๖. วงฺคนฺตปุตฺตอุปเสนเตฺถรคาถา
๗. กาฬิโคธาปุตฺตภทฺทิยเตฺถรคาถา
ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
สีหานํว นทนฺตานํ, ทาฐีนํ คิริคพฺภเร;
สุณาถ ภาวิตตฺตานํ, คาถา อตฺถูปนายิกา [อตฺตูปนายิกา (สี. ก.)]ฯ
ยถานามา ยถาโคตฺตา, ยถาธมฺมวิหาริโน;
ยถาธิมุตฺตา สปฺปญฺญา, วิหริํสุ อตนฺทิตาฯ
ตตฺถ ตตฺถ วิปสฺสิตฺวา, ผุสิตฺวา อจฺจุตํ ปทํ;
กตนฺตํ ปจฺจเวกฺขนฺตา, อิมมตฺถมภาสิสุํฯ
๑.
‘‘ฉนฺนา เม กุฎิกา สุขา นิวาตา, วสฺส เทว ยถาสุขํ;
จิตฺตํ เม สุสมาหิตํ วิมุตฺตํ, อาตาปี วิหรามิ วสฺส เทวา’’ติฯ
อิตฺถํ สุทํ [อิตฺถํ สุมํ (ก. อฎฺฐ.)] อายสฺมา สุภูติเตฺถโร คาถํ อภาสิตฺถาติฯ
๒.
‘‘อุปสโนฺต อุปรโต, มนฺตภาณี อนุทฺธโต;
ธุนาติ ปาปเก ธเมฺม, ทุมปตฺตํว มาลุโต’’ติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มหาโกฎฺฐิโก [มหาโกฎฺฐิโต (สี. สฺยา.)] เถโร คาถํ อภาสิตฺถาติฯ
๓.
‘‘ปญฺญํ อิมํ ปสฺส ตถาคตานํ, อคฺคิ ยถา ปชฺชลิโต นิสีเถ;
อาโลกทา จกฺขุททา ภวนฺติ, เย อาคตานํ วินยนฺติ กงฺข’’นฺติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา กงฺขาเรวโต เถโร คาถํ อภาสิตฺถาติฯ
๔.
‘‘สมฺภิเรว สมาเสถ, ปณฺฑิเตหตฺถทสฺสิภิ;
อตฺถํ มหนฺตํ คมฺภีรํ, ทุทฺทสํ นิปุณํ อณุํ;
ธีรา สมธิคจฺฉนฺติ, อปฺปมตฺตา วิจกฺขณา’’ติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปุโณฺณ มนฺตาณิปุโตฺต [มนฺตานิปุโตฺต (สฺยา. ก.)] เถโร คาถํ อภาสิตฺถาติฯ
๕.
‘‘โย ทุทฺทมิโย ทเมน ทโนฺต, ทโพฺพ สนฺตุสิโต วิติณฺณกโงฺข;
วิชิตาวี อเปตเภรโว หิ, ทโพฺพ โส ปรินิพฺพุโต ฐิตโตฺต’’ติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ทโพฺพ เถโร คาถํ อภาสิตฺถาติฯ
๖.
‘‘โย สีตวนํ อุปคา ภิกฺขุ, เอโก สนฺตุสิโต สมาหิตโตฺต;
วิชิตาวี อเปตโลมหํโส, รกฺขํ กายคตาสติํ ธิติมา’’ติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา สีตวนิโย เถโร คาถํ อภาสิตฺถาติฯ
๗.
‘‘โยปานุที มจฺจุราชสฺส เสนํ, นฬเสตุํว สุทุพฺพลํ มโหโฆ;
วิชิตาวี อเปตเภรโว หิ, ทโนฺต โส ปรินิพฺพุโต ฐิตโตฺต’’ติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ภลฺลิโย เถโร คาถํ อภาสิตฺถาติฯ
๘.
‘‘โย ทุทฺทมิโย ทเมน ทโนฺต, วีโร สนฺตุสิโต วิติณฺณกโงฺข;
วิชิตาวี อเปตโลมหํโส, วีโร โส ปรินิพฺพุโต ฐิตโตฺต’’ติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา วีโร เถโร คาถํ อภาสิตฺถาติฯ
๙.
‘‘สฺวาคตํ น ทุราคตํ [นาปคตํ (สี. สฺยา.)], นยิทํ ทุมนฺติตํ มม;
สํวิภเตฺตสุ ธเมฺมสุ, ยํ เสฎฺฐํ ตทุปาคมิ’’นฺติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปิลินฺทวโจฺฉ [ปิลินฺทิวโจฺฉ (สี.)] เถโร คาถํ อภาสิตฺถาติฯ
๑๐.
‘‘วิหริ อเปกฺขํ อิธ วา หุรํ วา, โย เวทอูอู สมิโต ยตโตฺต;
สเพฺพสุ ธเมฺมสุ อนูปลิโตฺต, โลกสฺส ชญฺญา อุทยพฺพยญฺจา’’ติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปุณฺณมาโส เถโร คาถํ อภาสิตฺถาติฯ
วโคฺค ปฐโม นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
สุภูติ โกฎฺฐิโก เถโร, กงฺขาเรวตสมฺมโต;
มนฺตาณิปุโตฺต ทโพฺพ จ, สีตวนิโย จ ภลฺลิโย;
วีโร ปิลินฺทวโจฺฉ จ, ปุณฺณมาโส ตโมนุโทติฯ
๑๑.
‘‘ปาโมชฺชพหุโล ภิกฺขุ, ธเมฺม พุทฺธปฺปเวทิเต;
อธิคเจฺฉ ปทํ สนฺตํ, สงฺขารูปสมํ สุข’’นฺติฯ
… จูฬวโจฺฉ [จูลควโจฺฉ (สี.)] เถโร…ฯ
๑๒.
‘‘ปญฺญาพลี สีลวตูปปโนฺน, สมาหิโต ฌานรโต สตีมา;
ยทตฺถิยํ โภชนํ ภุญฺชมาโน, กเงฺขถ กาลํ อิธ วีตราโค’’ติฯ
… มหาวโจฺฉ [มหาควโจฺฉ (สี.)] เถโร…ฯ
๑๓.
‘‘นีลพฺภวณฺณา รุจิรา, สีตวารี สุจินฺธรา;
อินฺทโคปกสญฺฉนฺนา, เต เสลา รมยนฺติ ม’’นฺติฯ
… วนวโจฺฉ เถโร…ฯ
๑๔.
‘‘อุปชฺฌาโย มํ อวจ, อิโต คจฺฉาม สีวก;
คาเม เม วสติ กาโย, อรญฺญํ เม คโต มโน;
เสมานโกปิ คจฺฉามิ, นตฺถิ สโงฺค วิชานต’’นฺติฯ
… สิวโก สามเณโร…ฯ
๑๕.
‘‘ปญฺจ ฉิเนฺท ปญฺจ ชเห, ปญฺจ จุตฺตริ ภาวเย;
ปญฺจสงฺคาติโค ภิกฺขุ, โอฆติโณฺณติ วุจฺจตี’’ติฯ
… กุณฺฑธาโน เถโร…ฯ
๑๖.
‘‘ยถาปิ ภโทฺท อาชโญฺญ, นงฺคลาวตฺตนี สิขี;
คจฺฉติ อปฺปกสิเรน, เอวํ รตฺตินฺทิวา มม;
คจฺฉนฺติ อปฺปกสิเรน, สุเข ลเทฺธ นิรามิเส’’ติฯ
… เพลฎฺฐสีโส เถโร…ฯ
๑๗.
‘‘มิทฺธี ยทา โหติ มหคฺฆโส จ, นิทฺทายิตา สมฺปริวตฺตสายี;
มหาวราโหว นิวาปปุโฎฺฐ, ปุนปฺปุนํ คพฺภมุเปติ มโนฺท’’ติฯ
… ทาสโก เถโร…ฯ
๑๘.
‘‘อหุ พุทฺธสฺส ทายาโท, ภิกฺขุ เภสกฬาวเน;
เกวลํ อฎฺฐิสญฺญาย, อผรี ปถวิํ [ปฐวิํ (สี. สฺยา.)] อิมํ;
มเญฺญหํ กามราคํ โส, ขิปฺปเมว ปหิสฺสตี’’ติ [ปหียภิ (สพฺพตฺถ ปาฬิยํ)]ฯ
… สิงฺคาลปิตา [สีคาลปิตา (สี.)] เถโร…ฯ
๑๙.
[ธ. ป. ๘๐, ๑๔๕ ธมฺมปเทปิ] ‘‘อุทกํ หิ นยนฺติ เนตฺติกา, อุสุการา นมยนฺติ [ทมยนฺติ (ก.)] เตชนํ;
ทารุํ นมยนฺติ ตจฺฉกา, อตฺตานํ ทมยนฺติ สุพฺพตา’’ติฯ
… กุโล [กุณฺฑโล (สี.), กุโฬ (สฺยา. ก.)] เถโร…ฯ
๒๐.
‘‘มรเณ เม ภยํ นตฺถิ, นิกนฺติ นตฺถิ ชีวิเต;
สเนฺทหํ นิกฺขิปิสฺสามิ, สมฺปชาโน ปฎิสฺสโต’’ติ [ปติสฺสโตติ (สี. สฺยา.)];;
… อชิโต เถโร …ฯ
วโคฺค ทุติโย นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
จูฬวโจฺฉ มหาวโจฺฉ, วนวโจฺฉ จ สีวโก;
กุณฺฑธาโน จ เพลฎฺฐิ, ทาสโก จ ตโตปริ;
สิงฺคาลปิติโก เถโร, กุโล จ อชิโต ทสาติฯ
๒๑.
‘‘นาหํ ภยสฺส ภายามิ, สตฺถา โน อมตสฺส โกวิโท;
ยตฺถ ภยํ นาวติฎฺฐติ, เตน มเคฺคน วชนฺติ ภิกฺขโว’’ติฯ
… นิโคฺรโธ เถโร…ฯ
๒๒.
‘‘นีลา สุคีวา สิขิโน, โมรา การมฺภิยํ [การํวิยํ (สี.), การวิยํ (สฺยา.)] อภินทนฺติ;
เต สีตวาตกีฬิตา [สีตวาตกทฺทิตกลิตา (สี.), สีตวาตกลิตา (สฺยา.)], สุตฺตํ ฌายํ [ฌานํ (สฺยา.), ฌายิํ (?)] นิโพเธนฺตี’’ติฯ
… จิตฺตโก เถโร…ฯ
๒๓.
‘‘อหํ โข เวฬุคุมฺพสฺมิํ, ภุตฺวาน มธุปายสํ;
ปทกฺขิณํ สมฺมสโนฺต, ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ;
สานุํ ปฎิคมิสฺสามิ, วิเวกมนุพฺรูหย’’นฺติฯ
… โคสาโล เถโร…ฯ
๒๔.
‘‘อนุวสฺสิโก ปพฺพชิโต, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… สุคโนฺธ เถโร…ฯ
๒๕.
‘‘โอภาสชาตํ ผลคํ, จิตฺตํ ยสฺส อภิณฺหโส;
ตาทิสํ ภิกฺขุมาสชฺช, กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสี’’ติฯ
… นนฺทิโย เถโร…ฯ
๒๖.
‘‘สุตฺวา สุภาสิตํ วาจํ, พุทฺธสฺสาทิจฺจพนฺธุโน;
ปจฺจพฺยธิํ หิ นิปุณํ, วาลคฺคํ อุสุนา ยถา’’ติฯ
… อภโย เถโร…ฯ
๒๗.
‘‘ทพฺพํ กุสํ โปฎกิลํ, อุสีรํ มุญฺชปพฺพชํ;
อุรสา ปนุทิสฺสามิ, วิเวกมนุพฺรูหย’’นฺติฯ
… โลมสกงฺคิโย เถโร…ฯ
๒๘.
‘‘กจฺจิ โน วตฺถปสุโต, กจฺจิ โน ภูสนารโต;
กจฺจิ สีลมยํ คนฺธํ, กิํ ตฺวํ วายสิ [กจฺจิ สีลมยํ คนฺธํ, ตฺวํ วาสิ (สฺยา.)] เนตรา ปชา’’ติฯ
… ชมฺพุคามิกปุโตฺต เถโร…ฯ
๒๙.
‘‘สมุนฺนมยมตฺตานํ, อุสุกาโรว เตชนํ;
จิตฺตํ อุชุํ กริตฺวาน, อวิชฺชํ ภินฺท หาริตา’’ติฯ
… หาริโต เถโร…ฯ
๓๐.
‘‘อาพาเธ เม สมุปฺปเนฺน, สติ เม อุทปชฺชถ;
อาพาโธ เม สมุปฺปโนฺน, กาโล เม นปฺปมชฺชิตุ’’นฺติฯ
… อุตฺติโย เถโร…ฯ
วโคฺค ตติโย นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
นิโคฺรโธ จิตฺตโก เถโร, โคสาลเถโร สุคโนฺธ;
นนฺทิโย อภโย เถโร, เถโร โลมสกงฺคิโย;
ชมฺพุคามิกปุโตฺต จ, หาริโต อุตฺติโย อิสีติฯ
๓๑.
‘‘ผุโฎฺฐ ฑํเสหิ มกเสหิ, อรญฺญสฺมิํ พฺรหาวเน;
นาโค สํคามสีเสว, สโต ตตฺราธิวาสเย’’ติฯ
… คหฺวรตีริโย เถโร…ฯ
๓๒.
‘‘อชรํ ชีรมาเนน, ตปฺปมาเนน นิพฺพุติํ;
นิมิยํ [นิมฺมิสฺสํ (สี.), นิรามิสํ (สฺยา.), นิมิเนยฺยํ (?)] ปรมํ สนฺติํ, โยคเกฺขมํ อนุตฺตร’’นฺติฯ
… สุปฺปิโย เถโร…ฯ
๓๓.
‘‘ยถาปิ เอกปุตฺตสฺมิํ, ปิยสฺมิํ กุสลี สิยา;
เอวํ สเพฺพสุ ปาเณสุ, สพฺพตฺถ กุสโล สิยา’’ติฯ
… โสปาโก เถโร…ฯ
๓๔.
‘‘อนาสนฺนวรา เอตา, นิจฺจเมว วิชานตา;
คามา อรญฺญมาคมฺม, ตโต เคหํ อุปาวิสิ [อุปาวิสิํ (สี.)];
ตโต อุฎฺฐาย ปกฺกามิ, อนามเนฺตตฺวา [อนามนฺติย (สี.)] โปสิโย’’ติฯ
… โปสิโย เถโร…ฯ
๓๕.
‘‘สุขํ สุขโตฺถ ลภเต ตทาจรํ, กิตฺติญฺจ ปโปฺปติ ยสสฺส วฑฺฒติ;
โย อริยมฎฺฐงฺคิกมญฺชสํ อุชุํ, ภาเวติ มคฺคํ อมตสฺส ปตฺติยา’’ติฯ
… สามญฺญกานิเตฺถโร…ฯ
๓๖.
‘‘สาธุ สุตํ สาธุ จริตกํ, สาธุ สทา อนิเกตวิหาโร;
อตฺถปุจฺฉนํ ปทกฺขิณกมฺมํ, เอตํ สามญฺญมกิญฺจนสฺสา’’ติฯ
… กุมาปุโตฺต เถโร…ฯ
๓๗.
‘‘นานาชนปทํ ยนฺติ, วิจรนฺตา อสญฺญตา;
สมาธิญฺจ วิราเธนฺติ, กิํสุ รฎฺฐจริยา กริสฺสติ;
ตสฺมา วิเนยฺย สารมฺภํ, ฌาเยยฺย อปุรกฺขโต’’ติฯ
… กุมาปุตฺตเตฺถรสฺส สหายโก เถโร…ฯ
๓๘.
‘‘โย อิทฺธิยา สรภุํ อฎฺฐเปสิ, โส ควมฺปติ อสิโต อเนโช;
ตํ สพฺพสงฺคาติคตํ มหามุนิํ, เทวา นมสฺสนฺติ ภวสฺส ปารคุ’’นฺติฯ
… ควมฺปติเตฺถโร…ฯ
๓๙.
[สํ. นิ. ๑.๒๑, ๙๗]‘‘สตฺติยา วิย โอมโฎฺฐ, ฑยฺหมาโนว [ฑยฺหมาเนว (สพฺพตฺถ)] มตฺถเก;
กามราคปฺปหานาย, สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเช’’ติฯ
… ติโสฺส เถโร…ฯ
๔๐.
‘‘สตฺติยา วิย โอมโฎฺฐ, ฑยฺหมาโนว มตฺถเก;
ภวราคปฺปหานาย, สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเช’’ติฯ
… วฑฺฒมาโน เถโร…ฯ
วโคฺค จตุโตฺถ นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
คหฺวรตีริโย สุปฺปิโย, โสปาโก เจว โปสิโย;
สามญฺญกานิ กุมาปุโตฺต, กุมาปุตฺตสหายโก;
ควมฺปติ ติสฺสเตฺถโร, วฑฺฒมาโน มหายโสติฯ
๔๑.
‘‘วิวรมนุปตนฺติ วิชฺชุตา, เวภารสฺส จ ปณฺฑวสฺส จ;
นควิวรคโต จ ฌายติ, ปุโตฺต อปฺปฎิมสฺส ตาทิโน’’ติฯ
… สิริวโฑฺฒ เถโร…ฯ
๔๒.
‘‘จาเล อุปจาเล สีสูปจาเล ( ) [(จาลา อุปจาลา, สีสูปจาลา) (ก.)] ปติสฺสตา [ปฎิสฺสติกา (สฺยา. ก.)] นุ โข วิหรถ;
อาคโต โว วาลํ วิย เวธี’’ติฯ
… ขทิรวนิโย เถโร…ฯ
๔๓.
‘‘สุมุตฺติโก สุมุตฺติโก สาหุ, สุมุตฺติโกมฺหิ ตีหิ ขุชฺชเกหิ;
อสิตาสุ มยา นงฺคลาสุ, มยา ขุทฺทกุทฺทาลาสุ มยาฯ
ยทิปิ อิธเมว อิธเมว, อถ วาปิ อลเมว อลเมว;
ฌาย สุมงฺคล ฌาย สุมงฺคล, อปฺปมโตฺต วิหร สุมงฺคลา’’ติฯ
… สุมงฺคโล เถโร…ฯ
๔๔.
[สํ. นิ. ๑.๒๓๙] ‘‘มตํ วา อมฺม โรทนฺติ, โย วา ชีวํ น ทิสฺสติ;
ชีวนฺตํ มํ อมฺม ปสฺสนฺตี, กสฺมา มํ อมฺม โรทสี’’ติฯ
… สานุเตฺถโร…ฯ
๔๕.
‘‘ยถาปิ ภโทฺท อาชโญฺญ, ขลิตฺวา ปติติฎฺฐติ;
เอวํ ทสฺสนสมฺปนฺนํ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาวก’’นฺติฯ
… รมณียวิหาริเตฺถโร…ฯ
๔๖.
