A’dan Z’ye
al bakiyye
Lâ Çolbaşbetikelbakiyye Junmatuten
(Al Bakiyye Öğrenme Kılavuz Kitabı) | A’dan Z’ye Al Bakiyye
MEVLÜT BAKİ TAPAN
Sürüm: 2
Yazar : Mevlüt Baki TAPAN
Editör : Mevlüt Baki TAPAN
Grafik : Rastgelelik Arama Motoru Ekibi - www.rastgelelik.com
Yayınevi : Yapaydil.net
Resmi Site : www.albakiyye.rastgelelik.com
Seri No : 01
Cilt No : I
Sürüm No : 0.1
Sûreti : I
Set Adı : Lisanîye
Külliyatı : -
Yayın Tarihi : Ekim 2020
İlk Yazım : Haziran 2020
ISBN No :
Tür : Eğitsel Öğreti
Telif Hakkı : Mevlüt Baki TAPAN
Dili : TÜRKÇE – (Al Bakiyye)
Al Bakiyye Nedir? (Ñû ist el Al Bakiyye?) 14
Dilin Standart 4 Alfabede Yazımı 15
Al Bakiyye - Al Bakiyye Tarihçesi 16
Al Bakiyye Temel Özellikleri (Al Bakiyye Tökez Ñûtelikeyn) 17
Al Bakiyye Gelişim Süreci ve Amacı (Al Bakiyye Evre-igelişku or Umag) 18
Neden Ural-Altay ve Özellikle Türkçe Köken Dili Seçildi? 19
Al Bakiyye Dilbilgisi (Al Bakiyye Tilbiltaj) 20
Alfabe - Sesletim (Tamğaluk - Sesletim) 20
4 Standart Alfabe ve Özellikleri 20
Al Bakiyye Sesli – Sessiz Harf Tablosu 23
Standart el Hûray-ibakiyye Alfabesi 23
Dişilik – Erillik / Cinsiyet Belirtme 25
Çoğul İsimler (Adenelçoğul) 25
İsmin Halleri (Adın Yağdayen) 25
7 Temelli İsmin Hâlleri Ek Form Tablosu 30
İsim - Yaş Sorma (Ad or Yaş Sorlam) 32
Artikeller ve Nesneler (Belirtençat or Objuler) 32
Sıralı Sayılar (Sayınggêân) 38
Ulus Adı Belirleme-Türetme Kuralı 41
Ülke – Ulus – Dil Adlandırma ve Türetek Ekleri 41
Bazı Ülke, Ulus ve Dil Adları 42
Memleket, Ülke ve Millet Sorma 42
Yabancı Kelimeler (Yad Sözcuxat) 44
Soru Adılları (Pronjelsorgu) 45
Mekân Zarfları (Xulatelyer) 46
Belgisiz Zamirler (Lâ âdriy Adenat) 49
Şahıs Zamirleri (Adenatmen) 50
Zamirlerin İsim Halleri (Yağdayen-iadenatmen) 50
Fiil Çekimleri (Jalbuat-ieylev) 51
Fiil Ekleri ve Halleri (Eylev Ekat or Yağdayen) 52
İsmi Fiil Yapma (tu Eylevyap ya adı) 54
Fiil Mastarları (Kökeylevler) 54
Dönüşlü Fiiller (Durnawupeylev) 55
Nedensellik Yapıları (Tutalga Höylemat) 55
Bağlaç Kalıpları (Ulaç Kipen) 58
Sahiplik Yapısı (Kipelsahap) 61
Hoşlanmak, Nefret Etmek Yapısı (Hoş or Xınc) 62
İlgi Duyma Yapısı (İlig Kipen) 63
Ön Ekler – Son Ekler (el Ekler-iformisonru) 64
Olumsuzluk Ekleri (Biuğma Ekleriy) 65
Taşıt Ekleri (Eklamelvaslam) 66
Cümleler - Cümle Yapıları (Sözlem) 67
Olumlu-Olumsuz-Soru Cümleleri (Uğma-Biuğma-Sorgu Sözlemat) 67
Fiil Cümlesi (Eylev Sözlem) 68
Relatif Cümleler (Nisbi Sözlem) 68
Devrik Cümle (Qarmaş Sözlem) 69
Şart Cümlesi (Depat Sözlem) 69
İkili Fiil Cümlesi (Keyupeylev) 69
Aile Üyeleri ve Kavramları (Barqüyat or Uşuru) 71
Sözcük Türetme (Sözcux Türetung - Türetek) 73
Örnek Cümle ve Çalışmalar (Emsal Sözlam or Eşlemkuen) 74
Diğer Dillerde Çeviri Cümleler (Sözlamelçevřiy fi öte tileyn) 74
Nesnel Yargı Bildiren Cümle 75
Cümlede Tevil - Yorumlama (Tevilet el Sözlem) 76
Açıklamalık (el Şerx-iolunç) 76
Diğer Yazım Sistemleriyle Al Bakiyye Cümleler 78
Yazım Kuralları ve Noktalamalar (Ya Rulelyazung mi Nokungat) 79
Noktalama İşaretleri (Nokungat) 79
Bazı Temel Sözcükler (Badhi Tökez Sözcuxat) 80
Günlük Aktiviteler (Günençeylevat) 80
Al Bakiyyenın Amacı ve Özgürlüğü 81
Al Bakiyye Sözlüğü ve Kelimeleri 81
Yeni sözcük türetme ve ekleme (Teze sözcux türetlam mi eklam) 81
Yeni Sözcük Oluşturmada Temel Kurallar 82
Yeni Sözcük Türetme Yöntemleri 82
“A’dan Z’ye Al Bakiyye” isimli dil öğretim eseri “Eğitsel Öğreti” özelliği ile kaleme alınmıştır. Eser, Türkçe dilinde “Al Bakiyye” isimli yapay dilini baştan sona öğretmek ve tanıtmak amacıyla hazırlanmıştır. Kapsamlı anlatım ve örneklerle betimlemeler mevcuttur. Al Bakiyye isimli dilin ilk öğretim-öğrenim kitabı olma özelliğine sahiptir. Al Bakiyye dili tüm alfabelerle yazılabilmektedir. 4 özel alfabe standart olarak kabul edilmiştir. Bu eserde en yaygın kullanılan 2. Standart Latin kökenli “Al Hûray-ibakiyye” temel alınmıştır.
İlgili eser, 1. Sürümdür.
“A’dan Z’ye Al Bakiyye” adlı bu eser, kendine özgü alfabe ve yazım sistemine sahip Al Bakiyye yapay diline ait öğrenim kitabıdır. Türkçe anlatım ile baştan sona bu yapay dilin öğrenilmesi için temel kaynak olmasını amaçlıyorum. Örnek cümle, sözcük ve detaylı açıklamalarla konuları ele almaya çalıştım.
Bu eserin Al Bakiyye adlı yapay dilin gerçek manada öğrenim ve referans kaynağı olmasını temenni ediyor, iyi okuma ve öğrenmeler diliyorum.
Mevlüt Baki Tapan
Dil, diğer tabiriyle lisan insanlar arasındaki anlaşmayı sağlayan doğal iletişim aracıdır. Kendisine has kural ve yapıları bulunmaktadır. Konuşanlarına bağlı canlı varlığını sürdürebilmektedir. Temeli tarihin bilinmeyen dönemlerine dayanır. Dilin ilk yazıya döküldüğünün ispatı Sümer Medeniyetine dayanmaktadır. Türkçede “Dil, Lisan” olarak tabir edilirken, İngilizcesi “Language”, Almancası da “Sprache” olarak ifade edilmektedir.
Dil, sosyal ve canlı bir varlıktır. Dahası milli bir varlık olup, fertlerin üstünde bir ulusu ilgilendirmektedir. Yeryüzünde her ulus neredeyse kendi dilini konuşmaktadır; Alman dili, Türk dili, İngiliz dili vb. Bütün ulusun duygu ve düşüncelerinin yegâne hazinesidir. Ulusu ayakta tutan, bireyleri birbirine bağlayan, sosyal hayatı düzenleyen ve devam ettiren, milli şuuru besleyen canlı varlıktır.
Dil, kültürün nesilden nesile aktarılmasında büyük rol oynayan ilk temel unsurudur. Kültürel unsur olarak dil, temel olarak konuşma, yazı, ağız, şive, lehçe ve argo ile jargon gibi öğeler içermektedir. Kültür ise, asırlarca oluşmuş yaşam biçiminin kodlarını içine alan hafıza gibidir. [1]
Dil ve Kültür İlişkisi
Lehçe (Dialect – Dialekt): Bir dilin, tarihî gelişim sürecinde, bilinen dönemlerden önce o dilden ayrılmış ve farklı biçimde gelişmiş kollarına lehçe denir. Başka deyişle lehçe, bir dilin çok uzun zaman önce, yazılı metinlerle izlenemeyen karanlık dönemlerinde kendisinden ayrılan ve ayrıldığı dilden hem ses hem biçim olarak ayrılıklar içeren koludur.[2]
Almanca (Deutsch): Der Dialekt, Bazı Almanca Lehçeleri: Alemannik (Alemannisch), Alman Standart Almancası (Deutsch), Avusturya Almancası, İsviçre Almancası, Bavyera Almancası, Eski Yüksek Almanca.
İngilizce (English): dialect, Bazı İngilizce Lehçeleri: Amerikan İngilizcesi, British (İngiliz) İngilizcesi, Avustralya İngilizcesi.
Türkçe: Lehçe, Bazı Türkçe Lehçeleri: Yakutça, Çuvaşça.
Al Bakiyye: Eşvek, Bazı Al Bakiyye Lehçeleri: Hûrayca
Dilin Zenginlik Ölçütleri
Bir dilin zenginliğini ölçümlemede birkaç unsur göz önünde bulundurulmaktadır. Yalnızca kelime sayısıyla bir dilin zenginliği ölçülemez. Bir dilin temelde zenginliğini belirleyen ölçütler şunlardır;
Bir dil, ne kadar çok sözcüğe sahipse ve etkin biçimde kullanılıyorsa o denli zenginlik ifade eder. Ancak yalnızca bu husus gözünde bulundurulmamalıdır. Kavram ve mana çeşitliliği ile yazım tarzı da dikkate alınmalıdır. Hatta lehçe ve şive, ağız çeşitliliği de dilin zenginliğidir. Dilin yazı ve konuşma dili olarak ayrımı söz konusudur ki bir dilde birliği, anlaşmayı sağlamak için yazıda kullanılan ortak dile yazı dili denilmektedir. >İnsanların günlük yaşamda iletişim maksatlı kullandıkları dile de konuşma dili denilmektedir.<
“İngilizce ve Almanca, Türkçeden ve Al Bakiyye dilinden çok daha zengindir.” Diye iddia ve öngörü söz konusu olabilir. Ancak bunların tümü genellikle konuşan kişi sayısı veya kelime haznesi olarak dikkate alınmıştır, üstelik bazı uzmanlar birçok yazılı ispat ve kaynak var olmasına rağmen bu iddiasında ısrar etmektedir.
Almanca ve İngilizce, Türkçe gibi sondan eklemeli dillerden veya Al Bakiyye gibi sondan/baştan/ dönüşümlü ekleme özelliği olan lisanlardan değildir, keza Hint-Avrupa dillerinin tümünde benzer özellikler ve belirteçlik durumu söz konusudur. Almancada “Der, die, das,” İngilizcede ise “the” belirteç![3] (Artikel) sözcükleri vardır. Türkçede ise belirteç (Artikel) yapısı bulunmaz. Al Bakiyye’de ise cinsiyet ayrımı oluşturmayan belirteç (Artikel) yapısı bulunur.
Yazar: __ “Bu eserimizde sizlerle temel anlatı dili Türkçe olmak üzere Al Bakiyye dilini irdelercesine anlatacak ve öğrenimine katkıda bulunacağız. Her bir satırı, her bir sözcük ve harfi özenle ve özel bir amaçla yazılanmıştır.”
Anlatıcı: __ “Ey Okur, bu eser özenle size Türkçe dilinde Al Bakiyye öğretmek, dilsel kültürünüzü aydınlığa kavuşturmak için önemli bir vesile, Türkçemiz için de büyük bir kaynak olması amacıyla kaleme alınmıştır.”
Al Bakiyye Kelime Anlamı: “Ebedi ve ölümsüz özgürlüğe ait dil”, demektir.
Betikelbakiyye Kelime Anlamı: Ebedi ve Ölümsüz özgürlüğe ait dil kitabı.
Al Bakiyye, Ural-Altay dil ailesine mensup Türkçe kökenli yapay dildir. Yazım sistemi olarak belli bir kural ve kısıtlaması söz konusu değildir. Öğrenim ve temel işlevlerin geliştirilebilmesi için standart kabul edilen 4 alfabesi bulunur. Bunlar;
Bu dört alfabe sistemi Al Bakiyye dili için standart kabul edilmiştir. Ancak dileyen istediği alfabe ve yazı sistemini kullanabilir. Bu alfabe ve yazı sistemlerinin dışında Gürcü, Ermeni, Kiril, Hint vb. türdeki diğer yazı sistemleri de kullanılabilir.
Al Bakiyye yapay dili 4 sürüm olarak geliştirilmiştir. Son sürüm ise tümünü devre dışı bırakarak günel Al Bakiyye dilini oluşturmuştur. Önceki 3 Sürüm;
Bu eser, Al Bakiyye yapay dilinin en son sürümü olan Standart Al Bakiyye için hazırlanmıştır.
Al Bakiyye dilinin sözcük varlığı büyük ölçüde kök fiil sözcüklerden oluşur ve kökenleri ise tümü olmasa da bir kısmı Türkî dillerden türetilmiştir. Ayrıca türetim yoluyla Almanca, Arapça, Farsça ve İngilizce gibi dillerden de yapı ve ek, edat formları alınmıştır.
Kendisine özgü Damlahatnâme, Şükran Güncesi, Sözce, Usûlîhât gibi edebî türlere ilaveten Roman, Şiir, Fıkra, Drama gibi türleri de destekleyecek yapıda geliştirilmektedir.
Bu dilin en önemli özelliği ise olabildiğince özgür olması ve yazarın, anlatıcının keyfine göre kullanılabilir olmasıdır. Standart birtakım kurallar oluşturulmuş olsa da tüm standart kurallar yazar ve anlatıcı inisiyatifindedir. Standart resmi 4 alfabesi olsa da dileyen kişi Hint, Gürcü, Yunan, Japon vb. diğer alfabelerle de yazabilir. Cümle, sözcük yapıları da özgürcedir. Yazar istediği şekilde cümle dizilimi yapabilir.
Türkçe karşılığı ile aynı olup Al Bakiyye şeklindedir. Diğer dillere kelime anlamının karşılığı olarak çevrilebileceği gibi, doğrudan “Al Bakiyye” şeklinde de kullanılabilir. İngilizcede “Al Bakish”, Almancada “Al Bakisch” şeklinde kullanımlar görülse de genel geçer kabul gören ve geliştiricisinin de tercih ettiği kullanım “Al Bakiyye” şeklindedir.
Al Bakiyye (Al Tamğa-ibakiyye):
ᒍ Ḷ⟓৬
Latin (Al Hûray-ibakiyye):
Al Bakiyye
Arabî (Al Arabî-ibakiyye):
ال باكییه
Göktürk (Al Orhun-ibakiyye):
𐰀𐰞 𐰋𐰚𐰖𐰘𐰀
Doğrudan Türkçe diline tercüme edilecek olursa “Bilinen ebedi-sonsuz özgürlüğe ait olan” ve ayrıca “Ölümsüz-Sonsuz Ülkesi” şeklinde ifade edilebilir.
