12 Esse giudissios at darà mach ëd vantagi; esse malgrassios e insolent a lo pagheras mach ti.
9:13 La folandràgine a l’é na fomna brajasson-a e gnoranta ch’a sa nen lòn ch’a fà. 9:14 A stà lì setà a la pòrta ‘d soa ca, as buta al pont pì àut dla sità, 9:15 e a ciama tuti coj ch’a passo për lì, coj ch’a van për soa stra. A-j dis: 9:16 “Vnì-sì, vojàutri bonomeri. A coj ch’a l’han gnun bon sens i diso: 9:17 L’eva robà a l’é pì dossa, ël mangé proibì a l’é pì savoros!”. 9:18 Lor, contut, a san pa che ij sò òspite a son già ant ël fond dël pais dij mòrt.
10:1 Ij proverbi ‘d Salomon.
Un fieul giudissios a fà gòj a sò pare; un fieul ësvantà[55] a l’é na cros për soa mare.
10:2 A dan gnun ver profit ij tesòr aquistà con la malissia, ma la dritura[56] at salva da la mòrt.
10:3 Nosgnor a pija pa për la fam l’ànima dij giust, ma a sodisfa nen l’aptit dij malign.
10:4 Ij fagnan a dvento bin tòst pòver, ma as anrichisso coj ch’a travajo con diligensa. 10:5 Coj ch’as dan da fé ant ël temp ëd la mësson a son ëd fieuj bin giudissios, ma coj ch’a deurmo quand ch’a dovrìo mèje a son na dësgrassia.
10:6 A pieuvo ‘d benedission an sla testa dij giust, ma a l’é l’infamia ch’a quata ij malign[57].
10:7 La memòria dij giust a sarà benedìa, ma ‘l nòm dij malign a sarà dësmentià[58].
10:8 I savi ‘d cheur as arlegro d’arsèive d’amaestrament[59] ma ij babiliard a l’é mej perdje che trovèje[60].
10:9 Na condòta onesta a l’é la pì sicura, ma na condòta përversa a sarà bin tòst arconossùa e a ‘rseivrà sò castigh..
10:10 Coj ch’a sghicio l’euj a lòn ch’a l’é nen giust a van a l’ancontr ëd sagrin, e ‘l babiliard a cascherà an ruin-a.
10:11 La boca dël giust a l’é ‘n poss ëd vita, ma la boca dij malign a stërma d’intension violente.
10:12 L’òdio a cissa ‘d discòrdie ma l’amor a quata tute le trasgression.
10:13 As treuva ‘d saviëssa as treuva an sij làver dla përson-a giudissiosa, ma ij segn ëd legnà an sla schin-a dij folitro.
10:14 Ij savi a fan tesòr ëd conossensa, ma la boca d’un folitro a ‘nvita la rovin-a.
10:15 La richëssa a l’é piassa fòrt dlë sgnor, la povertà la rovin-a dël póver.
10:16 L’arcompensa dël travaj dël giust a l’é la vita, ma lòn ch’a vagna ‘l malign a l’é mach ël castigh ëd sò pëccà.
10:17 Col ch’a fà tesòr dj’amaestrament a marcia an sla via dla vita, ma col ch’a ‘rfuda la coression a va a ramengh.
10:18 Stërmé l’òdio at rend n’ipòcrita[61]; sparlé dj’àutri at rend un fòl.
10:19 L’òm ch’a ciaciara tròp a casca ‘n pëccà ma l’òm ëd pòche paròle a l’é pì savi. 19:20 La lenga dël giust a l’é tanme d’argent soasì, ma ij pensé[62] dël malign a l’han gnun valor. 19:21 Le paròle dël giust a son ëd nutriment për tanti, ma ij folitro a meuiro për mancansa ‘d cognission.
10:22 A l’é la benedission ëd Nosgnor ch’a rend ësgnor[63]; a-i é pì gnente da gionteje.
10:23 Al folitro a-j fà piasì ‘d fé ‘l mal; a l’òm giudissios a-j fà piasì la saviëssa.
10:24 Ëd lòn che ‘l malign a l’ha tëmma a-j rivrà, ma ‘d lòn che ‘l giust a l’ha ‘nvìa a-j sarà acordà.
10:25 La tempesta a l’é passà e a l’ha portasse vìa ‘l malign, ma ‘l giust a l’ha ij pé bin piantà e a-j fà gnente[64].
10:26 Tanme l’asil a l’é pr’ ij dent e ‘l fum për j’euj, parèj a son ij plandron për coj ch’a-j dan ëd travaj da fé.
10:27 Esse timorà ‘d Nosgnor a slonga la vita, ma j’agn ëd coj ch’a rispeto nen Nosgnor[65] a saran scorsà.
10:28 La speransa dël giust as compiss, ma lòn ch’a së speto ij malign as perd an gnente.
10:29 La vìa ‘d Nosgnor a l’é la fòrsa ‘d coj ch’a vivo con dritura, ma a l’é la rovin-a dij malèfich.
10:30 Ël giust a sarà mai dëspiassà ma ij malign a staran nen tant an sla tèra.
10:31 La boca dël giust a fà chërse la saviëssa[66], ma la lenga përversa[67] a mérita d’esse tajà.
10:32 Il làver dël giust a san lòn ch’a l’é acetabil, ma la boca dël malign a pronunsia ‘d paròle përverse.
11:1 Nosgnor a l’ha ‘n ghignon le balanse fàusse, ma chiel as arlegra dij pèis precis.
11:2 L’arogansa a càusa ‘l dëspressi, ma con l’umilità a ven la saviëssa.
11:3 L’onestà a guida la brava gent, ma la disonestà a fà ‘ndé a la përdission ij përvers.
11:4 Le richësse at saran ëd gnun vantagi ant ël dì dël giudissi[68], ma la dritura moral a peul salvete da la mòrt.
11:5 La dritura moral ëd col ch’a l’é sensa rimpròcc a lo fà andé pì seuli[69], ma ‘l pervers a cascherà [na vòlta ò l'àutra] sota ‘l pèis ëd soa përversità.
11:6 La dritura moral dij giust a l’é lòn ch’a-j salva, ma l’ambission dj’ambrojon a sarà pròpi lòn ch’a-j farà pijé ant un trabucèt.
11:7 Quand ch’a meuiro ij pervers a meuiro con lor soe speranse: a la fin un pò d’arlass da soe prevaricassion![70].
11:8 Un giust a l’é stàita salvà da na situassion arzigosa e a sò pòst a l’é rivaje ‘n pervers.
11:9 Ël pervers[71], con soa bërtavela[72], a riess ëd ruiné sò pròssim; ël giust, ch’a lo conòss, as na ten da leugn[73].
11:10 La sita ‘ntrega a l’ha da arlegress-ne ch’ al giust a-j vada bin; l’istess a l’ha da avèjne gòj che ‘l pervers a vada ‘n përdission.
11:11 A l’é ‘n grand onor për na sità d’arsèive le benedission dij giust, ma a l’é soa rovin-a ‘l dé da ment ai consej dij pervers.
11:12 Chi ch’a meprisa j’àutri a l’é n’insensà: ij giudissios a san ëstess-ne chet.
11:13 Ij ciaciaron a van an gir a conté ‘d segret, ma coj ch’as ten-o për lor le confidense a son ëd person-e degne ‘d fiusa.
11:14 Un pòpol mal governà a va a fond, ma as salva s’a scota tanti bon consijé.
11:15 Fesse garant ëd në sconossù a l’é da stupid; a l’é mej d’oblighesse[74] nen anvers ëd quaidun ch’a l’abia ‘d débit.
11:16 Na fomna generosa[75] a l’é onorà, e d’òm manan a ‘mbranco ‘d richësse mach për lor.
11:17 L’òm generos a fà dël bin a chiel medésim[76], ma a l’òm sanglan a l’é ‘l mal ch’a-j arcasca adòss.
11:18 Lòn ch’a vania l’òm pervers a son mach ëd profit ch’a duro pòch, ma col ch’a sëmna ‘d dritura a n’arsèiv n’arcompensa sicura.
11:19 La vera dritura[77] a pòrta a la vita ma col ch’a cudiss d’afé dzonest a travaja për soa mòrt.
11:20 Për Nosgnor a l’é n’abominassion avèj ël cheur da trasson[78], ma chiel as arlegra ‘d coj da la dritura moral.
11:21 Sté sicur che ‘l pervers a resterà nen impunì; a l’opòst, ij dissendent dël giust a saran salvà.
11:22 Na fomna bela ma sensa cognission a l’é tanme n’anel d’òr al nas d’un crin.
11:23 Le speranse dij giust as compiran, ma ij pervers a peudo spetesse mach l’ira ‘d Nosgnor.
11:24 Com é-lo che coj ch’a son generos a dvento ‘ncora pì rich e ch’ij rancin a son coi ch’a patiran ëd penuria?
11:25 Na përson-a generosa as anrichiss, e chi a provëdd d’eva a chi ch’a l’ha sèj a sarà pasià.
11:26 Ël pòpol a malediss col ch’a fà anceta ‘d gran, ma a benediss col ch’a lo vend.
11:27 Chi ch’a l’ha gòj ëd fé ‘l bin a troverà benevolensa, ma ‘l mal a tomberà adòss a col ch’a lo fà.
11:28 Chi ch’a buta soa fiusa ant le richësse a n’avrà bin tòst na delusion, ma ij giust a dësbandiran tanme ‘d feuje ant la prima.
11:29 Chi ch’a fà tribulé soa famija, për ardità a ‘rseivrà mach ëd vent; e ‘l folfolìro a l’avrà da ‘ndé a servissi da col ch’a l’ha ‘d cognission.
11:30 Ël frut dla dritura moral a l’é tanme col ëd l’erbo dla vita e na përson-a savia a conquista d’amis.
11:31 Se ‘l giust a arsèiv soa paga già ambelessì an sla tèra, lòn ch’a-j capiterà ai pervers e ai pecator?[79]
12:1 A col ch’a-j pias la conossensa, a-j pias ëdcò la dissiplin-a; coj che a-j va pa d’arsèive ‘d coression[80] a son mach ëd foj[81].
12:2 Na përson-a brava as tira ‘l favor ëd Nosgnor, ma chiel a castìja col ch'a l'ha d'antension grame[82].
12:3 L’empietà[83] a dà gnun-e certësse stabij, ma ij giust a son bin piantà[84] përchè soe radis ëd lor a van ancreus.
12:4 Na fomna ch’a fà ij sò travaj con soen a l’é la coron-a ‘d sò marì, ma na fomna dzonesta a l’é tanme ‘n tumor malegn ch’a-j rusia j’òss.
12:5 J’intension[85] dle përson-e divòte a Nosgnor a son giuste, ma ij consej dj’empi a son fraudolos.
12:6 Le paròle dj’empi a son tanme l’amboscà tendùa da ‘n sassin, ma le paròle d’un òm divòt a Nosgnor a salvo ‘d vite.
12:7 J’empi a meuiro e a son pì nen arcordà[86], ma la famija divòta a Nosgnor a resta ant la memòria[87].
12:8 Na përson-a a l’é laudà për soa saviëssa, ma ‘n cheur përvers a patiss ël dëspressi.
12:9 A l’é mej ‘n pòver[88] ch’a sa gavess-la da sol che n'òm blagheur ch'a-i manca 'l pan.
12:10 Ël giust a goerna soe bes-ce[89] da bin, ma fin-a j’àt ij pì pien ëd compassion dj’empi a finisso pr’ esse ‘d crudelità.
12:11 Col ch'a travaja soa tèra ‘d bon-a veuja as gava la fam; chi ch’a-j cor dapress a 'd gavade[90] a l'ha pa 'd servél.
12:12 J’anvìe dj’empi a son për j’amprèise dij gram, ma ij giust a son bin anreisà e a pòrto ‘d frut.
12:13 Le paròle d’un malfasent a son la tràpola anté chiel midem a tomba[91], ma ‘l giust a schin-a da cole situassion.
12:14 Mincaun a mangia ‘l frut portà da soe paròle e mincaun a pijerà an paga conforma ij sò travaj.
12:15 Ël gadan a pensa che lòn che a fà a sia bin fàit, ël savi nopà a scota ij consèj ch’a-j dan.
12:16 Ël badòla a fà dun-a a fé vëdde soa flin-a, ël furb a-j dà pa da ment a j'ofèise ch’a-j fan.
12:17 Un testimòni onest a dis la vrità, ma ‘n testimòni fàuss a dis ëd busiardarìe.
12:18 A-i é col ch’a parla sensa penseie[92] e a l'é parèj ëd na spa ch’a taja, ma la lenga dij savant a arpata[93].
12:19 Chi ch’a dis la vrità a resta për sèmper, ma le paròle d’un busiard[94] a resto mach pr’ un moment.
12:20 L'ameiror[95] a l'é ant ël cheur ëd col ch'a médita 'l mal, ij consijé 'd pas a l'han ëd gòj.
12:21 Ël giust as la pija pa për lòn che a-j'ancàpita, nopà ij përvers a son mai pasi.
12:22 La boca dij busiard[96] për Nosgnor a l’é n’abominassion, ma a chiel a-j piaso coj ch’a diso la vrità.
12:23 L'òm antivist fà pa vista[97] ‘d lòn ch’a sà, ël cheur dël sensa sust a proclama d'esse fòl.
12:24 La man ch’a travaja ‘d bon-a veuja a l'avrà 'l comand, cola dël gargh a lo farà dventé ‘n servent.
12:25 L’afann[98] a l’é ‘n pèis grev da porté, ma na paròla bon-a a lo fà content.
12:26 Ël giust a l’é na guida che ij sò amis a peulo fidess-ne, ma ij consèj dj’empi a-j fan dëstradé.
12:27 Ël fagnan a l’é tant gargh da fé gnanca rostì le pijàite ch’a ciapa, ma l'òm ch’a travaja ‘d bon-a veuja a l’é ‘n possess pressios.
12:28 An sël vieul ëd la giustissia as treuva la vita, ma la stra dël vissi[99] a men-a a la mòrt.
13:1 Ël fieul ëd sust a scota ij consèj ëd sò pare, ma lë svantà a veul pa esse rasonà[100].
13:2 L'òm giust a gusta ij frut ëd soe paròle ma ij pérfid[101] a vivo ëd violensa.
13:3 Contròla toa lenga e it-j daras protession a toa vita; col ch’a parla da sfrandà as pronta la ruin-a.
13:4 L'aptit dël fagnan[102] a l'é sensa fond, ma a oten nen, ma col ëd coj ch’a travajo ‘d bon-a veuja a sarà sodisfàit an abondansa.
13:5 Ël giust a destesta[103] lòn ch’a l’é fàuss, ma a l’é l’émpi ch’a ‘mbroja e dzonora[104].