‘‘สทฺธายาหํ ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;
สติ ปญฺญา จ เม วุฑฺฒา, จิตฺตญฺจ สุสมาหิตํ;
กามํ กรสฺสุ รูปานิ, เนว มํ พฺยาธยิสฺสสี’’ติ [พาธยิสฺสสีติ (สี.), พฺยาถยิสฺสสีติ (?)]ฯ
… สมิทฺธิเตฺถโร…ฯ
๔๗.
‘‘นโม เต พุทฺธ วีรตฺถุ, วิปฺปมุโตฺตสิ สพฺพธิ;
ตุยฺหาปทาเน วิหรํ, วิหรามิ อนาสโว’’ติฯ
… อุชฺชโย เถโร…ฯ
๔๘.
‘‘ยโต อหํ ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;
นาภิชานามิ สงฺกปฺปํ, อนริยํ โทสสํหิต’’นฺติฯ
… สญฺชโย เถโร…ฯ
๔๙.
‘‘จิหจิหาภินทิเต [วิหวิหาภินทิเต (สี. สฺยา.)], สิปฺปิกาภิรุเตหิ จ;
น เม ตํ ผนฺทติ จิตฺตํ, เอกตฺตนิรตํ หิ เม’’ติฯ
… รามเณยฺยโก เถโร…ฯ
๕๐.
‘‘ธรณี จ สิญฺจติ วาติ, มาลุโต วิชฺชุตา จรติ นเภ;
อุปสมนฺติ วิตกฺกา, จิตฺตํ สุสมาหิตํ มมา’’ติฯ
… วิมโล เถโร…ฯ
วโคฺค ปญฺจโม นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
สิรีวโฑฺฒ เรวโต เถโร, สุมงฺคโล สานุสวฺหโย ;
รมณียวิหารี จ, สมิทฺธิอุชฺชยสญฺชยา;
รามเณโยฺย จ โส เถโร, วิมโล จ รณญฺชโหติฯ
๕๑.
‘‘วสฺสติ เทโว ยถา สุคีตํ, ฉนฺนา เม กุฎิกา สุขา นิวาตา;
จิตฺตํ สุสมาหิตญฺจ มยฺหํ, อถ เจ ปตฺถยสิ ปวสฺส เทวา’’ติฯ
… โคธิโก เถโร…ฯ
๕๒.
‘‘วสฺสติ เทโว ยถา สุคีตํ, ฉนฺนา เม กุฎิกา สุขา นิวาตา;
จิตฺตํ สุสมาหิตญฺจ กาเย, อถ เจ ปตฺถยสิ ปวสฺส เทวา’’ติฯ
… สุพาหุเตฺถโร…ฯ
๕๓.
‘‘วสฺสติ เทโว ยถา สุคีตํ, ฉนฺนา เม กุฎิกา สุขา นิวาตา;
ตสฺสํ วิหรามิ อปฺปมโตฺต, อถ เจ ปตฺถยสิ ปวสฺส เทวา’’ติฯ
… วลฺลิโย เถโร…ฯ
๕๔.
‘‘วสฺสติ เทโว ยถา สุคีตํ, ฉนฺนา เม กุฎิกา สุขา นิวาตา;
ตสฺสํ วิหรามิ อทุติโย, อถ เจ ปตฺถยสิ ปวสฺส เทวา’’ติฯ
… อุตฺติโย เถโร…ฯ
๕๕.
‘‘อาสนฺทิํ กุฎิกํ กตฺวา, โอคยฺห อญฺชนํ วนํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… อญฺชนวนิโย เถโร…ฯ
๕๖.
‘‘โก กุฎิกายํ ภิกฺขุ กุฎิกายํ, วีตราโค สุสมาหิตจิโตฺต;
เอวํ ชานาหิ อาวุโส, อโมฆา เต กุฎิกา กตา’’ติฯ
… กุฎิวิหาริเตฺถโร…ฯ
๕๗.
‘‘อยมาหุ ปุราณิยา กุฎิ, อญฺญํ ปตฺถยเส นวํ กุฎิํ;
อาสํ กุฎิยา วิราชย, ทุกฺขา ภิกฺขุ ปุน นวา กุฎี’’ติฯ
… ทุติยกุฎิวิหาริเตฺถโร…ฯ
๕๘.
‘‘รมณียา เม กุฎิกา, สทฺธาเทยฺยา มโนรมา;
น เม อโตฺถ กุมารีหิ, เยสํ อโตฺถ ตหิํ คจฺฉถ นาริโย’’ติฯ
… รมณียกุฎิโก เถโร…ฯ
๕๙.
‘‘สทฺธายาหํ ปพฺพชิโต, อรเญฺญ เม กุฎิกา กตา;
อปฺปมโตฺต จ อาตาปี, สมฺปชาโน ปติสฺสโต’’ติ [ปฎิสฺสโตติ (ก.)]ฯ
… โกสลวิหาริเตฺถโร…ฯ
๖๐.
‘‘เต เม อิชฺฌิํสุ สงฺกปฺปา, ยทโตฺถ ปาวิสิํ กุฎิํ;
วิชฺชาวิมุตฺติํ ปเจฺจสํ, มานานุสยมุชฺชห’’นฺติฯ
… สีวลิเตฺถโร…ฯ
วโคฺค ฉโฎฺฐ นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
โคธิโก จ สุพาหุ จ, วลฺลิโย อุตฺติโย อิสิ;
อญฺชนวนิโย เถโร, ทุเว กุฎิวิหาริโน;
รมณียกุฎิโก จ, โกสลวฺหยสีวลีติฯ
๖๑.
‘‘ปสฺสติ ปโสฺส ปสฺสนฺตํ, อปสฺสนฺตญฺจ ปสฺสติ;
อปสฺสโนฺต อปสฺสนฺตํ, ปสฺสนฺตญฺจ น ปสฺสตี’’ติฯ
… วโปฺป เถโร…ฯ
๖๒.
‘‘เอกกา มยํ อรเญฺญ วิหราม, อปวิทฺธํว วนสฺมิํ ทารุกํ;
ตสฺส เม พหุกา ปิหยนฺติ, เนรยิกา วิย สคฺคคามิน’’นฺติฯ
… วชฺชิปุโตฺต เถโร…ฯ
๖๓.
‘‘จุตา ปตนฺติ ปติตา, คิทฺธา จ ปุนราคตา;
กตํ กิจฺจํ รตํ รมฺมํ, สุเขนนฺวาคตํ สุข’’นฺติฯ
… ปโกฺข เถโร…ฯ
๖๔.
‘‘ทุมวฺหยาย อุปฺปโนฺน, ชาโต ปณฺฑรเกตุนา;
เกตุหา เกตุนาเยว, มหาเกตุํ ปธํสยี’’ติฯ
… วิมลโกณฺฑโญฺญ เถโร…ฯ
๖๕.
‘‘อุเกฺขปกตวจฺฉสฺส, สงฺกลิตํ พหูหิ วเสฺสหิ;
ตํ ภาสติ คหฎฺฐานํ, สุนิสิโนฺน อุฬารปาโมโชฺช’’ติฯ
… อุเกฺขปกตวโจฺฉ เถโร…ฯ
๖๖.
‘‘อนุสาสิ มหาวีโร, สพฺพธมฺมาน ปารคู;
ตสฺสาหํ ธมฺมํ สุตฺวาน, วิหาสิํ สนฺติเก สโต;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… เมฆิโย เถโร…ฯ
๖๗.
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ, ภวา สเพฺพ สมูหตา;
วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… เอกธมฺมสวนีโย เถโร…ฯ
๖๘.
[อุทา. ๓๗; ปาจิ. ๑๕๓] ‘‘อธิเจตโส อปฺปมชฺชโต, มุนิโน โมนปเถสุ สิกฺขโต;
โสกา น ภวนฺติ ตาทิโน, อุปสนฺตสฺส สทา สตีมโต’’ติฯ
… เอกุทานิโย เถโร…ฯ
๖๙.
‘‘สุตฺวาน ธมฺมํ มหโต มหารสํ, สพฺพญฺญุตญฺญาณวเรน เทสิตํ;
มคฺคํ ปปชฺชิํ [ปปชฺชํ (ก.)] อมตสฺส ปตฺติยา, โส โยคเกฺขมสฺส ปถสฺส โกวิโท’’ติฯ
… ฉโนฺน เถโร…ฯ
๗๐.
‘‘สีลเมว อิธ อคฺคํ, ปญฺญวา ปน อุตฺตโม;
มนุเสฺสสุ จ เทเวสุ, สีลปญฺญาณโต ชย’’นฺติฯ
… ปุโณฺณ เถโร…ฯ
วโคฺค สตฺตโม นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
วโปฺป จ วชฺชิปุโตฺต จ, ปโกฺข วิมลโกณฺฑโญฺญ;
อุเกฺขปกตวโจฺฉ จ, เมฆิโย เอกธมฺมิโก;
เอกุทานิยฉนฺนา จ, ปุณฺณเตฺถโร มหพฺพโลติฯ
๗๑.
‘‘สุสุขุมนิปุณตฺถทสฺสินา, มติกุสเลน นิวาตวุตฺตินา;
สํเสวิตวุทฺธสีลินา [สํเสวิตพุทฺธสีลินา (ก.)], นิพฺพานํ น หิ เตน ทุลฺลภ’’นฺติฯ
… วจฺฉปาโล เถโร…ฯ
๗๒.
‘‘ยถา กฬีโร สุสุ วฑฺฒิตโคฺค, ทุนฺนิกฺขโม โหติ ปสาขชาโต;
เอวํ อหํ ภริยายานิตาย, อนุมญฺญํ มํ ปพฺพชิโตมฺหิ ทานี’’ติฯ
… อาตุโม เถโร…ฯ
๗๓.
‘‘ชิณฺณญฺจ ทิสฺวา ทุขิตญฺจ พฺยาธิตํ, มตญฺจ ทิสฺวา คตมายุสงฺขยํ;
ตโต อหํ นิกฺขมิตูน ปพฺพชิํ, ปหาย กามานิ มโนรมานี’’ติฯ
… มาณโว เถโร…ฯ
๗๔.
‘‘กามจฺฉโนฺท จ พฺยาปาโท, ถินมิทฺธญฺจ [ถีนมิทฺธญฺจ (สี. สฺยา.)] ภิกฺขุโน;
อุทฺธจฺจํ วิจิกิจฺฉา จ, สพฺพโสว น วิชฺชตี’’ติฯ
… สุยามโน เถโร…ฯ
๗๕.
‘‘สาธุ สุวิหิตาน ทสฺสนํ, กงฺขา ฉิชฺชติ พุทฺธิ วฑฺฒติ;
พาลมฺปิ กโรนฺติ ปณฺฑิตํ, ตสฺมา สาธุ สตํ สมาคโม’’ติฯ
… สุสารโท เถโร…ฯ
๗๖.
‘‘อุปฺปตเนฺตสุ นิปเต, นิปตเนฺตสุ อุปฺปเต;
วเส อวสมาเนสุ, รมมาเนสุ โน รเม’’ติฯ
… ปิยญฺชโห เถโร…ฯ
๗๗.
‘‘อิทํ ปุเร จิตฺตมจาริ จาริกํ, เยนิจฺฉกํ ยตฺถกามํ ยถาสุขํ;
ตทชฺชหํ นิคฺคเหสฺสามิ โยนิโส, หตฺถิปฺปภินฺนํ วิย องฺกุสคฺคโห’’ติฯ
… หตฺถาโรหปุโตฺต เถโร…ฯ
๗๘.
‘‘อเนกชาติสํสารํ , สนฺธาวิสฺสํ อนิพฺพิสํ;
ตสฺส เม ทุกฺขชาตสฺส, ทุกฺขกฺขโนฺธ อปรโทฺธ’’ติฯ
… เมณฺฑสิโร เถโร…ฯ
๗๙.
‘‘สโพฺพ ราโค ปหีโน เม, สโพฺพ โทโส สมูหโต;
สโพฺพ เม วิคโต โมโห, สีติภูโตสฺมิ นิพฺพุโต’’ติฯ
… รกฺขิโต เถโร…ฯ
๘๐.
‘‘ยํ มยา ปกตํ กมฺมํ, อปฺปํ วา ยทิ วา พหุํ;
สพฺพเมตํ ปริกฺขีณํ, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… อุโคฺค เถโร…ฯ
วโคฺค อฎฺฐโม นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
วจฺฉปาโล จ โย เถโร, อาตุโม มาณโว อิสิ;
สุยามโน สุสารโท, เถโร โย จ ปิยญฺชโห;
อาโรหปุโตฺต เมณฺฑสิโร, รกฺขิโต อุคฺคสวฺหโยติฯ
๘๑.
‘‘ยํ มยา ปกตํ ปาปํ, ปุเพฺพ อญฺญาสุ ชาติสุ;
อิเธว ตํ เวทนียํ, วตฺถุ อญฺญํ น วิชฺชตี’’ติฯ
… สมิติคุโตฺต เถโร…ฯ
๘๒.
‘‘เยน เยน สุภิกฺขานิ, สิวานิ อภยานิ จ;
เตน ปุตฺตก คจฺฉสฺสุ, มา โสกาปหโต ภวา’’ติฯ
… กสฺสโป เถโร…ฯ
๘๓.
‘‘สีหปฺปมโตฺต วิหร, รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต;
ภาเวหิ กุสลํ ธมฺมํ, ชห สีฆํ สมุสฺสย’’นฺติฯ
… สีโห เถโร…ฯ
๘๔.
‘‘สพฺพรตฺติํ สุปิตฺวาน, ทิวา สงฺคณิเก รโต;
กุทาสฺสุ นาม ทุเมฺมโธ, ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสตี’’ติฯ
… นีโต เถโร…ฯ
๘๕.
‘‘จิตฺตนิมิตฺตสฺส โกวิโท, ปวิเวกรสํ วิชานิย;
ฌายํ นิปโก ปติสฺสโต, อธิคเจฺฉยฺย สุขํ นิรามิส’’นฺติฯ
… สุนาโค เถโร…ฯ
๘๖.
‘‘อิโต พหิทฺธา ปุถุ อญฺญวาทินํ, มโคฺค น นิพฺพานคโม ยถา อยํ;
อิติสฺสุ สงฺฆํ ภควานุสาสติ, สตฺถา สยํ ปาณิตเลว ทสฺสย’’นฺติฯ
… นาคิโต เถโร…ฯ
๘๗.
‘‘ขนฺธา ทิฎฺฐา ยถาภูตํ, ภวา สเพฺพ ปทาลิตา;
วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… ปวิโฎฺฐ เถโร…ฯ
๘๘.
‘‘อสกฺขิํ วต อตฺตานํ, อุทฺธาตุํ อุทกา ถลํ;
วุยฺหมาโน มโหเฆว, สจฺจานิ ปฎิวิชฺฌห’’นฺติฯ
… อชฺชุโน เถโร…ฯ
๘๙.
‘‘อุตฺติณฺณา ปงฺกปลิปา, ปาตาลา ปริวชฺชิตา;
มุโตฺต โอฆา จ คนฺถา จ, สเพฺพ มานา วิสํหตา’’ติฯ
… เทวสโภ เถโร…ฯ
๙๐.
‘‘ปญฺจกฺขนฺธา ปริญฺญาตา, ติฎฺฐนฺติ ฉินฺนมูลกา;
วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… สามิทโตฺต เถโร…ฯ
วโคฺค นวโม นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
เถโร สมิติคุโตฺต จ, กสฺสโป สีหสวฺหโย;
นีโต สุนาโค นาคิโต, ปวิโฎฺฐ อชฺชุโน อิสิ;
เทวสโภ จ โย เถโร, สามิทโตฺต มหพฺพโลติฯ
๙๑.
‘‘น ตถา มตํ สตรสํ, สุธนฺนํ ยํ มยชฺช ปริภุตฺตํ;
อปริมิตทสฺสินา โคตเมน, พุเทฺธน เทสิโต ธโมฺม’’ติฯ
… ปริปุณฺณโก เถโร…ฯ
๙๒.
‘‘ยสฺสาสวา ปริกฺขีณา, อาหาเร จ อนิสฺสิโต;
สุญฺญตา อนิมิโตฺต จ, วิโมโกฺข ยสฺส โคจโร;
อากาเสว สกุนฺตานํ, ปทํ ตสฺส ทุรนฺนย’’นฺติฯ
… วิชโย เถโร…ฯ
๙๓.
‘‘ทุกฺขา กามา เอรก, น สุขา กามา เอรก;
โย กาเม กามยติ, ทุกฺขํ โส กามยติ เอรก;
โย กาเม น กามยติ, ทุกฺขํ โส น กามยติ เอรกา’’ติฯ
… เอรโก เถโร…ฯ
๙๔.
‘‘นโม หิ ตสฺส ภควโต, สกฺยปุตฺตสฺส สิรีมโต;
เตนายํ อคฺคปฺปเตฺตน, อคฺคธโมฺม [อโคฺค ธโมฺม (สี.)] สุเทสิโต’’ติฯ
… เมตฺตชิ เถโร…ฯ
๙๕.
‘‘อโนฺธหํ หตเนโตฺตสฺมิ, กนฺตารทฺธานปกฺขโนฺท [ปกฺขโนฺน (สี.), ปกฺกโนฺต (สฺยา. สี. อฎฺฐ.)];
สยมาโนปิ คจฺฉิสฺสํ, น สหาเยน ปาเปนา’’ติฯ
… จกฺขุปาโล เถโร…ฯ
๙๖.
‘‘เอกปุปฺผํ จชิตฺวาน, อสีติ [อสีติํ (สี.)] วสฺสโกฎิโย;
สเคฺคสุ ปริจาเรตฺวา, เสสเกนมฺหิ นิพฺพุโต’’ติฯ
… ขณฺฑสุมโน เถโร…ฯ
๙๗.
‘‘หิตฺวา สตปลํ กํสํ, โสวณฺณํ สตราชิกํ;
อคฺคหิํ มตฺติกาปตฺตํ, อิทํ ทุติยาภิเสจน’’นฺติฯ
… ติโสฺส เถโร…ฯ
๙๘.
‘‘รูปํ ทิสฺวา สติ มุฎฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต;
สารตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ อโชฺฌส ติฎฺฐติ;
ตสฺส วฑฺฒนฺติ อาสวา, ภวมูโลปคามิโน’’ติ [ภวมูลา ภวคามิโนติ (สี. ก.)]ฯ
… อภโย เถโร…ฯ
๙๙.
‘‘สทฺทํ สุตฺวา สติ มุฎฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต;
สารตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ อโชฺฌส ติฎฺฐติ;
ตสฺส วฑฺฒนฺติ อาสวา, สํสารํ อุปคามิโน’’ติฯ
… อุตฺติโย เถโร…ฯ
๑๐๐.
‘‘สมฺมปฺปธานสมฺปโนฺน, สติปฎฺฐานโคจโร;
วิมุตฺติกุสุมสญฺฉโนฺน, ปรินิพฺพิสฺสตฺยนาสโว’’ติฯ
… เทวสโภ เถโร…ฯ
วโคฺค ทสโม นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
ปริปุณฺณโก จ วิชโย, เอรโก เมตฺตชี มุนิ;
จกฺขุปาโล ขณฺฑสุมโน, ติโสฺส จ อภโย ตถา;
อุตฺติโย จ มหาปโญฺญ, เถโร เทวสโภปิ จาติฯ
๑๐๑.