Al Bakiyye dili, 2005 yılında 19 özgün kelime ve 4 ek ile temel yapıda bir yazı sistemi olarak ilk geliştirildi. Sadece kâğıt üzerinde varlığını koruyan ve adı Kurtanca olarak nitelendirilen yapay dildi. 2019 yılında ise yeniden yazı sistemi kökten yenilenip, 2 ayrı font olarak dijital ortama taşındı ve “Al Bakiyye” adıyla hem yazı sistemi hem de dil olma yolunda ilk kapsamlı adım atıldı. 120 sözcük ve 16 ek ile özgün Al Bakiyye yapay dili ve alfabesi oluşturuldu. Her geçen zaman sözcük sayısı, kök ve ek yapısı ile birçok alanda gelişimi devam etti. Akabinde ilk şivesi “Al Bakiyyetüneşvek” oluşturulup, sözcük sayısı 1000’e çıkarıldı ve Latin harfleri ile de yazımı mümkün kılındı.
Temel işlev olarak sıfat tamlaması ve özgün sözcüklere daha fazla odaklanıldı. Alınan birkaç geri bildirim ve test neticesinde yazım sistemi ve sözcük yapısı bakımından öğrenilmesi, dijital tüm platformlarda kullanılması birtakım zorluklar göstermekteydi. Sıfırdan bir dilde değişiklik yapmak yerine özgürleştirmeye karar verildi ve “Hûrayca” lehçesi bu sayede doğdu. Alfabe ve yazım sistemi sınırı, koşulu kaldırıldı. Kök öbek üzeri sözcük türetim sistemi geliştirildi. 250 civarı temel edat, kök ve bağlaç ile yeni özgün sözcük türetilmesine imkân sağlandı. Büyük Al Bakiyye Sözlük’te kök sözcük ve açıklayıcı sözcüklerin toplam sayısı 5000’i aştı. Bu kök sözcükler ile en az 4-5 farklı yapıda sözcük türetilebilirliği sağlandığı için sözlükte var olmayan sözcüklerin de yazar tarafından doğal olarak üretilmesine olanak sağlandı.
Al Bakiyye, yazım-alfabe, cümle kurulum, sözcük dizilim, kelime tercihi vb. konularda hiçbir sınırlama sunmayan yapay dil oldu. Birkaç basit temel kural haricinde kısıtlayıcı kurallara yer verilmemektedir.
Zaman içerisinde Klasik Al Bakiyye ile Hûrayca adlı Al Bakiyye lehçesi ve Al Bakiyyetün Eşvek adlı şive bütünleştirilerek Standart Al Bakiyye dili tamamlandı.
Aşağıdaki özellikler Standart Al Bakiyye için geçerlidir.
Dille bazı kurum ve kuruluşların getirdiği kural ve kısıtlamalardan uzak kalmak, yazarın kendisini daha iyi ifade edebilmesine imkân sunmak için özgür bir dil olarak geliştirilmeye başlandı. Al Bakiyye dili büyük oranda tamamlandığında bazı eksiklikler hissedildi. Bu eksikliği Al Bakiyye şivesi geliştirerek gidermeye çalışıldı fakat Al Bakiyye dilinin yapısından kaynaklı öğrenilmesi, yazılması ve kullanılması zor. Bu yüzden bütün platformlarda kolayca yazılabilen, herkes tarafından okunabilen ve öğrenmesi kolay bir dil gerektiğine karar verildi. İlk olarak alfabe çalışması yapıldı. Latin harflerinden bir dizge oluşturuldu. Çünkü dünyanın büyük kısmı Latin harflerine aşinadır. Kelimelerin büyük kısmı Al Bakiyye dilinden türetildi ve temel kök olarak Türkçe ve Altay dilleri tercih edildi. Bazı yapılar kullanımı ve öğrenimi kolay olması için Almanca ve İngilizce gibi dillerden türetildi. Zengin ve özgür bir kullanım kazanması için Farsça ve Arapça gibi dillerden esinlenildi. Son Standart Al Bakiyye dili ise kendi özgü harf sistemi olan Al Bakiyye alfabesi ve Latin kökenli Alfabesine 2 farklı alfabe sistemi de dâhil edilerek Standart 4 alfabe kabul edildi. En yaygın olarak Latin harflerinden derlenmiş alfabe kullanıma geçirildi.
Amacı: Al Bakiyye’nin temel amacı yazar ve anlatıcılara özgürlük kazandırmaktır. Belli dil kurallarına bağlı kalmadan istediği gibi yazım ve anlatım yapmasını sağlamak, anlamda hiçbir kayıp yaşanmadan okuyucuya konuyu aktarabilme başarmaktır.
Al Bakiyye geliştirilirken büyük oranda Türkçe ve Ural-Altay kökenli dillerden faydalanıldı. Özellikle Aktarma sözlüğü bu kapsamda birçok sözcük ve fiil için referans oldu. Bunun temel nedeni ise bu dillerin kelime, ek ve kavram olarak çok kapsamlı ve yeni sözcük türetmede işlevsel olmasıdır. Türkçe, kendi öz bünyesinde geniş bir sözcük haznesine sahip ve Arapça, Farsça, Fransızca ve İngilizce gibi birçok dil ile etkileşime girmiştir. Bu etkileşimi ise oldukça başarılı ve özgün biçimde kullanabilmiştir. Bu yüzden Al Bakiyye büyük oranda Türkî dillerden ve yapım eklerinden beslenmiştir. Bunun da ötesinde diğer birçok yapay dil büyük oranda Hint-Avrupa dil ailesine mensuptur. Ural-Altay ailesine mensup yapay dil ise oldukça azdır.
Yazar ve anlatıcının özgür iradesine bırakılmış bir yazım söz konusudur ancak sesletimi korumak amacıyla 4 standart alfabe oluşturulmuştur. Ancak yazar, isterse Al Bakiyye dilini Arap, Rus, Çin, Göktürk, Al Bakiyye, Ermeni, Gürcü, Yunan gibi alfabelerle veya Emoji, İkon, Simge gibi ifade türleri ile de kullanabilir.
Klasik Al Bakiyye Alfabesi:
⥌ Ḷ Б C Ċ Ɔ ഥ ഥ' ᛠ 웃 Э ∧ Ƒ ౨ Г ૭’’ G Ǧ ԋ Ꮦて で I ↾ ..↾ Ĵ ⟓ ⊲ Ø ᒍ ૪ M Ⱈ Ɲ Й O ⧽ Ȫ П Ḻ ર મ ཞ Ӭ ≾ じ ๛ β ≾. Ұ Ꭷ Ꭷ’ Ꭷ’’ ⱱ ୨ Ϣ ৬ ᕴ ᓬ X ⥙ λ @ ↓ የ ჰŧ
Latin Kökenli Hûrayca Alfabesi:
Temel harfler: A B C D E F G H X I J K L M N O P R S T U V W Y Z
Özel Harfler: Â Ê Ç Ğ Ɠ İ Î Ñ Ö Ř Ş Ü Û
Arabî Alfabesi:
Şekil 1: Osmanlıca Harfler[4]
Göktürk Alfabesi:
𐰀𐰋𐰲𐰱𐰑𐰓𐰍𐰚𐰜𐰶𐰸𐰞𐰠𐰏𐰢𐰡𐰴𐰃𐰣𐰭𐰨𐰆𐰯𐰺𐰼𐰽𐰾𐱃𐱁𐱅𐰇𐰖𐰘𐰔𐰦𐰪 𐰉
Kullanılabilir Bazı Alfabe ve Ses Karşılıkları
Latin | Arap | Göktürk | Bakiyye | Kiril | Yunan | Sanskrit |
A | ا | 𐰀 | ⥌ | А | A | अ |
 | ا | 𐰀 | ⥌ - ∧ | А | A | आ |
B | ب | 𐰋 - 𐰉 | Ḷ - Б | Б | B - β | ब |
C | ج | 𐰱 | C | Ц | च | |
Ç | چ | 𐰲 | Ċ | Ч | छ | |
D | د | 𐰓 | Ɔ - ഥ | Д | δ - Δ | ड |
E | ه | 𐰀 | ⥌ | Е - Э | E | ए |
Ê | ئە | 𐰀 | Э - Ӭ | Е - Э | Ê | ए |
F | ف | 𐰯 | Ƒ -౨ | Ф | Φ | फ़ |
G | ك - ق | 𐰏 | Г - ૭’’ | Г | Γ | ग |
Ğ | گ | 𐰍 | G | Ғ | Γ | घ |
Ɠ | غ | 𐰍 | Ǧ | Ғ | Γ | ङ |
H | ح | 𐰴 | ԋ - Ꮦ - | Х | Χ | ह |
X | خ | 𐰚 | て- で | Х | Χ | ह |
I | اي | 𐰃 | ↾ | И | H | इ |
İ | اي | 𐰃 | ..↾ | И | I - Y | ई |
Î | اي | 𐰃 | ..↾ | И | Y | ई |
J | ژ | 𐰲 | Ĵ | Ю | ज | |
K | ك | 𐰚 | ⟓ | К | K | क |
Q | ق | 𐰴 | ⊲ - Ø - ↓ | Қ | ख | |
L | ل - ﻻ | 𐰞 - 𐰠 | ᒍ - ૪ | Л | Λ - λ | ऌ - ल |
M | م | 𐰢 | M | M | M - μ | म |
N | ن | 𐰤 | Ɲ | Н | N | ण |
Ñ | ڭ | 𐰣 | Й - ⥙ - λ | Ң | N | ञ |
O | او | 𐰆 | O - ⧽ | O | O - Ω | ओ |
Ö | او | 𐰇 | Ö | Ө | ओ | |
P | پ | 𐰯 | П - Ḻ | П | Π - Ψ | प |
R | ر | 𐰼 | ર - મ | Р | Ρ | र |
Ř | ر | 𐰺 | ཞ | Р | Ρ | ॠ |
S | ص - ث - س | 𐰾 - 𐰽 | じ- ๛ - β - ≾ | С | Σ | स |
Ş | ش | 𐱁 | ≾. - Ұ | Ш - Щ | ष | |
T | ط - ت | 𐱅 - 𐱃 | ᛠ - 웃 | Т | त | |
U | او | 𐰆 | Ꭷ | Ү | υ | उ |
Ü | او | 𐰇 | Ꭷ’ | Ү | ऊ | |
Û | او | 𐰇 | Ꭷ’’ | Ү | ऊ | |
V | و | 𐰋 | ⱱ - ୨ | В | व | |
W | ع | 𐰨 | Ϣ | У | औ | |
Y | ى | 𐰖 - 𐰘 | ৬ - ᕴ | Ы | Υ -υ | य |
Z | ز | 𐰔 | ഥ’ - ᓬ | Ж - З | Z - ζ | ज़ |
Yaygın kullanılan alfabe ise Latin harflerinden derlenmiş Hûray-ibakiyye alfabesidir.
Standart Al Bakiyye dili alfabesi soldan sağa doğru yazılır. Toplam 39 adet harften oluşmaktadır.
Temel Harfler: A B C D E F G H X I J K L M N O P R S T U V W Y Z
Ek Harfler: Â Ê Ç Ğ Ɠ İ Î Ñ Ö Ř Ş Ü Û
BÜYÜK | Küçük | Okunuş | BÜYÜK | Küçük | Okunuş |
A | a | A | M | m | Em |
 | â | ea | N | n | En |
B | b | Be | Ñ | ñ | Nû |
C | c | Ce | O | o | Ol |
Ç | ç | Çe | Ö | ö | Öl |
D | d | De | P | p | Pi |
E | e | E | R | r | Er |
Ê | ê | Ê | Ř | ř | Riy |
F | f | Ef | S | s | Es |
G | g | Ge | Ş | ş | Şay |
Ğ | ğ | Ğe | T | t | Te |
Ģ | ģ | Ģa | U | u | U |
H | h | Hey | Ü | ü | Ü |
X | x | Hay | Û | û | Û |
I | ı | I | V | v | Ve |
İ | i | İ | W | w | Wah |
Î | î | İy | Y | y | Ya |
J | j | Jey | Z | z | Zed |
K | k | Key | |||
Q | q | Qul | |||
L | l | El |
Klasik Al Bakiyye (Al Tamğa-ibakiyye) alfbesinde 3 farklı hat (yazım sistemi) bulunur. Bunlar; Bilgisayar hattı, El Hattı ve Figûrat hattıdır. Toplam 65 (damga) simgeden ibarettir. Figûrat hattı dışındaki hiçbir harf birbiri ile birleşmez ve soldan sağa doğru yazılır. Ancak Figûrat hattında süsleme, zarifleştirme sanatı söz konusudur ve bu yüzden yukarıdan aşağıya, soldan sağa doğru yazım yapılabilir ve harflerin birbirleriyle birleşimi mümkündür. Üç hat içinde temel kaide soldan sağa okunmasıdır. Sağdan sola yazım ve okuma anlaşılmayı zorlaştıracağı için uygun değildir.
El Hattı ve Figûrat Hattı için harflerin yapısı benzerdir. Ancak Bilgisayar Hattında tüm harfler benzersizdir.
Al Bakiyye Alfabesi Bilgisayar Hattı Harf Dizesi:
⥌ Ḷ Б C Ċ Ɔ ഥ ഥ' ᛠ 웃 Э ∧ Ƒ ౨ Г ૭’’ G Ǧ ԋ Ꮦて で I ↾ ..↾ Ĵ ⟓ ⊲ Ø ᒍ ૪ M Ⱈ Ɲ Й O ⧽ Ȫ П Ḻ ર મ ཞ Ӭ ≾ じ ๛ β ≾. Ұ Ꭷ Ꭷ’ Ꭷ’’ ⱱ ୨ Ϣ ৬ ᕴ ᓬ X ⥙ λ @ ↓ የ ჰŧ
El ve Figûrat hattında Bilgisayar hattından farklı olan harfler:
El-Figûr | PC | El-Figûr | PC | El-Figûr | PC | El-Figûr | PC |
با | Ḷ | حا | Ꮦ | ي | ৬ | ≾ | |
ط | ഥ | ح | て | م | የ | ≾. | |
ظ | ഥ' | خ | で | Ɲ | ئو | Ꭷ | |
ف | ౨ | ما | Ⱈ | در | ཞ | 웃 |
⥌ | Ḷ | Б | C | Ċ | Ɔ | ഥ | ഥ' | ᛠ | 웃 | Э | ∧ | Ƒ | ౨ | Г | ૭’’ | G |
Aa | Bu | Bi | Ci | Çi | Di | Dıy | Zıy | Te | Tay | E | Ae | Ef | Fa | Ge | Gaf | Ğe |
a | b | b | c | ç | d | ḍ | ž | t | ţ | ě | æ | f | f | g | ɠ | ğ |
Ǧ | ԋ | Ꮦ | て | で | I | ↾ | .. ↾ | Ĵ | ⟓ | ⊲ | Ø | ᒍ | ૪ | M | Ⱈ | Ɲ |
Ğa | He | Hû | Hay | Ha | Ay | I | İy | Jey | Key | Kal | Kul | El | Lam | Em | Men | En |
Ğ | h | h | h | kh | I | ı - i | i | j | k | q | ḵ | l | l | m | m | n |
Й | O | ⧽ | Ȫ | П | Ḻ | ર | મ | ཞ | Ӭ | ≾ | じ | ๛ | β | ≾. | Ұ | |
Nû | O | Ol | Ö | Pi | Pa | Er | Ray | Riy | â | Es | Say | Sin | SS | Eş | Şay | |
ň | o | o | ö | p | p | r | r | ȑ | â | s | š | s | ß | ş | ş | |
Ꭷ | Ꭷ’ | Ꭷ’’ | ⱱ | ୨ | Ϣ | ৬ | ᕴ | ᓬ | X | ⥙ | λ | @ | ↓ | የ | ჰŧ | |
U | Ü | Ȗ | Vi | Vav | Wah | Ya | Yut | Zed | Aks | Nang | Nanç | Et | Ok | Mı | İst | |
u | ü | ȗ | v | v | w | y | ÿ | z | x | @ | q | m | st |
Al Bakiyye harfleri sesletim odaklıdır. Birçok sesin karşılığı vardır. Örneğin “Ɲ” harfi, “En” olarak okunur. Latin harflerinde “n” harfine denk gelir. Fakat işlev olarak daha fazlasına sahiptir. “Enulu” (en büyük) yazılacağı zaman “e” ile başlamaz, “EN” sesi olduğu için sadece “Ɲ” harfi yazılır. Aynı şekilde “ul” sesi de “⧽” harfi ile verilir. Bu durumda “Enulu” sözcüğünün Al Bakiyye alfabesiyle yazımı; “Ɲ⧽Ꭷ” şeklindedir.