13:6 La giustissia a dà protession a l'onest, ma, l’empietà a sversa ‘l pecator.
13:7 A-i é quaidun ch'a pretend d'esse rich[105] e a l'ha gnente; n'àutr a fà visa d'esse pòver e a possed ëd richësse gròsse.
13:8 Na përson-a ch’a l’ha ‘d sòld a peul dësangagesse[106], ma ‘l pòver a l’ha gnun problema ‘d cola sòrt-lì.
13:9 Lus ëd dritura a splendriss[107] ai giust, ma la lampia dij gram as dëstisrà.
13:10 L'orgheuj a pòrta 'd ruse, ma la sapiensa a l'é 'd col ch'as lassa consijé da bin.
13:11 Richëssia vanià lesta a svaniss ant un nen: mach col ch'ambaron-a pian pianòt a ven rich.
13:12 La speransa rimandà pa a fà seufre l’ànima, ma 'n desideri adempì a l’é tanme l’erbo dla vita ch’a da gòj.
13:13 Col ch’a meprìsa la scòla dël savi[108] a andrà an ruin-a, ma col ch'a na guerna ij precèt a sarà 'rcompensà.
13:14 J'istrussion dij savi a son n'adoss për vive, a l’é tanme schiné quajdun da na tràpola mortal.
13:15.Bon sens a procura rispèt e favor, ma 'l vieul dij përvers a pòrta a dëstrussion.
13:16 A l’é la conossensa ch’a guida la përson-a ch’as disa furba, nopà 'l sensa sust a fà mach vëdde soa gnoransa.
13:17 Un mëssagé pa afidàbil a tomberà an dësgràssia, ma ‘n nunsi fidà a l'é parèj ëd na meisin-a.
13:18 Povërtà e onta a col ch'a veul pa 'd consèj, onor e rispèt a chi a scota ij rimpròcc.
13:19 Desideri realisà a dà na gròssa sodisfassion për l'ànima, mach ij fòj a veulo nen schiné ëd pianta 'l mal.
13:20 Chi ch’a-j pias companiesse con ëd gent savia a-j chërs la saviëssa, ma la companìa dij fòj a lo farà finì mal.
13:21 Ël maleur a përsèguita ij pecator, ma l'arcompensa dij giust a l'é pas e bin.
13:22 Na brava përson-a a lasrà l'ardità ai sò fieuj e ai sò novod, ma la richëssa dël pecador a sarà ‘l giust ch’a la ciaperà.
13:23 Ij camp dij pòver a dan mangé bondos, ma s’a manca la giustissia lòn ch’a podrìo bin avèj a l’é gavaje.
13:24 Chi a deuvra pa 'l baròt a l'ha an ghignon sò fieul, ma col a-j veul bin as pressa a dëssiplinelo.
13:25 Ij giust a l'han pro da mangé për sodisfesse, nopà la pansa dij gram a l'é veuida.
14:1 Na fomna savia as pija soen[109] ëd soa ca, la fòla a l'ha fà droché con soe man.
14:2 Col ch’a marcia për ël vieul drit a l'ha timor ëd Nosgnor, ma col ch'a marcia për dë stra ‘d cativa arputassion a lo dësprecia.
14:3 Ij discors arogant dij torolo[110] a dventran un bel dì na vërga ch’a-j darà tante legnà, nompà le paròle dij savant a son na protession.
14:4 Andova che a-i son pa 'd beu, ël grané a resta veuid, nompà con la fòrsa dij beu[111] a-i é 'd racòlt bondos.
14:5 Un testimòni sincer a angan-a pa, col fàuss a l'é n’adoss ëd busiardarìe.
14:6 Lë sbefios[112] a va an serca dla saviëssa a dzoneus, l'òm prudent a l'ha belfé ant ël savèj.
14:7 Stà a la larga da l'òm fòl përchè da soa boca a ven gnun-a saviëssa.
14:8 La saviëssa dël prudent a stà ant ël capì cola che a l'é soa stra, ma l'imprudensa dij fòj a l'è ‘n trabucèt.
14:9 Ij fòj a amëtto maj d’avèj sbajà[113], ma ij giust, s’a l’é ‘l cas, a ‘rconòsso soe colpe e a implòro grassia[114].
14:10 Ël cheur a conòss ij sò sagrin, e quand ch’a l’ha ‘d gòj nen tuti a lo capisso.
14:11 La ca dij gram a drocherà, ma la tenda dj giust a fosonerà.
14:12 A-i é dë strà che mach a smijo drite ma che, an efet, a men-o a la mòrt: vàire a lo vëddo pa.
14:13 A-i é coj ch’a rijo ma ch’a stërmo ant ël cheur ij sò dolor; quand ch’a la gòj a va a la fin, ij sagrin a resto.
14:14 Na vòlta o l’àutra a l’avran da paghela coj ch’a fan lòn ch’a l’é mal, ma ‘l brav òm a sarà arcompensà.
14:15 Mach ij badòla a chërdo a tut lòn ch’a sento, ma ij giudissios a vardo bin anté ch’a buto ij pé.
14:16 Na përson-a sàvia a sà che la prudensa a l’é mai tròpa e a sta a la larga dal mal[115] ma ‘l fòl as fida tròp ëd chiel medésim e as asarda andova ch’a sarìa mej ëd nen andé.
14:17 L'òm sensa passiensa a fà 'd folairà, ij brigàire aven-o sèmper a esse odià.
14:18 Ij bonomeri a pòrto adòss na vestimenta ‘d folairà, ma ij prudent as faran na coron-a dël savèj.
14:19 A la fin ij gram a l’avran da prostërnesse[116] ‘dnans a coj ch’a son brav e ij përvers a l’avran da tambussé a le pòrte dij giust.
14:20 Ij pòver a son dëspressià fin-a dai sò avzin, ma jë sgnor a l’han sèmper tanti “amis”.
14:21 A fà pecà col che a dëspresia sò pròssim, a l'é pien ëd boneur col che a compassion-a ij pòver.
14:22 Fé ‘l mal, é-lo pa nen ësbajà? Chi ch’as angigna a fé ‘l bin a ‘rseivrà misericòrdia e arconossensa[117].
14:23 Travajé con diligensa a pòrta ‘d profit, ma la bërtavela a dà mach ëd miseria.
14:24 La coron-a dij savant a l'é soa richëssa; la mataria dij sensa sust a l'é folia.
14:25 Ël testimòni fedel a l'é col che a salva ‘d vite; baquaro col che a spantia 'd gavade.
14:26 La fiusa dël fòrt a l'é ant la tëmma 'd Nosgnor: chiel a sarà na sosta për ij sò fieuj.
14:27 Ël timor ëd Dé a l'é n’adoss ëd vita për ëscapé da le liasse dla mòrt.
14:28 Na popolassion ch’a chërs a l’é la glòria dij rè, ma pòca gent a l'é la ruin-a dij prinsi.
14:29 Col che a l'ha passiensa a l'ha 'dcò tanta prudensa; ma chi che a-j ëscapa la flin-a a l'é un sensa sust.
14:30 Un cheur pasi a l'é vita për tut ël còrp, la gelosìa a l’é tanme ‘n càncher dj'òss.
14:31 Chi ch’a crasa 'l pòver a pòrta ofèisa a sò Creator, col che a l'ha misericòrdia dël mìser a lo onora.
14:32 Ël gram a l'é bolvërsà da soa gramissia, ma 'l giust a treuva n’arfugi ant soa dritura.
14:33 Ant un cheur pien ëd sust a-i é la saviëssa, ma costa a peul pa trovesse 'nt un gadan.
14:34 La giustissia a-j fà onor a na nassion, ma 'l pecà a marca la miseria dij pòpoj.
14:35 Ël favor dël rè a l'é për ij ministr anteligent, ma soa flin-a për chi che a-j pòrta dzonor.
15:1 Na rëspòsta grassiosa[118] a pasia la flin-a, na paròla grama[119] a cissa la rabia.
15:2 La lenga dj'òmini savi a fà sente 'l savor ëd la siensa, la boca dij fòj a spova mach ëd folarià.
15:3 J'euj dël Signor a chito mai[120] ‘d bèiché tant j'òm përvers che ij brav.
15:4 Na boca ch’a dis ëd paròle ch’a fan ëd bin[121] a l’é tanme l’erbo dla vita, ma quand ch’a l’é pien-a ‘d paròle grame a l’é ‘n crep al cheur.
15:5 Ël fòl a rij ëd l'arpròcc ëd sò pare; chi nopà a ten da cont j'avertiment a l’é na përson-a sàvia.
15:6 Ant la ca dl'òm giust a-i é ‘d richësse bondose, ma l’empi mach a sgàira ij sò profit.
15:7 La boca dij savi a spantia ‘d siensa, ma ‘l cheur dij fòj a l’ha gnente da dé.
15:8 Ij sacrifissi dj’empi a son n’abomisassion për Nosgnor, ma chiel a scota volenté j’orassion dij giust.
15:9 Nosgnor a l'ha an ghignon coj ch'as pòrto mal, ma a l'ha car coj ch’a pràtico la giustissia.
15:10 Coj ch’a chito la stra bon-a ‘rseivran un dur castigh; chi a l'ha an ghignon j'arpròcc andrà a meuire.
15:11 A Nosgnor as peul ëstërmesse gnente, gnanca s’i lo butèisse an cròta o fin-a ant l’infern, tant ëd pì chiel a sà lòn ch’a-i é ant ël cheur ëd na përson-a.
15:12 Lë sfacià a veul pa esse arprocià: a l’é për lòn ch’i lo trovreve mai an tra ‘d përson-e savie.
15:13 Un cheur alégher a rend la facia giojosa, ma, se 'l cheur a l'é malincònich, l'ëspìrit a l'é crasà.
15:14 Un cheur savi a coltiva 'l savèj, la boca dij torolo a s'arpata 'd folairà.
15:15 Për ij póver dësgrassià tùit ij di a son brut, për un cheur alégher a l'è sèmpe festa.
15:16 A l'é mej avèj pòch con la tëmma 'd Dé, pitòst che avèj tanta ròba che un a n'ha mai pro.
15:17 Un piat ëd verdura ansema a quajdun ch’at veul bin a l’é mej che mangé ‘n bistèch[122] con quajdun ch’at veul mal.
15:18 L'òm rabios a men-a 'd ruse, l'òm ëd pas[123] a pasia ij ciacòt.
15:19 La stra dël pìgher a l'é parèj a na përson-a ch’a l’abia da passé an mes a na cioenda dë spin-e; la stra dj'òm giust a l'é na stra lìbera an pian.
15:20 Ël fieul savi a l'é la gòj dël pare, ël fòl, n'ónta për soa mare.
15:21 La folairà a-j pias a l'òm sensa sust; l'òm ëd cognission a va drit për soa stra.
15:22 Ij proget sensa 'n bon consèj a van a finì mal, nompà a van a bon fin se vàire a son ij consijé.
15:23 Savèj dé na rëspòsta a l'é na gòj për l'òm; coma che a l'é bin agradìa na paròla pronunsià al moment giust.
15:24 Ël senté dla vita a men-a an àut e a lo guerna da sghijé a bass anvers ël leugh dij mòrt.
15:25 Ël Signor a campa giù la ca dla gent boriosa e a goerna lòn ch’a l’ha la vidoa përchè gnun a-j lo pòrta vìa[124].
15:26 A l’é n’abominassion për Nosgnor coj ch’a médito ‘d coma fé ‘d mal, ma a l'ha a car le paròle grassiose.
15:27 Col che a l'é goliard ëd profit nen giust a ruvin-a soa ca; ma col che a l'ha an ghignon ij cadò dla corussion a vivrà.
15:28 Ël cheur ëd l'òm giust a pensa bin anans ëd rësponde, ma la boca dij përvers a seurto mach ëd gramissie.
15:29 Nosgnor a resta da leugn dai përvers, ma a scota le súpliche dij giust.
15:30 La lus dj'euj a arlegra 'l cheur, na bon-a neuva a dà fòrsa[125].
15:31 La përson-a ch’a dà da ment a j’arpròcc ch’a men-o a la vita, a fàbrica soa ca an tra ij savi.
15:32 Col ch'arfuda j'arpròcc as dëspresia chiel midem, chi ch'a scota j'arpròcc a l'é na përson-a 'd sust.
15:33 La tëmma 'd Dé a l'é scòla 'd saviëssa, anans ëd la glòria a-i é umiltà.
16:1 Ij but dël cheur[126] a son dl'òm, ma la rëspòsta dla lenga a ven da Nosgnor.
16:2 Tute le stra 'd na përson-a a son pure[127] ai sò euj, ma a l'é 'l Signor a valuté lë motivassion e a vardé s’a son bon-e.
16:3 Dà an goerna[128] a Nosgnor lòn ch'it fase, e ij tò proget a andran a bon fin[129].
16:4 Nosgnor a l'ha fàit[130] tut për un but[131], fin-a l'empi për ël di dël maleur.
16:5 A l'é n'abomini për Nosgnor minca un cheur pien ëd bòria, e prest o tard a-j rivrà 'l castigh.
16:6 Con la carità e la fedeltà as ëspurga[132] la colpa, con la tëmma 'd Nosgnor a s'évita 'l mal.
16:7 Cora che Nosgnor a l'é sodisfàit ëd la manera 'd fé ëd n'òm, a fà andé d'acòrdi con chiel fin-a ij sò nemis.
16:8 Avèj pòch, ma con onestà, a l'è mej che avèj vàire intrade sensa giustissia.
16:9 La ment ëd l'òm a pensa motobin a soa stra, ma a l'é Nosgnor ch'adrëssa[133] ij sò pass.
16:10 Ël rè a parla con l’autorità ‘d Nosgnor[134]; ij sò giudissi a a deuvo pa përverte la vrità[135].
16:11 Pèis e balanse giuste a son dël Signor, e tùit ij pèis che as deuvro a son soa euvra.
16:12 Fé lòn che a l'é dësgiust[136] a l'é n'abomini për ij rè, da già che 'l tròno a ven a esse pì fòrt con la giustissia.
16:13 Al rè a-j fan piasì ij làver giust e a-j veul bin a col che a parla con dritura.
16:14 La rabia dël rè a men-a 'd mòrt, ma l'òm savi a la pasierà.
16:15 Ant la gòj dël visagi dël rè a-i é la vita, sò favor a l'é parèj ëd na nìvola ant ël temp ëd prima.
16:16 A l'é motobin mej avèj[137] ëd saviëssa pitòst che d'òr; avèj ëd sust ëd Dé a l'é mej che l'argent.
16:17 La stra dj'òm giust a veul dì sté leugn[138] dal mal, col che a varda[139] da bin soa stra a goerna la vita.
16:18 Anans ëd la ruin-a a-i é orgheuj; anans dël tombé: l'esse pien ëd sagna.