‘‘หิตฺวา คิหิตฺตํ อนโวสิตโตฺต, มุขนงฺคลี โอทริโก กุสีโต;
มหาวราโหว นิวาปปุโฎฺฐ, ปุนปฺปุนํ คพฺภมุเปติ มโนฺท’’ติฯ
… เพลฎฺฐานิโก เถโร…ฯ
๑๐๒.
‘‘มาเนน วญฺจิตาเส, สงฺขาเรสุ สํกิลิสฺสมานาเส;
ลาภาลาเภน มถิตา, สมาธิํ นาธิคจฺฉนฺตี’’ติฯ
… เสตุโจฺฉ เถโร…ฯ
๑๐๓.
‘‘นาหํ เอเตน อตฺถิโก, สุขิโต ธมฺมรเสน ตปฺปิโต;
ปิตฺวา [ปีตฺวาน (สี. สฺยา.)] รสคฺคมุตฺตมํ, น จ กาหามิ วิเสน สนฺถว’’นฺติฯ
… พนฺธุโร [พนฺธโน (ก.)] เถโร…ฯ
๑๐๔.
‘‘ลหุโก วต เม กาโย, ผุโฎฺฐ จ ปีติสุเขน วิปุเลน;
ตูลมิว เอริตํ มาลุเตน, ปิลวตีว เม กาโย’’ติฯ
… ขิตโก เถโร…ฯ
๑๐๕.
‘‘อุกฺกณฺฐิโตปิ น วเส, รมมาโนปิ ปกฺกเม;
น เตฺววานตฺถสํหิตํ, วเส วาสํ วิจกฺขโณ’’ติฯ
… มลิตวโมฺภ เถโร…ฯ
๑๐๖.
‘‘สตลิงฺคสฺส อตฺถสฺส, สตลกฺขณธาริโน;
เอกงฺคทสฺสี ทุเมฺมโธ, สตทสฺสี จ ปณฺฑิโต’’ติฯ
… สุเหมโนฺต เถโร…ฯ
๑๐๗.
‘‘ปพฺพชิํ ตุลยิตฺวาน, อคารสฺมานคาริยํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… ธมฺมสโว เถโร…ฯ
๑๐๘.
‘‘ส วีสวสฺสสติโก, ปพฺพชิํ อนคาริยํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… ธมฺมสวปิตุ เถโร…ฯ
๑๐๙.
‘‘น นูนายํ ปรมหิตานุกมฺปิโน, รโหคโต อนุวิคเณติ สาสนํ;
ตถาหยํ วิหรติ ปากตินฺทฺริโย, มิคี ยถา ตรุณชาติกา วเน’’ติฯ
… สงฺฆรกฺขิโต เถโร…ฯ
๑๑๐.
‘‘นคา นคเคฺคสุ สุสํวิรูฬฺหา, อุทคฺคเมเฆน นเวน สิตฺตา;
วิเวกกามสฺส อรญฺญสญฺญิโน, ชเนติ ภิโยฺย อุสภสฺส กลฺยต’’นฺติฯ
… อุสโภ เถโร…ฯ
วโคฺค เอกาทสโม นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
เพลฎฺฐานิโก เสตุโจฺฉ, พนฺธุโร ขิตโก อิสิ;
มลิตวโมฺภ สุเหมโนฺต, ธมฺมสโว ธมฺมสวปิตา;
สงฺฆรกฺขิตเตฺถโร จ, อุสโภ จ มหามุนีติฯ
๑๑๑.
‘‘ทุปฺปพฺพชฺชํ เว ทุรธิวาสา เคหา, ธโมฺม คมฺภีโร ทุรธิคมา โภคา;
กิจฺฉา วุตฺติ โน อิตรีตเรเนว, ยุตฺตํ จิเนฺตตุํ สตตมนิจฺจต’’นฺติฯ
… เชโนฺต เถโร…ฯ
๑๑๒.
‘‘เตวิโชฺชหํ มหาฌายี, เจโตสมถโกวิโท;
สทโตฺถ เม อนุปฺปโตฺต, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… วจฺฉโคโตฺต เถโร…ฯ
๑๑๓.
‘‘อโจฺฉทิกา ปุถุสิลา,โคนงฺคุลมิคายุตา;
อมฺพุเสวาลสญฺฉนฺนา, เต เสลา รมยนฺติ ม’’นฺติฯ
… วนวโจฺฉ เถโร…ฯ
๑๑๔.
‘‘กายทุฎฺฐุลฺลครุโน, หิยฺยมานมฺหิ [หียมานมฺหิ (สี.)] ชีวิเต;
สรีรสุขคิทฺธสฺส, กุโต สมณสาธุตา’’ติฯ
… อธิมุโตฺต เถโร…ฯ
๑๑๕.
‘‘เอสาวหิยฺยเส ปพฺพเตน, พหุกุฎชสลฺลกิเกน [สลฺลกิเตน (สี.), สลฺลริเกน (สฺยา.)];
เนสาทเกน คิรินา, ยสสฺสินา ปริจฺฉเทนา’’ติฯ
… มหานาโม เถโร…ฯ
๑๑๖.
‘‘ฉผสฺสายตเน หิตฺวา, คุตฺตทฺวาโร สุสํวุโต;
อฆมูลํ วมิตฺวาน, ปโตฺต เม อาสวกฺขโย’’ติฯ
… ปาราปริโย [ปาราสริโย (สี.), ปารํปริโย (ก.)] เถโร …ฯ
๑๑๗.
‘‘สุวิลิโตฺต สุวสโน, สพฺพาภรณภูสิโต;
ติโสฺส วิชฺชา อชฺฌคมิํ, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… ยโส เถโร…ฯ
๑๑๘.
‘‘อภิสโตฺตว นิปตติ, วโย รูปํ อญฺญมิว ตเถว สนฺตํ;
ตเสฺสว สโต อวิปฺปวสโต, อญฺญเสฺสว สรามิ อตฺตาน’’นฺติฯ
… กิมิโล [กิมฺพิโล (สี. สฺยา.)] เถโร…ฯ
๑๑๙.
‘‘รุกฺขมูลคหนํ ปสกฺกิย, นิพฺพานํ หทยสฺมิํ โอปิย;
ฌาย โคตม มา จ ปมาโท, กิํ เต พิฬิพิฬิกา กริสฺสตี’’ติฯ
… วชฺชิปุโตฺต เถโร…ฯ
๑๒๐.
‘‘ปญฺจกฺขนฺธา ปริญฺญาตา, ติฎฺฐนฺติ ฉินฺนมูลกา;
ทุกฺขกฺขโย อนุปฺปโตฺต,ปโตฺต เม อาสวกฺขโย’’ติฯ
… อิสิทโตฺต เถโร…ฯ
วโคฺค ทฺวาทสโม นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
เชโนฺต จ วจฺฉโคโตฺต จ, วโจฺฉ จ วนสวฺหโย;
อธิมุโตฺต มหานาโม, ปาราปริโย ยโสปิ จ;
กิมิโล วชฺชิปุโตฺต จ, อิสิทโตฺต มหายโสติฯ
เอกกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
วีสุตฺตรสตํ เถรา, กตกิจฺจา อนาสวา;
เอกเกว นิปาตมฺหิ, สุสงฺคีตา มเหสิภีติฯ
๑๒๑.
‘‘นตฺถิ โกจิ ภโว นิโจฺจ, สงฺขารา วาปิ สสฺสตา;
อุปฺปชฺชนฺติ จ เต ขนฺธา, จวนฺติ อปราปรํฯ
๑๒๒.
‘‘เอตมาทีนํ ญตฺวา, ภเวนมฺหิ อนตฺถิโก;
นิสฺสโฎ สพฺพกาเมหิ, ปโตฺต เม อาสวกฺขโย’’ติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อุตฺตโร เถโร คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ
๑๒๓.
‘‘นยิทํ อนเยน ชีวิตํ, นาหาโร หทยสฺส สนฺติโก;
อาหารฎฺฐิติโก สมุสฺสโย, อิติ ทิสฺวาน จรามิ เอสนํฯ
๑๒๔.
‘‘ปโงฺกติ หิ นํ ปเวทยุํ, ยายํ วนฺทนปูชนา กุเลสุ;
สุขุมํ สลฺลํ ทุรุพฺพหํ, สกฺกาโร กาปุริเสน ทุชฺชโห’’ติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา ปิโณฺฑลภารทฺวาโช เถโร คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ
๑๒๕.
‘‘มกฺกโฎ ปญฺจทฺวารายํ, กุฎิกายํ ปสกฺกิย;
ทฺวาเรน อนุปริเยติ, ฆฎฺฎยโนฺต มุหุํ มุหุํฯ
๑๒๖.
‘‘ติฎฺฐ มกฺกฎ มา ธาวิ, น หิ เต ตํ ยถา ปุเร;
นิคฺคหีโตสิ ปญฺญาย, เนว ทูรํ คมิสฺสตี’’ติฯ
… วลฺลิโย เถโร…ฯ
๑๒๗.
‘‘ติณฺณํ เม ตาลปตฺตานํ, คงฺคาตีเร กุฎี กตา;
ฉวสิโตฺตว เม ปโตฺต, ปํสุกูลญฺจ จีวรํฯ
๑๒๘.
‘‘ทฺวินฺนํ อนฺตรวสฺสานํ, เอกา วาจา เม ภาสิตา;
ตติเย อนฺตรวสฺสมฺหิ, ตโมขโนฺธ [ตโมกฺขโนฺธ (สี. สฺยา.)] ปทาลิโต’’ติฯ
… คงฺคาตีริโย เถโร…ฯ
๑๒๙.
‘‘อปิ เจ โหติ เตวิโชฺช, มจฺจุหายี อนาสโว;
อปฺปญฺญาโตติ นํ พาลา, อวชานนฺติ อชานตาฯ
๑๓๐.
‘‘โย จ โข อนฺนปานสฺส, ลาภี โหตีธ ปุคฺคโล;
ปาปธโมฺมปิ เจ โหติ, โส เนสํ โหติ สกฺกโต’’ติฯ
… อชิโน เถโร…ฯ
๑๓๑.
‘‘ยทาหํ ธมฺมมโสฺสสิํ, ภาสมานสฺส สตฺถุโน;
น กงฺขมภิชานามิ, สพฺพญฺญูอปราชิเตฯ
๑๓๒.
‘‘สตฺถวาเห มหาวีเร, สารถีนํ วรุตฺตเม;
มเคฺค ปฎิปทายํ วา, กงฺขา มยฺหํ น วิชฺชตี’’ติฯ
… เมฬชิโน เถโร…ฯ
๑๓๓.
[ธ. ป. ๑๓ ธมฺมปเท] ‘‘ยถา อคารํ ทุจฺฉนฺนํ, วุฎฺฐี สมติวิชฺฌติ;
เอวํ อภาวิตํ จิตฺตํ, ราโค สมติวิชฺฌติฯ
๑๓๔.
[ธ. ป. ๑๔ ธมฺมปเท] ‘‘ยถา อคารํ สุจฺฉนฺนํ, วุฑฺฒี น สมติวิชฺฌติ;
เอวํ สุภาวิตํ จิตฺตํ, ราโค น สมติวิชฺฌตี’’ติฯ
… ราโธ เถโร…ฯ
๑๓๕.
‘‘ขีณา หิ มยฺหํ ชาติ, วุสิตํ ชินสาสนํ;
ปหีโน ชาลสงฺขาโต, ภวเนตฺติ สมูหตาฯ
๑๓๖.
‘‘ยสฺสตฺถาย ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;
โส เม อโตฺถ อนุปฺปโตฺต, สพฺพสํโยชนกฺขโย’’ติฯ
… สุราโธ เถโร…ฯ
๑๓๗.
‘‘สุขํ สุปนฺติ มุนโย, เย อิตฺถีสุ น พชฺฌเร;
สทา เว รกฺขิตพฺพาสุ, ยาสุ สจฺจํ สุทุลฺลภํฯ
๑๓๘.
‘‘วธํ จริมฺห เต กาม, อนณา ทานิ เต มยํ;
คจฺฉาม ทานิ นิพฺพานํ, ยตฺถ คนฺตฺวา น โสจตี’’ติฯ
… โคตโม เถโร…ฯ
๑๓๙.
‘‘ปุเพฺพ หนติ อตฺตานํ, ปจฺฉา หนติ โส ปเร;
สุหตํ หนฺติ อตฺตานํ, วีตํเสเนว ปกฺขิมาฯ
๑๔๐.
‘‘น พฺราหฺมโณ พหิวโณฺณ, อโนฺต วโณฺณ หิ พฺราหฺมโณ;
ยสฺมิํ ปาปานิ กมฺมานิ, ส เว กโณฺห สุชมฺปตี’’ติฯ
… วสโภ เถโร…ฯ
วโคฺค ปฐโม นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
อุตฺตโร เจว ปิโณฺฑโล, วลฺลิโย ตีริโย อิสิ;
อชิโน จ เมฬชิโน, ราโธ สุราโธ โคตโม;
วสเภน อิเม โหนฺติ, ทส เถรา มหิทฺธิกาติฯ
๑๔๑.
‘‘สุสฺสูสา สุตวทฺธนี, สุตํ ปญฺญาย วทฺธนํ;
ปญฺญาย อตฺถํ ชานาติ, ญาโต อโตฺถ สุขาวโหฯ
๑๔๒.
‘‘เสเวถ ปนฺตานิ เสนาสนานิ, จเรยฺย สํโยชนวิปฺปโมกฺขํ;
สเจ รติํ นาธิคเจฺฉยฺย ตตฺถ, สเงฺฆ วเส รกฺขิตโตฺต สติมา’’ติฯ
… มหาจุโนฺท เถโร…ฯ
๑๔๓.
‘‘เย โข เต เวฐมิเสฺสน [เวฆมิเสฺสน (สี. สฺยา.), เว คมิเสฺสน, เวขมิเสฺสน (ก.)], นานเตฺตน จ กมฺมุนา;
มนุเสฺส อุปรุนฺธนฺติ, ผรุสูปกฺกมา ชนา;
เตปิ ตเตฺถว กีรนฺติ, น หิ กมฺมํ ปนสฺสติฯ
๑๔๔.
‘‘ยํ กโรติ นโร กมฺมํ, กลฺยาณํ ยทิ ปาปกํ;
ตสฺส ตเสฺสว ทายาโท, ยํ ยํ กมฺมํ ปกุพฺพตี’’ติฯ
… โชติทาโส เถโร…ฯ
๑๔๕.
‘‘อจฺจยนฺติ อโหรตฺตา, ชีวิตํ อุปรุชฺฌติ;
อายุ ขียติ มจฺจานํ, กุนฺนทีนํว โอทกํฯ
๑๔๖.
‘‘อถ ปาปานิ กมฺมานิ, กรํ พาโล น พุชฺฌติ;
ปจฺฉาสฺส กฎุกํ โหติ, วิปาโก หิสฺส ปาปโก’’ติฯ
… เหรญฺญกานิเตฺถโร…ฯ
๑๔๗.
‘‘ปริตฺตํ ทารุมารุยฺห, ยถา สีเท มหณฺณเว;
เอวํ กุสีตมาคมฺม, สาธุชีวีปิ สีทติ;
ตสฺมา ตํ ปริวเชฺชยฺย, กุสีตํ หีนวีริยํฯ
๑๔๘.
‘‘ปวิวิเตฺตหิ อริเยหิ, ปหิตเตฺตหิ ฌายิภิ;
นิจฺจํ อารทฺธวีริเยหิ, ปณฺฑิเตหิ สหาวเส’’ติฯ
… โสมมิโตฺต เถโร…ฯ
๑๔๙.
‘‘ชโน ชนมฺหิ สมฺพโทฺธ [สมฺพโทฺธ (สฺยา. ก.)], ชนเมวสฺสิโต ชโน;
ชโน ชเนน เหฐียติ, เหเฐติ จ [โพธิยติ, พาเธติ จ (ก.)] ชโน ชนํฯ
๑๕๐.
‘‘โก หิ ตสฺส ชเนนโตฺถ, ชเนน ชนิเตน วา;
ชนํ โอหาย คจฺฉํ ตํ, เหฐยิตฺวา [พาธยิตฺวา (ก.)] พหุํ ชน’’นฺติฯ
… สพฺพมิโตฺต เถโร…ฯ
๑๕๑.
‘‘กาฬี อิตฺถี พฺรหตี ธงฺกรูปา, สตฺถิญฺจ เภตฺวา อปรญฺจ สตฺถิํ;
พาหญฺจ เภตฺวา อปรญฺจ พาหํ, สีสญฺจ เภตฺวา ทธิถาลกํว;
เอสา นิสินฺนา อภิสนฺทหิตฺวาฯ
๑๕๒.
‘‘โย เว อวิทฺวา อุปธิํ กโรติ, ปุนปฺปุนํ ทุกฺขมุเปติ มโนฺท;
ตสฺมา ปชานํ อุปธิํ น กยิรา, มาหํ ปุน ภินฺนสิโร สยิสฺส’’นฺติ [ปสฺสิสฺสนฺติ (ก.)]ฯ
… มหากาโฬ เถโร…ฯ
๑๕๓.
‘‘พหู สปเตฺต ลภติ, มุโณฺฑ สงฺฆาฎิปารุโต;
ลาภี อนฺนสฺส ปานสฺส, วตฺถสฺส สยนสฺส จฯ
๑๕๔.
‘‘เอตมาทีนวํ ญตฺวา, สกฺกาเรสุ มหพฺภยํ;
อปฺปลาโภ อนวสฺสุโต, สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเช’’ติฯ
… ติโสฺส เถโร…ฯ
๑๕๕.
‘‘ปาจีนวํสทายมฺหิ , สกฺยปุตฺตา สหายกา;
ปหายานปฺปเก โภเค, อุญฺฉาปตฺตาคเต รตาฯ
๑๕๖.
‘‘อารทฺธวีริยา ปหิตตฺตา, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกมา;
รมนฺติ ธมฺมรติยา, หิตฺวาน โลกิยํ รติ’’นฺติฯ
… กิมิโล [กิมฺพิโล (สี. สฺยา. ปี.)] เถโร…ฯ
๑๕๗.
‘‘อโยนิโส มนสิการา, มณฺฑนํ อนุยุญฺชิสํ;
อุทฺธโต จปโล จาสิํ, กามราเคน อฎฺฎิโตฯ
๑๕๘.
‘‘อุปายกุสเลนาหํ, พุเทฺธนาทิจฺจพนฺธุนา;
โยนิโส ปฎิปชฺชิตฺวา, ภเว จิตฺตํ อุทพฺพหิ’’นฺติฯ
… นโนฺท เถโร…ฯ
๑๕๙.
‘‘ปเร จ นํ ปสํสนฺติ, อตฺตา เจ อสมาหิโต;
โมฆํ ปเร ปสํสนฺติ, อตฺตา หิ อสมาหิโตฯ
๑๖๐.