“Ki edatı ve -un, -en, -an, -on, -in” gibi ek ve sesletimler için özel karakterler mevcuttur. Bu ek ve sesletimlerde bu işaret ve harfler kullanılmalıdır.
Ki : Ӄ
-en, -an, -in, -ın: 〟
-on, -un, -ön, -ün: ❞
Tüm harfler kendine özgü sesletim ve kullanım özelliğine sahiptir ve bu sesletime uygun kullanılırlar. Örnek;
Arayba (Araba) : રIḶ (“ર” harfi Latin alpabe sistemlerinde “r” harfine karşılık gelmesine rağmen “er”, “ar” sesletimi olduğu için “Arayba” kelimesinde baştaki “a” yazılmaz ve (“ર” harfi ile başlar.
Yardımcı fiil olan “ist” için “ჰŧ”, “war” için “Ϣર” ve “-dır” için de “ഥ” kullanılır.
Çoğu kez “ünlü” harfler yazılmaz, sessiz harflerin özgü sesletimlerine göre kullanılırlar. Özgü sesletim olmadığı alanlarda ünlülerin yazılması uygundur. Sözcüğün en son sesindeki ünlüler daima yazılmalıdır.
Not: Latin kökenli tüm alfabelerde tüm artikel alan isimlerin ilk harfi büyük yazılır. Diğer alfabelerde böyle bir kural geçerli değildir.
2 tür isim vardır; Özel isim ve Cins isim. Bunların tekil, çoğul, çekimli ve çekimsiz yapıları vardır. Al Bakiyyede tüm isimler artikellerle kullanılabilecek ve fiil görevi üstlenebilecek yapıdadır. Yazar ve anlatıcı anlatım tarzına uygun artikel seçebilir. İsimler diğer yapay diller gibi belli harf veya eklerle bitecek diye bir kaide yoktur. Çeşitli yöntem ve özelliklerle çok sayıda isim barındırmaktadır.
Cinsiyet ayrımı bulunmaz. İsimlerin cinsiyeti 3 şekilde belirtilebilir;
Müdür: Zaysan, Zaysane / Kral: Han- Hançe
İsim cümlelerinde yardımcı fiiller: “İst” ve “dır”.
İki ayrı isim ek almadan birleştirilir; Çocukevi: Balabarq / Bilgisayar: Bilkusaygaç
Çoğul yapma ekleri:
Yalın Hal | - | Ya Barq | Ev |
Belirtme (i) | iy, siy, riy | Barqiy | Evi |
Yönelme (e) Aynı ünlü olursa araya “ğ” gelir. | a – e (ğa) | Ya Barqa | Eve |
Bulunma (de) | fi | Ya Barqfi | Evde |
Ayrılma (den) | fin / fik | Ya Barqfin | Evden |
İlgi (in/ın) | ın - in | Ya Barqın | Evin |
İlgi - nın | řiy | Ya Řiybarq | Evin |
Vasıta (yla) | len - lan | Ya Barqlan | Ev ile |
Dişil | e, -çe | Mutetmene. Ulça | Bayan Öğretmen. Kız evlat |
Çoğul | ler, -lar, -en, | Mutetmenler, Mutetmenen | Öğretmenler |
Çoğul | gêân | Mutetmengêân | Öğretmen Nesilleri, Öğretmen oğulları |
Çoğul Topluluk | at | Algazgırat | Hayvanlar topluluğu |
Çoğul Çift | eyn | Çarağayn | Ayakkabılar (Çift) |
Soy-Kök | î | Mutetmenî, Çomraî, Türkî, Tüğükî | Öğretmen soyundan, Tahta-Kereste, Türk soyu, Tarihî |
Kavuşma Sıfat | up | Barqup, kutup, Bilkuup, Başarup | Evli,mutlu, Bilgili, Başarılı |
Ait Olma | ânê | Mutetmenânê, Okulânê, Minânê, Bargânê, Uçmağânê | Öğretmene ait-dahil, Okula ait, Bana ait (Benimki), Evinki, Cennetinki |
Bir Yere Ait Olma | yal | Cermenyal, Erzurumyal, | Almanyalı, Erzurum'lu |
Yer-Aitliği | iyye | Mutetmeniyye, Türkiyye, Cermeniyye | Öğretmene ait yer, Türk'e ait yer, Alman'a ait yer |
Yaşanılan Yer Aitliği | astan | Mutetmenastan, Tatarastan, Türkastan | Öğretmenin yaşadığı yer. Tatarların yaşadığı yer, Türkün yaşadığı yer. |
Mekân Aitliği | ya | Mutetmenya, Umsurya, Cermenya | Öğretmen ülkesi, Ütopya (Hayali Ülke) Alman ülkesi |
Toprak Parçası Aitliği | land | Mutetland, Cermenland | Öğretmen yurdu, Alman yurdu |
Yer-Mekân: Bulunma | yut | Imrazyut, Kobruyut, Baryut | Hastane, Depo, Barınak |
Yer-Mekân: İşlenme | hane | Mutethane, Betikhane | Dershane-Okul, Kütüphane |
Eylem Yeri | tay | Çamratay, Savaştay, Azıtay, Bağtay, Oruçtay | Orman, Savaş meydanı, Şeytan çağırma yuvası, Balo, İftar Ziyafeti |
Olumsuzluk: İstenmeme | Ñâ | Ñâmutetmen, Ñâmenler, Ñâhoş, Ñâsev, Ñâçuk! | İstenmeyen öğretmen, İstenmeyen insanlar, hoşlanılmayan, sevilmeyen, Çıkma! |
Olumsuzluk: Eksiklik | jıg | Mutetmenjıg, Araybajıg, Kutjıg | Öğretmensiz, Arabasız, Mutsuz |
Olumsuz: Ters Eylem | bi | Bimutet | Öğretmesiz, Biuğma, Bihoş |
Olumsuz: Karşıt-Zıt | anti- | Antimutetmen, Antiislam | Öğretmen karşıtı, İslam karşıtı |
Dışında Olma | gayřiy | Gayřiymutetmen, Gayřiyhegget, Gayřiyislamdekmen | Öğretmen dışında, Gerçek dışı |
Yanlış-Hata | yan | Yanmutet, Yanunert | Hatalı öğretmek, Yanlış anlamak |
Harici Olma | haricen | Haricenmutetmen, Haricenbetik | Öğretmen harici, Kitap harici |
Dışı Olma | İm | İmtormu, İmtöre | Hayat dışı, Yasa dışı |
Korku | gorbi | Yürgügorbi, Uçgorbi, Elsegorbi | Yükseklik korkusu, Uçma korkusu, Sosyal fobi |
Kab-Çanta | ğa | Parayğa, Yaznançğa, Betikğa, Malğa | Cüzdan, Kalemlik, Kitaplık, Poşet |
Eylem Yapan | men | Mutetmen, Kulutmen | Öğretmen, Köle |
Eylemsel Nitelik | mend | Mutetmend, Savaşmend | Öğretme kabiliyeti olan kişi, Eli silah tutan kişi |
Eylem Uzmanı | kâr | Mutetkâr, Yapıtkâr | Öğretim uzmanı-usta öğretici, Sanatkar |
Eylemci | ğan | Mutetğan, okuğan | Öğreten, okuyan |
Yapımcı | ar, er | Muteter, Yazar | Öğretici, Yazar |
Uğraşıcı | jı | Mutetkjı, Satjı | Öğretici, Satıcı |
Erişken-Uzman | can | Bilcan, Wetcan, Tancan | Bilge-bilgin, Yetkin, Tanık |
İlgililik | dar | Mutetdar, Kökençdar, Gökelemdar | Öğretmekle ilgilenen, Etimoloji iele ilgilenen, Astronomi ile ilgilenen |
Dileyen: | enşa | Enşamin, Enşaallah | Ben dilerim, Allah diler |
Dileyen: | meşa | Meşamiz, Meşailteber | Dilersem, Vali dilerse |
Fazla Meyil | gend | Çıkgend, Girişgend, Konaşgend | Çıkmaya meyilli, Girişken, Konuşkan |
Kusursuzluk | Sûbhaynû | Sûbhaynûmutetmen, Sûbhaynûbarq, Sûbhaynûadam | Kusursuz öğretmen, kusursuz ev, kusursuz adam |
Usul-Tarz | alâ | Alâmutetmen, Alâtürk | Öğretmen tarzı, Türk usulü |
Eylemsel Zaman | gâh | Mutetgâh, sehergâh | Ders vakti, Seher vakti |
İşleme Zamanı | leyn | Mutetleyn, Okşayleyn, | Öğretim vakti, Akşam vakti |
Sürdürme-Devam | ber | Berokşay, berbetik | Akşamın devamı, kitabın devamı |
Sıralama | ng | Bereng, Keyeng | Birinci, İkinci |
Felsefi Bilimsel | nç | Kökenç, İnanç, Günenç, Ukumenç, Ağınç, Gizlenç | Etimoloji, İnanç, Kronoloji, İdeoloji, Psikoloji, Elektrik, Mahremiyet |
Uysal-Uygun | jıl | Barqjıl, Adamjıl | Evcil, İnsancıl |
Kavramsal-Bilim | sal, sel | Barqsal, Tilsel, Ketsel, Doğelemsel, Sayızsal | Evsel, Dilsel, Kimyasal, Fizik, Matematik |
İzm-Felsefi Düşünce | wûs | Atamalwûs, Elselwûs, Sofiwûs, Türkwûs, İslamwûs | Kapitalizm, Sosyalizm, sofizm, Türkçülük, İslamcılık |
Yöntemsel Bilim | iyat | Mutetmeniyat, İslamiyat, Eseriyat, Adamiyat, Türkiyat | Öğretmenlik adabı, İlahiyat, Eser ilmi, Biyoloji, Türkoloji |
Soyut Bilim | taj | Anıztaj, Elseltaj, İgetaj, | Mitoloji, Sosyoloji, Ruh Bilimi |
Somut Bilim | elem | Gökelem, Yerelem, Tıpelem | Astroloji-Astronomi, Arkeoloji, Tıp |
Araç-Gereç | gaç, geç | Süzgeç, Barıngaç, Yatgaç, Bilkusaygaç, | Süzgeç, Pansiyon, Yatak, Bilgisayar |
Kılıf-Alet-Parça | lok, luk | Başlok, Sulok, Damğaluk, Sözlök | Başlık, Suluk, Alfabe, Sözlük |
Parça-Küçültme | cux | Mutetmencux, Sözcux, Taşcux | Stajyer, Sözcük, Çakıl |
Üvey-El Gariplik | laç | Analaç, Atalaç, Ağalaç, Balalaç, Ullaç | Üveyanne, üveybaba, üveyabi, üveyçocuk, üvey evlat |
Yavru | zade | Asgırzade, Kapgırzate, Mehmetzade, Çomrazade | Aslan yavrusu, kaplan yavrusu, Mehmet'in oğlu, Ağaç fidanı |
Yandaş-Fanatik | daş | Mutetmendaş, Yurtdaş, Cermendaş, Fenerbahçedaş | Öğretmen sever, Yurt sever, Alman hayranı, Fenerbahçe hayrafı-fanatiği |
Benzeşmek | gil | Mutetmengil, Algazgırgil | Öğretmenleşmek, Hayvanlaşma |
Benzeş-Yansı-Savunucu | dek | Türkdek, İslamdek, Baladek, Akdek, Atamaldek, Elseldek, Sofidek, Nurdek, Hırdek, Vızdek | Türkçü, İslamcı, Çocuksu, Beyazımsı, Kapitalist, Sosyalist, Sofi, Işıltı, Hırıltı, Vızıltı |
Kök İsim: Çomra (Ağaç)
Ön Artikel | Son Artikel | Artikelsiz | Edat + Artikel | Relatif | Olwan | |
Yalın | Lâ Çomra | Çomraiy | Çomra | Ol kio Çomra | Ol olwan Çomra | |
Belirme (i) | Lâ Çomrasiy | Çomrariy, Çomrasiy, Çomraiy | Çomraiy | |||
Yönelme (e) | Lâ Çomrağa | Çomraıya | Çomrağa | Zu lâ Çomra / Tu lâ Çomra | Çomra kio foran. | Foran olwan Çomra |
Bulunma (fi) | Lâ Çomrafi | Çomraiyfi | Çomrafi | in Çomra, Efi Çomra | Çomra kio zeşbol | Zeşbol olwan Çomra |
Ayrılma (fin) | Lâ Çomrafin | Çomraiyfin | Çomrafin | Çomra kio goldir | Goldir olwan Çomra | |
İlgi (nın, řiy) | Lâ Řiyçomra / Lâ Çomranın | Řiyçomraiy Çomraiynın | Çomranın / Řiyçomra | |||
Vasıta (len) | Lâ Çomralen | Çomraiylen | Çomralen | Mit lâ Çomra / Wit lâ Çomra | Çomra kio vaslam | Vaslam olwan Çomra |
Ad ve yaş sormalar da diğer doğrudan soru yapımı gibidir ve cümle olmaksızın soru adılları ile yapılır.
Adın ne? : Ad Nû veya Nû Ad?
Yaşın Kaç? : Uli Nic veya Nic Uli?
Benim adım Atilla : Min Ad ist Atilla.
Benim yaşım 23 : Min Uli ist 23.
Artikel, Türk dillerinde bulunmayan, Almanca ve İngilizce gibi dillerde bulunan yapıdır. Al Bakiyye yapay dili gibi Al Bakiyye yapay dilinde de artikel mevcuttur. Cinsiyet değil, işlev ve yapı nitelendirmesi için kullanılır.
Artikeller:
Artikel | Örnek | Türkçe | Açıklama ve Özellik |
Ya - Ye | Ya Adam | Bilinen, tanınan insan | Bilinen, tanınan herkesçe tanınabilen isimleri betimler. |
Lâ - Lê | Lâ Adam, Lê Elem | Bilinmeyen, herhangi bir insan | Tanınmayan, herhangi, sıradan isimleri betimler |
El - Al | El Adam | Önemli, bahsedilen insan | Bilinen ve özel olan, önem arz eden, kendisine özgü yapısı ile bilinir olan isimleri betimler. |
Ey - Ay | Ey Adam | Vugulanılan, tanıtılmak istenen, eylemin asıl mucidi olduğu belirtilmek istenen insan | Ululaştırılan, dikkat çekilen, tanıtılmaya çalışılan, vurgulanan isimleri betimler. |
Ol | Ol Adam | Bilinmeyen, sadece duyulan ve olduğu bile meçhul olan insan | Bilinmeyen, görülmeyen ve sadece duyulan veya okunulan isimleri betimler. |
iy / -riy / -siy | Adamıy | Nesnel yapıya sahip olan belirli insan | Herhangi belirli bir ismi ve onun nesnel halini betimler. Mana olarak daha çok "ya-ye" artikeli gibi olup, diğer artikellerden farklı olarak isimlerin sonunda ve bitişik kullanılır. |
Lil | Lil Türkña | Ulus belirtme artikeli | Ulus isimlerinde yalnızca kullanılan artikeldir. |
*”-iy, -siy veya -riy” hariç diğer artikeller isimlerle birleşmezler.