16:19 A l’é mèj vive ùmil con ij pòver che spartisse ‘d ladrarìa con ij superb.
16:20 Col che a l'é antivist ant la paròla a trovrà la richëssa e col che a l'ha fiusa an Nosgnor a sarà benedì.
16:21 Col ch’a l’ha ‘n cheur savi a l’é considerà na përson-a ‘d sust; parlé ‘d manera grassiosa a rend convincent.
16:22 Esse prudent a l'é sorgiss ëd vita, la folairà a l'é ël castigh dij fòj[140].
16:23 Cheur savi a fà prudenta la boca, e pì përsuasiva soa dotrin-a ai sò làver.
16:24 Le paròle a l'amel a son cotel ëd j'avije: dosseur për l'ëspìrit e arlass për ël còrp.
16:25 A-i é na stra che a cheidun a-j ësmija drita, ma peui, a men-a ai vieuj dla mòrt.
16:26 L'aptit ëd col che a travaja a foson-a për chiel përchè a l'é cissà da la fam.
16:27 L'òm gram a men-a al mal e ansima ai sò làver a-i é in feu anvisch.
16:28 L'òm përvers a càusa 'd ruse, ël parlé mal ëd j'àutri a divid j'amis.
16:29 Na përson-a prepotenta a anciarma sò pròssim e a lo men-a ansima a 'd vieuj pa bon.
16:30 Col che a sghicia j'euj a progeta 'd ròbe grame e col che as mòrd ij làver a l'ha già fàit ël mal.
16:31 Ij cavèj gris a son na coron-a 'd dignità ch’as treuva an sla stra dla giustissia.
16:32 La passiensa bon-a e antivista a val ëd pì che n’òm fòrt, e col che a contròla sò temperament a conta 'd pì d'un che a l'ha vagnà na sità.
16:33 Le sòrt as campo an fàuda, ma tute le decision a ven-o mach da Nosgnor.
17:1 Mej un crocion ëd pan arsetà mangià ant na ca andoa ch’a j’é la pas, che vive ant na ca andoa ch’as mangia bin ma ch’a l’é pien-a ‘d ruse.
17:2 Un servitor savi a comandera al fieul fòl[141] ëd sò padron e a l’avrà part a l’ardità ‘d chiel.
17:3 Ël griseul[142] a serv për l'argent, la fornasa[143] për l'òr, ma col che a preuva[144] ij cheur a l'é Nosgnor.
17:4 Ël malegn[145] a-j dà da ment a na lenga maléfica, col ch'ambreuja a scota[146] le maldicense[147].
17:5 Chi ch’a sbéfia ij póver a ofend[148] col che a l'ha creaje; chi ch’as arlegra për la dësgrassia dj'àutri a sarà castià.
17:6 Ij novod a son la coron-a[149] dij vej; e la glòria dij fieuj a son sò pare e mare.
17:7 A conven pa che n’òm sensa sust[150] a deuvra 'd bele paròle[151], e men che meno che ‘d galantòm[152] a diso ‘d faussarìe.
17:8 Le bustarele a son parèj d’anciarm për ël corutor: a riess sèmpe ant ij sò propòsit[153].
17:9 Col che a dësmentia n'ofèisa as fà d'amis[154] ma ch’a la tira sèmper fòra a ruin-a na bon-a relassion.
17:10 A na përson-a giudissiosa a fà pì 'mpression[155] un rimpròcc che sent ësgiaflon al fòl.
17:11 L'òm malegn a serca nen d'àutr che l'arvira[156], ma contra 'd chiel a sarà mandà ‘n mëssagé[157] sensa pietà.
17:12 A l'é mej rëscontré[158] n'orsa ch'a l'àbio portaje via ij cit, pitòst[159] che trové un fòl ch'a chërda a soe matan-e.
17:13 Col che a rend[160] mal për ël bin a lasrà[161] sempe 'l maleur antëcà.
17:14 Prinsipié na rusa a l'é parèj ëd doverté na ciusa; anans che as esàspera, strompla!
17:15 Giustifichè 'l colpèivol e condané un nossent[162] a l’é n’abominassion për Nosgnor.
17:16 A lòn che a veno a taj ij sòld an man al fòl? Miraco a caté la saviëssa s'a l'ha pa 'd sust?
17:17 N'amis at veul sempe bin, a l'é nà për ess-te frél ant la dësgrassia.
17:18 A l'é sensa sust l'òm che a smon gagi[163] e as fà garant dël prim ëvnù.
17:19 Col che a l'ha car le ruse a l'ha 'dcò a car ël pecà, chi a buta ‘n pé ‘d mur àut a ‘nvita soa ruin-a.
17:20 Un cheur gram a trovrà mai ël boneur, na lenga antorzùa a rëscontrà 'l maleur.
17:21 Chi a génera un fòl[164] a l'avrà ‘d sagrin; a peul pa esse content ël pare d'un torolo.
17:22 Un cheur gioios a l'é meisin-a për ël còrp[165], në spìrit dëscoragià a fà sëcché j'òss.
17:23 La canaja agradiss ëd cadò stërmà da sota 'l mantel, për fé cangié[166] ‘l cors ëd la giustissia.
17:24 La saviëssa a lus an facia[167] dl'òm prudent, ma j'euj dël fòl a beico da sì e da là.
17:25 Un fieul sensa sust a l'é ghignon për ël pare e 'n sagrin për la mare che a l'ha butalo al mond.
17:26 A va pa bin feje dël mal[168] a col che a l'ha rason, ma pes ancora a l'é frapé[169] l'onest contra 'd giustissia.
17:27 Col ch’a l’é savi përdabon a parla pòch[170], e chi a sà resté calm a mostra ch’a l’ha sust.
17:28 Bele 'l fòl, se a stà ciuto, a smija savi e se a ten la boca sarà, a passa për n'anteligent pien ëd dësserniment. ë
18:1 Chi ch’a veul stess-ne për sò cont e a dëspressia j’avìs ch’a-j darìo j’àutri[171] a l’é mach n’egoista.
18:2 Al fabiòch a-j pias nen la prudensa ma a fà mach tut lòn ch’a-j passa për la testa[172].
18:3 Quand ch’a riva chi dëspressia Nosgnor[173], a-j ven ansema ‘dcò lë dzonor e pej a-i ven ëdcò l’ònta e con chila a riva ‘l rimpròcc.
18:4 Le paròle dla boca dl'òm a son d'eve 'd cole përfonde, la sorgiss ëd la saviëssa a l'é parèj d'un arian ch'a debòrda.
18:5 A lé pa bin, ant ij tribunaj, pìé le part dij potent e feje tòrt ai giust
18:6 Le paròle dij fabiòch a son càusa mach ëd ruse e a anvito le patele.
18:7 Ël beté a l’ha na bocassa ch’a lo manda an ruin-a e as antrapa da chiel medésim.
18:8 Ij petegolam a son parèj ëd ròba dossa ch’as mangia volenté, ma a finisso për fene avèj ël mal ëd pansa.
18:9 Chi ch’a l’é gargh ant ël travajé a l’é frel ëd lë sgheiré.
18:10 Ël nòm ëd Nosgnor a l’é parèj ëd na fortëssa, la përson-a divòta a-i cor për trovene n’arpar sicur.
18:11 Jë sgnor a chërdo che soe richësse a sìo soa fòrsa ‘d lor, as imàgino ch’a sìo coma n’àuta muraja ch’a-j guerna da tùit ij sagrin.
18:12 La supèrbia a marcia anans ëd la ruin-a, ma darera dl’umiltà a-i ven l’onor.
18:13 Chi a réplica anans ch’a l’àbia bin ëscotà a fà mostra d’esse ‘n fòl sensa vërgògna.
18:14 L'òm a l'é sostnù ant la maladia da sò spìrit, ma n'ànim crasà chi che a lo arviscolerà?
18:15 Ël cheur ëd l’òm ëd sust a dimostra d’avèj ëd siensa, soe orije ason doverte për arsèive ‘d conossensa.
18:16 Don e cadò a doverto tute le pòrte e fin-a la gent ch’a conta a riveriss chi ch’a-j fà.
18:17 Ël prim a parlé ant na càusa an tribunal a smija sempre ch’a l’abia rason, ma quand che ij sò aversari a pijo la paròla a l’é tuta n’àutra stòria.
18:18 Tiré a sòrt a fà chité le discussion e a decid an tra le ruse dij potent.
18:19 Un frel[174] ofèis a l’é pì dur da conquistesse che na sità fortificà; le ruse a separo d’amis pì che ‘d pòrte sarà con bare.
18:20 Con ël frut ëd soa boca l’òm as ampiniss la pansa; chiel as arpata dij prodòt dij sò làver.
18:21 La mòrt e la vita a son an podèj ëd la lenga, e col ch’a-j pias ëd dovrela a na mangiarà ij frut.
18:22 Trové na brava fomna a l'é coma trové 'l boneur; a l’é arsèive da Nosgnor un bel cadò.
18:23 Na përson-a pòvra a sùplica con umiltà, ma në sgnor a rëspond con arogansa.
18:24 A-i é “d'amis” ch’a a son pront a fesse a tòch l’un con l’àutr, ma n’amì génit at ëstà tacà pì che ‘n frel.
19:1 A l’é mej un bonomass[175] ch’a sia onest che coj ch’a doverto la boca mach për dì ròbe grame - e che pròpi për lolì a mostro d’esse dë stupid.
19:2 Lë zélo sensa conossensa a va nen bin, e col ch’a marcia tròp lest[176] a s'antrapa[177].
19:3 La stupidità d’un òm a-j bolversa la vita[178] e lòn ch’a fà a lo porta a deje la colpa a Nosgnor[179].
19:4 La richëssa a fà chërse 'l nùmer dj'amis, ma quand un a l’é pòver j’amis a scapo vìa.
19:5 Col che a testimònia 'l fàuss a l'avrà sò castigh e chi ch’a spatara 'd busiardarìe a podrà pa scapé da la punission ch’a mérita.
19:6 A son tanti ij flateur[180] dl’òm potent e tùit a son amis ëd col ch’a fà ‘d cadò.
19:7 Ël pòver a l'é dëspresià dai sò parent e ij sò amis as ëslontan-o da chiel. Fin-a ch’a-j suplichèissa ‘d resté, lor a lo scotrìo nen.
19:8 Chi ch’a serca la sapiensa as veul bin e chi a la goerna a trovrà ‘d boneur[181].
19:9 Col che a testimònia 'l fàuss a l'avrà la pen-a ch'as mérita e col che a spatara 'd busiardarìe a farà na bruta fin.
19:10 A conven pa na vita da sgnor a 'n fòl, nì che 'n servidor a comanda ai prinsi!
19:11 L'òm savi a mzura[182] soa flin-a e a l'é soa glòria passé dzora[183] dj'ofèise.
19:12 La flin-a d’un rè a smija al braj dël lion e sò favor[184] a l'é parèj dla rosà an sl'erba.
19:13 Un fieul fòl a l'é na dësgrassia për sò pare e le ruse dla fomna a son në scolatissi sensa rechie.
19:14 La ca e 'l patrimòni a rivo an ardità dai vej, ma na fomnà 'd sust a l'é un cadò 'd Nosgnor.
19:15 La gargarìa a buta seugn[185] e 'l fagnan a patirà la fam.
19:16 Chi ch’a goerna ij comandament ëd Nosgnor a goerna soa vita, chi, contut, a-j lassa da banda a meuirirà.
19:17 Chi ch'a fà carità al pòver a l'é coma s'a prëstèissa al Signor ch'a lo arcompensrà dël bin che a l'ha fàit.
19:18 Coregg tò fieul fin-a che a-i sia dë speransa, dësnò chiel a podrìa mandé a baron toa vita[186].
19:19 L’impassiensa a compòrta un pressi da paghé e chi ch’a lo paga për n’àutr a l’avrà da paghèjlo an continuassion[187].
19:20 Arsèiv volenté tùit ij conséj e j’istrussion ch’a son a disposission, përché ti ‘t peussa esse sèmpe pì savi.
19:21 Ij pensé ant la testa dl'òm a son vàire: mach la volontà 'd Nosgnor, contut, a l’é cola ch’a val[188].
19:22 Lòn ch’a rend anciarmanta na përson-a a l’é soa lealtà[189]. A l’é mej esse pòver che un ch’as peussa pa fidess-ne[190].
19:23 Ël timor ëd Dé a pòrta a la vita, a dà sicurëssa e a guerna dal mal.
19:24 Ël pìgher a buta soa man ant ël piat, ma peui a-j greva 'd portela a la boca!
19:25 Foëtta lë sbefios e 'l bonomeri as farà prudent, arpròcia col che a l'ha 'd testa e chiel a amprendrà la lession.
19:26 Col ch’a-j da ‘d sagrin a sò pare e ch’a scota nen soa mare[191], a l'é un fieul sensa onor e sensa cheur.
19:27 Mè car fieul! S’it chite dë scoté la dotrin-a bon-a, it volte la schin-a a la conossensa.
19:28 Ël testimòni coròt a rend ël giudissi na ròba da sbefiess-ne; la boca dij gram a travonda gramissia.
19:29 A son pront ij baròt për ij dëspresios e le patele për le spale dij sensa sust.
20:1 Ël vin a fà dventé ‘d bufon[192] e ij cichèt a fan fé ‘d rabel: col che as ancioca a l’ha pa ‘d bon sens.
20:2 La flin-a dël rè a smija al braj dël leon: col ch’a lo cissa arziga soa vita.
20:3 A l'é n'onor për n'òm ëd pa butesse an mes a ‘d ruse, a son ij fòj ch'as mës-cio ant ij ciacòt.
20:4 Ël plandron d'otogn a làura pa e cand ch'a l'é ora dl'amson a ‘ndrà a ciamé la limòsna.
20:5 Un bon consèj ant ël cheur ëd na përsona a l’é tanme d’eva ant un poss përfond: la përson-a giudissiosa a l’é dispòsta a tirela sù.
20:6 Tanti a diso d'esse ‘d gent onesta e ‘d paròla, ma na përson-a 'd fiusa chi ch'a la treuvrà përdabon?
20:7 Ël giust as goerna conforma soa onestà, beat ij fieuj ch'as lassa apress.
20:8 Ël rè setà an sò scagn ëd giùdes a pèisa da bin tute le preuve e a fà na distinsion an tra ‘l mal e ‘l bin.
20:9 Col ch'a l'è che a peul dì: “Mè cheur a l’é net, i l’hai gnun-e colpe”?
20:10 Dobi pèis e dopi pe dë mzura a son doi ròbe che Nosgnor a sopòrta pa nen.
20:11 Già con ij sò gieugh la masnà a mostra se sò fé a sarà polid e giust.
20:12 L'orija ch'a scota e l'euj ch'a s-ciàira: un e l'àutr a l'ha faje Nosgnor.