‘‘ปเร จ นํ ครหนฺติ, อตฺตา เจ สุสมาหิโต;
โมฆํ ปเร ครหนฺติ, อตฺตา หิ สุสมาหิโต’’ติฯ
… สิริมา เถโร…ฯ
วโคฺค ทุติโย นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
จุโนฺท จ โชติทาโส จ, เถโร เหรญฺญกานิ จ;
โสมมิโตฺต สพฺพมิโตฺต, กาโล ติโสฺส จ กิมิโล [กิมฺพิโล (สี. สฺยา. ปี.), ฉนฺทลกฺขณานุโลมํ];
นโนฺท จ สิริมา เจว, ทส เถรา มหิทฺธิกาติฯ
๑๖๑.
‘‘ขนฺธา มยา ปริญฺญาตา, ตณฺหา เม สุสมูหตา;
ภาวิตา มม โพชฺฌงฺคา, ปโตฺต เม อาสวกฺขโยฯ
๑๖๒.
‘‘โสหํ ขเนฺธ ปริญฺญาย, อพฺพหิตฺวาน [อพฺพุหิตฺวาน (ก.)] ชาลินิํ;
ภาวยิตฺวาน โพชฺฌเงฺค, นิพฺพายิสฺสํ อนาสโว’’ติฯ
… อุตฺตโร เถโร…ฯ
๑๖๓.
‘‘ปนาโท นาม โส ราชา, ยสฺส ยูโป สุวณฺณโย;
ติริยํ โสฬสุเพฺพโธ [โสฬสปเพฺพโธ (สี. อฎฺฐ.), โสฬสพฺพาโณ (?)], อุพฺภมาหุ [อุทฺธมาหุ (สี.), อุจฺจมาหุ (สฺยา.)] สหสฺสธาฯ
๑๖๔.
‘‘สหสฺสกโณฺฑ สตเคณฺฑุ, ธชาลุ หริตามโย;
อนจฺจุํ ตตฺถ คนฺธพฺพา, ฉสหสฺสานิ สตฺตธา’’ติฯ
… ภทฺทชิเตฺถโร…ฯ
๑๖๕.
‘‘สติมา ปญฺญวา ภิกฺขุ, อารทฺธพลวีริโย;
ปญฺจ กปฺปสตานาหํ, เอกรตฺติํ อนุสฺสริํฯ
๑๖๖.
‘‘จตฺตาโร สติปฎฺฐาเน, สตฺต อฎฺฐ จ ภาวยํ;
ปญฺจ กปฺปสตานาหํ, เอกรตฺติํ อนุสฺสริ’’นฺติฯ
… โสภิโต เถโร…ฯ
๑๖๗.
‘‘ยํ กิจฺจํ ทฬฺหวีริเยน, ยํ กิจฺจํ โพทฺธุมิจฺฉตา;
กริสฺสํ นาวรชฺฌิสฺสํ [นาวรุชฺฌิสฺสํ (ก. สี. ก.)], ปสฺส วีริยํ ปรกฺกมฯ
๑๖๘.
‘‘ตฺวญฺจ เม มคฺคมกฺขาหิ, อญฺชสํ อมโตคธํ;
อหํ โมเนน โมนิสฺสํ, คงฺคาโสโตว สาคร’’นฺติฯ
… วลฺลิโย เถโร…ฯ
๑๖๙.
‘‘เกเส เม โอลิขิสฺสนฺติ, กปฺปโก อุปสงฺกมิ;
ตโต อาทาสมาทาย, สรีรํ ปจฺจเวกฺขิสํฯ
๑๗๐.
‘‘ตุโจฺฉ กาโย อทิสฺสิตฺถ, อนฺธกาโร ตโม พฺยคา;
สเพฺพ โจฬา สมุจฺฉินฺนา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… วีตโสโก เถโร…ฯ
๑๗๑.
‘‘ปญฺจ นีวรเณ หิตฺวา, โยคเกฺขมสฺส ปตฺติยา;
ธมฺมาทาสํ คเหตฺวาน, ญาณทสฺสนมตฺตโนฯ
๑๗๒.
‘‘ปจฺจเวกฺขิํ อิมํ กายํ, สพฺพํ สนฺตรพาหิรํ;
อชฺฌตฺตญฺจ พหิทฺธา จ, ตุโจฺฉ กาโย อทิสฺสถา’’ติฯ
… ปุณฺณมาโส เถโร…ฯ
๑๗๓.
‘‘ยถาปิ ภโทฺท อาชโญฺญ, ขลิตฺวา ปติติฎฺฐติ;
ภิโยฺย ลทฺทาน สํเวคํ, อทีโน วหเต ธุรํฯ
๑๗๔.
‘‘เอวํ ทสฺสนสมฺปนฺนํ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาวกํ;
อาชานียํ มํ ธาเรถ, ปุตฺตํ พุทฺธสฺส โอรส’’นฺติฯ
… นนฺทโก เถโร…ฯ
๑๗๕.
‘‘เอหิ นนฺทก คจฺฉาม, อุปชฺฌายสฺส สนฺติกํ;
สีหนาทํ นทิสฺสาม, พุทฺธเสฎฺฐสฺส สมฺมุขาฯ
๑๗๖.
‘‘ยาย โน อนุกมฺปาย, อเมฺห ปพฺพาชยี มุนิ;
โส โน อโตฺถ อนุปฺปโตฺต, สพฺพสํโยชนกฺขโย’’ติฯ
… ภรโต เถโร…ฯ
๑๗๗.
‘‘นทนฺติ เอวํ สปฺปญฺญา, สีหาว คิริคพฺภเร;
วีรา วิชิตสงฺคามา, เชตฺวา มารํ สวาหนิํ [สวาหนํ (พหูสุ)]ฯ
๑๗๘.
‘‘สตฺถา จ ปริจิโณฺณ เม, ธโมฺม สโงฺฆ จ ปูชิโต;
อหญฺจ วิโตฺต สุมโน, ปุตฺตํ ทิสฺวา อนาสว’’นฺติฯ
… ภารทฺวาโช เถโร…ฯ
๑๗๙.
‘‘อุปาสิตา สปฺปุริสา, สุตา ธมฺมา อภิณฺหโส;
สุตฺวาน ปฎิปชฺชิสฺสํ, อญฺชสํ อมโตคธํฯ
๑๘๐.
‘‘ภวราคหตสฺส เม สโต, ภวราโค ปุน เม น วิชฺชติ;
น จาหุ น จ เม ภวิสฺสติ, น จ เม เอตรหิ วิชฺชตี’’ติฯ
… กณฺหทิโนฺน เถโร…ฯ
วโคฺค ตติโย นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
อุตฺตโร ภทฺทชิเตฺถโร, โสภิโต วลฺลิโย อิสิ;
วีตโสโก จ โย เถโร, ปุณฺณมาโส จ นนฺทโก;
ภรโต ภารทฺวาโช จ, กณฺหทิโนฺน มหามุนีติฯ
๑๘๑.
‘‘ยโต อหํ ปพฺพชิโต, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสเน;
วิมุจฺจมาโน อุคฺคจฺฉิํ, กามธาตุํ อุปจฺจคํฯ
๑๘๒.
‘‘พฺรหฺมุโน เปกฺขมานสฺส, ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม;
อกุปฺปา เม วิมุตฺตีติ, สพฺพสํโยชนกฺขยา’’ติฯ
… มิคสิโร เถโร…ฯ
๑๘๓.
‘‘อนิจฺจานิ คหกานิ, ตตฺถ ตตฺถ ปุนปฺปุนํ;
คหการํ [คหการกํ (สี. ปี.)] คเวสโนฺต, ทุกฺขา ชาติ ปุนปฺปุนํฯ
๑๘๔.
‘‘คหการก ทิโฎฺฐสิ, ปุน เคหํ น กาหสิ;
สพฺพา เต ผาสุกา ภคฺคา, ถูณิกา [ถูณิรา (ปี. ก.), ธุณิรา (สฺยา.)] จ วิทาลิตา [ปทาลิตา (สี. สฺยา.)];
วิมริยาทิกตํ จิตฺตํ, อิเธว วิธมิสฺสตี’’ติฯ
… สิวโก [สีวโก (สี.)] เถโร…ฯ
๑๘๕.
‘‘อรหํ สุคโต โลเก, วาเตหาพาธิโต [… พาธิโต (ก.)] มุนิ;
สเจ อุโณฺหทกํ อตฺถิ, มุนิโน เทหิ พฺราหฺมณฯ
๑๘๖.
‘‘ปูชิโต ปูชเนยฺยานํ [ปูชนียานํ (สี.)], สกฺกเรยฺยาน สกฺกโต;
อปจิโตปเจยฺยานํ [อปจนียานํ (สี.), อปจิเนยฺยานํ (สฺยา.)], ตสฺส อิจฺฉามิ หาตเว’’ติฯ
… อุปวาโณ เถโร…ฯ
๑๘๗.
‘‘ทิฎฺฐา มยา ธมฺมธรา อุปาสกา, กามา อนิจฺจา อิติ ภาสมานา;
สารตฺตรตฺตา มณิกุณฺฑเลสุ, ปุเตฺตสุ ทาเรสุ จ เต อเปกฺขาฯ
๑๘๘.
‘‘อทฺธา น ชานนฺติ ยโตธ ธมฺมํ, กามา อนิจฺจา อิติ จาปิ อาหุ;
ราคญฺจ เตสํ น พลตฺถิ เฉตฺตุํ, ตสฺมา สิตา ปุตฺตทารํ ธนญฺจา’’ติฯ
… อิสิทิโนฺน เถโร…ฯ
๑๘๙.
‘‘เทโว จ วสฺสติ เทโว จ คฬคฬายติ,
เอกโก จาหํ เภรเว พิเล วิหรามิ;
ตสฺส มยฺหํ เอกกสฺส เภรเว พิเล วิหรโต,
นตฺถิ ภยํ วา ฉมฺภิตตฺตํ วา โลมหํโส วาฯ
๑๙๐.
‘‘ธมฺมตา มมสา ยสฺส เม, เอกกสฺส เภรเว พิเล;
วิหรโต นตฺถิ ภยํ วา, ฉมฺภิตตฺตํ วา โลมหํโส วา’’ติฯ
… สมฺพุลกจฺจาโน [สมฺพหุลกจฺจาโน (ก.)] เถโร…ฯ
๑๙๑.
[อุทา. ๓๔ อุทาเนปิ] ‘‘กสฺส เสลูปมํ จิตฺตํ, ฐิตํ นานุปกมฺปติ;
วิรตฺตํ รชนีเยสุ, กุปฺปนีเย น กุปฺปติ;
ยเสฺสวํ ภาวิตํ จิตฺตํ, กุโต ตํ ทุกฺขเมสฺสติฯ
๑๙๒.
‘‘มม เสลูปมํ จิตฺตํ, ฐิตํ นานุปกมฺปติ;
วิรตฺตํ รชนีเยสุ, กุปฺปนีเย น กุปฺปติ;
มเมวํ ภาวิตํ จิตฺตํ, กุโต มํ ทุกฺขเมสฺสตี’’ติฯ
… นิตโก [ขิตโก (สี. สฺยา.)] เถโร…ฯ
๑๙๓.
‘‘น ตาว สุปิตุํ โหติ, รตฺติ นกฺขตฺตมาลินี;
ปฎิชคฺคิตุเมเวสา, รตฺติ โหติ วิชานตาฯ
๑๙๔.
‘‘หตฺถิกฺขนฺธาวปติตํ , กุญฺชโร เจ อนุกฺกเม;
สงฺคาเม เม มตํ เสโยฺย, ยเญฺจ ชีเว ปราชิโต’’ติฯ
… โสโณ โปฎิริโย [เสลิสฺสริโย (สี.), โปฎฺฎิริยปุโตฺต (สฺยา.)] เถโร …ฯ
๑๙๕.
‘‘ปญฺจ กามคุเณ หิตฺวา, ปิยรูเป มโนรเม;
สทฺธาย ฆรา นิกฺขมฺม, ทุกฺขสฺสนฺตกโร ภเวฯ
๑๙๖.
‘‘นาภินนฺทามิ มรณํ, นาภินนฺทามิ ชีวิตํ;
กาลญฺจ ปฎิกงฺขามิ, สมฺปชาโน ปติสฺสโต’’ติฯ
… นิสโภ เถโร…ฯ
๑๙๗.
‘‘อมฺพปลฺลวสงฺกาสํ, อํเส กตฺวาน จีวรํ;
นิสิโนฺน หตฺถิคีวายํ, คามํ ปิณฺฑาย ปาวิสิํฯ
๑๙๘.
‘‘หตฺถิกฺขนฺธโต โอรุยฺห, สํเวคํ อลภิํ ตทา;
โสหํ ทิโตฺต ตทา สโนฺต, ปโตฺต เม อาสวกฺขโย’’ติฯ
… อุสโภ เถโร…ฯ
๑๙๙.
‘‘อยมิติ กปฺปโฎ กปฺปฎกุโร, อจฺฉาย อติภริตาย [อติภริยาย (สี. ก.), อจฺจํ ภราย (สฺยา.)];
อมตฆฎิกายํ ธมฺมกฎมโตฺต [ธมฺมกฎปโตฺต (สฺยา. ก. อฎฺฐ.), ธมฺมกฎมโคฺค (สี. อฎฺฐ.)], กตปทํ ฌานานิ โอเจตุํฯ
๒๐๐.
‘‘มา โข ตฺวํ กปฺปฎ ปจาเลสิ, มา ตฺวํ อุปกณฺณมฺหิ ตาเฬสฺสํ;
น หิ [น วา (ก.)] ตฺวํ กปฺปฎ มตฺตมญฺญาสิ, สงฺฆมชฺฌมฺหิ ปจลายมาโนติฯ
… กปฺปฎกุโร เถโร…ฯ
วโคฺค จตุโตฺถ นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
มิคสิโร สิวโก จ, อุปวาโน จ ปณฺฑิโต;
อิสิทิโนฺน จ กจฺจาโน, นิตโก จ มหาวสี;
โปฎิริยปุโตฺต นิสโภ, อุสโภ กปฺปฎกุโรติฯ
๒๐๑.
‘‘อโห พุทฺธา อโห ธมฺมา, อโห โน สตฺถุ สมฺปทา;
ยตฺถ เอตาทิสํ ธมฺมํ, สาวโก สจฺฉิกาหิ’’ติฯ
๒๐๒.
‘‘อสเงฺขเยฺยสุ กเปฺปสุ, สกฺกายาธิคตา อหู;
เตสมยํ ปจฺฉิมโก, จริโมยํ สมุสฺสโย;
ชาติมรณสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… กุมารกสฺสโป เถโร…ฯ
๒๐๓.
‘‘โย หเว ทหโร ภิกฺขุ, ยุญฺชติ พุทฺธสาสเน;
ชาคโร ส หิ สุเตฺตสุ [ปติสุเตฺตสุ (สี. ก.)], อโมฆํ ตสฺส ชีวิตํฯ
๒๐๔.
‘‘ตสฺมา สทฺธญฺจ สีลญฺจ, ปสาทํ ธมฺมทสฺสนํ;
อนุยุเญฺชถ เมธาวี, สรํ พุทฺธาน สาสน’’นฺติฯ
… ธมฺมปาโล เถโร…ฯ
๒๐๕.
‘‘กสฺสินฺทฺริยานิ สมถงฺคตานิ, อสฺสา ยถา สารถินา สุทนฺตา;
ปหีนมานสฺส อนาสวสฺส, เทวาปิ กสฺส [ตสฺส (พหูสุ)] ปิหยนฺติ ตาทิโน’’ติฯ
๒๐๖.
[ธ. ป. ๙๔ ธมฺมปเทปิ] ‘‘มยฺหินฺทฺริยานิ สมถงฺคตานิ, อสฺสา ยถา สารถินา สุทนฺตา;
ปหีนมานสฺส อนาสวสฺส, เทวาปิ มยฺหํ ปิหยนฺติ ตาทิโน’’ติฯ
… พฺรหฺมาลิ เถโร…ฯ
๒๐๗.
‘‘ฉวิปาปก จิตฺตภทฺทก, โมฆราช สตตํ สมาหิโต;
เหมนฺติกสีตกาลรตฺติโย [เหมนฺติกกาลรตฺติโย (ก.)], ภิกฺขุ ตฺวํสิ กถํ กริสฺสสิ’’ฯ
๒๐๘.
‘‘สมฺปนฺนสสฺสา มคธา, เกวลา อิติ เม สุตํ;
ปลาลจฺฉนฺนโก เสยฺยํ, ยถเญฺญ สุขชีวิโน’’ติฯ
… โมฆราชา เถโร…ฯ
๒๐๙.
‘‘น อุกฺขิเป โน จ ปริกฺขิเป ปเร, โอกฺขิเป ปารคตํ น เอรเย;
น จตฺตวณฺณํ ปริสาสุ พฺยาหเร, อนุทฺธโต สมฺมิตภาณิ สุพฺพโตฯ
๒๑๐.
‘‘สุสุขุมนิปุณตฺถทสฺสินา, มติกุสเลน นิวาตวุตฺตินา;
สํเสวิตวุทฺธสีลินา, นิพฺพานํ น หิ เตน ทุลฺลภ’’นฺติฯ
… วิสาโข ปญฺจาลปุโตฺต เถโร …ฯ
๒๑๑.
‘‘นทนฺติ โมรา สุสิขา สุเปขุณา, สุนีลคีวา สุมุขา สุคชฺชิโน;
สุสทฺทลา จาปิ มหามหี อยํ, สุพฺยาปิตมฺพุ สุวลาหกํ นภํฯ
๒๑๒.
‘‘สุกลฺลรูโป สุมนสฺส ฌายตํ [ฌายิตํ (สฺยา. ก.)], สุนิกฺกโม สาธุ สุพุทฺธสาสเน;
สุสุกฺกสุกฺกํ นิปุณํ สุทุทฺทสํ, ผุสาหิ ตํ อุตฺตมมจฺจุตํ ปท’’นฺติฯ
… จูฬโก [จูลโก (สี. อฎฺฐ.)] เถโร…ฯ
๒๑๓.
‘‘นนฺทมานาคตํ จิตฺตํ, สูลมาโรปมานกํ;
เตน เตเนว วชสิ, เยน สูลํ กลิงฺครํฯ
๒๑๔.
‘‘ตาหํ จิตฺตกลิํ พฺรูมิ, ตํ พฺรูมิ จิตฺตทุพฺภกํ;
สตฺถา เต ทุลฺลโภ ลโทฺธ, มานเตฺถ มํ นิโยชยี’’ติฯ
… อนูปโม เถโร…ฯ
๒๑๕.
‘‘สํสรํ ทีฆมทฺธานํ, คตีสุ ปริวตฺติสํ;
อปสฺสํ อริยสจฺจานิ, อนฺธภูโต [อนฺธีภูโต (ก.)] ปุถุชฺชโนฯ
๒๑๖.