Artikellerin değişimi yoktur. Sabit yapıdadır ve zaman vb. etkilemez.
Örnek: Hekim, bana bir şifa bul. Derdime derman olan ilacı ver.
Al Bakiyye: Ya Sağuman, bol mine ber lê İmgung! Ber mine sağung olwan Emgi!
Vurgulama Tonlama: Bazı özel isimlerde ünsüz çiftlemesi olacak şekilde de artikel dönüşümü yapılabilir. El-Al artikellerinde kullanılabilir;
Rab: El Rab = Er Rab
Barq: El Barq = Eb Barq
*Not: Bu yöntemle artikel kullanımı için ismin ünsüz harf ile başlaması gerekir. Ünlü harf ile başlayan isimlerde bu yöntem kullanılmaz.
Belirsiz Artikeller: “Bir, bazı, kimi…” vb. belgisiz sıfatlar belirsiz artikellerdir.
TR: Bir kedi
EN: a cad
DE: eine Katze
BK: Ber Pisi (Бર П≾I)
Nesneler, 2 şekilde kullanılır; Belirli ve belirsiz. Her ikisini de artikel durumu belirler. Artikel kullanılmayıp “sayı, sıfat” vb. kullanıldığında belirsiz olur. Artikelin özelliğine göre belirli-belirsiz yapı kazanır.
Belirtili Nesne: Min wurde okuerti ya Betik. (Kitabı okudum.)
Min werde görtaç Betikiy. (Kitabı göreceğim.)
Belirtisiz Nesne: Min wurde okuerti ber Betik. (Kitap okudum.)
Min werde görtaç ol Betik. (Kitap göreceğim.)
3 farklı şekilde sıfat yapılabilir.
1. İsim önü: Teze Barq (Yeni ev)
2. İsim sonu: Barq-ıteze (Yeni ev)
3. Artikelli bütünleşik: Barqelteze (Yeni ev)
4. Sıfat-İsim bütünleşik: Tezenbarq (Yeni ev)
Sıfat Örnek Tablosu:
Sıfat: Önde Ayrı | Teze Barq, ulu Adam | İsim öncesi ayrı yazılan sıfat yapısıdır. |
Sıfat: Sonda Bitişik | Barq-ıteze, Arayba-iak | İsimle bütün tamlamalı sıfat yapısıdır. |
Sıfat: Artikelli - Bütünleşik | Barqelteze, Ulçaelhüsnû | İsimle artikelli tamlama yapılmış sıfat yapısıdır. |
Sıfat: Beikütün | Tezenbarq, Batunadam | Sıfat-İsim birleşim halinde sıfat yapımıdır. |
Türkçe: Hayırlı Adam
Al Bakiyye:
- Hayırlı Adam
- Adam-ıhayr
- Adamalhayr
- Hayrunadam
- ber Adam
- bu Adam
- Yalın : Teze (Yeni)
- Kıyas : Tezerak (Daha yeni) – Sıfatın sonuna “-rak” eki getirilir.
- Üstünlük : Enteze (En yeni) - En iyi (Sıfatın başına “en-” eki getirilir.
Daha büyük ev : El ulurak Barq / or: Barq-ıulurak
En büyük kitap : El enulu Barq / or: Barq-ıenulu
İsmin temel niteliğini belirten durum ve özelliklerin işlendiği, sıfat görevini bütünsel olarak işlediği formdur.
Ya gızıl olwan Barq: Kırmızı olan ev.
Temel sıfatlardan isim ve ilgili sıfatın ürününü betimlemeye yardımcı sıfat-isim oluşturma formudur.
Yas-sıgag : Yastık, Tan-sıgag: Tanıdık vb.
Sıfat halinin vericilik durumunu ifade eden formdur.
Ağobaver: Acı verici
Tereşbaber: Zahmet verici
Kutunçbaver: Mutluluk verici
Sıfatın abartılma, abartılmış halini belirten formdur.
İpağo: Apacı
İphüsnû: Güpgüzel
İpwi: Hıp hızlıca
Relatif yapı ile sıfatsal durum belirten formdur. Yan cümle olarak temel cümle veya sözcük yazılır. Sıfatsal nitelik belirtilir.
TR: Tonguç’un yaptığı hatayı düzeltmeliyiz.
BK: Min mus tüzeta lâ Yanalga kio el Tonguç wurde yaperti ol.
“Yapılan, alınan, bakacak, sevecek, gören, görülesi” vb. birçok fiil, isim, sıfat formunun sıfat halinde kullanıldığı yapılardır. Sıfat-Fiil ve Sıfat özelliği gösterir. Büyük oranda “Sıfat – Fiil” formundadır. Temel sıfat formu olarak kullanıldıkları gibi yaygın olarak birleşik halde kullanılırlar.
Düşünen Adam: “Düşünmek” fiili + “Adam” isim sözcüğü birleştirilir; Aylabman
Düşünmek: aylab
Adam: Adam/Man
Kızarmış Tavuk: “kızarmak” fiili + “tavuk” isim sözcüğü birleştirilir; Paistavgır
Kızarmak: pais
Tavuk: Tavgır
Kızaran, Kızarmış, Kızarık vb. durumları da aynı sözcük genellikle karşılar. Ancak özellikle belirtek, vurgulamak isteniliyorsa bu durumda fiil yapısına o formların da eklenmesi gerekir. Misal: Kızarmış Tavuk (Paismiştavgır).
Dün seni gören adam: al Bakiyye dilinde bir cümle birden fazla yapı ve yöntem ile anlatılabilmektedir. “Dün seni gören adam.” Cümlesi birçok farklı yapı ile anlatılabilir. Ortaç olarak ise “görmek” fiiline odaklanılmalıdır.
Relatif (Kio) Yapısı ile: Ya Adam kio wurde görerti siniy tün.
Ortaç Yapısı ile: Ya tün siniy görman
“Hangi” sorusu sorulduğunda cevabı işaret eden sıfatlardır. “Bu, şu, o…” vb. işaret sıfatları bulunur.
Bu, Şu, O | Bu, Şu, Ol |
Öteki, Beriki, Diğeri | Teyku |
Bunlar, Şunlar, Onlar | Bular, Şular, Ollar |
Böyle, Öyle, Onun Gibi | Nança, Belece, dem, oldek |
Örnek: Bu bir arabadır. (Bu ist ber Arayba / Bu ber Vaslamdır.)
Edat kullanımında kural bulunmuyor. Yazar veya anlatıcı istediğini tercih edebilmektedir. Tek kural ise başta kullanılan edatların bitişmiyor, sonda kullanılanların ise isimle bitişik kullanılıyor olmasıdır.
Başta | Sonda | Türkçe |
Zu - Tu | e, a, ya, ye | e, a |
Bay | - | tarafından, yanında |
Mit, Wit | -len | ile, birlikte |
-dinbeřiy | -den beri | |
Un | -usru | -ın üzerinde |
-beren | -ın ötesinde, berisinde | |
Nûyar, Uparfi | -çip | -ın yanında, bitişiğinde |
Efi, in | -içru | -ın içinde, içerisinde |
Unter | -altru | -ın altında |
-onru | -ın önünde | |
Doru | -e doğru | |
Anşıtat | -nın yerine | |
Evvel | -den önce | |
Manay | -nın etrafında | |
Sureb | -nın süresince, boyunca | |
Haricen | -ın dışında | |
Obwohl | -e karşın | |
Konti | karşılığında | |
Abşay | -ja | -e göre |
Garşın | -e rağmen | |
Keymen | -dek | -nın gibi |
za, mert | için | |
diçe | -ım diye | |
-kal | -e kadar | |
Ander | -den başka | |
Darum | -dan dolayı | |
Deshalb | -nın yüzünden | |
dinaxır | -den sonra |
10 - 20 arası: On+sayı (Onuc, Onkey, Onber...)
20, 30, 40 … katları: Sayı+ok (Keyok, ucok, terteok ...)
Sayı | Al Bakiyye | Türkçe | Sayı | Al Bakiyye | Türkçe |
1 | Ber | Bir | 11 | Onber | Onbir |
2 | Key | İki | 12 | Onkey | Oniki |
3 | Uc | Üç | 13 | Onuc | Onüç |
4 | Terte | Dört | 14 | Onterte | Ondört |
5 | Başe | Beş | 15 | Onbase | Onbeş |
6 | Alte | Altı | 30 | Ucok | Otuz |
7 | Yede | Yedi | 40 | Terteok | Kırk |
8 | Sekey | Sekiz | 50 | Baseok | Elli |
9 | Dıkul | Dokuz | 60 | Alteok | Altmış |
10 | On | On | 20 | Keyok | Yirmi |
70 | Yedeok | Yetmiş | 21 | Keyokber | Yirmibir |
80 | Sekeyok | Seksen | 22 | Keyokkey | Yirmiiki |
90 | Dıkulok | Doksan | 33 | Ucokuc | Otuzüç |
100 | Yüz | Yüz | 45 | Terteokbase | Kırkbeş |
1000 | Bin | Bin | 0 | Esfer | Sıfır |
10.000 | Onbin | On bin |
Standart olarak Arap kökenli, günümüzde tüm dünya ve Latin harfleriyle yazılan dillerde kullanılan rakamlar Al Bakiyye dilinde de kullanılmaktadır. (Misal: 1, 2, 3, 4, 5…) Ancak yazı ve alfabe sisteminde olduğu gibi sayı-rakam sisteminde de özgürlük söz konusudur. Yazar, konuşmacı ve anlatıcı istediği rakam sistemi ile sayısal değerlendirme ve belirtme yapabilir, kullanabilir. Örnek bazı rakam sistemler: Gujarati, Khmerce, Malayalam, Roman, Urdu, Doğu Arap, Tibetçe, Çince vb.
Sıralı sayılarda sayının sonuna “ng” veya “eng” getirilir.
Birinci | Bereng | Yüzüncü | Yüzeng |
İkinci | Keyeng | Ellinci | Başokeng |
Üçüncü | Uceng | İlk | İlk |
Dördüncü | Terteng | İlkinci | İlkeng |
Beşinci | Başeng | Son | Son |
Onuncu | Oneng | Sonuncu | Soneng |
Saat, “Oğur” demektir. Hiçbir yardımcı fiil kullanılmaz.
Saat Sorma : Oğur Nic - Saat kaç?
Cevap Verme : Oğur ber. - Saat 1.00
An : An, Oğ
Saat : Ağur
Dakika : Oğrayık
Saniye : Oğurdak
Salise : Oğurçak
Saatlerde yarım, geçe, çevrek vb. ifadeler pek kullanılmaz. Doğrudan saat, sayısal değerle belirtilir.
Türkçe | İngilizce | Al Bakiyye |
Pazartesi | Monday | Başgün |
Salı | Tuesday | Dergün |
Çarşamba | Wednesday | Olgün |
Perşembe | Thursday | Oltaygün |
Cuma | Friday | Ulugün |
Cumartesi | Saturday | Kıyavgün |
Pazar | Sunday | Iyıkgün |
Gün : Gün/Tün
Hafta : Wik
Hafta Sonu: Wiksonru
Al Bakiyye | Türkçe |
Akpan | Ocak |
Tuluğan | Şubat |
Açar | Mart |
Kırçan | Nisan |
Terteçan | Mayıs |
Tozaran | Haziran |
Bozaran | Temmuz |
Kırkar | Ağustos |
Budan | Eylül |
Bulğan | Ekim |
Kırlaş | Kasım |
Çağan | Aralık |
İlkbahar: Cay
Kış: Ayaz
Sonbahar: Güz
Yaz: Yaz
Türkçe | Al Bakiyye |
Güneş | Kün |
Güneşli | Künup |
Yağmur | Muru |
Yağmurlu | Murup |
Kar | Lapu |
Karlı | Lapup |
Hafif Yağmur | Lajazmuru |
Bulut | Awan |
Rüzgâr | Yel |
Rüzgârlı | Yelup |
Fırtına | Famung |
Sıcak-Soğuk | İssî - Buzzî |
Gökkuşağı | Alkım |
Rutubetli | Cibiung |
Hava bugün güzel : el Kalıg ist hüsnü bugün.
Hava bugün yağmurlu : el Kalıg ist Murup.
Al Bakiyyede hava durumu belirtirken büyük oranda “Hava” sözcüğünün karşılığı olan “Kalığ” kullanılır.
Hava nasıl? : Kalığ Nûçik?
Hava güzel, hava soğuk : Kalığ ist Ey, Kalığ ist Buzzî
Ülke, ulus ve devlet isimlerinde temel kaide ilgili ülke insanlarının kendilerine hitap ettiği isimlendirmedir. Bazı ulus, dil ve ülke isimleri ise bölgesel şartlara göre adlandırılmıştır. Dil ve ülke adı, ulus adına getirilen ekler ile gerçekleştirilir. Bu yüzden ilgili ulusun kendisini adlandırdığı sözcükler aynı zamanda Al Bakiyyede kullanılır. Sözlüğe kabul edilen ülke, ulus ve dil adları dışındakiler aşağıdaki tabloya ve ülke-ulus türet kuralına göre işlenir.
Not: Alman, İngiliz, Türk gibi sözlükte kabul gören formlara ek olarak bu uluslar için aynı zamanda temel ülke-ulus-dil oluşturma kuralı da uygulanabilir.
Al Bakiyyede ulus isimleri doğrudan ulusun kendi dilinde kendini ifade ettiği gibidir. Fakat bu durum bazı benzer sözcük ve ulus isimleriyle karışıklık oluşturabileceği için ulus isimleri her daim “-Ña” harfi ile bitmelidir. Ayrıca özel bir nitelendirme atfetmek için de artikel kullanılmalıdır. Ulus isimleri kök haliyle kullanılacaksa ulus artikeli “Lil” kullanılmalıdır. Ulus adının başında ayrı veya bitişik kullanılabilir. Ayrıca mevcut isim artikelleri ile de kullanılabilir. Örnek; “el Türkña”, “Lil Doyçña” ...
Not: İlgili ulus dilindeki ulus adı, sesletim ve yazım olarak “Al Bakiyye” ya uyarlanmalıdır.