20:13 Col ch’a-j pias ëd deurme a trova la strà për dventé pòver. Ten j'euj duvert e it l'avras pan an abondansa.
20:14 “Ròba da pòch, ròba da pòch”, a dis col ch'a cata, ma 'ntant ch'as në va, as blaga d’avèj fàit un bon afé.
20:15 Paròle ‘d saviëssa a son pì pressiose che l’òr e tante perle.
20:16 Pijéje ‘l mantel a col ch'a l'é fasse garant për dij foresté. Pretende na caussion da coj ch’as rendo avalant për ëd forësté. A-i é pa da fidess-ne.
20:17 Për l'òm ch’a l'ha vagnalo con la fràuda, ël pan a l'é doss, ma peui soa boca a resta pien-a 'd giàira.
20:18 Për ij tò pian ciama sèmpre ‘d bon consèj; angagg-te mai a fé na guèra sensa fé na giudissiosa anàlisi dij prò e dij contra.
20:19 Ij ciaciaron a van an gir a arvelé ‘d segret; but-te pa ansema a coj che a son sempe con la boca doverta.
20:20 Chi ch’a maledìss sò pare e soa mare, a-j dëstiss-rà soa lanterna ant ël pì bel mes dla scurità.
20:21 N’ardità ciapà tròp prest ant la vita, a la fin as arvëlrà pa na benedission.
20:22 Dis pa: “i-j rendrai mal për mal”. Speta Nosgnor: a l’é chiel ch’at farà vendeta.
20:23 Doi pèis e doe mzure a son n'abominassion për Nosgnor: në scandaj dzonesta a l'é pa un bin ai sò euj.
20:24 Le pianà dl'òm a son adrëssà da Nosgnor: chi ch’a podrà mai comprende le vìe ch’a passa?
20:25 Antrap-te pa da sol an fasend un vot malprudent a Nosgnor për adesse mach pì tard ëd vàire ch’at costa.
20:26 Un rè prudent a siassa l'òm e a-j torna ansima con ël rabast.
20:27 La lus ëd Nosgnor a pénetra ant lë spirit ëd l’òm e a scandaja tùit ij segret ëstermà ant ël cheur.
20:28 Misericòrdia e fedeltà a vijo an sël rè, sò tròno a l'é sost-nù da la clemensa.
20:29 La vajantisa dla gioventura a l'é soa fòrsa, ij cavèj gris dl’esperiensa a l’é lë splendrior[193] dël vej.
20:30 Un castigh ch’a l’é tanme na ferija ch’a sagna, a purìfica[194] dal mal, e na dissiplin-a dura a purìfica ‘l cheur.
21:1 Ël cheur dël rè a l'è parèj ëd na bialera[195] ant le man ëd Nosgnor: a la fà andé andova ch’a veul chiel.
21:2 Tute le stra ch’a pija l’òm, ai sò euj a jë smijo bon-e, ma a l’é Nosgnor ch’a le varda da bin e a na fà la valutassion[196].
21:3 A Nosgnor l’onestà e la giustissia a-j piaso motobin da pì che ij sacrifissi.
21:4 Euj pien ëd blaga e ‘n cheur superb - lòn che tanti a-j pias ëd coltivé - a l’é pecà.
21:5 L’òm ëd sust, ij sò proget a-j pensa da bin e lor a van a bon fin, ma chi ch’a fà le còse an pressa as artrova a la fin an miseria.
21:6 Col che a ambaron-a 'd tesòr a fòrsa 'd busiardarìe, as blaga mach për pòch, përchè a serca la mòrt.
21:7 La violensa dij përvers a sversa lor midem, përchè as arfudo 'd pratiché la giustissia.
21:8 La condòta dl’òm gram a l'é tuta dë sghignarda, ma cola dl’òm net a l’é onesta.
21:9 A l’é mej stess-ne da soj ant un canton ëd na sofiëtta che avèj da spartì na cà antrega con na fomna ch’a l’é na litigàire.
21:10 A coj ch’a l’han gnun-a religion a-j pias ëd fé ‘l mal: a l’han gnun-a pietà për sò prossim.
21:11 Cora che lë sbefios a ven castià, ël bonomeri a dventa savi e cand che 'l savi a ven istruì, sò savèj a chërs.
21:12 Ël Giust, Nosgnor, a sà bin lòn ch’a fan antëcà coj ch’a l’han gnun-a religion e a-j farà tombé an ruin-a.
21:13 Col ch’a sara j'orije al braj dël pòver, cora che a brajerà chiel midem, gnun a-j rëspondrà.
21:14 Un cadò fàit dë stërmà a pasia la flin-a e un cadò sotman a amboniss la furia pì violenta.
21:15 A l'é na gòj për l'òm giust ch'a sia fàita giustissia, ma lolì a l'é në sparm për le canaje.
21:16 L'òm che as ëslontan-a da la stra dla saviëssa a tomberà an companìa dij mòrt[197].
21:17 Col che a-j pias fess-la bin a vnirà pòver e a sarà mai ësgnor chi ch'a-j pias ël vin e gòde.
21:18 L'òm gram a serv për gage al giust e 'l malegn për la gent onesta.
21:19 A l'é mej stess-ne ant un desert daspërnojàutri pitòst che ansema a na fomna tacabeghe e sèmpre anrabià.
21:20 Ant la ca dl'òm giust a-i é 'd tesòr pressios e 'd përfum, ma 'l fòl a sghèira tut.
21:21 Col che a cudiss la giustissia e la misericòrdia a trovrà soa vita, la giustissia e la glòria.
21:22 Ël savi a taca na sità 'd batajeur e a fà droché le fortificassion ch'a dan a lor tanta fiusa.
21:23 Col ch’a guerna la boca e la lenga as ten leugn dai sagrin.
21:24 Chi a l'é borios e sfacià e ch’a l’é conossù coma në sbefios a fà tut con malagrassia foravìa.
21:25 J'anvìe dël plandron a lo pòrto a meuire përchè soe man as arfudo 'd travajé.
21:26 Për tuta la vita l'òm përvers a chita pa ëd fé 'l goliard, ma l'òm giust a fà nen d'economìa ant le limòsne.
21:27 Ij sacrifissi fàit da ‘d gent grama a son n’abominassion, tant pì s'a son ësmonù con n'antendiment malegn.
21:28 Andrà a meuire 'l testimòni fàuss, ma l'òm ch’a l’é apressià përchè a dis sèmper la vrità a podrà sempe dì la soa.
21:29 L'òm përvers a l'ha n'andi da sfacià, ma col ch’a l’é onest a aceta le coression.
21:30 A-i é gnun-a sapiensa, savèj o pian ch’i foma ch’a peusso buteje d’antrap a lòn che Nosgnor a veul fé.
21:31 Bele s'it l'has prontà ij cavaj për ël di dla bataja, a l'é mach ël Signor ch’a peul dete vitòria.
22:1 A l'é mej na bon-a fama che 'd gran sostanse; n'àuta stima a l'é mej che d'argent o d'òr.
22:2 Ij rich e ij pòver a l'han sossì an comun: tùit e doj a l'ha faje 'Nosgnor.
22:3 Na person-a prudenta a preved ël pericol e a pija 'd precaussion, ma 'l bonomass a va anans a l'òrba catòrba e a na patìss le conseguense.
22:4 Vera umiltà e timor ëd Dio a pòrto a 'd richësse, onor e longa vita.
22:5 Ël senté dle person-e fàusse a l'é traditor e pien dë spin-e: coj ch'is ten-o a la vita a lo schivio.
22:6 Mostra ai cit ël senté giust ch'a l'han da seguité: quand ch'a saran chërsù a lo chitran pa.
22:7 Pròpi coma Ij rich a dòmino an sij pòver, coj ch'ampërmudo a dvento s-ciav dij sò creditor.
22:8 Coj ch'a sëmno ingiustissie a l'avran n'amson ëd dësgrassie e sò regn dë sparm[198] a vnirà a la fin.
22:9 A sarà benedì col ch'a l'é generos, chi ch'a fà part ëd sò pan con ij pòver. 22:10 Campa feura lë schërgnidor[199] e as n'andran ëdcò le polémiche dësùtil. Beghe e insolense a spariran.
22:11 Ël rè a veul bin ai net ëd cheur, a l'é amis ëd coj ch'a parlo grassios.
22:12 Nosgnor a guerna coj ch'a l'han ëd conossensa, ma a ranvërsa ij pian dij traditor[200].
22:13 Ël poltron a dis: "Là feura a-i é 'n leon: s'i vado giù për la stra a podrìa masseme!".
22:14 La boca dla bagassa[201] a l'é tanme 'n trabucèt arzigos, a-i tombran coj ch'a fan anrabié 'l Signor.
22:15 Ël cheur dël giovnot a l'é pien ëd folairà, ma la bachëtta 'd coj ch'a san dissiplinelo a la tapareran vìa da chiel.
22:16 Coj ch'a craso ij pòver e coj ch'a giuto ij rich a vnì sèmper pì rich, a vniran pòver lor medésim.
22:17 Scota bin lòn ch'a diso ij savi; angagia tò cheur a amprende mie istrussion, 22:18 përchè a l'é bon ëd guerné soe sentense ant ël cheur pr' esse sèmper pronte an sij làver. 22:19 Tut sossì i lo mostro a ti, éh, pròpi a ti, përchè ti 't bute ant ël Signor tuta toa fiusa. 22:20 I l'hai scrivute trenta sentense ch'a conten-o 'd consej e 'd savèj, 22:21 për ch'it t'amprende a conòsse la vrità e ch'it daghe na rispòsta fidel quand ch'at mando a dé 'n mëssage.
I. 22:22 Profita pa dël pòver përchè ch'a l'é pòver e crasa nen ël bzognos ant ij tribunaj. 22:23 Nosgnor an përson-a a dësfendrà soa càusa e a gavrà la vita a coj ch'a l'avran gavaje tut lòn ch'a l'ha.
II. 22:24 Fate nen amis ëd na përson-a cagnin-a e sie nen sòcio 'd gent rabiosa, 22:25 përch' it podries amprende a fé l'istess che lor e parèj tombé 'nt un trabucèt mortal.
III. 22:26 Compërmëttete nen an strenzand ëd man sensa penseje bin a lòn ch'it fas e avalisand ëd débit d'àutri. 22:27 S'it peudes nen paghé, fin-a 'l let at sarà gavate da sota!
IV. 22:28 Bogia nen ëd termo antich, coj ch'a l'han posà ij tò grand. 22:29 Vëddes-to 'd përson-e 'd bon-a cognission ch'a san fé bin sò travaj? Bin, cole-là a saran ciapà al servissi 'd rè, pa al servissi 'd gent ordinaria!
23:1 Cora ch'it ses setà a la tàula 'd n'òm potent[202], varda da bin lòn che it l'has ëdnans; 23:2 s'it l'has tant aptit[203], fà tension a nen mangé tròp[204]. 23:3 Gnun-e anvìe 'd soe galuparìe, përchè chiel a podrìa profitene për angarbiolete.
23:4 Ruin-te nen la salute për ëvnì sgnor, sie pro savi për savèj quand ch’it l’has da chité. 23:5 Quand ch’it pense d’essie a la fin rivà, la richëssa a podrìa bib sparì, përchè a buta j'ale coma s’a fussa n'òja e as na vola vers ël cel!
23:6 Sta nen a tàula a mangé con na përson-a splorcc-a e pitòca e àbie gnun-a anvìa ‘d soe galoparìe, 23:7 përchè cola-lì a pensa mach a quand ch’a-j costa col mangé. A dis: “Mangia pura e bèiv”, ma a lo pensa nen përdabon[205]. 23:8 Ti 't gumiteras ël bocon ch'it l'has mangià e ij compliment ch’it l’has faje it l'avras ësgheiraje.
23:9 Parla nen a j’orije d’un fòl, përchè a dëspresierà toe paròle sàvie.
23:10 Spòsta pa na veja bòrna: caparte ne ël camp ëd coj ch’a l’han pi nen ël pare e la mare, 23:11 përchè Col ch'a fà giustissia a l'é fòrt e a dësfendrà soa càusa contra 'd ti.
23:12 Àplica tò cheur a l’istrussion e toe orije ai discors ëd saviëssa.
23:13 Risparmia pa la dissiplin-a al giovo: bele s'it lo baròte con na vërga a na meurirà pa. 23:14 Al contrari, s'it lo bate con na vërga, it lo salveras da l'infern.
23:15 Mè car fieul, se tò cheur a l’é savi, ëdcò mè cheur a n’argiojirà. 23:16 Mìa ànima a sauterà ‘d gòj quand che toa boca a dirà ‘d paròle oneste e giuste.
23:17 Àbie gnuna anvìa dij pecator: pitòst goern-te sempe ant la tëmma ‘d Nosgnor. 23:18 përchè parèj ti ‘t saras arcompensà[206] e toa speransa a sarà mai a dzoneus.
23:19 Scota, car ël mè fieul, sìe savi e adressa tò cheur an sla stra pì drita. 23:20 Stà lontan da la companìa ‘d coj ch’a-j pias anciochesse, nì ‘d coj ch’a-j pias fé ‘d mangiade[207], 23:21 përchè ij ciocaton e ij goliard a vniran pòver e col che a l'é pien ëd seugn as vestirà dë strass.
23:22 Scota tò pare ch'a l'ha date la vita, dëspresia pa toa mare da veja.
23:23 Cat-te ‘d verità e dala mai andaré: cat-te ‘d sapiensa, ëd dissiplin-a e d’anteligensa.
23:24 Ël pare dl'òm giust a argiojirà motobin e col che a l'ha generà un savi a në sarà bin content. 23:25 Për lòn, dà ‘d sodisfassion a tò pare e toa mare, fala contenta cola ch’a l’ha date la vita.
23:26 Car ël mè fieul, dame tò cheur, e che ij tò euj a bèico mìe vìe[208].
23:27 La meretriss a l’é parèj ëd na tràpola arzigosa e n’adùltera[209] a l’é pericolosa tant coma droché ant un poss ëstrèit. 23:28 Chila a stà sèmper a l'avàit parèj d'un làder e a fà chërse 'l nùmer ëd j'òm ch’a tradisso soe mojé.
23:29 Për chi ij maleur? Ëd chi le plente? Col ch’a l’é sèmpe lì ch’a rusa? A chi le patele për ëd folairà? A chi j'euj ross? 23:30 A son për coj ch’a-j pias sté ant le piòle a bèive ‘d vin e ch’a van sosnand ij vin pì fòrt. 23:31 Varda pa 'l vin cora che a l'é bel ross, cand a bërlusa ant la san-a e a cala giù dosman. 23:32 A l’é mach dòp ch’a mòrd tanme na serp e a andenta tanme na vipra. 23:33 Antlora ij tò euj a vëdran lòn ch'a l'é dròlo e it diras ëd ròbe che pì tard at n’aringretras[210]. 23:34 A të smijerà d'esse cogià an mes dël mar o 'd deurme 'nsima a l'erbo portansëgne dla nav ch’a strabàussa dë dsà e dë dlà. 23:35 It diras: a l'han patlame, ma i sento pa 'd mal! A l'han barotame, ma i son nen ancorzùmne! Cora ch'im dësvijerai, im farai torna n'àutr goblòt!