‘‘ตสฺส เม อปฺปมตฺตสฺส, สํสารา วินฬีกตา;
สพฺพา คตี สมุจฺฉินฺนา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… วชฺชิโต เถโร…ฯ
๒๑๗.
‘‘อสฺสเตฺถ หริโตภาเส, สํวิรูฬฺหมฺหิ ปาทเป;
เอกํ พุทฺธคตํ สญฺญํ, อลภิตฺถํ [อลภิํ หํ (ก.)] ปติสฺสโตฯ
๒๑๘.
‘‘เอกติํเส อิโต กเปฺป, ยํ สญฺญมลภิํ ตทา;
ตสฺสา สญฺญาย วาหสา, ปโตฺต เม อาสวกฺขโย’’ติฯ
… สนฺธิโต เถโร…ฯ
วโคฺค ปญฺจโม นิฎฺฐิโตฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
กุมารกสฺสโป เถโร, ธมฺมปาโล จ พฺรหฺมาลิ;
โมฆราชา วิสาโข จ, จูฬโก จ อนูปโม;
วชฺชิโต สนฺธิโต เถโร, กิเลสรชวาหโนติฯ
ทุกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
คาถาทุกนิปาตมฺหิ, นวุติ เจว อฎฺฐ จ;
เถรา เอกูนปญฺญาสํ, ภาสิตา นยโกวิทาติฯ
๒๑๙.
‘‘อโยนิ สุทฺธิมเนฺวสํ, อคฺคิํ ปริจริํ วเน;
สุทฺธิมคฺคํ อชานโนฺต, อกาสิํ อมรํ ตปํ [อกาสิํ อปรํ ตปํ (สฺยา.), อกาสิํ อมตํ ตปํ (ก.)]ฯ
๒๒๐.
‘‘ตํ สุเขน สุขํ ลทฺธํ, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๒๒๑.
‘‘พฺรหฺมพนฺธุ ปุเร อาสิํ, อิทานิ โขมฺหิ พฺราหฺมโณ;
เตวิโชฺช นฺหาตโก [นหาตโก (สี. อฎฺฐ.)] จมฺหิ, โสตฺติโย จมฺหิ เวทคู’’ติฯ
… องฺคณิกภารทฺวาโช เถโร…ฯ
๒๒๒.
‘‘ปญฺจาหาหํ ปพฺพชิโต, เสโข อปฺปตฺตมานโส,
วิหารํ เม ปวิฎฺฐสฺส, เจตโส ปณิธี อหุฯ
๒๒๓.
‘‘นาสิสฺสํ น ปิวิสฺสามิ, วิหารโต น นิกฺขเม;
นปิ ปสฺสํ นิปาเตสฺสํ, ตณฺหาสเลฺล อนูหเตฯ
๒๒๔.
‘‘ตสฺส เมวํ วิหรโต, ปสฺส วีริยปรกฺกมํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… ปจฺจโย เถโร…ฯ
๒๒๕.
‘‘โย ปุเพฺพ กรณียานิ, ปจฺฉา โส กาตุมิจฺฉติ;
สุขา โส ธํสเต ฐานา, ปจฺฉา จ มนุตปฺปติฯ
๒๒๖.
‘‘ยญฺหิ กยิรา ตญฺหิ วเท, ยํ น กยิรา น ตํ วเท;
อกโรนฺตํ ภาสมานํ, ปริชานนฺติ ปณฺฑิตาฯ
๒๒๗.
‘‘สุสุขํ วต นิพฺพานํ, สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิตํ;
อโสกํ วิรชํ เขมํ, ยตฺถ ทุกฺขํ นิรุชฺฌตี’’ติฯ
… พากุโล [พากฺกุโล (สี.)] เถโร…ฯ
๒๒๘.
‘‘สุขํ เจ ชีวิตุํ อิเจฺฉ, สามญฺญสฺมิํ อเปกฺขวา;
สงฺฆิกํ นาติมเญฺญยฺย, จีวรํ ปานโภชนํฯ
๒๒๙.
‘‘สุขํ เจ ชีวิตุํ อิเจฺฉ, สามญฺญสฺมิํ อเปกฺขวา;
อหิ มูสิกโสพฺภํว, เสเวถ สยนาสนํฯ
๒๓๐.
‘‘สุขํ เจ ชีวิตุํ อิเจฺฉ, สามญฺญสฺมิํ อเปกฺขวา;
อิตรีตเรน ตุเสฺสยฺย, เอกธมฺมญฺจ ภาวเย’’ติฯ
… ธนิโย เถโร…ฯ
๒๓๑.
‘‘อติสีตํ อติอุณฺหํ, อติสายมิทํ อหุ;
อิติ วิสฺสฎฺฐกมฺมเนฺต, ขณา อเจฺจนฺติ มาณเวฯ
๒๓๒.
‘‘โย จ สีตญฺจ อุณฺหญฺจ, ติณา ภิโยฺย น มญฺญติ;
กรํ ปุริสกิจฺจานิ, โส สุขา น วิหายติฯ
๒๓๓.
‘‘ทพฺพํ กุสํ โปฎกิลํ, อุสีรํ มุญฺชปพฺพชํ;
อุรสา ปนุทิสฺสามิ, วิเวกมนุพฺรูหย’’นฺติฯ
… มาตงฺคปุโตฺต เถโร…ฯ
๒๓๔.
‘‘เย จิตฺตกถี พหุสฺสุตา, สมณา ปาฎลิปุตฺตวาสิโน;
เตสญฺญตโรยมายุวา, ทฺวาเร ติฎฺฐติ ขุชฺชโสภิโตฯ
๒๓๕.
‘‘เย จิตฺตกถี พหุสฺสุตา, สมณา ปาฎลิปุตฺตวาสิโน;
เตสญฺญตโรยมายุวา, ทฺวาเร ติฎฺฐติ มาลุเตริโตฯ
๒๓๖.
‘‘สุยุเทฺธน สุยิเฎฺฐน, สงฺคามวิชเยน จ;
พฺรหฺมจริยานุจิเณฺณน, เอวายํ สุขเมธตี’’ติฯ
… ขุชฺชโสภิโต เถโร…ฯ
๒๓๗.
‘‘โยธ โกจิ มนุเสฺสสุ, ปรปาณานิ หิํสติ;
อสฺมา โลกา ปรมฺหา จ, อุภยา ธํสเต นโรฯ
๒๓๘.
‘‘โย จ เมเตฺตน จิเตฺตน, สพฺพปาณานุกมฺปติ;
พหุญฺหิ โส ปสวติ, ปุญฺญํ ตาทิสโก นโรฯ
๒๓๙.
‘‘สุภาสิตสฺส สิเกฺขถ, สมณูปาสนสฺส จ;
เอกาสนสฺส จ รโห, จิตฺตวูปสมสฺส จา’’ติฯ
… วารโณ เถโร…ฯ
๒๔๐.
‘‘เอโกปิ สโทฺธ เมธาวี, อสฺสทฺธานีธ ญาตินํ;
ธมฺมโฎฺฐ สีลสมฺปโนฺน, โหติ อตฺถาย พนฺธุนํฯ
๒๔๑.
‘‘นิคฺคยฺห อนุกมฺปาย, โจทิตา ญาตโย มยา;
ญาติพนฺธวเปเมน, การํ กตฺวาน ภิกฺขุสุฯ
๒๔๒.
‘‘เต อพฺภตีตา กาลงฺกตา, ปตฺตา เต ติทิวํ สุขํ;
ภาตโร มยฺหํ มาตา จ, โมทนฺติ กามกามิโน’’ติฯ
… วสฺสิโก [ปสฺสิโก (สี. สฺยา. ปี.)] เถโร…ฯ
๒๔๓.
‘‘กาลปพฺพงฺคสงฺกาโส, กิโส ธมนิสนฺถโต;
มตฺตญฺญู อนฺนปานมฺหิ, อทีนมนโส นโร’’ฯ
๒๔๔.
‘‘ผุโฎฺฐ ฑํเสหิ มกเสหิ, อรญฺญสฺมิํ พฺรหาวเน;
นาโค สงฺคามสีเสว, สโต ตตฺราธิวาสเยฯ
๒๔๕.
‘‘ยถา พฺรหฺมา ตถา เอโก, ยถา เทโว ตถา ทุเว;
ยถา คาโม ตถา ตโย, โกลาหลํ ตตุตฺตริ’’นฺติฯ
… ยโสโช เถโร…ฯ
๒๔๖.
‘‘อหุ ตุยฺหํ ปุเร สทฺธา, สา เต อชฺช น วิชฺชติ;
ยํ ตุยฺหํ ตุยฺหเมเวตํ, นตฺถิ ทุจฺจริตํ มมฯ
๒๔๗.
‘‘อนิจฺจา หิ จลา สทฺทา, เอวํ ทิฎฺฐา หิ สา มยา;
รชฺชนฺติปิ วิรชฺชนฺติ, ตตฺถ กิํ ชิยฺยเต มุนิฯ
๒๔๘.
‘‘ปจฺจติ มุนิโน ภตฺตํ, โถกํ โถกํ กุเล กุเล;
ปิณฺฑิกาย จริสฺสามิ, อตฺถิ ชงฺฆพลํ [ชงฺฆาพลํ (สี.)] มมา’’ติฯ
… สาฎิมตฺติโย เถโร…ฯ
๒๔๙.
‘‘สทฺธาย อภินิกฺขมฺม, นวปพฺพชิโต นโว;
มิเตฺต ภเชยฺย กลฺยาเณ, สุทฺธาชีเว อตนฺทิเตฯ
๒๕๐.
‘‘สทฺธาย อภินิกฺขมฺม, นวปพฺพชิโต นโว;
สงฺฆสฺมิํ วิหรํ ภิกฺขุ, สิเกฺขถ วินยํ พุโธฯ
๒๕๑.
‘‘สทฺธาย อภินิกฺขมฺม, นวปพฺพชิโต นโว;
กปฺปากเปฺปสุ กุสโล, จเรยฺย อปุรกฺขโต’’ติฯ
… อุปาลิเตฺถโร…ฯ
๒๕๒.
‘‘ปณฺฑิตํ วต มํ สนฺตํ, อลมตฺถวิจินฺตกํ;
ปญฺจ กามคุณา โลเก, สโมฺมหา ปาตยิํสุ มํฯ
๒๕๓.
‘‘ปกฺขโนฺท มารวิสเย, ทฬฺหสลฺลสมปฺปิโต;
อสกฺขิํ มจฺจุราชสฺส, อหํ ปาสา ปมุจฺจิตุํฯ
๒๕๔.
‘‘สเพฺพ กามา ปหีนา เม, ภวา สเพฺพ ปทาลิตา [วิทาลิตา (สี. ปี. อฎฺฐ.)];
วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… อุตฺตรปาโล เถโร…ฯ
๒๕๕.
‘‘สุณาถ ญาตโย สเพฺพ, ยาวเนฺตตฺถ สมาคตา;
ธมฺมํ โว เทสยิสฺสามิ, ทุกฺขา ชาติ ปุนปฺปุนํฯ
๒๕๖.
[สํ. นิ. ๑.๑๘๕] ‘‘อารมฺภถ [อารภถ (สี. สฺยา.), อารพฺภถ (ก.)] นิกฺกมถ, ยุญฺชถ พุทฺธสาสเน;
ธุนาถ มจฺจุโน เสนํ, นฬาคารํว กุญฺชโรฯ
๒๕๗.
‘‘โย อิมสฺมิํ ธมฺมวินเย, อปฺปมโตฺต วิหสฺสติ [วิเหสฺสติ (สฺยา. ปี.)];
ปหาย ชาติสํสารํ, ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสตี’’ติฯ
… อภิภูโต เถโร…ฯ
๒๕๘.
‘‘สํสรํ หิ นิรยํ อคจฺฉิสฺสํ, เปตโลกมคมํ ปุนปฺปุนํ;
ทุกฺขมมฺหิปิ ติรจฺฉานโยนิยํ, เนกธา หิ วุสิตํ จิรํ มยาฯ
๒๕๙.
‘‘มานุโสปิ จ ภโวภิราธิโต, สคฺคกายมคมํ สกิํ สกิํ;
รูปธาตุสุ อรูปธาตุสุ, เนวสญฺญิสุ อสญฺญิสุฎฺฐิตํฯ
๒๖๐.
‘‘สมฺภวา สุวิทิตา อสารกา, สงฺขตา ปจลิตา สเทริตา;
ตํ วิทิตฺวา มหมตฺตสมฺภวํ, สนฺติเมว สติมา สมชฺฌค’’นฺติฯ
… โคตโม เถโร…ฯ
๒๖๑.
‘‘โย ปุเพฺพ กรณียานิ, ปจฺฉา โส กาตุมิจฺฉติ;
สุขา โส ธํสเต ฐานา, ปจฺฉา จ มนุตปฺปติฯ
๒๖๒.
‘‘ยญฺหิ กยิรา ตญฺหิ วเท, ยํ น กยิรา น ตํ วเท;
อกโรนฺตํ ภาสมานํ, ปริชานนฺติ ปณฺฑิตาฯ
๒๖๓.
‘‘สุสุขํ วต นิพฺพานํ, สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิตํ;
อโสกํ วิรชํ เขมํ, ยตฺถ ทุกฺขํ นิรุชฺฌตี’’ติฯ
… หาริโต เถโร…ฯ
๒๖๔.
‘‘ปาปมิเตฺต วิวเชฺชตฺวา, ภเชยฺยุตฺตมปุคฺคลํ;
โอวาเท จสฺส ติเฎฺฐยฺย, ปเตฺถโนฺต อจลํ สุขํฯ
๒๖๕.
‘‘ปริตฺตํ ทารุมารุยฺห, ยถา สีเท มหณฺณเว;
เอวํ กุสีตมาคมฺม, สาธุชีวีปิ สีทติ;
ตสฺมา ตํ ปริวเชฺชยฺย, กุสีตํ หีนวีริยํฯ
๒๖๖.
‘‘ปวิวิเตฺตหิ อริเยหิ, ปหิตเตฺตหิ ฌายิภิ;
นิจฺจํ อารทฺธวีริเยหิ, ปณฺฑิเตหิ สหาวเส’’ติฯ
… วิมโล เถโร…ฯ
ติกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
องฺคณิโก ภารทฺวาโช, ปจฺจโย พากุโล อิสิ;
ธนิโย มาตงฺคปุโตฺต, โสภิโต วารโณ อิสิฯ
วสฺสิโก จ ยโสโช จ, สาฎิมตฺติยุปาลิ จ;
อุตฺตรปาโล อภิภูโต, โคตโม หาริโตปิ จฯ
เถโร ติกนิปาตมฺหิ, นิพฺพาเน วิมโล กโต;
อฎฺฐตาลีส คาถาโย, เถรา โสฬส กิตฺติตาติฯ
๒๖๗.
‘‘อลงฺกตา สุวสนา, มาลินี จนฺทนุสฺสทา;
มเชฺฌ มหาปเถ นารี, ตุริเย นจฺจติ นฎฺฎกีฯ
๒๖๘.
‘‘ปิณฺฑิกาย ปวิโฎฺฐหํ, คจฺฉโนฺต นํ อุทิกฺขิสํ;
อลงฺกตํ สุวสนํ, มจฺจุปาสํว โอฑฺฑิตํฯ
๒๖๙.
‘‘ตโต เม มนสีกาโร, โยนิโส อุทปชฺชถ;
อาทีนโว ปาตุรหุ, นิพฺพิทา สมติฎฺฐถ [สมฺปติฎฺฐถ (ก.)]ฯ
๒๗๐.
‘‘ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… นาคสมาโล เถโร…ฯ
๒๗๑.
‘‘อหํ มิเทฺธน ปกโต, วิหารา อุปนิกฺขมิํ;
จงฺกมํ อภิรุหโนฺต, ตเตฺถว ปปติํ ฉมาฯ
๒๗๒.
‘‘คตฺตานิ ปริมชฺชิตฺวา, ปุนปารุยฺห จงฺกมํ;
จงฺกเม จงฺกมิํ โสหํ, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิโตฯ
๒๗๓.
‘‘ตโต เม มนสีกาโร, โยนิโส อุทปชฺชถ;
อาทีนโว ปาตุรหุ, นิพฺพิทา สมติฎฺฐถฯ
๒๗๔.
‘‘ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… ภคุเตฺถโร…ฯ
๒๗๕.
[ธ. ป. ๖ ธมฺมปเทปิ] ‘‘ปเร จ น วิชานนฺติ, มยเมตฺถ ยมามเส;
เย จ ตตฺถ วิชานนฺติ, ตโต สมฺมนฺติ เมธคาฯ
๒๗๖.
‘‘ยทา จ อวิชานนฺตา, อิริยนฺตฺยมรา วิย;
วิชานนฺติ จ เย ธมฺมํ, อาตุเรสุ อนาตุราฯ
๒๗๗.
‘‘ยํ กิญฺจิ สิถิลํ กมฺมํ, สํกิลิฎฺฐญฺจ ยํ วตํ;
สงฺกสฺสรํ พฺรหฺมจริยํ, น ตํ โหติ มหปฺผลํฯ
๒๗๘.
‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว นูปลพฺภติ;
อารกา โหติ สทฺธมฺมา, นภํ ปุถวิยา ยถา’’ติฯ
… สภิโย เถโร…ฯ
๒๗๙.
‘‘ธิรตฺถุ ปูเร ทุคฺคเนฺธ, มารปเกฺข อวสฺสุเต;
นวโสตานิ เต กาเย, ยานิ สนฺทนฺติ สพฺพทาฯ
๒๘๐.
‘‘มา ปุราณํ อมญฺญิโตฺถ, มาสาเทสิ ตถาคเต;
สเคฺคปิ เต น รชฺชนฺติ, กิมงฺคํ ปน [กิมงฺค ปน (สี.)] มานุเสฯ
๒๘๑.
‘‘เย จ โข พาลา ทุเมฺมธา, ทุมฺมนฺตี โมหปารุตา;
ตาทิสา ตตฺถ รชฺชนฺติ, มารขิตฺตมฺหิ พนฺธเนฯ
๒๘๒.
‘‘เยสํ ราโค จ โทโส จ, อวิชฺชา จ วิราชิตา;
ตาที ตตฺถ น รชฺชนฺติ, ฉินฺนสุตฺตา อพนฺธนา’’ติฯ
… นนฺทโก เถโร…ฯ
๒๘๓.
‘‘ปญฺจปญฺญาสวสฺสานิ, รโชชลฺลมธารยิํ;
ภุญฺชโนฺต มาสิกํ ภตฺตํ, เกสมสฺสุํ อโลจยิํฯ
๒๘๔.
‘‘เอกปาเทน อฎฺฐาสิํ, อาสนํ ปริวชฺชยิํ;
สุกฺขคูถานิ จ ขาทิํ, อุเทฺทสญฺจ น สาทิยิํฯ
๒๘๕.
‘‘เอตาทิสํ กริตฺวาน, พหุํ ทุคฺคติคามินํ;
วุยฺหมาโน มโหเฆน, พุทฺธํ สรณมาคมํฯ
๒๘๖.