Örnek: Almanlar kendi dilleri Almancada kendilerini “Deutsch” olarak adlandırırlar. Al Bakiyyeda “Cermen” olarak nitelendirildiği gibi, Ulus yapma kuralına göre de adlandırma sağlanmaktadır. Almanca kökenli “Deutsch” sözcüğü, doğrudan alınmaz, sadece okunuşu alınıp, Al Bakiyye’ye uyarlanır. Bu durumda ise “Lil Doyçña” şeklinde olur. (Lil + Ulusun okunuş biçimi + ña)
Öncelikle ulus adı belirlenmelidir. Ulus: Alman (Lil Doyçña)
Nitelik | Ek | Al Bakiyye | Türkçe |
Ulus Oluşturma | -ña | Lil Doyçña | Alman |
Ülke Oluşturma | -ya | Doyçya | Almanya |
Yurt Belirtme | -land | Doyçland | Alman Yurdu |
Ulusundan Belirtme | -î /- ñaî | Doyçî / Doyçñaî | Alman Ulusundan |
Diyar Belirtme | -astan | Doyçastan | Alman Diyarı |
Aidiyet, Memleket | -yal | Doyçyal | Almanyalı |
Dil Belirtme | -ce, -ca | Doyçca | Almanca |
Dil Belirtme | Til-i..ña. | Til-idoyçña | Alman Dili |
Alman Ulusu için ayrıca sözlükte kabul gören yapı:
Alman : Cermen
Alman Ülkesi : Cermenya
Alman Yurdu: Cermenland
Alman Ulusundan : Cermenî
Alman Diyarı : Cermenistan
Almanyalı : Cermenyal
Alman Dili: Til-icermen
Türkçe | Ulus | Dil | Ülke |
Rus, Rusça, Rusya | Urusña | Urusca | Urusya |
Kanadalı, Kanadaca, Kanada | Kanadyan, Kanadña | İngilizce | Kanadya |
Çinli, Çince, Çin | Zongwenyal, Zongwenña | Zongwence | Zongwenya |
Arap, Arapça, Arabistan | Êrabiña | Êrabica | Êrabiastan |
Hint, Hintçe, Hindistan | Bhartiña | Bhartice | Bhartiastan |
İngiliz, İngilizce, İngiltere | İngılışña | İngılışca | İngılışya |
Türk, Türkçe, Türkiye | Türkña | Türkçe | Türkiye |
İspanyol, İspanyolca, İspanya | Espanyolña | Espenyolca | Espanyolya |
Fars, Farsça, İran | Fariña | Farsice | Farsiya |
Tatar, Tatarca, Tataristan | Tatarña | Tatarca | Tatarastan |
Çek, Çekçe, Çek Cumhuriyeti | Çeskoña | Çeskoca | Çeskoya |
İtalyan, İtalyanca, İtalya | İtalyanoña | İtalyanoca | İtalyanoya |
Nerelisin? : Nûrayfin sin?
Memleketin neresi? : Nûray sinin Yurt?
Hangi millettensin? : Kangı Yurt sinin?
Al Bakiyye | Türkçe |
Garay | Siyah |
Gızıl | Kırmızı |
Yeşel | Yeşil |
Gövez | Lacivert |
Akalgök | Eflatun |
Garaygızıl | Bordo |
Küren | Bordo |
Turkuvaz | Turkuaz |
Göğerte | Mor |
Ak | Beyaz |
Gök | Mavi |
Boz, Çal | Gri |
Sazrenge | Bej |
Yağaz, Konur | Kahverengi |
Turunç | Turuncu |
Al | Pembe |
Sayrıy | Sarı |
Alaca | Rengârenk |
Kıta/Anakara: Anugaray
Kara parçası: Garay
Al Bakiyye dilinde kıta/kara parçaları yön, coğrafi özellik veya üzerinde yaşayan toplum kültürüne göre isimlendirilir.
Al Bakiyye | Açıklama/Anlam | Türkçesi |
Anugaray-ibatsık | Gün Batan Kıtası | Avrupa |
Anugaray-idıysık | Gün Doğan Kıtası | Asya |
Anugaray-imid | Orta Kıta | Afrika |
Usamerriylak | Üst Amerikan Anakarası | K. Amerika |
Asamerriylak | Alt Amerikan Anakarası | G. Amerika |
Anugaray-iküney | Güney Kıtası | Okyanusya/Avustralya |
Usbuzcuk | Kuzey-üst buz ülkesi | Grönland |
Asbuzya | Güney/aşağı buz ülkesi | Antarktika / Güney Kutbu |
Usbuzya | Kuzey - yukarı kutup bölgesi | Kuzey Kutbu |
Latin harfleri ile yazılan dillerden geçen yabancı sözcükler esas dilinde yazıldığı gibi kullanılır. Arap, Japon, Hint, Çin gibi alfabe ile yazılan dillerde ise okunduğu şekilleri ile yazılır.
Örnekler
Latin: Nasa, Coca Cola, Jena, Julai vb.
Arabî: BKda, Selamaleykum,
Al Bakiyye | Türkçe |
Nû | Ne |
Nû An | Ne zaman |
Nûray | Nere |
Nûrayfi | Nerede |
Nûrayfik | Nereden |
Nûrayii | Neresi |
Nûrayga | Nereye |
Nûrayyal | Nereli |
Nûkal | Ne kadar |
Nûmauc | Neden olmasın |
Nûçik | Nasıl |
Nûsin | Nasıl |
Kangı | Hangi |
Kon | Kim |
Nûden, Nûjun, Wayel | Neden, Niçin |
Soru adıl cümlelerinde yardımcı fiil kullanılmasına gerek yoktur. (S. Adılı + İsim) Direk isim kullanılır. Sonrasında isim değil de cümle getirilirse o durumda yardımcı fiil kullanılır.
Örnek: Adın ne, nereden geliyorsun?
Nû Ad sinin? , Nûrayfik war sin gelŕiy?
Yön ve durum belirtme halinde “-ray” eki sözcüğe getirilir.
Al Bakiyye | Türkçe |
Buray | Burası |
Oray | Orası |
Şuray | Şurası |
İçrey | İçeri |
Duray | Dışarı |
Usray | Üst |
Yukray | Yukarı |
Asray | Aşağı |
Sağ/Rap | Sağ |
Sol/Rup | Sol |
Ötray | Öte |
Oppoz | Karşı |
Sizin eviniz nerede? = Nûrayfi lâ Barq ŕiysiz?
TR: Bu yoldan aşağıya gel. Sonra sağa dön ve orada bir market var. Onun karşışındaki ev bizim evimizdir.
BK: Gelasřiy bu yolfin. Basa durn tu sağ or gibs ber Kiřîneşhane orayfi. El Barq olwan oppoz řiyol ist mizin Barq.
Al Bakiyye | Türkçe |
Nû Aan / Nû An | Ne zaman |
Nû kal aan | Ne kadar Zaman |
Nickez | Kaç kez |
Yaku | Yakında |
Sonru | Ondan sonra |
İmdi | Şu anda, Şimdi |
Tün | Dün |
Gün | Bugün |
İmdikal | Şimdiye kadar |
Ves | Sık sık/Sıkça |
Ber Kez | Bir kez |
Kayçak | Bazen, Ara Sıra |
Er Çör | Her sefer |
Êvle | Öğlen |
Sonru | Sonra |
Tünkal | Düne kadar |
Turukku | Daima |
Lenge | Uzun zaman |
Nudıy | Nadir |
Er gün | Her gün |
Er wik | Her hafta |
Türkçe | Al Bakiyye |
Vah vah! | Vah vah! |
Eyvah! | Eyvah! |
Ee..! | Ee..! |
Yapma be! | Nûyap be! |
Yok be! | oo..! |
Yok artık! | Wauw |
Tüh! | İğy |
Vah be! | Vah be! |
Vay be! | Vay be! |
Vay canına! | Vaycani |
Wouw! | Wouw! |
Oops! | Ops! |
Ah! | Ah! |
Hey! | Hey! |
Bre! | Eri! |
Hişt! | - |
Hah! | Hah! |
Hay Allah! | Hay Allah! |
Aman! | Aman! |
İmdat! | Emyar!, Viratay! |
Hadi be! | Êyâlla be! |
Al Bakiyye | Türkçe |
Man | |
Berriy | Birisi, herhangi birisi |
Konhe | Kimse, hiç kimse |
Jarkal | Herkes |
Erkangı | Herhangi |
Haması | Hepsi |
Ber şay | Bir şey |
ber nic | Bir kaç |
Beraz | Biraz |
Berçox | Birçok |
Özi | Kendisi |
Teyku | Öteki, beriki |
Berriyki | Beriki |
Özge | Diğeri, diğerki |
Kon | Herhangi bir kimse |
Türkçe | Yalın | -ı Hali | -e Hali | -de Hali | -den Hali | -ın Hali |
Tanrı | Hay | Hayı | Haya | Hayfi | Hayfin | Hayın |
Ben | Min | Mini | Mine | Minfi | Minfin | Minin |
Sen | Sin | Sini | Sine | Sinfi | Sinfin | Sinin |
O | Ol | Olı | Ola | Olfi | Olfin | Olın |
Biz | Miz | Mizi | Mize | Mizfi | Mizfin | Mizin |
Siz | Siz | Sizi | Size | Sizfi | Sizfin | Sizin |
Onlar | Ollar | Olları | Ollara | Ollarfi | Ollarfin | Olların |
Sizler | Sizler | Sizleri | Sizlere | Sizlerfi | Sizlerfin | Sizlerin |
Kendi | Özi | Özi | Öze | Özfi | Özfin | Özin |
Türkçe | Al Bakiyye |
Dünyam | Minin Yertenç |
Ülkeniz | Sizin Ülke |
Paramız | Mizin Paray |
Sen benim hayatımsın. | Sin ist minin Tarmu. |
Seninle evimizi inşa edeceğiz. | Miz werde Barqkurtaç mit sin. |
Benimki, Seninki | Mininki, Sininki |
Kendi evinin | Özi Barqın |
O, kendi evinin sahibidir. | Ol sahap özi Barq. |
İsim cümleleri için “ist” ve “dır”,
Fiil cümleleri için de “war” kullanılır.
1-Geniş-Şimdi | 2-Geçmiş | 3-Gelecek | Olumsuz | Açıklama |
war | wurde | worden | nar | Fiil öncesi ayrı |
ist | ist | ist | değel | Fiil öncesi ayrı |
dır | erti | imiş | değel | Fiil sonrası bitişik |
Kök Fiil: Gör
Tür | Formül | Al Bakiyye | Türkçe |
Kök Fiil | Gör | Gör | |
Mastar | Zu/tu + Kök | Zu gör | Görmek |
Pasif | Zeş+Kök | Zeşgör | Görülmek |
Dönüşlü | Kök+aw (aw, ew) | Göraw | Görünmek |
Birine gördürmek | Kök+tum | Görtum | Gördürmek (Göstermek) |
Birine gördürtmek | Ge+Kök+tet | Gegörtet | Gördürtmek (Göstertmek) |
İsim Hali | Kök+ma | Görme | Görme |
Emir | Kök+! | Gör! | Gör |
Olumsuz Emir | Ñâ+Kök | Ñâgör! | Görme |
Dileksi | Kök+ay | Göray | Görse |
Geniş Zaman | Kök+a | Göra | Görür |
Şimdiki Zaman | kök+řiy | Görřiy | Görüyor |
Dili Geçmiş Zaman | kök+erti | Görerti | Gördü |
Mişli Geçmiş Zaman | kök+miş | görmiş | Görmüş |
Gelecek Zaman | kök+taç | görtaç | Görecek |
Anileşme Kipi | … ña … | Çukñaçuk, Yazñayaz | Çıkar çıkmaz, Yazaryazmaz |
Geniş Zaman | a | Min war çuka | Çıkarım |
Aşağı Eylem | asřiy | çukasřiy | aşağı doğru inme |
Dönüşlülük Kipi | aw | Yıkaw, Turaw | Yıkanmak, Arzulanmak |
Şart-Dilek Kipi ve Yapısı | ay | Çukay, BKray, Günnuray | Çıksa, Özgür olmayı istemek, Günün aydın olmasını arzulamak |
Beraber Eylem | co | Comutet, Coseyr | Beraber öğretmek-Öğretelim, Beraber seyretmek |
Mastar | en | Çuken, Gören, Uçen | Çıkmak, Görnek, Uçmak |
dili Geçmiş Zaman | erti | Min wurde çukerti | Çıktım |
Özüne Etim | et, ar, er | Çuket, Wetet, Pişet | Çıkarmak, Yetirmek |
Kaçınma Kipi | evite | Çukevite, Wetevite, Sevevite, Görevite | Çıkmaktan kaçınmak, Yetmekten kaçınmak, Sevmekten kaçınmak, Görmekten kaçınmak |
Edilgen Yaptırtma | ge…tet | Geçuktet | Çıkarttırmak |
Hayvanlar | gır, gir | Asgır, Kapgır, Kuçgır, Çabakgır, Yılgır, Mengir | Aslan, kaplan, kuş, Balık, Yılan, Binek hayvanı |
Ezelden Ebed Kipi | ing | Min war seving | Severim, seviyorum, aşığım |
Tezlik Kipi | iver | çukıver, Wetiver, | Bir celsede çıkmak |
Çıktı Ürün | jak | Mutetjak, Yakjak | Öğretim materyali, Yakacak |
Ana Ürün | ku | Mutetku, Verku, Tanku, Yapku, Çukku, Wetku | Öğreti, Vergi, Tanıt, Yapıt, Çıktı, Yetki |
Kullanma | kul | Araybakul, Urayvaslamkul | Araba kullanma, Tramvay kullanmak |
Fiil-İsim | lam | Mutetlam, Görlam, Araylam, Dizlam | Öğretme-Öğretim, Görme-Görme, Arama, Dizme-Dizilim |
Fiil İsim | ma, me | Çukma, Görme, | Çıkma, Görme |
Çıkmış ürün | miş | Mutetjak, Geçmiş | Öğretilmiş materyal-müfredat, geçmiş |
mişli Geçmiş Zaman | miş | Min worde çukmış. | Çıkmışım |
Birlikte Eylem | mu | Muçuk, Mugör, Musöz, Muuğr, Mual | Çıkışmak, Görüşmek, Sözleşmek, Uğraşmak, Alışmak |
Üzerinde Olmak | ol | Çukol, Wetol | Çıkma işleminde bulunmak, Yetme işinde olmak, |
Tekrar Kipi | re | Reçuk, Regör, Real, Remax | Tekrar çıkmak, Tekrar görmek, Tekrar almak, Tekrar yapmak |
Şimdiki Zaman | řiy | Min war çukřiy | Çıkıyorum |
Gelecek Zaman | taç | Min werde çuktaç | Çıkacağım |
Edilgen Yaptırma | tum | Çukartum | Çıkartmak |
Eylemin Ürünü | u, ıy, iy | Çuku, Wetu, Yazu, Dıyu, Zöriy | Çıktı, Yeti, Yazı-metin, Bulgu, Duyu, Sürü |
Özgün Ürün | ung | Mutetung, Satung, tanung, seçung, alung, yapung, sevung, Tarung, Tövung | Öğretim, Satım, tanım, seçim, alım, yapım, sevim, Ziraat, Merkez |
Şart-Koşul Kipi | us | Çukus | Çıksa |
Fiil-İsim | ut | Yaşut, Anut, Yakut, Tençut | Yaşıt, Anıt, Yakıt, Ölçüt |
Araç Oluşturma | vaslam | Mutetvaslam, Okulvaslam | Öğretim aracı, Okul servisi, |
Yalın Kök | x | Çuk, Yap, Uç | Çık, Yap, Uç |
Emir Kipi | x | Çuk! Max! | Çık!, Yap! |
Yukarı Eylem | yukřiy | çukyukřiy | Yukarı doğru çıkma |
Pasif-Edilgen Kipi | zeş | Zeşçukar | Çıkarılmak |
Mastar (Edat) | zu, tu | zu Çuk, tu Gör, zu Uç | Çıkmak, Görnek, Uçmak |
İsim durumundaki sözcükler eylemselleştirilebilir. Bunun için doğrudan fiil çekim ekleri almaları yeterlidir.
Örnek: Kum (Kum, çakıl, sahil, toprak...)