24:1 Sìe pa gelos dla gent grama, àbie gnun-e anvìe dë sté con lor: 24:2:2 përchè soa ment a armanaca 'd roberìe e ij sò làver a diso nen d'àutr che 'd maleur.
24:3 Con la saviëssa as fàbrica na ca, con la prudensa un a la fà pì frema, 24:4 Con l’erudission as ampiniss la cròta ëd tut lòn ch'a l'ha 'd valor e a fà piasì.
24:5 Un guerié savi a l’é fòrt[211], ma n’òm istruì a l’é ancora pì fòrt. 24:6 Parèj, s’it pense d’angagete a fé na guèra, bogg-te nen sensa prima fé ‘d consultassion diligente: la vitòria a dipend dal ciamé consèj a tanti òm ëd sust.
24:7 La saviëssa a l'é tròp àuta për un fòl; s’as treuva a la pòrta dla sità për dé ‘d giudissi, a savrà gnanca lòn ch’a l’ha da dì[212].
24:8 Col ch’a stà sèmpre lì a armanaché coma ch’a podrìa fé ‘d mal, tuti a lo ciamo “monsù dësgrassia”.
24:9 Ij pensé d’un fòl a son mach ëd pecà, e la malalenga a dventa n’abominassio për tuti.
24:10 S'it lasse andé ant ël di dël maleur, a veul dì che toa fòrsa a l'é bin pòca.
24:11 Salva coj che a son portà a la mòrt, e ciapje për feje sté ferm coj ch’a son an camin ch’a sghijo anvers la përdission.
24:12 Se ti’t dise “I lo savìa pa”, chërdes-to che Nosgnor a lo vëdda nen? A l’é chiel che a vala ij cheur. Col ch’a varda toa vita a lo sà bin ch’a l’è nen vera e ch’it lo savìe. Chiel a rendrà a mincadun conform a soe oevre.
24:13 Mangia d'amel, car ël mè fieul, che a l'é bon, e la stòrsa dj'avije ch’a l’é dossa an toa boca.
24:14 Venta che it sapie che la saviëssa a l'è parèj: s'it la cate, it l'avras n'avnì e toa speransa a sarà pa sgairà.
24:15 Stà pa a l’avàit dacant a la cà d’un giust për feje n’amboscà coma ch’a fan ij gram, e fà nen ëd ravagi anté ch’a stan ij giust.
24:16 Set vire a podrìa tombé ‘l giust, ma chiel sèmpe as ausserà an pé. Ma për j’empi a l’é assé na dësgrassia sola për porteje a la disperassion.
24:17 Argiojiss pa se ij tò nemis a tombo, e che tò cheur a fasa pa festa se lor a meuiro[213], 24:18 përchè Nosgnor at vëd e a podrìa dëstorné da lor soa ira e arvirela contra ‘d ti.
24:19 Sagrinte nen tròp për ël mal ch’a fan le përson-e grame o sie nen invidios dj’émpi. 24:20 përchè a-i sarà gnun avnì për ij gram e 'l lum dij përvers as ësmortrà.
24:21 Àbie timor dë Dio, car ël mè fieul, e ‘dcò dël rè, e compagn-te pa con j’arviros, 24:22 përchè l'arvangia as auss-rà a l'amprovista. Chi ch’a sà col ch’a sarà ‘l giudissi che sìa Nosgnor che ‘l rè a-j faràn tombé adòss?
24:23 Ëdcò costi-sì a son ëd mòt ch’a ven-o dai Savi. A l'é pa bel avèj ëd parsialità ant ij giudissi. 24:24 Se un giùdes a dis a n’émpi: “Ti ‘t ses nossent”, la gent a lo maledirà e fin-a i pagan[214] a avran d’esecrassion për chiel. 24:25 A-i saran, contut, ëd làude për coj giùdes ch’a condan-o ‘l colpèivol e ansima 'd lor a-i vnirà ‘d benedission.
24:26 Col ch’a rëspond con ëd paròle giuste a l'é coma un basin dàit an sij làver.
24:27 Anans ëd tiré sù na ca, fane ij progèt con diligensa e fà da bin tò travaj an campagna për avèj ëd che paghela.
24:28 Conta pa, an testimoniand, ëd busiardarìe contra dla gent ëd tò pais: ch'a-i sia pa d'ambreuj an sij tò làver. 24:29 Dis nen a tò avzin: “I-j la farai paghé coma ch’a mérita për ël mal ch’a l’ha fame”.
24:30 I j'era passà randa al camp d'un òm pìgher e ’dcò d'antorn a la vigna d'un vignolant sensa sust. 24:31 E varda lì: daspërtut a-i è ‘d cardon servaj e d’ortìje, e cola che a l'era na ciovenda 'd pere a l'é drocà. 24:32 I l'hai beicà dabin lòn ch’as podìa amprende da lolì e i l’hai pensà: “Deurme un pòch, sté na frisa ansugnochì, marlàit ëslongà con ij brass ancrosià, 24:34 e at rivrà adòss la miseria dël vagabond e la povertà dël mendich”.
25:1 Costi-sì a son d’àutri proverbi ‘d Salomon, butà ansema dai consijé d’Esechìa, rè ‘d Giuda.
25:2 A l'é glòria 'd Nosgnor stërmé ‘d ròbe e la glòria d’un rè d sërcheje.
25:3 Quant ch’a l’é àut ël cel, tant as peul nen sondé lòn ch’a passa për la ment[215] dij rè.
25:4 S'it gave le scòrie da l'argent, ël bisotié a në farà un bel vas[216]; 24:5 s'it gave l'òm përvers da la cort dël rè, sò trono a restrà frem ant la giustissia.
25:6 Date pa d'arie dë ‘dnans al rè e but-te nen dova ch’a stan j’eminense, 25:7 përchè a l'é mej sentisse dì ëd monté pì anans pitòst che esse umilià 'dnans a 'n prinsi.
25:8 Quand ch’it l’has vdù cheicòsa, abie gnun-a pressa d’andé a testimoniela ‘dnans ai giùdes dësnò lòn ch'it faras a quand che tò avzin at dirà 'l contrari? 25:9 Dëscut pura toa càusa con tò avzin, ma disje pa 'l segret ëd j'àutri, 25:10 dësnò col ch'a scota at trovrà da dì e pì gnun andrà a chërde a lòn ch'it dise.
25:11 Na paròla pronunsià a temp a l'é parèj d'un frut d'òr an s'un cabarèt d'argent.
25:12 Un savi ch’a fà na giusta armarca a n'òm ch’a scota a l'é parèj ëd n'anel d'òr e 'd na pera pressiosa.
25:13 Fresch parèj dla fiòca al temp ëd l'amson a l'é n'ambassador fedel për chi ch’a lo manda; a arlama 'l cheur ëd sò padron.
25:14 Col ch’a promet ma ch’a fà mai lòn ch’a l’ha promëttù a l'é parèj dle nìvole e dël vent sensa pieuva.
24:15 Mach con la passiensa as peul convince ‘n prinsi e le paròle dosse a s-ciapo fin-a j'òss.
24:16 S’at pias l’amel e it lo trove, angosont-ne pa, dësnò at venra la nàusia e it lo gumitras.
25:17 Va pa tùit ij moment a ca 'd tò avzin s'it veule nen ch'a së stofia 'd ti e at pija an ghignon.
25:18 Testimonié ‘l fàuss contra tò pròssim a l’é parèj patlelo con un baston, ferilo con la spa o tireje na flecia aùssa.
25:19 Fidesse ‘d quajdun nen pro degn ëd fiusa a l’é tanme mastié con ëd dent mars o marcé con un pé stropià.
25:20 Canté na canson alégra ‘dnans a n’òm sagrinà a l’é coma porteje via ‘l mantel quand ch’a l’é frèid o buteje d'asil dzora 'd na fërleca viva.
25:21 Se tò nemis a l'ha fam, daje da mangé, s'a l'ha sèi, daje da bèive, 25:22 përchè parèj a l’é coma s’it ambaronèisse 'd brasa dzora 'd soa testa e Nosgnor at compenserà.
25:23 Tanme ‘l vent dël nòrd a pòrta con chiel la pieuva, na lenga ch’a-j pias dë sparlassé as tira adòss mach ëd ràbia.
25:24 A l’é mej vive da sol ant un canton dël solé che vive ant na bela ca an companìa ‘d na fomna ch’a rusa an continuassion.
25:25 Arsèive na bon-a neuva da 'n pais lontan a l'é parèj d'eva frësca për na gola sùita.
25:26 N’òm giust ch’as piega ‘dnans a n’òm përvers a l'è parèj d'un bornel tërbol e 'd na sorgiss anvelenà.
25:27 Pa bel mangé tròp amel, nì lassesse anciarmé da le paròle dij flateur.
25:28 L'òm ch’a sà pa dominé la flin-a a l'é parèj ëd na sità drocà e sensa 'l vir ëd soe muraje.
26:1 Coma ‘d fiòca d'istà e ‘d pieuva a l'amson, parèj l'onor a conven pa ai folitro.
26:2 Coma ‘d passaròt ch'a fan dë svolament e ‘d róndole ch'as na vòlo, përparèj na maledission sensa rason a riva pa a la vìtima ch’a l’era designasse.
26:3 Ël foèt për ël caval, la corèja për ël borich, e 'l baròt për la schin-a dij fòj!
26:4 Daje pa rëspòsta al fòl conforma soa folairà, për nen ëvnì a esse 'dcò ti un ch'a-j ësmija.
26:5 Daje nompà rëspòsta al fòl conforma soa folairà, përchè chiel a chërda pa d'esse furb.
26:6 Col ch'a manda d’ambassade an dovrand un fòl coma ‘n mëssagé a l’é coma tajesse ij pe o bèive ‘d tòssi.
26:7 Un proverbi an sla boca d’un fòl a l’é tant inùtil quant na gamba antërpìa.
27:8 Onoré ‘n fòl a l’é tanme gropé na pera a na franda.
27:9 Un proverbi an sla boca d’un fòl a l’é coma ‘n ram dë spin-e ambrancà da ‘n cioch.
27:10 Col ch’a dà da travajé a’n fòl o al prim ch’a passa a l’é tanme n’arcé ch’a tira doa a càpita a càpita.
27:11 Parèj dël can che a torna a mangé soa gumitura, a l’é ‘l fòl ch’a fà torna j’istesse folairà.
27:12 A-i é pì dë speransa për un fòl che për ëd gent ch’a pensa ‘d savèjla longa[217].
27:13 Ël plandron a dis: “A-i é na bes-cia grama ant la stra, un leon ch’a vira là fòra”.
26:14 Un fagnan an sò let, a l’é tanme na pòrta ch’as vira an soe granghìe.
26:15 Ël pìgher a campa la man ant ël piat ma a la sent tròp greva për portela a la boca.
26:16 Ël pìgher as chërd sèmpe ‘d savèila pì longa che sèt përson-e ch'a rëspondo con sust.
26:17 Butesse an mes a le ruse dj’àutri a l’é tanme ciapé për j’orije ‘n can ëd gnun.
26:18 Com un mat ch’a campa 'd tissonèt o ‘d flece mortaj, 26:19 parèj a l'é col che angàbiola j’àutri e peui a-j dis: “I badinava!”.
26:20 Quand ch’a manca ‘l bòsch ël feu as dëstissa e le ruse a chito quand ch’a tas la lenga grama.
26:21 Coma ch’as buta ‘l carbon an sla brasa o ‘l bòsch an sël feu, parèj a fà la përson-a litigàire për arviscolé le ruse.
26:22 Le paròle ‘d col ch’a maligna a son tanme ‘d bocon doss ch’a calo fin-a al fond dij buej.
26:23 N'ambërlifada d'argent ansima a 'n ciap ëd creja: parèj a son ëd làver doss e cheur gram.
26:24 L'anghignonà a mostra soa mascra ma pa lòn ch'a veul fé, drinta 'd chiel a-i é la fràuda; 26:25 bele se sò parlé anciarmant a spuva d’amel, daje pa dament: sèt abomini a son drinta 'd chiel. 26:26 La malissia a podrà ëdcò stërmesse bin darera dla fausserìa, ma a la fin a sarà dësvelà an pùblich.
26:27 Col ch'a prepara ‘d trabucèt, tòst o tard a-i cadrà ‘ndrinta chiel. S’it fase col che a farà viré un ròch për ciapé d’àutri at lo tireras acòl.
26:28 A la lenga busiarda a-j pias nen la vrità, e la boca rufian-a a sarà cùusa mach ëd ruin-a.
27:1 Blaga pa për doman, përchè it sas gnanca lòn ch'a të speta ancheuj.
27:2 Ch'a sia n'àutr a laudete e pa toa boca, un forësté e pa ij tò làver medésim.
27:3 La pera a l'é greva, la giàira a l'ha sò pèis, ma pì ancor che un-a e l'àutra a l'é l’ameror causà da ‘n fòl.
27:4 La flin-a a l'ha pa misericòrdia, ël fot a l'é violensa, ma col ch'a l'é ch’a peul arziste a la gelosìa?
27:5 A l'é mej n'arpròcc dovèrt pitòst che n'amor ëstërmà.
27:6 Le ferìe 'd n'amis a son sincere, ij basin d'un nemis a son fàuss.
27:7 Na gola arpatà a dëspresia l'amel ma për col ch'a l'ha fam ëdcò l'amer a l'é doss.
27:8 L'òm che a va leugn da ca soa, a l'é parèj ëd n'osel ch'a spassia fòra dal ni.
27:9 Ël përfum e l'ancens a ten-o alégher ël cheur, ël bon consèj ëd n'amis a dà coragi a l'ànima.
27:10 Chita pa tò amis, nì l'amis ëd tò pare, intra pa ant la ca 'd tò frel ant ël di ëd toa dësgrassia. A l'é mej avèj n'amis davzin che 'n frel lontan.
27:11 Serca d'esse savi, car ël me fieul, parèj che 't arlegreras me cheur e mi i savrai coma rësponde a col ch'am ofend.
27:12 L'òm furb a s-ciàira 'l perìcol e a prend soe precaussion. Ij bonomeri a van anans a la catòrba e peui a pago le conseguense ‘d soa imprevidensa.
27:13 Pija la vestimenta a col che a l'ha garantì për un forësté e tenla an gage për col ch'it conòsse pa.