‘‘สรณคมนํ ปสฺส, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… ชมฺพุโก เถโร…ฯ
๒๘๗.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ, คยายํ คยผคฺคุยา;
ยํ อทฺทสาสิํ สมฺพุทฺธํ, เทเสนฺตํ ธมฺมมุตฺตมํฯ
๒๘๘.
‘‘มหปฺปภํ คณาจริยํ, อคฺคปตฺตํ วินายกํ;
สเทวกสฺส โลกสฺส, ชินํ อตุลทสฺสนํฯ
๒๘๙.
‘‘มหานาคํ มหาวีรํ, มหาชุติมนาสวํ;
สพฺพาสวปริกฺขีณํ, สตฺถารมกุโตภยํฯ
๒๙๐.
‘‘จิรสํกิลิฎฺฐํ วต มํ, ทิฎฺฐิสนฺทานพนฺธิตํ [สนฺธิตํ (สี. สฺยา.), สนฺทิตํ (ปี. สี. อฎฺฐ.)];
วิโมจยิ โส ภควา, สพฺพคเนฺถหิ เสนก’’นฺติฯ
… เสนโก เถโร…ฯ
๒๙๑.
‘‘โย ทนฺธกาเล ตรติ, ตรณีเย จ ทนฺธเย;
อโยนิ [อโยนิโส (สฺยา.)] สํวิธาเนน, พาโล ทุกฺขํ นิคจฺฉติฯ
๒๙๒.
‘‘ตสฺสตฺถา ปริหายนฺติ, กาฬปเกฺขว จนฺทิมา;
อายสกฺยญฺจ [อายสสฺยญฺจ (สี.)] ปโปฺปติ, มิเตฺตหิ จ วิรุชฺฌติฯ
๒๙๓.
‘‘โย ทนฺธกาเล ทเนฺธติ, ตรณีเย จ ตารเย;
โยนิโส สํวิธาเนน, สุขํ ปโปฺปติ ปณฺฑิโตฯ
๒๙๔.
‘‘ตสฺสตฺถา ปริปูเรนฺติ, สุกฺกปเกฺขว จนฺทิมา;
ยโส กิตฺติญฺจ ปโปฺปติ, มิเตฺตหิ น วิรุชฺฌตี’’ติฯ
… สมฺภูโต เถโร…ฯ
๒๙๕.
‘‘อุภเยเนว สมฺปโนฺน, ราหุลภโทฺทติ มํ วิทู;
ยญฺจมฺหิ ปุโตฺต พุทฺธสฺส, ยญฺจ ธเมฺมสุ จกฺขุมาฯ
๒๙๖.
‘‘ยญฺจ เม อาสวา ขีณา, ยญฺจ นตฺถิ ปุนพฺภโว;
อรหา ทกฺขิเณโยฺยมฺหิ, เตวิโชฺช อมตทฺทโสฯ
๒๙๗.
‘‘กามนฺธา ชาลปจฺฉนฺนา, ตณฺหาฉาทนฉาทิตา;
ปมตฺตพนฺธุนา พทฺธา, มจฺฉาว กุมินามุเขฯ
๒๙๘.
‘‘ตํ กามํ อหมุชฺฌิตฺวา, เฉตฺวา มารสฺส พนฺธนํ;
สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺห, สีติภูโตสฺมิ นิพฺพุโต’’ติฯ
… ราหุโล เถโร…ฯ
๒๙๙.
‘‘ชาตรูเปน สญฺฉนฺนา [ปจฺฉนฺนา (สี.)], ทาสีคณปุรกฺขตา;
อเงฺกน ปุตฺตมาทาย, ภริยา มํ อุปาคมิฯ
๓๐๐.
‘‘ตญฺจ ทิสฺวาน อายนฺติํ, สกปุตฺตสฺส มาตรํ;
อลงฺกตํ สุวสนํ, มจฺจุปาสํว โอฑฺฑิตํฯ
๓๐๑.
‘‘ตโต เม มนสีกาโร, โยนิโส อุทปชฺชถ;
อาทีนโว ปาตุรหุ, นิพฺพิทา สมติฎฺฐถฯ
๓๐๒.
‘‘ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… จนฺทโน เถโร…ฯ
๓๐๓.
[ชา. ๑.๑๐.๑๐๒ ชาตเกปิ] ‘‘ธโมฺม หเว รกฺขติ ธมฺมจาริํ, ธโมฺม สุจิโณฺณ สุขมาวหติ;
เอสานิสํโส ธเมฺม สุจิเณฺณ, น ทุคฺคติํ คจฺฉติ ธมฺมจารีฯ
๓๐๔.
[ชา. ๑.๑๕.๓๘๕] ‘‘นหิ ธโมฺม อธโมฺม จ, อุโภ สมวิปากิโน;
อธโมฺม นิรยํ เนติ, ธโมฺม ปาเปติ สุคฺคติํฯ
๓๐๕.
‘‘ตสฺมา หิ ธเมฺมสุ กเรยฺย ฉนฺทํ, อิติ โมทมาโน สุคเตน ตาทินา;
ธเมฺม ฐิตา สุคตวรสฺส สาวกา, นียนฺติ ธีรา สรณวรคฺคคามิโนฯ
๓๐๖.
‘‘วิโปฺผฎิโต คณฺฑมูโล, ตณฺหาชาโล สมูหโต;
โส ขีณสํสาโร น จตฺถิ กิญฺจนํ,
จโนฺท ยถา โทสินา ปุณฺณมาสิย’’นฺติฯ
… ธมฺมิโก เถโร…ฯ
๓๐๗.
‘‘ยทา พลากา สุจิปณฺฑรจฺฉทา, กาฬสฺส เมฆสฺส ภเยน ตชฺชิตา;
ปเลหิติ อาลยมาลเยสินี, ตทา นที อชกรณี รเมติ มํฯ
๓๐๘.
‘‘ยทา พลากา สุวิสุทฺธปณฺฑรา, กาฬสฺส เมฆสฺส ภเยน ตชฺชิตา;
ปริเยสติ เลณมเลณทสฺสินี, ตทา นที อชกรณี รเมติ มํฯ
๓๐๙.
‘‘กํ นุ ตตฺถ น รเมนฺติ, ชมฺพุโย อุภโต ตหิํ;
โสเภนฺติ อาปคากูลํ, มม เลณสฺส [มหาเลณสฺส (สฺยา. ก.)] ปจฺฉโตฯ
๓๑๐.
‘‘ตา มตมทสงฺฆสุปฺปหีนา,
เภกา มนฺทวตี ปนาทยนฺติ;
‘นาชฺช คิรินทีหิ วิปฺปวาสสมโย,
เขมา อชกรณี สิวา สุรมฺมา’’’ติฯ
… สปฺปโก เถโร…ฯ
๓๑๑.
‘‘ปพฺพชิํ ชีวิกโตฺถหํ, ลทฺธาน อุปสมฺปทํ;
ตโต สทฺธํ ปฎิลภิํ, ทฬฺหวีริโย ปรกฺกมิํฯ
๓๑๒.
‘‘กามํ ภิชฺชตุยํ กาโย, มํสเปสี วิสียรุํ [วิสิยนฺตุ (ก.)];
อุโภ ชณฺณุกสนฺธีหิ, ชงฺฆาโย ปปตนฺตุ เมฯ
๓๑๓.
‘‘นาสิสฺสํ น ปิวิสฺสามิ, วิหารา จ น นิกฺขเม;
นปิ ปสฺสํ นิปาเตสฺสํ, ตณฺหาสเลฺล อนูหเตฯ
๓๑๔.
‘‘ตสฺส เมวํ วิหรโต, ปสฺส วีริยปรกฺกมํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… มุทิโต เถโร…ฯ
จตุกฺกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
นาคสมาโล ภคุ จ, สภิโย นนฺทโกปิ จ;
ชมฺพุโก เสนโก เถโร, สมฺภูโต ราหุโลปิ จฯ
ภวติ จนฺทโน เถโร, ทเสเต [อิทานิ นเวว เถรา ทิสฺสนฺติ] พุทฺธสาวกา;
ธมฺมิโก สปฺปโก เถโร, มุทิโต จาปิ เต ตโย;
คาถาโย เทฺว จ ปญฺญาส, เถรา สเพฺพปิ เตรสาติ [อิทานิ ทฺวาทเสว เถรา ทิสฺสนฺติ]ฯ
๓๑๕.
‘‘ภิกฺขุ สิวถิกํ [สีวถิกํ (สี. สฺยา. ปี.)] คนฺตฺวา, อทฺทส อิตฺถิมุชฺฌิตํ;
อปวิทฺธํ สุสานสฺมิํ, ขชฺชนฺติํ กิมิหี ผุฎํฯ
๓๑๖.
‘‘ยญฺหิ เอเก ชิคุจฺฉนฺติ, มตํ ทิสฺวาน ปาปกํ;
กามราโค ปาตุรหุ, อโนฺธว สวตี [วสตี (สี.)] อหุํฯ
๓๑๗.
‘‘โอรํ โอทนปากมฺหา, ตมฺหา ฐานา อปกฺกมิํ;
สติมา สมฺปชาโนหํ, เอกมนฺตํ อุปาวิสิํฯ
๓๑๘.
‘‘ตโต เม มนสีกาโร, โยนิโส อุทปชฺชถ;
อาทีนโว ปาตุรหุ, นิพฺพิทา สมติฎฺฐถฯ
๓๑๙.
‘‘ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… ราชทโตฺต เถโร…ฯ
๓๒๐.
‘‘อโยเค ยุญฺชมตฺตานํ, ปุริโส กิจฺจมิจฺฉโก [กิจฺจมิจฺฉโต (สี.), กิจฺจมิจฺฉยํ (กตฺถจิ)];
จรํ เจ นาธิคเจฺฉยฺย, ‘ตํ เม ทุพฺภคลกฺขณํ’ฯ
๓๒๑.
‘‘อพฺพูฬฺหํ อฆคตํ วิชิตํ, เอกเญฺจ โอสฺสเชยฺย กลีว สิยา;
สพฺพานิปิ เจ โอสฺสเชยฺย อโนฺธว สิยา, สมวิสมสฺส อทสฺสนโตฯ
๓๒๒.
‘‘ยญฺหิ กยิรา ตญฺหิ วเท, ยํ น กยิรา น ตํ วเท;
อกโรนฺตํ ภาสมานํ, ปริชานนฺติ ปณฺฑิตาฯ
๓๒๓.
[ธ. ป. ๕๑ ธมฺมปเทปิ] ‘‘ยถาปิ รุจิรํ ปุปฺผํ, วณฺณวนฺตํ อคนฺธกํ;
เอวํ สุภาสิตา วาจา, อผลา โหติ อกุพฺพโตฯ
๓๒๔.
[ธ. ป. ๕๒] ‘‘ยถาปิ รุจิรํ ปุปฺผํ, วณฺณวนฺตํ สุคนฺธกํ [สคนฺธกํ (สี. สฺยา. ปี.)];
เอวํ สุภาสิตา วาจา, สผลา โหติ กุพฺพโต’’ติ [สกุพฺพโต (สี. ปี.), สุกุพฺพโต (สฺยา.)]ฯ
… สุภูโต เถโร…ฯ
๓๒๕.
‘‘วสฺสติ เทโว ยถา สุคีตํ, ฉนฺนา เม กุฎิกา สุขา นิวาตา;
ตสฺสํ วิหรามิ วูปสโนฺต, อถ เจ ปตฺถยสี ปวสฺส เทวฯ
๓๒๖.
‘‘วสฺสติ เทโว ยถา สุคีตํ, ฉนฺนา เม กุฎิกา สุขา นิวาตา;
ตสฺสํ วิหรามิ สนฺตจิโตฺต, อถ เจ ปตฺถยสี ปวสฺส เทวฯ
๓๒๗.
‘‘วสฺสติ เทโว…เป.… ตสฺสํ วิหรามิ วีตราโค…เป.…ฯ
๓๒๘.
‘‘วสฺสติ เทโว…เป.… ตสฺสํ วิหรามิ วีตโทโส…เป.…ฯ
๓๒๙.
‘‘วสฺสติ เทโว…เป.… ตสฺสํ วิหรามิ วีตโมโห;
อถ เจ ปตฺถยสี ปวสฺส เทวา’’ติฯ
… คิริมานโนฺท เถโร…ฯ
๓๓๐.
‘‘ยํ ปตฺถยาโน ธเมฺมสุ, อุปชฺฌาโย อนุคฺคหิ;
อมตํ อภิกงฺขนฺตํ, กตํ กตฺตพฺพกํ มยาฯ
๓๓๑.
‘‘อนุปฺปโตฺต สจฺฉิกโต, สยํ ธโมฺม อนีติโห;
วิสุทฺธิญาโณ นิกฺกโงฺข, พฺยากโรมิ ตวนฺติเกฯ
๓๓๒.
‘‘ปุเพฺพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;
สทโตฺถ เม อนุปฺปโตฺต, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๓๓๓.
‘‘อปฺปมตฺตสฺส เม สิกฺขา, สุสฺสุตา ตว สาสเน;
สเพฺพ เม อาสวา ขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ
๓๓๔.
‘‘อนุสาสิ มํ อริยวตา, อนุกมฺปิ อนุคฺคหิ;
อโมโฆ ตุยฺหโมวาโท, อเนฺตวาสิมฺหิ สิกฺขิโต’’ติฯ
… สุมโน เถโร…ฯ
๓๓๕.
‘‘สาธู หิ กิร เม มาตา, ปโตทํ อุปทํสยิ;
ยสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, อนุสิโฎฺฐ ชเนตฺติยา;
อารทฺธวีริโย ปหิตโตฺต, ปโตฺต สโมฺพธิมุตฺตมํฯ
๓๓๖.
‘‘อรหา ทกฺขิเณโยฺยมฺหิ, เตวิโชฺช อมตทฺทโส;
เชตฺวา นมุจิโน เสนํ, วิหรามิ อนาสโวฯ
๓๓๗.
‘‘อชฺฌตฺตญฺจ พหิทฺธา จ, เย เม วิชฺชิํสุ อาสวา;
สเพฺพ อเสสา อุจฺฉินฺนา, น จ อุปฺปชฺชเร ปุนฯ
๓๓๘.
‘‘วิสารทา โข ภคินี, เอตมตฺถํ อภาสยิ;
‘อปิหา นูน มยิปิ, วนโถ เต น วิชฺชติ’ฯ
๓๓๙.
‘‘ปริยนฺตกตํ ทุกฺขํ, อนฺติโมยํ สมุสฺสโย;
ชาติมรณสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… วโฑฺฒ เถโร…ฯ
๓๔๐.
‘‘อตฺถาย วต เม พุโทฺธ, นทิํ เนรญฺชรํ อคา;
ยสฺสาหํ ธมฺมํ สุตฺวาน, มิจฺฉาทิฎฺฐิํ วิวชฺชยิํฯ
๓๔๑.
‘‘ยชิํ อุจฺจาวเจ ยเญฺญ, อคฺคิหุตฺตํ ชุหิํ อหํ;
‘เอสา สุทฺธี’ติ มญฺญโนฺต, อนฺธภูโต [อนฺธีภูโต (ก.)] ปุถุชฺชโนฯ
๓๔๒.
‘‘ทิฎฺฐิคหนปกฺขโนฺท [ปกฺขโนฺต (สี.), ปกฺขโนฺน (สฺยา. ปี.)], ปรามาเสน โมหิโต;
อสุทฺธิํ มญฺญิสํ สุทฺธิํ, อนฺธภูโต อวิทฺทสุฯ
๓๔๓.
‘‘มิจฺฉาทิฎฺฐิ ปหีนา เม, ภวา สเพฺพ ปทาลิตา [วิทาลิตา (ก.)];
ชุหามิ ทกฺขิเณยฺยคฺคิํ, นมสฺสามิ ตถาคตํฯ
๓๔๔.
‘‘โมหา สเพฺพ ปหีนา เม, ภวตณฺหา ปทาลิตา;
วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… นทีกสฺสโป เถโร…ฯ
๓๔๕.
‘‘ปาโต มชฺฌนฺหิกํ สายํ, ติกฺขตฺตุํ ทิวสสฺสหํ;
โอตริํ อุทกํ โสหํ, คยาย คยผคฺคุยาฯ
๓๔๖.
‘‘‘ยํ มยา ปกตํ ปาปํ, ปุเพฺพ อญฺญาสุ ชาติสุ;
ตํ ทานีธ ปวาเหมิ’, เอวํทิฎฺฐิ ปุเร อหุํฯ
๓๔๗.
‘‘สุตฺวา สุภาสิตํ วาจํ, ธมฺมตฺถสหิตํ ปทํ;
ตถํ ยาถาวกํ อตฺถํ, โยนิโส ปจฺจเวกฺขิสํ;
๓๔๘.
‘‘นินฺหาตสพฺพปาโปมฺหิ, นิมฺมโล ปยโต สุจิ;
สุโทฺธ สุทฺธสฺส ทายาโท, ปุโตฺต พุทฺธสฺส โอรโสฯ
๓๔๙.
‘‘โอคยฺหฎฺฐงฺคิกํ โสตํ, สพฺพปาปํ ปวาหยิํ;
ติโสฺส วิชฺชา อชฺฌคมิํ, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… คยากสฺสโป เถโร…ฯ
๓๕๐.
‘‘วาตโรคาภินีโต ตฺวํ, วิหรํ กานเน วเน;
ปวิฎฺฐโคจเร ลูเข, กถํ ภิกฺขุ กริสฺสสิฯ
๓๕๑.
‘‘ปีติสุเขน วิปุเลน, ผรมาโน สมุสฺสยํ;
ลูขมฺปิ อภิสโมฺภโนฺต, วิหริสฺสามิ กานเนฯ
๓๕๒.
‘‘ภาเวโนฺต สติปฎฺฐาเน, อินฺทฺริยานิ พลานิ จ;
โพชฺฌงฺคานิ จ ภาเวโนฺต, วิหริสฺสามิ กานเนฯ
๓๕๓.
‘‘อารทฺธวีริเย ปหิตเตฺต, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกเม [อารทฺธวีริโย ปหิตโตฺต, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกโม (สี.)];
สมเคฺค สหิเต ทิสฺวา, วิหริสฺสามิ กานเนฯ
๓๕๔.
‘‘อนุสฺสรโนฺต สมฺพุทฺธํ, อคฺคํ ทนฺตํ สมาหิตํ;
อตนฺทิโต รตฺตินฺทิวํ, วิหริสฺสามิ กานเน’’ติฯ
… วกฺกลิเตฺถโร…ฯ
๓๕๕.
‘‘โอลเคฺคสฺสามิ เต จิตฺต, อาณิทฺวาเรว หตฺถินํ;
น ตํ ปาเป นิโยเชสฺสํ, กามชาล [กามชาลํ (สฺยา.)] สรีรช [สรีรชํ (สฺยา. ก.)]ฯ
๓๕๖.