Özellik | Ek | Fiil Hali | Türkçe |
Mastar Fiil | -en | Kumen | Kumlamak |
İşlem | -yap | Kumyap | Kum yapmak |
Dönüşlü | -aw | Kumaw | Kumlanmak |
Pasif-Edilgen | Zeş- | Zeşkum | Kumlanılmak |
Ürüne dönüşmek | -bol | Kumbol | Kum olmak, Kumlaşmak |
Pasif | -tum | Kumtum | Kumlatmak |
Pasif | Ge...tet | Gekumtet | Kumlattırmak |
Modal Fiil | Türkçe | Kural |
Zol | Zorunluluk. | zol + Esas fiil |
Mus | Zorunluluk | mus + Esas fiil |
Ken | -ebilmek | ken + Esas fiil |
Diler | Dilemek | diler + Esas fiil |
sahap | Sahip olmak | sahap + esas fiil |
let | Müsaide, izin | let + esas fiil |
Es | İstemek, arzulamak | Es + esas fiil |
Moj | Teklif etme | Moj + esas fiil |
Al Bakiyye Ek | Türkçe | Yapı |
tu yap | yapmak | tu + fiil kök |
zu yap | yapmak | zu + fiil kök |
yapen | yapmak | fiil kök+en |
Fiilin dönüşlülüğü kök sonuna “aw” eki getirilerek sağlanır; “yunaw, bexaw, giyaw…
Dönüşlü ile pasif arasındaki fark, dönüşlüde zamirin bizzat işlenmesi ve kendiliğinden olması söz konusudur. Pasifte ise bir başkası tarafından işlenme durumu vardır.
Dönüşlü: (Yıkanmak) - zu Yunaw (Kendi kendine yıkanmak)
Pasif: (Yıkanılmak) - zu zeşyun (Kendisini bir başkasının yıkaması)
Türkçe Dönüşlü | Dönüşlü | Pasiv | Türkçe Pasif |
İyileşmek | Eyew | Zeşey | İyileşilmek |
Süslenmek | Bezew | Zeşbeze | Süslenilmek |
Sevinmek | Sevew | Zeşsev | Sevilmek |
Türkçe | Al Bakiyye |
Bu yüzden, bu sebeple, bu nedenle | Deshalbe |
Dolayı, yüzünden, ötürü, -den dolayı | Darum, masura, mert |
Bir neden, gerekçe belirten cümle ve yapılarda kullanılır. “Deshalbe, darum, masura, mert” sözcükleri ile gerçekleştirilmektedir.
Türkçe Cümle: Param yok. Bu yüzden, bu sebeple, bundan dolayı, bundan ötürü, dolayısıyla, ev satın alamam.
Al Bakiyye Cümle:
Deshalb / deshalbe: (deshalbe+ sonuç cümlesi)
- Min nar sahaba lâ Paray, deshalb kan min nar kiřînala ya Barq.
Darum: (Darum + gerekçe cümlesi)
- Darum nar min sahaba lâ Paray, kan min nar kiřînala ya Barq.
Masura (Masura+Fiil/İsim + esas sonuç cümlesi) – Genelde önce gerekçe belirtilip, sonra nedensel cümle işlenir. Cümle değil, isim veya tek bir fiil şeklinde olan formlarda kullanılır.
- Min kan nar kiřînala ya Barq masura lâ Biparay. (Parasızlıktan dolayı ev satın alamıyorum.)
Mert (Mert + fiil/isim / cümle + esas cümle) – Direk isim veya tekli fiille de kullanılabilir, nedensel cümle ile de kullanılabilir.
- Mert nar min sahaba lâ Paray, kan min nar kiřînala ya Barq.
Türkçe | Al Bakiyye |
açıkçası | Şerxayan |
ama | Ajer |
ancak | jedox |
bile | tum |
çünkü | Jor, Çün |
dahi | Tağu |
de | tum |
de.....de | tum...tum |
Demek ki | Telamkio |
fakat | fakalte |
gene, yine | gêne |
gerek...gerek(se) | hem...hem tum |
ha........ha | ha...ha |
hâlbuki | hâlbukio |
hatta | tayhê |
hele | hele |
hem | hem |
hem de | hem tum |
hem.....hem (de) | hem...hem tum |
ile | mit, wit, -len, |
ise | Us |
ister.....ister(se) | Es...Es |
kâh..........kâh | kâh..........kâh |
kısacası | kısacanev |
ki | kio |
lâkin | lekin |
madem(ki) | mâdemi |
nasıl ki | Nûsinkio |
ne var ki | Ñû gibs |
ne yazık ki | Ñû dilêşî |
ne......ne (de) | Ñû...ñû tum |
nitekim | bêle |
oysa | oysa |
oysaki | oysakio |
öyle ki | êleki, Nança |
öyleyse | êleysu, Nançasu |
üstelik | hemfi |
ve | or, mi, ci, çi, un |
veya | vam |
veyahut | vamhut |
ya da | yatum |
ya....ya (da) | ya...ya tum |
yahut | yahut |
yalnız | Yalnu, Abaa, Saltız |
yeter ki | Wetay |
yoksa | narsu |
zira | ziren |
kezâ | kezâ |
Yani | deko |
Hiç | jo |
-nın yanı sıra, -nınla beraber | Mit + in (Mit ya Barkın) |
-dığı sürece | Sureb … (Sureb ya Yol) |
gibi | dek |
-e rağmen | Obwohl … (Obwohl ya Min) |
-nın neticesinde | Baçfi … (Baçfi ya Barq) |
sonuç olarak | Aksbaç, Em, |
-nın aksine | Aks Řiy… (Aks Řiybarq) |
-mek için | Za (Za billam) |
-er … mez | … ña … (Çukñaçuk, Yazñayaz) |
-dığı gibi | Keymen (Keymen wurde min görerti) |
-miş gibi | ...dek (Fıssıgagdek) Fıstıkmış gibi |
-nın itibariyle | ...dinbeřiy (Barqdinbeřiy) Evden itibaren |
-nın hakkında | ...wû (Barqwû) |
-e gelince | Wen / Alu (Wen war liba) Alu wurde min liberti) |
Zaman Adı | Y. Fiil | Ek | Yapı | Örnek | Türkçe |
Geniş Zaman | war, ist | a | Özne + Y. Fiil + Fiil+e | Min war gela (war gelamin) | Gelirim |
Şimdiki Zaman | war | riy | Özne + Y. Fiil + Fiil+riy | Min war gelriy (war gelriymin) | Geliyorum |
Gelecek Zaman | werde, ist | taç | Özne + Y. Fiil + taç | Min werde geltaç (war geltaçmin) | Geleceğim |
Dili Geçmiş Zaman | wurde | erti | Özne + Y. Fiil+Fiil+erti | Min wurde gelerti (wurde gelertimin) | Geldim |
Mişli Geçmiş Zaman | worde | miş | Özne + Y. Fiil+ Fiil+ miş | Min worde gelmiş (Worde gelmişmin) | Gelmişim |
İstek Kipi | war | ay | Özne + fiil + ay | Min war gelay | Geleyim |
Edilgen Pasif Kipi | war | zeş | Özne + Y. Fiil + zeş+fiil | Min war zeşgelerti. | Gelindim |
Şart-Koşul Kipi | - | us | Özne + fiil+us | Min gelus | Gelirsem |
Tezlik Kipi | - | ver | Özne + fiil+ver | Min geliver | Geliver |
Emir Kipi | Fiil kök | Gel! | Gel | ||
Ezelden-Ebed Kipi | war | ing | Özne + Y. Fiil + Kök Fiil + ing | Min war geling | Gelmekteyim, her daim gelirim |
Olumsuz fiil yapılarında kök fiil önüne “Ñâ” getirilir; “Ñâgel”.
Örnek Cümle: Dün İstanbul’dan amcam geldi. Şuan onu bekliyorum. Onun arabası var. Onunla Sinemaya gideceğiz.
Al Bakiyye: Tün minin Emmi wurde gelerti İstanbul’fin. İmdi war min konda olıy. Ol sahap ber Arayba. Miz werden gettaç zu lâ Kalrayluk.
“Man’lı Pasif - Zeş’li Pasif” olmak üzere 2 farklı yapı mevcuttur.
EK ve Kural | Örnek | Türkçe | Özellik |
O | Yapo | Yapılır | Esas fiil + o (Bir nesne kendiliğinden dönüşür.) |
Tum | Yaptum | Yaptırılır | Esas fiil+tom (Bir nesne biri tarafından başkasına yaptırılır.) |
Ge … tet | Geyaptet | Yaptırttırılır. | Ge+Esas fiil+tet (Bir nesne biri tarafından başka birisine yaptırtılır.) |
Örnek: Bu kitap bize başkası tarafından yazdırtılır.
Al Bakiyye: Man war geyaztet mize bu lâ Betik.
BAY FORMU: Pasif cümlelerde yapan kişiyi belirtmek için kullanılır.
TR: Kitap benim tarafımdan yazılıyor.
BK: Lâ Betik war man yazo bay min.
Fiil kökü yalın kullanılır ve sonuna (!) ünlem işareti konulur.
Olumlu Emir | Olumsuz Emir | Dileksi Emir | Edilgen Emir | |
Al Bakiyye: | Kond! | Ñâkond! | Konday! | Zeşkond! |
Türkçe: | Evde kal | Evde kalma | Evde kalasın | Evde kalınsın |
Bir şeyin var olma durumunu ifade eder. “Gibs” sözcüğü ile karşılanır. Genelde cümle başında kullanılması önerilir.
Türkçe : Evde bir çocuk var.
English : There is a child at home.
Deutsch : Es gibt ein Kind zu Hause.
Al Bakiyye : ГБ≾ ᒍӬ Бર ḶᒍΛ Ƒ..↾ ᒍӬ Ḷર⊲
Al Bakiyye : Gibs lâ ber Bala efiy lâ Barq.
Modal fiil olarak “sahap” ve fiil olarak “menç” sözcükleri ile kullanılır. Yardımcı fiil kullanılmadan normal zaman yapılarına göre çekimlenirler.
*Not: Geniş zamanda “a” eki bazen kullanılmaya bilir; (Min sahap ber Arayba / Min sahapa ber Arayba.)
Türkçe : Benim bir arabam var, ben bir arabaya sahibim.
Al Bakiyye : Min sahap ber Arayba.
Türkçe: Benim bir arabam var. Çok param vardı. Şimdi hiç param yok. 3 gün sonra bir evim olacak.
Al Bakiyye: Min sahap ber Arayba. Min sahaperti lâ Paray. İmdi sahapa min jo Paray. Min werde mençtaç ber Barq-iteze sonru uc günfik.
Yazım ve yapı olarak olumlu ama anlamca olumsuz cümle yapılarıdır. “Hiç” manasına gelir. Olumlu cümle kuralı ile yazılıp, cümlenin istenilen yerinde kullanılabilir.
Türkçe: Ben İstanbul’a hiç gitmedim.
Al Bakiyye: Min wurde gedeerti zu ya İstanbul jo. / Jo wurde min gedeerti ya İstanbula.
Türkçe | Al Bakiyye |
Belki | Bolayki |
İnanıyorum, inancıma göre | Glavmin, Min war glava, Agar İnançřiymen |
Bana göre, bence | Agar min, Abşay min, Minja, Min war aylaba, Ukumřiymen, Cümanřiymen |
-ile, ilgili, alakalı, ait, bir şeye dair vb. manalar ve özellikler teşkil ettiren ifade ekidir. İsimlerin sonuna bitişik olarak eklenir. Eklendiğinde ise ilgili isme ait, dair, ilgili vb. anlamları betimler.
Al Bakiyye | Türkçe |
Özwû | Hakkımda |
Özwû | Benle ilgili |
Menwû | Bana dair |
Haqwû | Hakkımda |
Sinwû | Senin Hakkında |
Bir şeye ihtiyaç duyma durumunu ifade eder.
Hoşlanmak ve nefret etmek yapılarında sonraki sözcük fiil olursa fiil isim formu ile kullanılır. Bu yapılardan sonra fiil eylemsel haliyle kullanılmaz. Zaman yapısına göre çekimlenir. Sonrasındaki isim ismin hallerine göre çekimlenir ve “fin” alır.
Hoş + isim+fin.
Senden hoşlanıyorum: Min war hoşa sinfin.
Bu evden nefret ediyorum: Min war Xınca bu lâ Barqfin.
Okula gitmekten nefret ediyorum: Min Xınca gedelamfin tu ya Okul.
Alû, Al Bakiyye sözlüğüne henüz eklenmemiş, karşılığı olmayan veya var olmasına rağmen mana ve yapı olarak diğer dillerdeki halinin korunması istenilen sözcüklerin kullanılması için kullanılan yapıdır.
Alıntı, dışarıdan-ithal, vurgulamalı sözcük gibi anlamlara gelmektedir. İngilizce, Türkçe veya Almanca gibi diğer dillerde var olan sözcüklerin özgünce Al Bakiyye diline uyarlanması ve kullanılması "Alû" yapısı sayesinde mümkündür. Standart yapı olarak 6 dilde sözcüğün Al Bakiyye form ve yapılarına uyarlanabilmesi kabul görmüştür. İlgili sözcüğün başına "Alû" getirilerek işlem sağlanır. Bu işlem için diğer dillerden sözcükleri doğrudan eklenmesi önerilmez. Çünkü bu sözcüklerin mana ve yapısı farklılık gösterebilir, Al Bakiyye diğer sözcüklerle çakışma söz konusu olabilir. Bu yüzden "Alû" yapısıyla kullanılması çok daha faydalı olacaktır. Ayrıca hangi dilden sözcük olduğu da vurgulanabilir.. Bunun için "Alû" sözcüğünden önce dil kodu eklenmesi yeterlidir. Örneğin: en-Alûmail (Mail - from English). Standart olarak 6 dilin kodu ve kullanımı kabul görmüştür;
İngilizce: en, Esperanto: eo,
Almanca: de, Arapça: ar,
Türkçe: tr, Farsça: fa.
Bunların dışındakiler de uluslararası dil kodlarına göre kullanılabilir.
Alû Formu: dil kodu-Alû+diğer dilden sözcük. (en-Alûmail, en-Alûcheckin, de-Alûbahnhoff, tr-Alûgümüş, ar-Alûdunya…
Alû yapısıyla işlenen diğer dillerdeki sözcükler bir nevi Al Bakiyye diline uyarlanmış olur. Bu yüzden artık çekim, form ve kullanımı Al Bakiyye dil kurallarına göre yapılabilir.
Keşke yapısı istek-dilek zaman yapısıyla yapılır. Esas fiil sonuna “ay” eki getirilir.” Keşke manasına gelen “kiay” sözcüğü kullanılmasa da mana değişmez. Vurguyu artırmak için cümle sonunda veya başında kullanılabilir.
TR: Keşke Almanca öğrensem.
BK: Kiay war min matunay ya Lisan-icermen.
Normal fiil yapısı gibi kullanılır. “İlig” fiili ile yapılır ve ezelden ebed zaman kipi ili genelde kullanılır. “ilig + zu + isim” formu ile işlenir.
TR: Sinemaya ilgi duyuyorum.
BK: Min war iliging zu Kalrayyut.
Tüm soru cümlelerinde tek bir soru eki kullanılır; mu? Sesletime göre “mu” veya “mü” şekillerini alabilir. “Mu” cümlenin en başında veya en sonunda kullanılabilir. Yardımcı fiil olan durumlarda kullanılmaya da bilir. Kullanılmadığında yardımcı fiil cümle başında olmalıdır. Genel kabul form ise “mu” ekinin her zaman cümlenin en başında kullanılmasıdır.
Başta : Mu ist lâ Barq? (Bu ev mi?)
Sonda : Ist lâ Barq mu? (Bu ev mi?)
Mu olmadan: Ist lâ Barq? (Bu ev mi?)
Vurgu, tonlama vb. göre başa veya sona eklenebilir.
Yardımcı fiil ile yer değiştirerek de kullanılabilir;
Ist mu lâ Barq?
Ist lâ Barq?
Farklı olumsuz yapı eki mevcuttur. Önden, sondan eklemeli yapısı bulunur.