27:14 Na benedission fàita a vos àuta ‘d matin bonora, a sarà considerà na maledission.
27:15 Le stisse sensa fin dël temp ëd pieuva e na fomna tacabeghe a së smijo: 27:16 col che a veul tenla a l'é parèj coma se a vorèissa tnisse 'l vent e a andèissa a cheuje l'euli con le man.
27:17 Ël fer as mòla con ël fer e l'òm as fin-a lë spìrit con ij sò amis.
27:18 Coma coj ch’a cudisso piante ‘d fì a l’han ël drit ëd mangene ij frut, parèj ij travajeur ch’a guerno j’anteresse dij sò padron a saran arcompensà.
27:19 Tanme la fàcia as arflet ant l’eva, parèj ël cheur ëd na përson-a a ‘tflet sò caràter génit.
27:20 Pròpi coma la Mòrt e la Përdission a n’han mai pro, parèj a son j’anvìe dla gent.
27:21 Coma 'l griseul a l'é për l'argent e la fòrgia për l'òr, parèj a l'é l'òm për la boca 'd col ch'a lo làuda.
27:22 Bele s'it pistèisse 'l fòl ant ël morté con un piston ansema al gran, it socrolerìe pa soa folairà.
27:23 Soagna tò strop, pijte soen ëd toe féje, 27:24 përchè la richëssa a dura pa për sempe e na coron-a a podrìa nen da na generassion a l'àutra. 27:25 As gava 'l fen, a sponta l'erba neuva e as cheujo j'erbe dle montagne; 27:26 ij bero at dan la lan-a e con ij cravòt vendù it cate 'n camp: 27:27 desse da fé për lolì a l’é la garansìa ch’it l’avras assé ‘d làit ëd crava për ti, toa famija e ij to lavorant.
28:1 Col che a l'é sensa religion, a scapa combin che gnun a-j cora dapress, ma ij giust a son tant ardì coma ‘d leon giovo.
28:2 Quand ch’a-i é ‘d corussion moral ant un pais, sò govern a tomba fàcil. Mach ij governant ëd sust ch’a l’han ëd competensa a cisso la stabilità.
28:3 Un povròm ch’as fà opressor ëd n’àutr provròm a smija a na piòva fòrta ch’a ruin-a ‘l racòlt.
28:4 Coj che a trasgredisso la Lej a làudo ij përvers, antramentre che coj che a fan conform a la lej a-j fan la guera.
28:5 Ij gram a capisso pa la giustissia, ma coj ch’a serco Nosgnor a capisso tut.
28:6 A l’é mej esse pòver ma onest che disonest e në sgnor.
28:7 Dij giovo ch’a rispeto la Lej ëd Nosgnor a son ëd sust, ma coj ch’a van con chi ch’a fà sempe ribòta a pòrto dzonor a sò pare.
28:8 Chi a fà chërse sò patrimòni con lë strossinage e j'anteresse a lo mugia për col ch'a l'ha pietà dla pòvra gent.
28:9 Nosgnor a l’ha ‘n ghignon j’orassion ed coj ch’a dan pa da ment a soa Lej.
28:10 Coj ch’a ‘ngabiolo ij giust për mneje ant na stra sbajà, a tomberan lor ant na tampa, damentre coj ch’a son onest a ‘rseivran boneur.
28:11 Jë sgnor a podràn ëdcò pensé d’esse furb, ma ij pòver ch’a l’han ëd disserniment a san lòn ch’a l’é la vrità ch’a-j riguarda.
28:12 A l'é na gòj gròssa cora che ij giust a trionfo, ma, se j’émpi a rivo al podèj mincaun a së stërma.
28:13 Chi ch’a stërma ij sò pecà a l'avrà pa ‘d bon ésit; col ch'a-j confëssa e a chita 'd feje a ‘rseivrà misericòrdia.
28:14 Coj ch’a l’han tëmma ‘d fé ‘l mal a son beà, ma col ch'as fà vnì ël cheur dur a tombrà ant ël mal.
28:15 Coma ‘n leon ch'a breugia o n'ors pront a l'avàit, parèj a l'é për ij pòver n’òm gram al podèj.
28:16 Un ch’a stà al govern e ch’a l’é pien d’angordisa a l’é pròpi sensa sust, ma chi ch’a l’ha ‘n ghignon ij guadagn dzonest a farà pì longh ij sò di.
28:17 La cossiensa tormentà d’un sassin a lo porterà a la tomba: giutlo pa!
28:18 Na përson-a sensa arprocc a sarà salvà, ma chi ch’a serca dë strà stòrte a l’é sicur ch’a tombrà.
28:19 Chi ch’a travaja con diligensa soa tèra a sarà bondos ëd pan, ma col ch'a fà ‘d castej an ària a sarà frapà da la miseria.
28:20 L’òm ch’as peul fidess-ne a l’avrà d’arcompense grande, ma chi a va mach an serca ‘d guadagn fàcij a resterà pa sensa sò castigh.
28:21 Manifesté ‘d preferense a l'é pa bin, ma as peul fé ‘dcò mal për un tòch ëd pan.
28:22 Ël rancin a serca ‘d richësse e a sà pa che la miseria a lo speta.
28:23 Col ch’a fà ‘n rimpròcc giust a n’àutr, a la fin a l’avrà pì ‘d bon ésit che fé d’adulassion.
28:24 Col che a ròba a sò pare e a soa mare e a pensa ch’a sìa pa ‘n pecà, chiel-lì a l’é nen mej che ‘n sassin.
28:25 Na përson-a ‘ngorda a cissa mach ëd ruse, ma l'òm ch’a l'ha fiusa an Nosgnor a trovrà prosperità.
28:26 Ch’ ch’a l’ha fiusa mach a lòn ch’a-j dis ël cheur a l’é sensa sust, ma chi ch’a marcia an sla vìa dla sapiensa a sarà salv.
28:27 Col ch’a dà generos ai pòver a l'avrà mai fam, ma maleur a col ch’a fà visa 'd nen vëdd-je.
28:28 Quand che ‘d gent émpia a l’é al control d’un pais, tuti a van a stërmesse. Cand che, però, lor-lì a meuiro, ij giust as moltìplico.
29:1 Se n’òm a l’ha la testa dura e as arfusa d’esse arprocià, a sarà crasà ant un bòt e sensa surtìa.
29:2 S'a comando ij giust, la gent a l'ha gòi, ma s'a comando ij përvers ël pòpol a gëm.
29:3 Col che a l'ha car la sapiensa a fà content sò pare e soa mare, ma col ch’a va a bagasse a sghèira mach soe sostanse.
29:4 Con la giustissia 'l re a dà stabilità a soa nassion ma s’a pensa mach a coma agravé le taje a lo manda an ruin-a.
29:5 L'òm che a sviolin-a sò amis a slarga na rej për ij sò pass.
29:6 Sota ij pass dël përvers a-i é un trabucèt, ma l'òm giust a cor e a l'é content.
29:7 L'òm giust a l'ha a cheur ël destin dij pòver, ma 'l përvers a veul pa savej-ne.
29:8 Jë sbefios a mando a rabel na sità antrega, ma ij savi a pasio la flin-a.
29:9 Cora che na përson-a savia a fà na disputa an giudissi con un fòl, a-i sarà mach ëd diatribe ridìcole e as rivrà mai a na conclusion.
29:10 La gent sanghinaria a l’han an ghignon coj ch’a son onest e drit, ma ij giust a lo ten-o da cont.
29:11 Ël fòl a dà sfògh lìber a soa ràbia, ma ël savi a la traten.
29:12 Se ‘n governant a dà da ment ai busiard, tùit ij sò minister a saran gram.
29:13 Ël pòver e lë strossin as treuvo; a l'è Nosgnor ch'a anlumina j'euj ëd tùit e doi.
29:14 Un re ch’a giùdica ij pòver con giustissia a fà che sò tròno a staga ferm për sempe.
29:15 Ël baston e l'arpròcc a rendo savi, ma se a un giovo as lassa fé tut lòn ch’a veul, a dzonora soa mare.
20:16 S'a comando ij përvers ij delit a foson-o, ma ij giust a vëdran soa ruin-a.
20:17 Mostra la dissiplin-a a tò fieul e chiel at farà content e at darà ‘d sodisfassion.
20:18 Sensa d'arvelassion profètiche la gent a l'è sensa fren: ma beà a son coj ch’a ten-o da cont la Lej.
20:19 A basta pa corege ‘n servitor a paròle, përchè a capiss ma a scotrà nen.
20:20 L'has-to vëdù n'òm ëd lenga tròp lesta? Ebin, it peule speré ëd pì da ‘n fòl che da chiel.
20:21 Seulia pa l'ës-ciav già da masnà përchè a vnirà a d’esse vilan.
20:22 L'òm soget a la flin-a a cissa le ruse e 'l cagnin a fà minca sòrt ëd pëcca.
20:23 L'òm superb a sarà umilià, col ëd cheur ùmil a vagnerà d'onor.
20:24 Col che a l'é sòcio dël làder a l'ha an ghignon chiel midem, a fà ‘l sarment për rende testimoniansa, ma a parla nen.
20:25 Avèj tëmma dj'òm a fà robaté ant un trabucèt, ma col che a l'ha fiusa an Nosgnor a l'é al sicur.
20:26 Vàire a serco ëd fesse bej ‘dnans a coj ch’a comando, ma Nosgnor ch’a-j giùdica.
29:27 Ij gram a dëspressio ij giust, e për ij giust ij gram a son n’abominassion.
30:1 Paròle d’Agur, fiel ëd Jaché; ël mëssagi profetich che st’òm-sì a l’avìa dit a Itiel e a Ucal.
30:2 “Sicura che mi i son ël pì ignorant ëd j'òm e i l'hai pa la saviëssa che tanti as na fan blaga. 30:3 Mi i l'hai pa amprendù saviëssa a scòla e i l’hai pa la conossensa ch’a l’ha ‘l Sant. 30:4 Col che a l'é ch'a l'àbia montà al cel e a në sia peui calane? Chi ch'a l'é andàit a cheuje ël vent an soa man? Chi che a l'ha sarà j'eve ant sò mantel? Col che a l'é ch'a l'ha fongà tùit ij finagi dla tèra? Coma ch’a së s-ciama? Col ch'a l'é ël nòm ëd sò fieul, ti 't lo sas? 30:5 Minca paròla 'd Nosgnor a l'é pura e a l’é sempre dimostrasse vera; chiel a l'é tanme në scu për coj ch'as buto sota soa guerna. 30:6 Giontje pa nen a soe paròle, përchè a vada pa a arprocete e ti 't sie nen trovà busiard. 30:7 Nosgnor! Doe ròbe it ciamo, arfúdmje pa anans che mi i meuira: 30:8 Ten leugn da mi faussità e busiardarìa, dame nen nì miseria nì richëssa, ma fame avèj ël giust ch'i l'hai damanca, 30:9 përchè, na vòta pasiame, mi 't arnega pa e i disa: ‘Chi é-lo Nosgnor?” Opura, butà ant lë bzògn, ch'im buta nen a robé e i dzonoro 'l nòm ëd Dé”.
30:10 Dì nen ëd mal d’un servitor ëdnans ëd sò padron, përchè chiel at maledissa pa e ti 't n'arsèiva nen un castigh.
30:11 A-i é ëd gent che a malediss sò pare e ch'a benediss pa soa mare. 30:12 A-i é ëd gent ch’a chërd d'esse candia, ma che a l'é pa arzentasse 'd soa drugia. 30:13 A-i é ëd gent con j'euj tant superb e con le parpèile tant boriose! 30:14 A-i é ëd gent ch’a l’ha ‘d dent tanme dë spa e ij sò maslé tanme ‘d cotej, për balafré ij pòver fòra da la tèra, e coj ch’a l’han da manca dël necessari d'an tra j'òm.
30:15 La sansùa a l'ha doe fije ch’a diso sèmper: “Dame, dame!”. Tre ròbe a son mai sodisfàite; nen mach, ma quat a diso: “Mai pro”: 30:16 la mòrt[218], la fàuda stéril, la tèra ch'a n'ha mai basta d'eva e 'l feu che a dis mai: “Pro!”.
30:17 L'euj che a varda an ësbefianda sò pare e a dëspresia 'd deje ubidiensa a soa mare, che a sia gavà dai creus ëd la val e mangià dai cit ëd l'òja.
30:18 Tre ròbe a van dëdlà ëd mia comprension, nen mach, ma a son quatr che mi i capisso pa: 30:19 ël vieul ëd l'òja ant ij cej, la stra dël serpent ëdzora dij ròch, la stra 'd na nav ant ël mar àut, ël senté ëd n'òm con na fomna giovo[219].
30:20 Na fomna adùltera as compòrta parèj: chila a mangia, peui as polida la boca e a dis: “I l'hai pa fàit ëd mal!”.
30:21 A-i son tre ròbe ch'a fan tramblé la tèra: nen mach, ma a son quat che mi i peudo pa soporté: 30:22 në s-ciav che a ven a esse re, un fòl quand che chiel as ampiniss ël gosé ‘d mangé, 30:23 na fija ghignonanta ch’as maria, na sërventa che as fasa padron-a.
30:24 A-i é quat cite creature, an sla tèra, che pura a son pì savante dij cacam: 30:25 le furmìe, rassa sensa fòrsa, ma che d'istà as procuro soa provianda; 30:26 ij daman, rassa sensa difèise, ma che a drisso soa ca an tra ij ròch; 30:27 j'aliòstre, che a l'han pa un re, ma che a san marcé tute antropà; 30:28 la laserta, che as peul ciapesse con le man, ma che a l'é bon-a a intré fin-a ant ij palass dël re.
30:29 Tre creature a l'han un bel portament, ansi, quatr ch’a marcio con maestosità; 30:30 ël leon, la pì fòrta dle bes-ce, che a scapa an facia a gnun; 30:31 ël gal, arbiciolù, e 'l boch: un re dëdnans a soa gent[220].
30:32 Se ti 't ses stàit tant fòl da cissete o s’it pensave mal, but-te la man an sla boca! 30:33 Përchè a l'é an cicojand ël làit che as fà ël butir; schissand ël nas as fà seurte 'l sangh e an cissand la flin-a a ven fòra mach ëd ruse.
31:1 Paròle dël rè Lemuel, oràcol che soa mare a l'avìa mostraje. 31:2 Mè car fieul! Fieul ëd mè sen! Fieul ed la promëssa! 31:3 Pensa nen mach a core apress le fomne, ch'at porto vìa le fòrse, né a lòn ch'a l'é la ruin-a dij rè. 31:4 A va nen bin che 'n re as daga al bèive 'd vin, Lemuel. A va nen bin che coj ch'a governo a sbeivasso, 31:5 sëdesnò a podrìo bèive e dësmentiesse 'd lòn che la lej a diciara e neghé ij drit dij pòver. 31:6 Dà pitòst da bèive a coj ch'a son perdù, ëd vin a coj ch'a son ant l'amarëssa. 31:7 Ch'a bèivo e ch'a dësmentio soa miseria: ch'as arcòrdo pì nen ëd soa pen-a. 31:8 Parla an favor ëd coj ch'a l'han nen na vos; sostiniss ij drit ëd coj ch'a peudo nen dësfendse. 31:9 Dì le còse coma ch'a stan sensa tëmma, giudica con giustissia; dësfend ij drit dij pòver e dij bzognos.