‘‘ตฺวํ โอลโคฺค น คจฺฉสิ [น คญฺฉิสิ (ปี)], ทฺวารวิวรํ คโชว อลภโนฺต;
น จ จิตฺตกลิ ปุนปฺปุนํ, ปสกฺก [ปสหํ (สี. สฺยา. ปี.)] ปาปรโต จริสฺสสิฯ
๓๕๗.
‘‘ยถา กุญฺชรํ อทนฺตํ, นวคฺคหมงฺกุสคฺคโห;
พลวา อาวเตฺตติ อกามํ, เอวํ อาวตฺตยิสฺสํ ตํฯ
๓๕๘.
‘‘ยถา วรหยทมกุสโล, สารถิ ปวโร ทเมติ อาชญฺญํ;
เอวํ ทมยิสฺสํ ตํ, ปติฎฺฐิโต ปญฺจสุ พเลสุฯ
๓๕๙.
‘‘สติยา ตํ นิพนฺธิสฺสํ, ปยุโตฺต เต ทเมสฺสามิ [ปยตโตฺต โวทเปสฺสามิ (สี.)];
วีริยธุรนิคฺคหิโต, น ยิโต ทูรํ คมิสฺสเส จิตฺตา’’ติฯ
… วิชิตเสโน เถโร…ฯ
๓๖๐.
‘‘อุปารมฺภจิโตฺต ทุเมฺมโธ, สุณาติ ชินสาสนํ;
อารกา โหติ สทฺธมฺมา, นภโส ปถวี ยถาฯ
๓๖๑.
‘‘อุปารมฺภจิโตฺต ทุเมฺมโธ, สุณาติ ชินสาสนํ;
ปริหายติ สทฺธมฺมา, กาฬปเกฺขว จนฺทิมาฯ
๓๖๒.
‘‘อุปารมฺภจิโตฺต ทุเมฺมโธ, สุณาติ ชินสาสนํ;
ปริสุสฺสติ สทฺธเมฺม, มโจฺฉ อโปฺปทเก ยถาฯ
๓๖๓.
‘‘อุปารมฺภจิโตฺต ทุเมฺมโธ, สุณาติ ชินสาสนํ;
น วิรูหติ สทฺธเมฺม, เขเตฺต พีชํว ปูติกํฯ
๓๖๔.
‘‘โย จ ตุเฎฺฐน จิเตฺตน, สุณาติ ชินสาสนํ;
เขเปตฺวา อาสเว สเพฺพ, สจฺฉิกตฺวา อกุปฺปตํ;
ปปฺปุยฺย ปรมํ สนฺติํ, ปรินิพฺพาตินาสโว’’ติฯ
… ยสทโตฺต เถโร…ฯ
๓๖๕.
‘‘อุปสมฺปทา จ เม ลทฺธา, วิมุโตฺต จมฺหิ อนาสโว;
โส จ เม ภควา ทิโฎฺฐ, วิหาเร จ สหาวสิํฯ
๓๖๖.
‘‘พหุเทว รตฺติํ ภควา, อโพฺภกาเสตินามยิ;
วิหารกุสโล สตฺถา, วิหารํ ปาวิสี ตทาฯ
๓๖๗.
‘‘สนฺถริตฺวาน สงฺฆาฎิํ, เสยฺยํ กเปฺปสิ โคตโม;
สีโห เสลคุหายํว, ปหีนภยเภรโวฯ
๓๖๘.
‘‘ตโต กลฺยาณวากฺกรโณ, สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโก;
โสโณ อภาสิ สทฺธมฺมํ, พุทฺธเสฎฺฐสฺส สมฺมุขาฯ
๓๖๙.
‘‘ปญฺจกฺขเนฺธ ปริญฺญาย, ภาวยิตฺวาน อญฺชสํ;
ปปฺปุยฺย ปรมํ สนฺติํ, ปรินิพฺพิสฺสตฺยนาสโว’’ติฯ
… โสโณ กุฎิกณฺณเถโร…ฯ
๓๗๐.
‘‘โย เว ครูนํ วจนญฺญุ ธีโร, วเส จ ตมฺหิ ชนเยถ เปมํ;
โส ภตฺติมา นาม จ โหติ ปณฺฑิโต, ญตฺวา จ ธเมฺมสุ วิเสสิ อสฺสฯ
๓๗๑.
‘‘ยํ อาปทา อุปฺปติตา อุฬารา, นกฺขมฺภยเนฺต ปฎิสงฺขยนฺตํ;
โส ถามวา นาม จ โหติ ปณฺฑิโต, ญตฺวา จ ธเมฺมสุ วิเสสิ อสฺสฯ
๓๗๒.
‘‘โย เว สมุโทฺทว ฐิโต อเนโช, คมฺภีรปโญฺญ นิปุณตฺถทสฺสี;
อสํหาริโย นาม จ โหติ ปณฺฑิโต, ญตฺวา จ ธเมฺมสุ วิเสสิ อสฺสฯ
๓๗๓.
‘‘พหุสฺสุโต ธมฺมธโร จ โหติ, ธมฺมสฺส โหติ อนุธมฺมจารี;
โส ตาทิโส นาม จ โหติ ปณฺฑิโต, ญตฺวา จ ธเมฺมสุ วิเสสิ อสฺสฯ
๓๗๔.
‘‘อตฺถญฺจ โย ชานาติ ภาสิตสฺส, อตฺถญฺจ ญตฺวาน ตถา กโรติ;
อตฺถนฺตโร นาม ส โหติ ปณฺฑิโต, ญตฺวา จ ธเมฺมสุ วิเสสิ อสฺสา’’ติฯ
… โกสิโย เถโร…ฯ
ปญฺจกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
ราชทโตฺต สุภูโต จ, คิริมานนฺทสุมนา;
วโฑฺฒ จ กสฺสโป เถโร, คยากสฺสปวกฺกลีฯ
วิชิโต ยสทโตฺต จ, โสโณ โกสิยสวฺหโย;
สฎฺฐิ จ ปญฺจ คาถาโย, เถรา จ เอตฺถ ทฺวาทสาติฯ
๓๗๕.
‘‘ทิสฺวาน ปาฎิหีรานิ, โคตมสฺส ยสสฺสิโน;
น ตาวาหํ ปณิปติํ, อิสฺสามาเนน วญฺจิโตฯ
๓๗๖.
‘‘มม สงฺกปฺปมญฺญาย, โจเทสิ นรสารถิ;
ตโต เม อาสิ สํเวโค, อพฺภุโต โลมหํสโนฯ
๓๗๗.
‘‘ปุเพฺพ ชฎิลภูตสฺส, ยา เม สิทฺธิ ปริตฺติกา;
ตาหํ ตทา นิรากตฺวา [นิรํกตฺวา (สฺยา. ก.)], ปพฺพชิํ ชินสาสเนฯ
๓๗๘.
‘‘ปุเพฺพ ยเญฺญน สนฺตุโฎฺฐ, กามธาตุปุรกฺขโต;
ปจฺฉา ราคญฺจ โทสญฺจ, โมหญฺจาปิ สมูหนิํฯ
๓๗๙.
‘‘ปุเพฺพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;
อิทฺธิมา ปรจิตฺตญฺญู, ทิพฺพโสตญฺจ ปาปุณิํฯ
๓๘๐.
‘‘ยสฺส จตฺถาย ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;
โส เม อโตฺถ อนุปฺปโตฺต, สพฺพสํโยชนกฺขโย’’ติฯ
… อุรุเวฬกสฺสโป เถโร…ฯ
๓๘๑.
‘‘อติหิตา วีหิ, ขลคตา สาลี;
น จ ลเภ ปิณฺฑํ, กถมหํ กสฺสํฯ
๓๘๒.
‘‘พุทฺธมปฺปเมยฺยํ อนุสฺสร ปสโนฺน;
ปีติยา ผุฎสรีโร โหหิสิ สตตมุทโคฺคฯ
๓๘๓.
‘‘ธมฺมมปฺปเมยฺยํ อนุสฺสร ปสโนฺน;
ปีติยา ผุฎสรีโร โหหิสิ สตตมุทโคฺคฯ
๓๘๔.
‘‘สงฺฆมปฺปเมยฺยํ อนุสฺสร ปสโนฺน;
ปีติยา ผุฎสรีโร โหหิสิ สตตมุทโคฺคฯ
๓๘๕.
‘‘อโพฺภกาเส วิหรสิ, สีตา เหมนฺติกา อิมา รโตฺย;
มา สีเตน ปเรโต วิหญฺญิโตฺถ, ปวิส ตฺวํ วิหารํ ผุสิตคฺคฬํฯ
๓๘๖.
‘‘ผุสิสฺสํ จตโสฺส อปฺปมญฺญาโย, ตาหิ จ สุขิโต วิหริสฺสํ;
นาหํ สีเตน วิหญฺญิสฺสํ, อนิญฺชิโต วิหรโนฺต’’ติฯ
… เตกิจฺฉการี [เตกิจฺฉกานิ (สี. สฺยา. ปี.)] เถโร…ฯ
๓๘๗.
‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว นูปลพฺภติ;
ปริหายติ สทฺธมฺมา, มโจฺฉ อโปฺปทเก ยถาฯ
๓๘๘.
‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว นูปลพฺภติ;
น วิรูหติ สทฺธเมฺม, เขเตฺต พีชํว ปูติกํฯ
๓๘๙.
‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว นูปลพฺภติ;
อารกา โหติ นิพฺพานา [นิพฺพาณา (สี.)], ธมฺมราชสฺส สาสเนฯ
๓๙๐.
‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว อุปลพฺภติ;
น วิหายติ สทฺธมฺมา, มโจฺฉ พโวฺหทเก [พโหฺวทเก (สี.), พโหทเก (สฺยา.)] ยถาฯ
๓๙๑.
‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว อุปลพฺภติ;
โส วิรูหติ สทฺธเมฺม, เขเตฺต พีชํว ภทฺทกํฯ
๓๙๒.
‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว อุปลพฺภติ;
สนฺติเก โหติ นิพฺพานํ [นิพฺพาณํ (สี.)], ธมฺมราชสฺส สาสเน’’ติฯ
… มหานาโค เถโร…ฯ
๓๙๓.
‘‘กุโลฺล สิวถิกํ คนฺตฺวา, อทฺทส อิตฺถิมุชฺฌิตํ;
อปวิทฺธํ สุสานสฺมิํ, ขชฺชนฺติํ กิมิหี ผุฎํฯ
๓๙๔.
‘‘อาตุรํ อสุจิํ ปูติํ, ปสฺส กุลฺล สมุสฺสยํ;
อุคฺฆรนฺตํ ปคฺฆรนฺตํ, พาลานํ อภินนฺทิตํฯ
๓๙๕.
‘‘ธมฺมาทาสํ คเหตฺวาน, ญาณทสฺสนปตฺติยา;
ปจฺจเวกฺขิํ อิมํ กายํ, ตุจฺฉํ สนฺตรพาหิรํฯ
๓๙๖.
‘‘ยถา อิทํ ตถา เอตํ, ยถา เอตํ ตถา อิทํ;
ยถา อโธ ตถา อุทฺธํ, ยถา อุทฺธํ ตถา อโธฯ
๓๙๗.
‘‘ยถา ทิวา ตถา รตฺติํ, ยถา รตฺติํ ตถา ทิวา;
ยถา ปุเร ตถา ปจฺฉา, ยถา ปจฺฉา ตถา ปุเรฯ
๓๙๘.
‘‘ปญฺจงฺคิเกน ตุริเยน, น รตี โหติ ตาทิสี;
ยถา เอกคฺคจิตฺตสฺส, สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโต’’ติฯ
… กุโลฺล เถโร…ฯ
๓๙๙.
‘‘มนุชสฺส ปมตฺตจาริโน, ตณฺหา วฑฺฒติ มาลุวา วิย;
โส ปฺลวตี [ปฺลวติ (สี. ปี. ก.), ปริปฺลวติ (สฺยา.)] หุรา หุรํ, ผลมิจฺฉํว วนสฺมิ วานโรฯ
๔๐๐.
‘‘ยํ เอสา สหเต [สหติ (ปี. ก.)] ชมฺมี, ตณฺหา โลเก วิสตฺติกา;
โสกา ตสฺส ปวฑฺฒนฺติ, อภิวฎฺฐํว [อภิวุฎฺฐํว (สฺยา.), อภิวฑฺฒํว (ก.)] พีรณํฯ
๔๐๑.
‘‘โย เจตํ สหเต [สหติ (ปี. ก.)] ชมฺมิํ, ตณฺหํ โลเก ทุรจฺจยํ;
โสกา ตมฺหา ปปตนฺติ, อุทพินฺทูว โปกฺขราฯ
๔๐๒.
‘‘ตํ โว วทามิ ภทฺทํ โว, ยาวเนฺตตฺถ สมาคตา;
ตณฺหาย มูลํ ขณถ, อุสีรโตฺถว พีรณํ;
มา โว นฬํว โสโตว, มาโร ภญฺชิ ปุนปฺปุนํฯ
๔๐๓.
‘‘กโรถ พุทฺธวจนํ, ขโณ โว มา อุปจฺจคา;
ขณาตีตา หิ โสจนฺติ, นิรยมฺหิ สมปฺปิตาฯ
๔๐๔.
‘‘ปมาโท รโช ปมาโท [สพฺพทา (สี. ก.), สุตฺตนิปาตฎฺฐกถายํ อุฎฺฐานสุตฺตวณฺณนา โอโลเกตพฺพา], ปมาทานุปติโต รโช;
อปฺปมาเทน วิชฺชาย, อพฺพเห สลฺลมตฺตโน’’ติฯ
… มาลุกฺยปุโตฺต [มาลุงฺกฺยปุโตฺต (สี. สฺยา. ปี.)] เถโร…ฯ
๔๐๕.
‘‘ปณฺณวีสติวสฺสานิ , ยโต ปพฺพชิโต อหํ;
อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปิ, เจโตสนฺติมนชฺฌคํฯ
๔๐๖.
‘‘อลทฺธา จิตฺตเสฺสกคฺคํ, กามราเคน อฎฺฎิโต [อทฺทิโต (สฺยา. สี. อฎฺฐ.), อฑฺฑิโต (ก.)];
พาหา ปคฺคยฺห กนฺทโนฺต, วิหารา อุปนิกฺขมิํ [นูปนิกฺขมิํ (สพฺพตฺถ), ทุปนิกฺขมิํ (?)]ฯ
๔๐๗.
‘‘สตฺถํ วา อาหริสฺสามิ, โก อโตฺถ ชีวิเตน เม;
กถํ หิ สิกฺขํ ปจฺจกฺขํ, กาลํ กุเพฺพถ มาทิโสฯ
๔๐๘.
‘‘ตทาหํ ขุรมาทาย, มญฺจกมฺหิ อุปาวิสิํ;
ปรินีโต ขุโร อาสิ, ธมนิํ เฉตฺตุมตฺตโนฯ
๔๐๙.
‘‘ตโต เม มนสีกาโร, โยนิโส อุทปชฺชถ;
อาทีนโว ปาตุรหุ, นิพฺพิทา สมติฎฺฐถฯ
๔๑๐.
‘‘ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… สปฺปทาโส เถโร…ฯ
๔๑๑.
‘‘อุเฎฺฐหิ นิสีท กาติยาน, มา นิทฺทาพหุโล อหุ ชาครสฺสุ;
มา ตํ อลสํ ปมตฺตพนฺธุ, กูเฎเนว ชินาตุ มจฺจุราชาฯ
๔๑๒.
‘‘เสยฺยถาปิ [สยถาปิ (สี. ปี.)] มหาสมุทฺทเวโค, เอวํ ชาติชราติวตฺตเต ตํ;
โส กโรหิ สุทีปมตฺตโน ตฺวํ, น หิ ตาณํ ตว วิชฺชเตว อญฺญํฯ
๔๑๓.
‘‘สตฺถา หิ วิเชสิ มคฺคเมตํ, สงฺคา ชาติชราภยา อตีตํ;
ปุพฺพาปรรตฺตมปฺปมโตฺต, อนุยุญฺชสฺสุ ทฬฺหํ กโรหิ โยคํฯ
๔๑๔.
‘‘ปุริมานิ ปมุญฺจ พนฺธนานิ, สงฺฆาฎิขุรมุณฺฑภิกฺขโภชี;
มา ขิฑฺฑารติญฺจ มา นิทฺทํ, อนุยุญฺชิตฺถ ฌาย กาติยานฯ
๔๑๕.
‘‘ฌายาหิ ชินาหิ กาติยาน, โยคเกฺขมปเถสุ โกวิโทสิ;
ปปฺปุยฺย อนุตฺตรํ วิสุทฺธิํ, ปรินิพฺพาหิสิ วารินาว โชติฯ
๔๑๖.
‘‘ปโชฺชตกโร ปริตฺตรํโส, วาเตน วินมฺยเต ลตาว;
เอวมฺปิ ตุวํ อนาทิยาโน, มารํ อินฺทสโคตฺต นิทฺธุนาหิ;
โส เวทยิตาสุ วีตราโค, กาลํ กงฺข อิเธว สีติภูโต’’ติฯ
… กาติยาโน เถโร…ฯ
๔๑๗.
‘‘สุเทสิโต จกฺขุมตา, พุเทฺธนาทิจฺจพนฺธุนา;
สพฺพสํโยชนาตีโต, สพฺพวฎฺฎวินาสโนฯ
๔๑๘.
‘‘นิยฺยานิโก อุตฺตรโณ, ตณฺหามูลวิโสสโน;
วิสมูลํ อาฆาตนํ, เฉตฺวา ปาเปติ นิพฺพุติํฯ
๔๑๙.
‘‘อญฺญาณมูลเภทาย , กมฺมยนฺตวิฆาฎโน;
วิญฺญาณานํ ปริคฺคเห, ญาณวชิรนิปาตโนฯ
๔๒๐.
‘‘เวทนานํ วิญฺญาปโน, อุปาทานปฺปโมจโน;
ภวํ องฺคารกาสุํว, ญาเณน อนุปสฺสโน [อนุปสฺสโก (สี. ปี.)]ฯ
๔๒๑.
‘‘มหารโส สุคมฺภีโร, ชรามจฺจุนิวารโณ;
อริโย อฎฺฐงฺคิโก มโคฺค, ทุกฺขูปสมโน สิโวฯ
๔๒๒.
‘‘กมฺมํ กมฺมนฺติ ญตฺวาน, วิปากญฺจ วิปากโต;
ปฎิจฺจุปฺปนฺนธมฺมานํ, ยถาวาโลกทสฺสโน;
มหาเขมงฺคโม สโนฺต, ปริโยสานภทฺทโก’’ติฯ
… มิคชาโล เถโร…ฯ
๔๒๓.
‘‘ชาติมเทน มโตฺตหํ, โภคอิสฺสริเยน จ;
สณฺฐานวณฺณรูเปน, มทมโตฺต อจาริหํฯ
๔๒๔.
‘‘นาตฺตโน สมกํ กญฺจิ, อติเรกํ จ มญฺญิสํ;
อติมานหโต พาโล, ปตฺถโทฺธ อุสฺสิตทฺธโชฯ
๔๒๕.