Baştan ve sondan eklemeli yapı mevcuttur:
Olumsuzluk: İstenmeme | Ñâ | Ñâmutetmen, Ñâmenler, Ñâhoş, Ñâsev, Ñâçuk! | İstenmeyen öğretmen, İstenmeyen insanlar, hoşlanılmayan, sevilmeyen, Çıkma! |
Olumsuzluk: Eksiklik | jıg | Mutetmenjıg, Araybajıg, Kutjıg | Öğretmensiz, Arabasız, Mutsuz |
Olumsuz: Ters Eylem | bi | Bimutet, Biuğma, Bihoş | Öğretmesiz, olumsuz, nahoş |
Olumsuz: Eylemsel olumsuzluk | ñuz | Mutetñuz, Gelñuz, | Öğretmez, Gelmez |
Olumsuz: Karşıt-Zıt | anti- | Antimutetmen, Antiislam | Öğretmen karşıtı, İslam karşıtı |
Dışında Olma | gayřiy | Gayřiymutetmen, Gayřiyhegget, Gayřiyislamdekmen | Öğretmen dışında, Gerçek dışı |
Yanlış-Hata | yan | Yanmutet, Yanunert | Hatalı öğretmek, Yanlış anlamak |
Hariç Olma | Haric | Haric ya Barq, Haric lâ JBV | Evin haricinde, KDV hariç |
Harici Olma | haricen | Haricenmutetmen, Haricenbetik | Öğretmen harici, Kitap harici |
Dışı Olma | İm | İmtormu, İmtöre | Hayat dışı, Yasa dışı |
Üvey-El Gariplik | laç | Analaç, Atalaç, Ağalaç, Balalaç, Ullaç | Üveyanne, üveybaba, üveyabi, üveyçocuk, üvey evlat |
Hiçlik | jo | Gibs jo lâ Barq burayfi. | Bu rada hiç ev yok. |
Otobüs, minibüs, tren, gemi, uçak vb. vasıta eyleminde araç niteliği bulunan gereçler için “-vaslam” eki kullanılır.
Karayolu Taşımacılığı: Yol
Karayolu - Demiryolu: Rayol
İki Tekerli Araçlar: Tek
Raylı Sistem Demiryolu Taşımacılığı: Ray
Yalnızca raylı sistem (Tren): Ray
Üstten giden raylı hat (Tramvay): Uray
Yeraltından giden raylı hat (Metro): Aray
Denizyolu Taşımacılığı: Den
Denizaltı Taşımacılığı: Aden
Havayolu Taşımacılığı: Uç
Uçak: Uçvaslam
Sözcükler:
Tren: (Rayvaslamlam)
Otobüs: (Yolvaslam)
Metro: (Arayvaslam)
Gemi: (Denvaslam)
Tramvay: (Urayvaslam)
Al Bakiyyede cümle kurulum ve dizilimi özgürcedir. Vurgulanmak istenilen sözcük ve cümleye öncelik verilebilir.
Al Bakiyyede 2 çeşit cümle zamanlaması vardır; belirli ve belirsiz zamirli.
Özgürce birden fazla yöntem olduğu için bir cümle birden fazla mantık ve şekilde kurulabilir.
Cümle Türü | Belirli Zamir | Belirsiz Zamir | Türkçe |
Olumsuz İsim Cümlesi | Bu değel ber Betik. | Bu Ñâbetikdir. | Bu bir kitap değildir. |
Olumsuz Fiil Cümlesi | Min nar yazerti ber Betik. | Ber Betik ñâyazertimin. | Ben bir kitap yazmadım. |
Olumlu İsim Cümlesi | Bu ist ber Betik. | Bu Betikdir. | Bu bir kitaptır. |
Olumlu Fiil Cümlesi | Min yazerti ber Betik. | Ber Betik yazertimin. | Ben bir kitap yazdım. |
Soru Cümlesi | Mu sahap ol ber Barq? | Mu gibs ber Barq orayfi? | Orada bir ev var mı? |
Cümle Türü | Belirli Zamir | Belirsiz Zamir | Türkçe |
İsim Cümlesi (ist) | Min ist ya Hûryazar. | Ya Hûryazarmin. | Ben bağımsız yazarım. |
İsim Cümlesi (dır) | Min ya Hûryazardır. | Ya Hûryazarmindir | Ben bağımsız yazarım. |
Cümle Türü | Belirli Zamir | Belirsiz Zamir | Türkçe |
Fiil Cümlesi | Min war yaza aks ya Hûryazar. | war yazamin aks ya Hûryazar. | Bağımsız yazar olarak yazarım. |
Temel Cümle | Min werde geltaç zu lâ Okul sinlen erteki. | Erteki werde geltaçmin zu lâ Okul mit sin. | Yarın seninle okula geleceğim. |
Cümle Türü | Belirli Zamir | Belirsiz Zamir | Türkçe |
Yan Cümle | Sin war sevay dostiy, war sin yardema. | War sevay ya dost, war sin yardema. | Arkadaşını seversen, ona yardımcı olursun. |
Yan Cümle | Alu war min geda zu ya Okul, wurde min bolerti ber Parayğa. | Min wurde bolerti ber lâ Parayğa, alu zu ya Okul gedertimin. | Okula giderken cüzdan buldum. |
Bütünsel Yan Cümle | Min wurde görerti ki, wurde gelerti sin zu ya Barq. | Wurde görertimin ki, zu ya Barq wurde gelerti sin. | Eve geldiğini gördüm. |
TR: Öğretmenim olan Martin’in bir arabası var.
HR: Minin Edige olwan Martin sahap ber Arayba.
Etkin Cümle: Bu lâ Arayba ist gızıl. Min wurde görerti el Arayba-igızıl (Bu araba kırmızıdır. Kırmızı arabayı gördüm.)
Relatif Cümle: Min wurde görerti gızıl olwan el Arayba. (Kırmızı olan arabayı gördüm.)
Cümle Türü | Belirli Zamir | Belirsiz Zamir | Türkçe |
Devrik Cümle | Erteki werden miz gettaç zu ya Okul sinlen. | Erteki werden gittaçmiz Okula mit sin. | Yarın gideceğiz okula seninle. |
Cümle Türü | Belirli Zamir | Belirsiz Zamir | Türkçe |
Bağlı-Şart Cümlesi | Ef min sahapusa ol Paray bergün, werde min gedetaç zu Ötüken. | Ef sahapusamin ol Paray bergün, werde gdetaçmin tu Ötüken. | Birgün param olursa Ötüken’e gideceğim. |
İkili fiil, bir eylemden sonra farklı eylem gelme durumunu ifade eder. Rica etmek, sevmek, çalışmak, denemek, ummak, ümit etmek vb. fiiller için geçerlidir. Sonrasında fiil aynı cümle içinde ise İSİM haliyle veya yalın-mastar haliyle kullanılır, cümle olarak farklı yapıda ise “kio" bağlacı ile ayrılıp, normal çekimli olarak kullanılır.
Örnekler
Gelmeyi ümit ediyorum. | Min war uma lâ gellam. |
Senden bana Al Bakiyye öğretmeni rica ediyorum. | Min war kilema sinfin kio, mutet mine ya Al Bakiyye. |
Yürümeyi seviyorum (2. Fiilin isim hali kullanımı) | Min war seva lâ Çirlam. |
Para bulmaya çalışıyorum. (2. Fiilin mastar halli kullanımı) | Min war eşlema lâ Paraybol |
Selamlaşma (Muesselam)
Türkçe | Al Bakiyye |
Merhaba, Selam | Hû |
Günaydın | Günnuray |
Tünaydın | Tünnuray |
Hayırlı Günler | Hayrungünay |
İyi Akşamlar | Okşayay |
İyi Geceler | Yatkuay |
Selamun Aleyküm | Selamaleykum |
Kolay Gelsin | Ebbolay |
Hâl Hatır Sorma ve Veda
Türkçe | Al Bakiyye |
Nasılsın? | Sin Kandıy, Nûçik Sin? |
İyiyim, teşekkürler | Eymin, Bayar |
Fena değil | Ñâaman |
Hoşçakal | Esenkal |
Sonra görüşürüz. | Sonrumagör |
Kendine iyi bak | Eyayözi |
Hoşçakal | Esenkal |
Güle güle | Gülegül |
Allahaısmarladık! | Haymayhay |
Hoş geldiniz | Esen Gelertisiz |
Türkçe | Al Bakiyye |
Ata | Ata |
Dede / Büyük Baba | Uluata |
Nine / Büyükanne | Uluana |
Babaanne | Anařiyata |
Anneanne | Anařiyana |
Baba | Baba, Ata |
Anne | Ana, Añû |
Üvey Anne | Analaç |
Üvey Baba | Atalaç |
Kayınvalide (Kaynana) | Anařiyeş |
Kayınpeder (Kaynata) | Atařiyeş |
Ebeveyn (Anne-Baba) | Anatay |
Erkek Kardeş (Kardeş) | Ertoldaş |
Kız Kardeş (Bacı) | Riytoldaş |
Hala, Yenge | Bibi |
Teyze | Eze |
Amca | Emi, Emmi |
Erkek Yeğen / Kız Yeğen | Ulřiytoldaş / Ulřiytoldaşça |
Kuzen | Tuma, Tumaça |
Koca (Eş Erkek) | Er, Eş, Biy |
Hanım (Eş Karı) | Eş, Biyçe |
Evli Çift (Karı-Koca) | Barqdaş |
Kız Evlat | Oğulça |
Erkek Evlat (Oğul) | Oğul |
Erkek Torun | Oğulzade |
Kız Torun | Ulçazate |
Çocuk | Bala, Çağa |
Çocuklar | Çağalar |
Bebek | Çağa, Mevlut |
Gelin | Eşřiybiyçe |
Damat | Eşriybiy |
Akraba | Nezhatdaş |
Baldız, Görümce, Elti | Êltê |
Al Bakiyye, temel alt yapısını Türkçe ve Al Bakiyye dilinden aldığı için sözcük diziliminde kapsamlı bir özgürlük sunar. Kelimelerin yerlerini değiştirmek anlam kaybına neden olmaz. Yazar ve anlatıcının istediği biçimde sözcük dizilimine imkân verilir. Vurgu ve tonlamaya göre ayarlama yapılabilir.
Temel bazı kurallara uyulduğu sürece sözcük dizilimi özgürce yapılabilir;
Örnekler
Türkçe: Seni bugün biriyle görüştüreceğim.
1. Min werde gemugörtettaç bermenlen bugün.
2. Werde gemugörtettaçmin siniy bermenlen bugün.
3. Bugün werde min gemugörtettaç siniy mit ber kon.
4. Wit ber Men werde min gemugörtettaç ya sin bugün.
Al Bakiyye temel bir kök sözcüğü kolayca türetebileceğiniz bir dildir. Temel ekler kullanılarak birden fazla sözcük oluşturulabilir, türetme yapılabilir. Baştan, sondan ve ortadan eklenebilmektedir. Ayrıca edat, ek isim, fiil kökleri ile de yeni sözcük türetilebilmektedir. Herkes kendi özgün sözcüklerini türetebilir.
Özel hazırlanan “Türetek” Form Listesinde yer alan formüllerle herkes özgün sözcükler türetebilir.
(Al Bakiyye): Miz mus matut ya Al Bakiyye junhûriyat.
[Al Bakiyye Yazım: Mᓬ MᎧ≾ M@Ꭷᛠ ৬ ᒍ Ḷ⟓৬ Ĵ❞Ꮦཞ৬@ ]
TR: Özgürlük için Al Bakiyye öğrenmeliyiz.
EN: For freedom, we must learn Al Bakiyye.
DE: Für die Freiheit müssen wir Al Bakiyye lernen.
ESP: Ni devas lerni Al Bakiyye por libereco.
Al Bakiyye: Hû, min başlaerti junmatunlam tezeltil. Al Bakiyye olwan tiliy war min tatsuğa zu jarkal
TR: Merhaba, ben yeni bir dil öğrenmeye başladım. Adı Al Bakiyye olan dili herkese tavsiye ederim.
EN: Hello, I started to learn a new language. I recommend the language named Al Bakiyye to everyone.
DE: Hallo, I habe eine neue Sprache gestartet zu lernen. Ich empfehle die Sprache Al Bakiyye jedem.
ESP: Saluton, mi eklernis novan lingvon. Mi rekomendas la lingvon nomatan Al Bakiyye al ĉiuj.
Al Bakiyye: Min wurde severti siniy ilk lâ Görkufi.
TR: Ben seni ilk görüşte sevdim.
EN: I loved you at first sight.
DE: Ich habe dich auf den ersten Blick geliebt.
ESP: Mi amis vin unuavide.
TR: Param yeterse kitap alacağım.
BK: Ef minin Paray wetsua werde min kiřînaltaç lâ Betik.
TR: Uyanamadığı için derse geç kaldı.
BK: Mert kan ol nar ayılerti, wurde ol waperti zu lâ Okut.
TR: Dostluk, birlikte başlayıp birlikte bitirmektir.
BK: El Dostunç ist Cofanglam or Cobeterlam.
TR: Gökyüzü bugün daha mavi görünüyor. En sevdiğim renk mavidir.
BK: Gökyut war zeşgöra gökrak bugün. Ya Tüş olwan min war seva en ist gök.
TR: İstanbul, Türkiye’nin en kalabalık şehridir.
BK: İstanbul ist ya İl-ienkupti ya Řiytürkiyye.
TR: Bu kitap beni çok etkiledi.
BK: Bu ya Betik war raydaking miniy çox.
TR: Pamuk gibi ellerin var.
BK: Sin sahapa ay Rukeyn Çomravilldek.
TR: Mektubunda üç ay sonra döneceğini yazmış.
BK: Ol worde yazmiş ol Zarf-idamlafi kio werde regeltaç sonru uc Ay.
Ana cümlenin yorumlanmasını, ek görüş belirtilmesini sağlayan anlatım türüdür. Tanıtım ve ek görüş belirtme amacıyladır. Kanıt ve ispat zorunluluğu yoktur.
“kio, aşaran, bêle, hemfi” bağlaçları ile yapılır. … ana cümle, kio + tevil cümlesi.
Örnek-Emsal:
TR: Yine masa üzerindeydi mektuplar, üstelik aylarca okumadığı mektuplardı bunlar.
BK: Gêne el Zarf-idamlaat ist un lâ Yudruk, kio nar okuerti ayenja olwan el Zarf-idamlaat.
Kök sözcükler ve Türetek formları kullanılarak yeni-özgün sözcük üretme-türetme yöntemidir. Türetme ekleri, yapı ve relatifler, tamlamalar ve sesler kullanılarak sözlükte var olmayan farklı nitel sözcük türetilebilir.
Örnek-Emsal:
Sözlükte mevcut olan sözcükler: Yeşelînemiş (Manav), Kirineşhane (Market), kâr (İşlev yapımcı eki)
Türetilen Sözcük: Yeşelînemişkirineşhanekâr (Sebze-Meyve satış market sorumlusu.)
“Şerxayan, ayan, şerh’, kezâ” bağlaçları kullanılarak ana cümleden sonra açıklama belirtme durumudur. Ana cümleden sonra açıklamalık bağlacı kullanılıp 2 nokta konulduktan sonra açıklama cümlesi işlenir.
TR: Mavi elbise giyinmiş bir bebekti. Açıkça erkek çocuğu olduğu anlaşılıyordu.
BK: Ol ist ber Bala kio wurde geyerti ay Kökgeyu ayan: ol ist lâ Oğul.
“Kezâ” bağlacı kullanılarak bir konu anlatımında aniden farklı bir konuya tek cümlede geçme ve değinme durumudur. “Kezâ” bağlacından önce noktalı virgül (;) kullanılıp, sonrasında doğrudan devriye cümlesi tek nokta dahili-tek cümle formunda kullanılır. … ana cümle; kezâ … (Gezung Sözbet)
TR: Bu sabah yine onu rüyamda gördüm; hani her sabah görmek ister ama göremem, görünce konuşamam ve deli-divaneye dönerim de “ah” çeker yanarım ya, işte onu gördüm yine.