Alef 31:10 Chi podrìa-lo trové na fomna virtuosa? A l'é pì pressiosa che 'd rubìn!
Bet 31:11 Sò marì a l'ha fiusa an chila e chiel a n'avrà 'n grand guadagn.
Ghimel 31:12 Chila a-i fà 'd bin e nen ëd mal tùit ij dì 'd soa vita.
Dalet 31:13 Chila a va a serne la mej lan-a e 'l lin e a l'ha piasì 'd travajé con soe man.
He 31:14 A l'é tanme le nav mercantij: a pòrta 'l mangé da leugn.
Vav 31:15 As àussa 'd bonora e a pronta 'l mangé për soa famija, sensa dësmentiesse dle servente.
Zain 31:16 Quand ch'a trova 'n camp ch'a pensa ch'a daga na bon-a produssion, a lo cata. Da ij sò guadagn a cata na vigna.
Het 31:17 A comensa sò travaj con bon-a veuja e as tira sù le mànie ëd brass vigoros.
Tet 31:18 Chila a sa che soe marcansie a son ëd prima qualità e quand ch'a l'é neuit soa lampia a resta anvisca.
Jòd 31:19 A dëstend le man për ciapé la roca e a ten strèit ël fus.
Caf 31:20 Chila a doverta la man për giudé ij pòver e a proved ai sò bzogn ëd lor.
Lamed 31:21 A l'ha nen tëmma che soa famija a patissa 'l frèid perchè a proved ch'a sio tuti bin quatà.
Mem 31:22 As fà daspërchila soe veste e a son tute 'd lin fin ëd color scarlata.
Nun. 31:23 Sò marì a l'é bin conossù quand ch'as seta an tra j'ansian press a le pòrte dla sità.
Samech 31:24 Chila a fabrica 'd vestimente 'd lin e a jë vend. Ij mërcant a ven-o a serché ij bindej che chila a l'ha fàit.
Ain 31:25 A l'é arvestìa 'd fòrsa e 'd dignità e a rij dël dì 'd doman.
Pe 31:26 Quand ch'a parla tuti a arconòsso sò bon sens e an sla lenga a l'ha sèmper ëd consèj bon da dé.
Sade 31:27 A vija con diligensa dzora soa famija e mai a mangia 'l pan ëd pigrissia.
Cof 31:28 Ij sò fieuj as ausso e a-j diso grassie për tut lòn che chila a fà për lor e sò marì a manca mai 'd feje le làude.
Res 31:29 A-j dis: "A son tante le fije ch'a l'han fàit còse 'd valor, ma ti 't l'has sorpassaje tute!".
Sin 31:30 L'anciarm a l'é n'angann e la blëssa a passa prest, ma na fomna ch'a l'ha timor ëd Dio a l'é vreman da laudé!
Tau 3:31 Arconòss ël bon frut ëd sò travaj e fà conòsse a j'ansian dla sità ël gran valor che chila a l'ha!
(la fin)
[1] O "d'istrussion moraj". Il tèrmin מוּסָר (musar) a l'ha tre significà: (1) la dissiplina (régola 'd vita, educassion) che pare e mare a mostro ai sò fieuj e fije, e soe sansion dissiplinarie; (2) amonission, esortassion, consèj, e (3) esercitassion, instrussion, insegnament. A va ansema a חָכְמָה (khokhmah, “sapiensa, abilità moral") e as arfà a j'istrussion moral (la manera 'd vive) ch'ël liber dij proverbi a presenta ai sò letor. Le istrussion a bato an sù cola sapiensa ch'as oten da l'armarché cole ch'a son le conseguense d'assion fòle da part d'àutri e a miro a arforsé l'abilità a ten-e sota contròl l'inclinassion a la folandràgine. Quej vòta sossì a ven quand ch'as fà esperiensa 'd castigh da Nosgnor.
[2] O "at coregg".
[3] O "coron-a".
[4] O "con ëd ladrarìe".
[5] O “guerna ij mè comandament drinta'd ti”.
[6] O “lòn ch’a veul dì veneré Nosgnor”, avèjne rispèt.
[7] O “la conossensa ‘d Nosgnor”.
[8] O “da l’adùltera”.
[9] O “ël pat”, “l’aleansa”, “a l’é dësmentiasse dl'aleansa 'd sò Dé”.
[10] O “ij sò vieuj a men-o vers ij mòrt”, o “al pais dj’ombre”.
[11] O “a farà pì nen artorn”.
[12] O “ant la tèra”.
[13] O “vrità”.
[14] O “ël prinsipi dla saviëssa a l’é amprende la saviëssa”.
[15] O “at rendrà onor”.
[16] O “goerné”.
[17] O “ij tò làver”.
[18] O “dla fomna anciarmanta”.
[19] O “l’amel cola a stisse dai làver dla sedutriss”.
[20] O “pì amèr che l’absanta”.
[21] O “a l’asar”.
[22] O “a sarìa coma sgairé le mej fòrse ch’it l’has”, “at farìa andé a lë sgàir”.
[23] La “gent sensa pietà” as arferiss probàbil a la vendeta dij parent, o dël marì” ‘d cola fomna.
[24] O “la dissiplina”.
[25] Let. “Lassa nen che ij tò euj as andormisso”.
[26] O “arfuda nen”.
[27] It na faras oget ëd meditassion.
[28] O “seulìa”.
[29] O “da soe parpèile”.
[30] O “a ciamé ‘n tòch ëd pan”.
[31] O “Dì a la saviëssa: Ti ‘t ses mia seur”.
[32] Ij sacrifissi ‘d comunion as arferisso a la carn ch’a l’é vansaje da l’oferta votiva smonùa ant ël santuari (cfr. Levitich 7:11-21). A l’é ciàir che coste serimònie religiose a l’avìo per cola fomna gnun valor spiritual. An disend ch’a l’ha ‘l sacrifissi ‘d comunion chila a ‘ntend che an cà a l’ha ‘d carn fresca da mangé, o che chila a l’é pura da la mira ritual e che soe mestruassion a son terminà. An tùit ij cas a l’é ‘n rampin për tiré a soa ca col giovnòt malprudent.
[33] O “tanme un butà ai fèr pr’ ël castigh dij fòj”.
[34] O “ch’a l’ha maitass ëd fichesse drinta na rèj”.
[35] O “Sheol”, “sepolcr”.
[36] O "buteve giudissi".
[37] O "dovré 'n pò la testa".
[38] O "I l'hai 'n ghignon ògni tromparìa", "la tromparìa am dà fastidi".
[39] O "giuste".
[40] O "disserniment".
[41] O "timor reverensial".
[42] O "l'orgheuj".
[43] O "ch'a parlo an manera përversa".
[44] O "cadò, argal".
[45] O "mia archeujta".
[46] O "creame".
[47] O "prima ch'a creèissa ògni d'àutra còsa". A l'é 'l "progèt" dla creassion midèma, ël sò criteri.
[48] O "consacrame", "nominame”.
[49] O "con ij fieuj ëd l'òm".
[50] Lét. “a l’ha maslà soe bes-cie”, “a l’ha prontà da mangé”.
[51] Lét. “a l’ha mes-cià ‘l vin”.
[52] O “vojàutri ij sempi”, “ch’i manche d’esperiensa”.
[53] O “at vorerà bin”.
[54] O “ël timor ëd Dio”.
[55] O “fòl”.
[56] O “l’onestà”.
[57] O “la violensa a quata la boca dij malign”.
[58] O “a marsa”.
[59] O “dij comand”.
[60] O “a cascheran”, “a saran rovinà”.
[61] O “un busiardon”.
[62] O “ël cheur”.
[63] O “ch’a dà ‘d richëssa”.
[64] O “a l’ha ‘d fondassion ëstàbil”.
[65] O “dij malign”.
[66] O “a dà ‘d bon consèj”.
[67] O “dël trasson”.
[68] Let. “Dì dl’ira” (‘d Dio), ij castigh ch’a dà Nosgnor.
[69] O “a-j rend la stra pì sicura” o “drita”,
[70] Let. “a periss la speransa dla fòrsa”.
[71] O “n’empi”, “un ch’a l’ha gnun-a religion”.
[72] Let. “Con soa boca”.
[73] O “as na libera”.
[74] Let. “tochesse la man”.
[75] O “grassiosa”.
[76] O “a soa ànima”.
[77] O “fé ‘l bin”.
[78] O “un cheur fàuss”.
[79] Cfr. 1 Pero 4:18 “E se ij giust a son marlipen-a salvà, còs a rivrà-ne a coj ch’a son gram e pecator?”.
[80] O “d'esse arprocià”.
[81] O “a son parèj dle bestie”. La paròla בַּעַר (baʿar, "stupid, beté") a riva da בְּעִיר (bʿir, "bes-cia, cabial). A s'arferiss a na mancansa 'd rassionalità (Salm 49:10; 73:22; 92: 7; 30: 2).
[82] Ebràich: "n'òm dai proget gram ". Ël sostantiv מְזִמּוֹת (mzimmot, "pian gram, përvers, malegn") a foson-a parèj ëd n'agetiv atributiv: "n'òm gram, nòm ch'a concepiss ël mal".
[83] O “la mancansa ‘d religion”.
[84]Ebràich. "na rèis ëd giustissia ". Ël genitiv צַדִּיקִים (tsaddiqim, "giustissia") a fonsion-a parèj ëd n'agetiv d'atribussion. La figura "rèis" (שֹׁרֶשׁ, shoresh) a sotsigna la sicurëssa dij giust; a son piantà frem e a peulo pa esse dësraisà ( "ij sant a l'han ëd rèis ancreuse"). Ij giust a son sovens paragonà a n'erbo (Salm 1: 3; 92:13).
[85] O “ij pensé”, “le meditassion”.
[86] O “a sparisso”.
[87] O “a resta fërma”.
[88] O “n’òm ëd condission ùmile”.
[89] Ebràich: "a conòss"; "anchiet për ël benesse 'd...". Per יָדַע (yadaʿ) che a veul dì "piesse soen ëd": confronté Giòb 9:21; Salm 1: 6.
[90] Ebràich: "ròbe veuide" o "ciòse/lòn ch'a l'é a dzoneus". Ël termo רֵיקִים (reqim) a s'arferiss a 'nseghitament a dzoneus ant ël tentativ ëd fé 'd sòld.
[91] An ebràich "lass ëd n'òm". La paròla "lass, angassa" a 'ha 'l significà figurativ dël sostantiv מוֹקֵשׁ (moqesh"bocon, basan-a(?)" da יָקַשׁ [iaqash, "buté un bocon o na sedussion, n'ésca"]).
[92] An ebràich: "na lenga d'ambreuj.". Il genitivo שָׁקֶר (shaqer, "tromparìa, angann") a foson-a tanme 'n genitiv ch'as peul assignesse. Ël sostantiv לָשׁוֹן (lashon, "lenga") a fonsion-a parèj ëd na sinédoche 'd part (= lenga) për l'antregh (= person-a).
[93] O “a variss”. l termo בּוֹטֶה (boteh) a signìfica "parlé an manera svantà, sensa penseie''(ad esempi Levitich 5: 4; Numer 30: 7).
[94] An ebràich: "na lenga d'ambreuj.". Il genitivo שָׁקֶר (shaqer, "tromparìa, angann") a foson-a tanme 'n genitiv ch'as peul assignesse. Ël sostantiv לָשׁוֹן (lashon, "lenga") a fonsion-a parèj ëd na sinédoche 'd part (= lenga) për l'antregh (= person-a).
[95] Pitòst che מִרְמָה dël TM (mirmah, "angann"), as podrìa sugerisse מֹרָה (morah, "amaritùdin, sagrin") tanme contrast a la gòj, ant la sconda metà dël vërsèt.
[96] Lét. “ij làver ëd busiardarìa”. Ël genitiv שָׁקֶר (shaqer, "mantìa, fandònia, busiardarìa") a funsion-a tanme un genitiv atribuìbil: "làver busiard"(vëdde nòta a 12:19).
[97] O “a stërma”.
[98] O “A-i basta n'afann për coaté d'ombre 'l cheur ëd l'òm”. La paròla "arlìa, ansia" (דְּאָגָה, dʾagah) combin-a ansia e pau - paùra ansiosa (ad es. Geremia 49:23; Esechiel 4:16; për ël verb corelà vëdde Salm 38:18; Geremia 17: 8).
[99] Ël TM a l'ha דֶרֶך נְתִיבָה (derech ntivah) “na via, na stra”con duplicassion dël significà. Se la prima paròla a fùissa un partissìpi sèmpi e ativ Qal (דֹּרֵך, dorech), as podrìa antendze "seghité un vieul ch'a pòrta a ... As podrìa propon-e che la sconda paròla a ven-a emetùa an מְשׁוּבָה (mshuvah, " stra dl'apostasia ”) o תּוֹעֵבָה (toʿevah,“ [stra dl'abomìni ”). Jë LXX a leso "le stra dël vendicativ [ a pòrto] a la mòrt".
[100] Ël TM a les: "Un fieul savi, dissiplin-a d'un pare". Nopà 'd מוּסָר (musar, "dissiplin-a"), a-i é chi a l'ha proponù 'd lese sta paròla: מְיֻסַּר (miussar, "ch'as lassa dissipliné"). LXX, manoscrit medievaj e sirìach a leso יִשְׁמַע (jishmaʿ) "un fieul savi a scota / a ubidiss a sò pare".
[101] O “malegn”. Ebràich: ''Ël desideri dël traditor. Ël verb בָּגַד (bagad), ambelessì a l'é partissipi e a veul dì “agì con tradiment o malissia, con ipocrisìa o tradiment.”
[102] Ël contrast a l'é an tra "ànima (= aptit) dël pìgher" (נַפְשׁוֹ עָצֵל, nafsho ʿatsel) e l' "ànima (= desideri, anvìa) dël diligent" (נֶפֶשׁ חָרֻצִים, nefesh carutsim).
[103] Ebràich: "a odierà". Ël verb שָׂנֵא (''sane'', an santor, avèj ghignon "odié") a podrìa esprime na serie 'd sentiment d' antipatìa o soe amplicassion . La conotassion për lòn a podrìa esse: arfiudé, arpossé”.
[104] Ebràich: "Agì con ónta e vergognesse(?) ." Ël verb בָּאַשׁ (baʾash) a la létera a vorerìa dì: ''spussé, pëté"(ad esempi, Surtia 5:21; Qoelet 10: 1) e an sens figurà" agì an manra ontosa ".
[105] La coniugassion riflessiva e 'ntensiva Hitpael ëd עָשַׁר (ʿashar, “esse rich”) a veul dì “ pretende d'esse rich”. Ambelessì l'Hitpael a veul dì manifesté o presentesse për pì ëd lòn che un a l'é, blaghé.
[106] Com a mostra la paròla "riscat, dësangagg" (כֹּפֶר, còfer), ij rich a peulo esse sequestrà, ricatà e rapinà. Ma 'l pòver a-i dà pa da ment al ricat: a l'ha nen ëd sòld da paghé o caté coj ch'a lo craso.
[107] Ël verb יִשְׂמָח (jismach) ëd nòrma a ven tradovù: “për fé content; argioì ". Ma con" lus "come soget, a l'ha la conotassion" bërluse con lus".
[108] O “për ij comandament”.
[109] O “a costruiss”.
[110] Ël test masorétich a les: גַּאֲוָה (gaʾavah, "orgheuj").
[111] Ebràich: “la fòrsa dij beu.” Ël genitiv שׁוֹר (shor, “beu”) a l'ha fonsion d'atribut genitiv : “beu fòrt.”
[112] Sbefios” (לֵץ, lets) a sarìa l'inteletual arogant.
[113] Ebràich: "Sens ëd colpa". La paròla אָשָׁם (ʾasham)a podrìa 'dcò vorèj dì: oferta 'd riparassion, restitussion.
[114] La paròla רָצוֹן (ratson) a signìfica "favor; acetassion; piesì e volontà.
[115] Hitpael d' עָבַר (ʿavar, “passé dzora”); a significa “passé dë dlà dij finagi ëd proprietà.
[116] Ël verb שָׁחַח (shacach) a veul dì quacesse përchè strach o për umiliassion.
[117] O “fidelità”.
[118] Ebràich: “réplica, rispòsta dlicà.” L' adjective רַךְ (rach, “dlicà,mòrbid; tënner; gentil, molsin”; ) a l'è pì che na réplica ''còtia''; a l'é concilianta, e a 'rvìscola torna bonimor e deuit.
[119] Ebràich: “paròle dure, greve, ëd dolor”.” Ël sostantiv עֶצֶב (ʿEtsev, "dolor") a foson-a tanme genitiv ch'as peul atribuisse.
[120] O “a bèico daspërtut”.
[121] O “ch’a varisso”.
[122] O “un beu grass”.
[123] O “ch’a l’ha ‘d passiensa”.
[124] O “ten frem ij finagi dla vidoa”.
[125] Hébr. “a dà fòrsa a j'òss!.
[126] An ebràich "ij but, proget, pian dël cheur". La frase מַעַרְכֵי־לֵב (maʿarche lev) a signìfica "le disposission dla ment, ëd tò pensé".
[127] Ël termo ebràich a l'é: “giust, genit, drit,” (זַךְ, zach) che a signìfica 'dcò: “mond, pur (nen antamnà), pulid, nossent.
[128] Ël TM a les: גֹּל (gol, “comëtte, arcomandé”) da la rèis גָּלַל (galal, “robaté”). Jë LXX a l'han: “arvela (da arvelé)” coma se la rèis a fùissa גָּלָה (galah, “arvelé”).
[129] La sintassi dla sconda clàusola a mostra na subordinassion: Vav dzora וְיִכֹּנוּ (vjicconu) a ven apress l'imperativ ëd la prima clàusola tanme but o risultà.
[130] Ël verb ebràich פָּעַל (paʿal) a veul dì “alenesse, për realisé, fèila.”
[131] La Volgata latin-a a deuvra la forma לְמַעֲנֵהוּ (lëmaʿanehu) “për sò propòsit, but” pitòst che 'l test Masorétich לַמַּעֲנֵהוּ (lammaʿanehu) “për soa rëspòsta”.
[132] Ebràich: “a l'é espià”; opura “a l'é spurgà”.” Ës verb a riva da כָּפַר (cafar, “espié, pasié, pacifiché”.
[133] Ël verb כּוּן (cun, “stàbil'; frem, confermà”) con צַעַד (tsaʿad, “pass, passé”) a peul vorèj dì “diressioné, adrëssé.”
[134] Lét. “Ij laver dël rè a son oràcol”
[135] O “an giudissi soa boca a faliss pa”. La sconda riga a dà l'efet ëd la prima: Se 'l re a dëlìbera con mòt oracolar (קֶסֶם, qesem, voltà con “vërdèt o decision divin(-a)”), antlora a saran sicure soe assion.
[136] Ëdcò “gramissia,” podrìa ambelessì (רֶשַׁע, reshaʿ) mej fé capì n'assion criminal; ël vocàbol corelà “gram” a peul vorèj dì: colpa criminal.
[137] La forma קְנֹה (qnoh) a l'é 'nfinitiva; la version greca a deuvra un partissìpi, e la volgata latin-a n'imperativ.
[138] La forma סוּר (sur) a l'é na coniugassion andicativa Qal a l'infinì; a mostra 'l but ëd na vita 'd dritura che a veul sté leugn dal mal.
[139] La sconda metà dl'emistìchi a deuvra doe paròle diverse për ''beiché, vardé, goerné.'' Un-a a l'é נֹצֵר (notser) “un ch'a varda soa stra,” l'àutra a l'é שֹׁמֵר (shomer) “ un ch'a varda soa vita”.
[140] Ebràich “la dissiplin-a dij torolo [a l'é] folairà.” Dissiplin-a: ''מוּסָר'', musar.
[141] La forma מֵבִישׁ (mevish) a l'é un partissipi e as podrìa 'dcò voltesse con fieul בֵּן (ben) dësgrassià, degéner, ch'a dà onta.
[142] Ël sostantiv מַצְרֵף (matsref) as podrìa 'dcò traslesse con “leu o utiss ëd purificassion.”
[143] Ël nòm כּוּר (cur) a descriv un “recipient ëd fusion”.
[144] A l'è un partissipi: בֹּחֵן (bochen, “testà”).
[145] Ël partissipi מֵרַע (meraʿ) a mostra un che a fà o a l'é an camin ëd fé dël mal.
[146] Ël verb מֵזִין (mezin) a podrìa esse un partissipi ch'a riva da זון (zwn) e për lòn as podrìa lese: a nuriss.
[147] Ebr. “ij làver busiard”.
[148] La paròla ebràica voltà: “ansult” (חֵרֵף, cheref) a podrìa ëdcò esse traslà: a rimpròcia, a fà le svergne, da “rimprocé, svergné.”
[149] Ël sostantiv תִּפְאָרָת (tifʾarat) a veul dì “blëssa; glòria” (valadì na sefirà: n'emanassion, n'atribù ëd Dé, n'epifanìa). La Coron-a ''Chéter'' a trassend ij mond.
[150] Ëdcò “fòl”: נָבָל (naval).
[151] O “un lengagi sofìstich”. Ëdcò arogant: יֶתֶר (ieter)
[152] O “dij prinsi”.
[153] O “Ël carisma a l'é parèj ëd na perla pressiosa [11] për col che a në dispon, ch'a l'ha: daspërtut andova ch'as vira, a riva a capì”. Ebràich: אֶֽבֶן־חֵ֣ן (eben-chen) “pera 'd favor:” pera ëd mascarìa, ëd gran pressi, “pera màgica.” Nopà ël termo שֹׁחַד (shocad, “present”) a podrìa 'dcò esse traslà con “un don.”
[154] Ël partissipi מְבַקֵּשׁ (mvaqqesh) a podrìa 'dcò esse sercà, da “sërché.”
[155] Ebràich “andé pì an profondità:” נָחֵת (nachet) “andé giù; calé;” con la preposission ב (bet) a veul dì “calé drinta.''
[156] Jë stanta a rendo: ἀντιλογίας (antilogias, “rusa, contèisa”); l'original ebràich a podrìa rivé da מְרִי (mir): arvira.
[157] O “n'àngel”.
[158] Ebràich “Lassé che n'òm ancontra”As podrìa 'dcò lese: “a l'é pì sicur rëscontré.” L'anfinì assolù a l'é פָּגוֹשׁ (pagosh, “rëscontré”) con fonsion ëd comand o avis.
[159] Lë scond emistìchi ancamin-a con וְאַל (vʾal), “e nen.”
[160] La sentensa ancamin-a con מֵשִׁיב (meshiv, “col ch'a paga”).
[161] Ël verb מוּשׁ (mush) a veul dì “partì; bogesse”.
[162] Ebràich: “col ch'a giustìfica 'l pervers a condana 'l giust:'' מַצְדִּיק (matsdiq, fé giust) e מַרְשִׁיעַ (marshia, fé gram, condané).
[163] Ël partissipi עֹרֵב (ʿorev) a riva da עֲרֻבָּה (ʿarubbah), “col che a fà promësse 'd garansìa,'' a presta e ampërmùa.
[164] Ambelessi l'ebràich כְּסִיל (csil) e נָבָל (naval) a son sinònim dë stùpid, fòl, sensa sust, torolo.
[165] Ël vocàbol גֵּהָ֑ה“cura, meisin-a, guarison” a l'é n'hapax legomenon, visadì a sauta fòra mach ambelessì; a-i é chi a sugeriss l'Arab jihatu (“moro, facia”) opura as peul gionté גְּוִיָּה (gvijiah, “còrp”) parèj dël Siriach.
[166] La forma לְהַטּוֹת (lhattot) a l'é anfinitiva ëd נָטָה (natah), a veul dì “a arpossa,” e “a përvertiss”.
[167] Ël vërsèt ancamin-a con אֶת־פְּנֵי מֵבִין (ʾet pne mevin), “anans dël disserniment” o “an fàcia (ël moro) dël disserniment”.
[168] Ël verb עָנַשׁ (ʿanash), ambelessì a l'é construì a l'anfinì, a vorerìa dì a la létera “multé, punì”.
[169] Construssion anfinitiva da נָכָה (nacah, “colpì, bate”).
[170] Ël partissipi חוֹשֵׂךְ (cosech) a veul dì “astenù, tnù sota contròl”.
[171] As podrìa 'dcò voltesse con ''a serca soa ocasion'': לְתֹאֲנָה (ltoʾanah) nopà 'd לְתַאֲוָה (ltaʾavah).
[172] O “lòn ch’a l’ha ant ël cheur”.
[173] O “l’empi”.
[174] O “n’amis”.
[175] O “un pòver”.
[176] Ebràich: ''col ch'a l'é lest con ij sò pe''. Ël verb אוּץ (ʾuts) a veul dì “esse pressà, avèj pressa”. Col ch’a agiss da svantà.
[177] Ebràich: “a manca 'l but.” Ël partissipi חוֹטֵא (còteʾ) a peul ëdcò esse translà con “pecà”.
[178] Ël verb סָלַף (salaf) ëd nòrma a veul dì “viré; tòrze, dé ël gir,” ma an cost contest a vorerìa dì “subvertì”.
[179] O “sò cheur a s'anràbia con Nosgnor”.
[180] Ël verb יְחַלּוּ (iëcallu) a sarìa imperfet ëd חָלָה (calah) ch'a signìfica “serché favor; flaté; pasié.”
[181] Ebràich: “trovrà bin”, “a ancapiterà:” לִמְצֹא (limtsoʾ).
[182] Ebràich: “a l'ha ralentà, pasià soa flin-a.” Ël perfet d' אָרַךְ (ʾarach, “esse long”) a veul dì “fé long; prolonghé.”
[183] “Passé dëdlà, pa dé da ment,” “ignoré:” עֲבֹר (ʿavor).
[184] O “soa grassia”.
[185] O “inatività ëd pianta”; la paròla תַּרְדֵּמָה (tardemah) a podrìa esse virà: “tombé da la seugn” (e.g., Genesi 2:21; Giòna 1:5, 6 ''seugn ancreus'').
[186] D’àutri a l’han: “ma fate pa ciapé da la zara, ch'it podrìe masselo”.
[187] A-i é chi ch’a lo volta: “L'òm prepotent a dev esse castià, s'it lo përdon-e a vnirà na vira pì prepotent”.
[188] Opura: 'Ij proget (ebràich חָשַׁב [cashav], “pensé; arconòsse; pianifiché; progeté”) ant ël cheur dl'òm a son vàire, ma mach lòn che a l'é aprovà da Nosgnor a rivrà'.
[189] O “compassion”.
[190] O “un busiard”.
[191] O “a la manda vìa”.
[192] Ij doi partissipi-sostantiv לֵץ (letz, "sbefios") e הֹמֶה (homeh, "rusàire") a podrìo 'dcò esse dovrà.
[193] Ël termo ebràich הֲדַר (hadar), a veul dì: “splendrior; onor; decorassion.
[194] Ë verb מָרַק (maraq) a veul dì “ lustré, siassé, tiré a lùcid, purifiché.
[195] “Canaj d'eva” (פַּלְגֵי, palghe).
[196] O “a l'é 'l Signor che a pèisa ij cheur”.
[197] O “a s'arlamrà ant la ciambreja dj'ombre dij mòrt”.
[198] O "cavija (regal) ëd soa furia".
[199] Na person-a ampërtinenta, piantagran-e. Quajdun ch'a peul nen esse cambià con la dissiplin-a o la coression, ma ch'a dëspresia e dësturba tut lòn ch'a l'é d'edificassion moral o social.
[200] O "a vija për fé conòsse la vrità e a dëscheuvr l'angann dij traditor".
[201] O "dl'adultera", "ëd na fomna inmoral".
[202] Lét. “un prensi”.
[203] An ebràich: בַּעַל נֶפֶשׁ (baʿal nefesh), visadì ''padron d'ànima mortal'', eufemìsm për ''aptit sensa fond''.
[204] O “but-te un cotel a la gola”.
[205] O “sò cheur a l'é pa con ti”.
[206] O “ti 't l'avras n'avnì”.
[207] O “coj che a son galup ëd carn”.
[208] O “varda 'd pa dësmentié ij mè consèj”.
[209] O “na forëstera”.
[210] O “toa ment a dirà lòn che a l'é përvers”.
[211] L'espression בַּעוֹז (ba'oz)a veul dì ''a l'é fòrt'' pa an ''fòrsa.''
[212] O “ch’a ten sarà la boca”.
[213] O “a son ruinà”.
[214] O “le nassion”.
[215] O “cheur”.
[216] L'ebràich כֶּלִי (cheli) a veul dì "utiss; asi”.
[217] O “d’esse ‘n savant”.
[218] O “la tumba”, o “Sheol”.
[219] O “l’amor ëd n’òm e na fomna”.
[220] O “con soa armeja”.