BK: Bu ayılgâh genê wurde min yulerti lâ ol minin ya Mavfi; kezâ es min göra olıy er ayılgâh ajer nar ken göra, sureb göramin ken nar min aytata or war min joawa tum “aah” têmin mi war min çoğing. Min wurde yulerti genê olıy.
Duygu ve düşüncelerin şiirsel ve ezgisel anlatım durumudur. Ses, kaide, ritim, kafiye vb. uyarmalar yapılarak cümle anlatımı sağlanır. Ayrıca bazı tonlama işaretleri de bulunur.
! = Hitabet ve emir
? = Okur ve dinleyiciye soru sorma, düşündürme
* = Açıklama cümlesi, ek bilgilendirme
,, = İkileme, sözcük veya cümlenin iki kez tekrarlanması
^^ = Uzatım
Usûlîhat anlatımlarında bol miktarda emoji, logo, ifade, işaret, ikon vb. görsel materyal kullanılabilir. Farklı alfabe ve yazım sistemlerinden süsleme, hat sanatı ve kaligrafi betimlemeleri yapılabilir.
Yazı Sistemi | Cümle |
Al Bakiyye Latin | Matut ya Al Bakiyye junhûranç! Al Bakiyye ist za Jarka. |
Arap - العربية | ماتوت يا حورايچا جونهورايچا! حورايچا يست زا جارقا. |
Kiril - Русский | Матут ыа хураыца юнхуранц! Хураыца ист за Ярка. |
Yunan - Ελληνικά | Ματυτ υα υραυκα ηυνυρανς! Υραυκα ιστ ζα Ηαρκα. |
Göktürk | |
Sanskrit/Hint | |
Ermeni - հայերեն | Մատւտ յա Հւրայծա ձւնհւրայծա։ Հւրայծա իստ զա ձարկա։ |
Latin Genel | Matut ya Al Bakiyye junhuranch! Al Bakiyye ist za Jarqa |
Berber - ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ | Mⴰⵜⵓⵜ ⵢⴰ ⵀⵓⵔⴰⵢⵛⴰ ⵊⵓⵏⵀⵓⵔⴰⵏⵛ! ⵃⵓⵔⴰⵢⵛⴰ ⵉⵙⵜ ⵣⴰ ⵊⴰⵔⴽⴰ. |
İbrani - עברית | מאתות יא הוראישא עונהוראנש! חוראישא יסת זא עארכא. |
Osmanlı - عثمانليجه | موتات يا هورايجا ژونهورانچ! حورايجا يست زا ژارقا. |
Al Bakiyye | M@Ꭷᛠ ৬ ᒍ Ḷ⟓৬ Ĵ❞Ꮦમλ! ᏖમC ჰŧ ᓬΛ Jર⊲. |
Al Bakiyye yazım kuralları oldukça basittir. Yazım sistemi ve alfabe kullanımı özgürce olduğu için yazımı yapılan alfabe sisteminin kuralları geçerlidir. Standart olarak kabul edilen alfabelerde ise önem arz eden bazı yazım kuralları aşağıda belirtilmiştir;
Yazım sistemine uygun noktalama işaretleri kullanılır. Standart uygulamada aşağıda belirtilen noktalama işaretleri yaygın olarak kullanılır.
Nokta (.) | Uzun Çizgi (_) |
Virgül (,) | Artı (+) |
Noktalı Virgül (;) | Veya - Ya da (/) |
İki Nokta (:) | Duraksama (°) |
Üç Nokta (...) | Red (✕) Onay (✓) |
Soru İşareti (?) | Tırnak İşareti(“ ”) |
Ünlem İşareti (!) | Parantez (Ayraç (( )) |
Kesme İşareti (‘) | Kısa Çizgi ( - ) |
Türkçe | Al Bakiyye |
Merhaba | Hû, BK (Bikey) |
Günaydın | Günnuray |
İyi Günler | Eygünen |
Benim adım ... | Minin ad ist... |
Ev | Barq |
Araba | Arayba |
Tren | Rayvaslam |
Zaman | An |
Tanıştığıma memnun oldum. | junmutan wurde şadertimin. / Min wurde şaderti junmutan. |
Sinema | Kalrayluk |
Sinemaya gidelim mi? | Werde getay miz zu lâ Kalrayluk? |
Acele işe şeytan karışır. | Lâ çuluk eşe war Elbiz karaşing. |
TÜRKÇE | Al Bakiyye |
Sabah 7’de kalkarım. | Ayılgâh war min ayıla 7.00’fi. |
7:30’da kahvaltı yaparım. | 7.30’fi war min ayıljakyapa. |
7:45’de okula tramvay ile giderim. | 7.45’fi war min gede mit lâ Urayvaslam. |
8’de ders başlar. | 8’fi war fanga lâ Ders. |
12’de öğlen yemeği yerim. | 12’fi war min yea êvlen. |
15:00’da eve geri dönerim. | 15.00’fi war min regete zu lâ Barq. |
Okuldan sonra kahve içer, müzik dinlerim. | Sonru Okulfin war min iça lâ konur, tına lâ Çalav. |
Ödevlerimi yaparım. | Min war maxa minin Mutauhden |
17:00’da yürüyüş yaparım. | 17.00’fi war min Çirmaxa |
18:00’da duş alırım. | 18.00’fi war min yunakkula/yuma. |
19:00 ibadet ederim. | 19.00’fi war min ibada. |
19:30’da akşam yemeği yerim. | 19.30’fi war min yea lâ Okşayaş. |
Tv seyreder veya bilgisayarda film seyrederim. | Min war seyreta lâ Seyretgeç vam lâ Kalray Bilkusaygaçfin. |
Her hafta sonu yüzmeye giderim. | Er wik sonru war min gede junnag. |
Hava güneşli olduğunda yürüyüş yaparım. | Wen ya Kalığ ist ey, war min Çirkumaxa. |
Hava soğuk olduğunda evde arkadaşlarımla sohbet ederim. | Wen ya Kalığ ist Buzzî, war min aytata mit minin Dost. |
Hafta sonu balık tutmaktan hoşlanırım. | Wiksonru war min hoşa lâ Çabakgırkeype. |
Akşam 21:30’da yatağa giderim (uyurum – yatarım.) | Okşay 21.30’fi war min yata. |
Al Bakiyye, olabildiğine özgür bir yazım ve anlatım sağlamak için oluşturuldu. Bu kapsamda bir birçok eş anlamlı sözcük türetmeye çalışıldı. Kurallar sıkı ve sert olmayıp, yazar ve anlatıcının inisiyatifine bırakıldı. Alfabe kullanımı, anlatım tarzı ve cümle dizilimi özgürcedir.
Al Bakiyye, “Klasik Al Bakiyye”, “Al Bakiyyetüneşvek” ve “Al Bakiyyetünhüer (Hûrayca)” şive ve lehçelerinin tümünün bütünü ve standardıdır. Kendisine ait “Ulu Sözlük” olarak adlandırılan bir sözlüğü mevcuttur. 6000’den fazla kök sözcük ve fiil kökü bulunmaktadır. Yeni sözcük oluşturma tablosu hazırlanmıştır. Bu tablo sayesinde birçok yeni sözcük türetilebilir ve bu sayede milyonlarca sözcük elde edilebilir.
Al Bakiyye, diğer birçok dil gibi kapsamlı sözcük dağarcığına sahiptir. Diğer dillerden de etkileşimini sürdürür. Ancak özgürlük için her sözcüğün birçok anlamı ve eş anlamlısı türetilmiş, ulu sözlüğe eklenmiştir. Fakat Al Bakiyye’yi diğerlerinden ayıran en önemli özelliği sözcüklerin de yazar ve anlatıcı tarafından seçilebilmesi, türetilebilmesidir. Sözlükte var olmayan bir sözcüğü türetip, eklenmesini talep edebilirsiniz. Hatta siz, kendi sözcüklerinizi türetip, oluşturarak kendi sözlüğünüzü oluşturabilirsiniz.
Belli kaideleri bulunan basit bir ek - yapı sistemi oluşturulmuştur. Bu ek ve yapılar sayesinde bir kök sesten onlarca sözcük, fiil vb. türemektedir. Mevcutta var olan tek bir fiil veya isimdir ama bu ek ve yapılar sayesinde birçok sözcük ortaya çıkmaktadır. Geliştiricisi tarafından hazırlanan Ulu Sözlüğe eklenmese de varlığını korur.
For Example: “Bimedtêu” (The worthless promise)
Örnek:
“Asmak” fiilini ele alalım. Aşağıdaki tabloda “Asmak” fiilinden diğer sözcüklerin türetilmesi gösterilmiştir. Tüm türetim evresi, “Türetek” denilen ek, yapı ve sistem sayesinde gerçekleştirilmektedir. Bu yapı ve ekler ile herkes onlarca sözcük, cümle, kavram ve deyiş türetebilir. Genelde ilk ses veya kök farklı uygun diğer dillerden alınabilmektedir. Bu örnekte biz Türk dilinden aldık.
(Sadece basit bir örnektir. Tüm “Türetek” yapı ve formları kullanılmamıştır. Tümüne “Sözcük Türetek” başlığı altından ulaşabilirsiniz.)
Yapı-Durum | Al Bakiyye | Türkçe |
Kök | as | asmak |
Emir | as! | as! |
Yer | Astay | İdam sehpası, Darağacı |
Kişi | Asman | Cellat |
Kişi | Asmend | Adam asabilecek yetenekteki kişi |
Olumsuz | Asñuz | Asmaz |
Zıt-Karşıt | Antias | İdam karşıtı, İdam karşıtlığı |
Zamanlama | Asgâh | Asma zamanı |
Yer-Kab | Asyut | Asılabilecek eşyaların konulduğu yer; dolap, Vestiyer, Askılık |
Sıfat/Kavuşma | Asup | Asılı |
İsim | Asu | Askı, askılık, |
Hatalı Eylem | Yanas | Yanlış, hatalı asmak |
İsim | Asku | Asık (İsim / Sıfat) |
Fiilin İsim Hali | Aslam | Asma (İsim) |
Alet-Çanta | Asğa | Asma çantası, asmalık |
Sebep | Junas | Asmak için |
Dönüşlülük | Asaw | Asılmak |
Edilgen | Zeşas | Astırmak |
Ürün | Asjak | Asacak, Çamaşır, |
Olumsuz Emir | Ñâas | Asma!, asmamak |
Dilek | Asusmin | Ben assam |
Eylem Öncesi | Asñâfik | Asmadan önce |
Olumsuz-Aksi | Biasen | Asmaksızın |
Tekrarlama | Reas | Tekrar asmak |
Canlı-Hayvan | Asgır | Aslan |
Al Bakiyye Dilinin Evresi
Hüsnü Hatt-ı Bakiyye > Klasik Al Bakiyye > Bakiyye’tün Eşvek > Hûrayca > Standart Al Bakiyye + Ebukip
Ebukip (Basit Mod)
Son güncelleme (Nisan 2021)
EbuKip, Al Bakiyye dilinin büyük oranda işitme engelli kişilerce kullanıldığı versiyonudur. Ayrıca konuşma dilinde de basitliğinden ötürü tercih edilebilir. Yalın ve basit yapılı al Bakiyye’i temsil eder.
Form: Özne + Yüklem + Nesne + Cümlenin Diğer Öğeleri
Ekler, çekimler vb. bulunmaz.
Örnek:
Türkçe: Ben, seninle beraber okula geliyorum.
Standart Al Bakiyye: Min war gela tu lâ Okul mit sin.
Ebukipelbakiyye: Mi gel Okul mit si.
Örnek 2:
Türkçe: Yarın annem ve babam uçakla İstanbul’a gelecekler.
Standart Al Bakiyye: Erteki minin Ana or Ata werden geltaç mit lâ Uçvaslam zu ya İstanbul.
Ebukipelbakiyye: Minin Ana or Ata gel mit Uçvaslam İstanbul erteki.
Bir kelime veya ifade seslendirirken karşı tarafa doğru harf yazımı belirtmek için kullanılan harf kodlama sistemidir.
A | Adam | L | Land |
 | Âğûş | M | Mavu |
B | Barq | N | Nazar |
C | Caxku | Ñ | Ñaesk |
Ç | Çağala | O | Odung |
D | Deko | Ö | Önel |
E | Ebe | P | Pagima |
Ê | Êda | R | Radu |
F | Foran | Ř | Řiy |
G | Garay | S | Sıyav |
Ğ | Ğaztay | Ş | Şehvânî |
Ģ | Ģupyut | T | Tamur |
H | Han | U | Udu |
X | Xatu | Ü | Üzüm |
I | Ilgar | Û | Ûlvu |
İ | İlyar | V | Vaslam |
Î | Îmâ | W | Wapku |
J | Jamğa | Y | Yadku |
K | Keju | Z | Zehra |
Q | Qazku |
Yakında: Bazı güncellemeleri geliştirmeye devam ediyoruz;
Al Bakiyye Takvimi ve Burçları, Al Bakiyye Yazılım Dili: ALP, Al Bakiyye Mitolojisi
S O N
Al Bakiyye yapay dilinin tanıtım ve veri barındırılmasında destek sağlayan Rastgelelik Arama Motoru ve Wiki ekibine, Göktürkçe yazımını sağladığımız turkbitig.com sitesi ve yöneticisine teşekkürlerimi sunarım.
Ayrıca bu eseri ele almamda kaynak olarak destek olan diğer uzman dil bilimcilere, akademik çalışma yapan öğretmen ve yazarlarıma teşekkürü bir borç bilirim.
Güncerce ara sıra ele aldığım bu eserimi yazmamda bana her türlü manevi desteği sağlayan biricik eşime minnettarım.
2015 Erzurum Atatürk Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyatı Bölümü mezunudur. 1 yıl Almanya’nın Jena kentinde Friedrich Schiller Üniversitesinde Germanistik & DAF eğitimi aldı. Birkaç Türkçe kitap, makale ve deneme çalışmalarının yanı sıra Almanca ve İngilizce çeviriler yaptı. Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde sahnelenen Türk – Alman eserlerinden ortaya “Arama Tarama Yanılgısı” adlı bir tiyatro eseri çıkardı. (Bu tiyatro çalışmasında en önemli desteği ise Doç. Dr. Fatma ÖZTÜRK DAĞABAKAN, Doç. Dr. Ahmet SARI ve Öğr. Gör. Selim CİNİSLİ sağlamıştır.)
Şu anda da aktif olarak Bizimkose.com, Kaliteliyasa.com, Rastgelelik Wiki, Milliyet Blog gibi platformlarda yazarlık yapmaktadır.
Yazarın Resmi Web Sitesi: https://www.mbt.hementasarim.com
Bazı Kitap Çalışmaları:
Çevirileri: Wolfgan Borchert, Carl von Linde, Franz Kafka-Das Stadtwappen, Überkandidelt, Thomas Bernhard-Boyacı, Rudolf Diesel, Kurt Kusenberg-Verächtlicher blick, Hans Peter Richter-Im Schwimmbad.
[1] Kitap: “Kültür Nedir?” Dil-Kültür İlişkisi ve Etkileşimi Üzerine, Ali GÖÇER, TDK, Sayfa no: 50. Erişim: 26.05.2018 < http://www.tdk.gov.tr/images/14.pdf>
[2] Site: “Lehçe” Edebiyatöğretmeni. Erişim: 26.05.2018 (https://www.edebiyatogretmeni.org/dil-kultur-iliskisi)
[3] !3: “Belirteç”; Tanımlaç, Tanımlayıcı, Artikel, betimleyici.
[4] Görsel: “Otoman Alphabet”, Türk Edebiyatı, Time: 26.10.2020, https://www.turkedebiyati.org/osmanlica_arap_alfabesi.html