‘‘มาตรํ ปิตรญฺจาปิ, อเญฺญปิ ครุสมฺมเต;
น กญฺจิ อภิวาเทสิํ, มานตฺถโทฺธ อนาทโรฯ
๔๒๖.
‘‘ทิสฺวา วินายกํ อคฺคํ, สารถีนํ วรุตฺตมํ;
ตปนฺตมิว อาทิจฺจํ, ภิกฺขุสงฺฆปุรกฺขตํฯ
๔๒๗.
‘‘มานํ มทญฺจ ฉเฑฺฑตฺวา, วิปฺปสเนฺนน เจตสา;
สิรสา อภิวาเทสิํ, สพฺพสตฺตานมุตฺตมํฯ
๔๒๘.
‘‘อติมาโน จ โอมาโน, ปหีนา สุสมูหตา;
อสฺมิมาโน สมุจฺฉิโนฺน, สเพฺพ มานวิธา หตา’’ติฯ
… เชโนฺต ปุโรหิตปุโตฺต เถโร…ฯ
๔๒๙.
‘‘ยทา นโว ปพฺพชิโต, ชาติยา สตฺตวสฺสิโก;
อิทฺธิยา อภิโภตฺวาน, ปนฺนคินฺทํ มหิทฺธิกํฯ
๔๓๐.
‘‘อุปชฺฌายสฺส อุทกํ, อโนตตฺตา มหาสรา;
อาหรามิ ตโต ทิสฺวา, มํ สตฺถา เอตทพฺรวิ’’ฯ
๔๓๑.
‘‘สาริปุตฺต อิมํ ปสฺส, อาคจฺฉนฺตํ กุมารกํ;
อุทกกุมฺภมาทาย, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตํฯ
๔๓๒.
‘‘ปาสาทิเกน วเตฺตน, กลฺยาณอิริยาปโถ;
สามเณโรนุรุทฺธสฺส, อิทฺธิยา จ วิสารโทฯ
๔๓๓.
‘‘อาชานีเยน อาชโญฺญ, สาธุนา สาธุการิโต;
วินีโต อนุรุเทฺธน, กตกิเจฺจน สิกฺขิโตฯ
๔๓๔.
‘‘โส ปตฺวา ปรมํ สนฺติํ, สจฺฉิกตฺวา อกุปฺปตํ;
สามเณโร ส สุมโน, มา มํ ชญฺญาติ อิจฺฉตี’’ติฯ
… สุมโน เถโร…ฯ
๔๓๕.
‘‘วาตโรคาภินีโต ตฺวํ, วิหรํ กานเน วเน;
ปวิทฺธโคจเร ลูเข, กถํ ภิกฺขุ กริสฺสสิ’’ฯ
๔๓๖.
‘‘ปีติสุเขน วิปุเลน, ผริตฺวาน สมุสฺสยํ;
ลูขมฺปิ อภิสโมฺภโนฺต, วิหริสฺสามิ กานเนฯ
๔๓๗.
‘‘ภาเวโนฺต สตฺต โพชฺฌเงฺค, อินฺทฺริยานิ พลานิ จ;
ฌานโสขุมฺมสมฺปโนฺน [ฌานสุขุมสมฺปโนฺน (สฺยา. ก.)], วิหริสฺสํ อนาสโวฯ
๔๓๘.
‘‘วิปฺปมุตฺตํ กิเลเสหิ, สุทฺธจิตฺตํ อนาวิลํ;
อภิณฺหํ ปจฺจเวกฺขโนฺต, วิหริสฺสํ อนาสโวฯ
๔๓๙.
‘‘อชฺฌตฺตญฺจ พหิทฺธา จ, เย เม วิชฺชิํสุ อาสวา;
สเพฺพ อเสสา อุจฺฉินฺนา, น จ อุปฺปชฺชเร ปุนฯ
๔๔๐.
‘‘ปญฺจกฺขนฺธา ปริญฺญาตา, ติฎฺฐนฺติ ฉินฺนมูลกา;
ทุกฺขกฺขโย อนุปฺปโตฺต, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… นฺหาตกมุนิเตฺถโร…ฯ
๔๔๑.
‘‘อโกฺกธสฺส กุโต โกโธ, ทนฺตสฺส สมชีวิโน;
สมฺมทญฺญา วิมุตฺตสฺส, อุปสนฺตสฺส ตาทิโนฯ
๔๔๒.
‘‘ตเสฺสว เตน ปาปิโย, โย กุทฺธํ ปฎิกุชฺฌติ;
กุทฺธํ อปฺปฎิกุชฺฌโนฺต, สงฺคามํ เชติ ทุชฺชยํฯ
๔๔๓.
[สํ. นิ. ๑.๑๘๘, ๒๕๐] ‘‘อุภินฺนมตฺถํ จรติ, อตฺตโน จ ปรสฺส จ;
ปรํ สงฺกุปิตํ ญตฺวา, โย สโต อุปสมฺมติฯ
๔๔๔.
[สํ. นิ. ๑.๑๘๘, ๒๕๐] ‘‘อุภินฺนํ ติกิจฺฉนฺตํ ตํ, อตฺตโน จ ปรสฺส จ;
ชนา มญฺญนฺติ พาโลติ, เย ธมฺมสฺส อโกวิทาฯ
๔๔๕.
‘‘อุปฺปเชฺช เต สเจ โกโธ, อาวชฺช กกจูปมํ;
อุปฺปเชฺช เจ รเส ตณฺหา, ปุตฺตมํสูปมํ สรฯ
๔๔๖.
‘‘สเจ ธาวติ จิตฺตํ เต, กาเมสุ จ ภเวสุ จ;
ขิปฺปํ นิคฺคณฺห สติยา, กิฎฺฐาทํ วิย ทุปฺปสุ’’นฺติ;
… พฺรหฺมทโตฺต เถโร…ฯ
๔๔๗.
[อุทา. ๔๕; จูฬว. ๓๘๕; ปริ. ๓๓๙] ‘‘ฉนฺนมติวสฺสติ , วิวฎํ นาติวสฺสติ;
ตสฺมา ฉนฺนํ วิวเรถ, เอวํ ตํ นาติวสฺสติฯ
๔๔๘.
[สํ. นิ. ๑.๖๖; เนตฺติ. ๑๘] ‘‘มจฺจุนาพฺภหโต โลโก, ชราย ปริวาริโต;
ตณฺหาสเลฺลน โอติโณฺณ, อิจฺฉาธูปายิโต สทาฯ
๔๔๙.
‘‘มจฺจุนาพฺภหโต โลโก, ปริกฺขิโตฺต ชราย จ;
หญฺญติ นิจฺจมตฺตาโณ, ปตฺตทโณฺฑว ตกฺกโรฯ
๔๕๐.
‘‘อาคจฺฉนฺตคฺคิขนฺธาว, มจฺจุ พฺยาธิ ชรา ตโย;
ปจฺจุคฺคนฺตุํ พลํ นตฺถิ, ชโว นตฺถิ ปลายิตุํฯ
๔๕๑.
‘‘อโมฆํ ทิวสํ กยิรา, อเปฺปน พหุเกน วา;
ยํ ยํ วิชหเต [วิรหเต (สี. ปี.), วิวหเต (สฺยา.)] รตฺติํ, ตทูนํ ตสฺส ชีวิตํฯ
๔๕๒.
‘‘จรโต ติฎฺฐโต วาปิ, อาสีนสยนสฺส วา;
อุเปติ จริมา รตฺติ, น เต กาโล ปมชฺชิตุ’’นฺติฯ
… สิริมโณฺฑ [สิริมโนฺท (สี.)] เถโร…ฯ
๔๕๓.
‘‘ทฺวิปาทโกยํ อสุจิ, ทุคฺคโนฺธ ปริหีรติ [ปริหรติ (ก.)];
นานากุณปปริปูโร, วิสฺสวโนฺต ตโต ตโตฯ
๔๕๔.
‘‘มิคํ นิลีนํ กูเฎน, พฬิเสเนว อมฺพุชํ;
วานรํ วิย เลเปน, พาธยนฺติ ปุถุชฺชนํฯ
๔๕๕.
‘‘รูปา สทฺทา รสา คนฺธา, โผฎฺฐพฺพา จ มโนรมา;
ปญฺจ กามคุณา เอเต, อิตฺถิรูปสฺมิ ทิสฺสเรฯ
๔๕๖.
‘‘เย เอตา อุปเสวนฺติ, รตฺตจิตฺตา ปุถุชฺชนา;
วเฑฺฒนฺติ กฎสิํ โฆรํ, อาจินนฺติ ปุนพฺภวํฯ
๔๕๗.
‘‘โย เจตา ปริวเชฺชติ, สปฺปเสฺสว ปทา สิโร;
โสมํ วิสตฺติกํ โลเก, สโต สมติวตฺตติฯ
๔๕๘.
‘‘กาเมสฺวาทีนวํ ทิสฺวา, เนกฺขมฺมํ ทฎฺฐุ เขมโต;
นิสฺสโฎ สพฺพกาเมหิ, ปโตฺต เม อาสวกฺขโย’’ติฯ
… สพฺพกามิเตฺถโร…ฯ
ฉกฺกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
อุรุเวฬกสฺสโป จ, เถโร เตกิจฺฉการิ จ;
มหานาโค จ กุโลฺล จ, มาลุโกฺย [มาลุโต (สี. ก.), มาลุโงฺกฺย (สฺยา.)] สปฺปทาสโกฯ
กาติยาโน มิคชาโล, เชโนฺต สุมนสวฺหโย;
นฺหาตมุนิ พฺรหฺมทโตฺต, สิริมโณฺฑ สพฺพกามี จ;
คาถาโย จตุราสีติ, เถรา เจตฺถ จตุทฺทสาติฯ
๔๕๙.
‘‘อลงฺกตา สุวสนา, มาลธารี [มาลาภารี (สี.), มาลภารี (สฺยา.)] วิภูสิตา;
อลตฺตกกตาปาทา, ปาทุการุยฺห เวสิกาฯ
๔๖๐.
‘‘ปาทุกา โอรุหิตฺวาน, ปุรโต ปญฺชลีกตา;
สา มํ สเณฺหน มุทุนา, มฺหิตปุพฺพํ [มิหิตปุพฺพํ (สี.)] อภาสถ’’ฯ
๔๖๑.
‘‘ยุวาสิ ตฺวํ ปพฺพชิโต, ติฎฺฐาหิ มม สาสเน;
ภุญฺช มานุสเก กาเม, อหํ วิตฺตํ ททามิ เต;
สจฺจํ เต ปฎิชานามิ, อคฺคิํ วา เต หรามหํฯ
๔๖๒.
‘‘ยทา ชิณฺณา ภวิสฺสาม, อุโภ ทณฺฑปรายนา;
อุโภปิ ปพฺพชิสฺสาม, อุภยตฺถ กฎคฺคโห’’ฯ
๔๖๓.
‘‘ตญฺจ ทิสฺวาน ยาจนฺติํ, เวสิกํ ปญฺชลีกตํ;
อลงฺกตํ สุวสนํ, มจฺจุปาสํว โอฑฺฑิตํฯ
๔๖๔.
‘‘ตโต เม มนสีกาโร…เป.… นิพฺพิทา สมติฎฺฐถฯ
๔๖๕.
‘‘ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เม…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ
… สุนฺทรสมุโทฺท เถโร…ฯ
๔๖๖.
ปเร อมฺพาฎการาเม, วนสณฺฑมฺหิ ภทฺทิโย;
สมูลํ ตณฺหมพฺพุยฺห, ตตฺถ ภโทฺทว ฌายติ [ภโทฺท’ธิฌายายติ (สี.), ภโทฺท ฌิยายติ (สฺยา. สี. อฎฺฐ.)]ฯ
๔๖๗.
‘‘รมเนฺตเก มุทิเงฺคหิ [มุติเงฺคหิ (สี. อฎฺฐ.)], วีณาหิ ปณเวหิ จ;
อหญฺจ รุกฺขมูลสฺมิํ, รโต พุทฺธสฺส สาสเนฯ
๔๖๘.
‘‘พุโทฺธ เจ [พุโทฺธ จ (สพฺพตฺถ)] เม วรํ ทชฺชา, โส จ ลเพฺภถ เม วโร;
คเณฺหหํ สพฺพโลกสฺส, นิจฺจํ กายคตํ สติํฯ
๔๖๙.
‘‘เย มํ รูเปน ปามิํสุ, เย จ โฆเสน อนฺวคู;
ฉนฺทราควสูเปตา, น มํ ชานนฺติ เต ชนาฯ
๔๗๐.
‘‘อชฺฌตฺตญฺจ น ชานาติ, พหิทฺธา จ น ปสฺสติ;
สมนฺตาวรโณ พาโล, ส เว โฆเสน วุยฺหติฯ
๔๗๑.
‘‘อชฺฌตฺตญฺจ น ชานาติ, พหิทฺธา จ วิปสฺสติ;
พหิทฺธา ผลทสฺสาวี, โสปิ โฆเสน วุยฺหติฯ
๔๗๒.
‘‘อชฺฌตฺตญฺจ ปชานาติ, พหิทฺธา จ วิปสฺสติ;
อนาวรณทสฺสาวี, น โส โฆเสน วุยฺหตี’’ติฯ
… ลกุณฺฑกภทฺทิโย เถโร…ฯ
๔๗๓.
‘‘เอกปุโตฺต อหํ อาสิํ, ปิโย มาตุ ปิโย ปิตุ;
พหูหิ วตจริยาหิ, ลโทฺธ อายาจนาหิ จฯ
๔๗๔.
‘‘เต จ มํ อนุกมฺปาย, อตฺถกามา หิเตสิโน;
อุโภ ปิตา จ มาตา จ, พุทฺธสฺส อุปนามยุํ’’ฯ
๔๗๕.
‘‘กิจฺฉา ลโทฺธ อยํ ปุโตฺต, สุขุมาโล สุเขธิโต;
อิมํ ททาม เต นาถ, ชินสฺส ปริจารกํ’’ฯ
๔๗๖.
‘‘สตฺถา จ มํ ปฎิคฺคยฺห, อานนฺทํ เอตทพฺรวิ;
‘ปพฺพาเชหิ อิมํ ขิปฺปํ, เหสฺสตฺยาชานิโย อยํฯ
๔๗๗.
‘‘ปพฺพาเชตฺวาน มํ สตฺถา, วิหารํ ปาวิสี ชิโน;
อโนคฺคตสฺมิํ สูริยสฺมิํ, ตโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ เมฯ
๔๗๘.
‘‘ตโต สตฺถา นิรากตฺวา, ปฎิสลฺลานวุฎฺฐิโต;
‘เอหิ ภทฺทา’ติ มํ อาห, สา เม อาสูปสมฺปทาฯ
๔๗๙.
‘‘ชาติยา สตฺตวเสฺสน, ลทฺธา เม อุปสมฺปทา;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, อโห ธมฺมสุธมฺมตา’’ติฯ
… ภโทฺท เถโร…ฯ
๔๘๐.
‘‘ทิสฺวา ปาสาทฉายายํ, จงฺกมนฺตํ นรุตฺตมํ;
ตตฺถ นํ อุปสงฺกมฺม, วนฺทิสฺสํ [วนฺทิสํ (สี. ปี.)] ปุริสุตฺตมํฯ
๔๘๑.
‘‘เอกํสํ จีวรํ กตฺวา, สํหริตฺวาน ปาณโย;
อนุจงฺกมิสฺสํ วิรชํ, สพฺพสตฺตานมุตฺตมํฯ
๔๘๒.
‘‘ตโต ปเญฺห อปุจฺฉิ มํ, ปญฺหานํ โกวิโท วิทู;
อจฺฉมฺภี จ อภีโต จ, พฺยากาสิํ สตฺถุโน อหํฯ
๔๘๓.
‘‘วิสฺสชฺชิเตสุ ปเญฺหสุ, อนุโมทิ ตถาคโต;
ภิกฺขุสงฺฆํ วิโลเกตฺวา, อิมมตฺถํ อภาสถ’’ฯ
๔๘๔.
‘‘ลาภา องฺคานํ มคธานํ, เยสายํ ปริภุญฺชติ;
จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ, ปจฺจยํ สยนาสนํ;
ปจฺจุฎฺฐานญฺจ สามีจิํ, เตสํ ลาภา’’ติ จาพฺรวิฯ
๔๘๕.
‘‘อชฺชตเคฺค มํ โสปาก, ทสฺสนาโยปสงฺกม;
เอสา เจว เต โสปาก, ภวตุ อุปสมฺปทา’’ฯ
๔๘๖.
‘‘ชาติยา สตฺตวโสฺสหํ, ลทฺธาน อุปสมฺปทํ;
ธาเรมิ อนฺติมํ เทหํ, อโห ธมฺมสุธมฺมตา’’ติฯ
… โสปาโก เถโร…ฯ
๔๘๗.
‘‘สเร หเตฺถหิ ภญฺชิตฺวา, กตฺวาน กุฎิมจฺฉิสํ;
เตน เม สรภโงฺคติ, นามํ สมฺมุติยา อหุฯ
๔๘๘.
‘‘น มยฺหํ กปฺปเต อชฺช, สเร หเตฺถหิ ภญฺชิตุํ;
สิกฺขาปทา โน ปญฺญตฺตา, โคตเมน ยสสฺสินาฯ
๔๘๙.
‘‘สกลํ สมตฺตํ โรคํ, สรภโงฺค นาทฺทสํ ปุเพฺพ;
โสยํ โรโค ทิโฎฺฐ, วจนกเรนาติเทวสฺสฯ
๔๙๐.
‘‘เยเนว มเคฺคน คโต วิปสฺสี, เยเนว มเคฺคน สิขี จ เวสฺสภู;
กกุสนฺธโกณาคมโน จ กสฺสโป, เตนญฺชเสน อคมาสิ โคตโมฯ
๔๙๑.
‘‘วีตตณฺหา อนาทานา, สตฺต พุทฺธา ขโยคธา;
เยหายํ เทสิโต ธโมฺม, ธมฺมภูเตหิ ตาทิภิฯ
๔๙๒.
‘‘จตฺตาริ อริยสจฺจานิ, อนุกมฺปาย ปาณินํ;
ทุกฺขํ สมุทโย มโคฺค, นิโรโธ ทุกฺขสงฺขโยฯ
๔๙๓.
‘‘ยสฺมิํ นิวตฺตเต [ยสฺมิํ น นิพฺพตฺตเต (ก.)] ทุกฺขํ, สํสารสฺมิํ อนนฺตกํ;
เภทา อิมสฺส กายสฺส, ชีวิตสฺส จ สงฺขยา;
อโญฺญ ปุนพฺภโว นตฺถิ, สุวิมุโตฺตมฺหิ สพฺพธี’’ติฯ
… สรภโงฺค เถโร…ฯ
สตฺตกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
สุนฺทรสมุโทฺท เถโร, เถโร ลกุณฺฑภทฺทิโย;
ภโทฺท เถโร จ โสปาโก, สรภโงฺค มหาอิสิ;
สตฺตเก ปญฺจกา เถรา, คาถาโย ปญฺจติํสตีติฯ
๔๙๔.
‘‘กมฺมํ พหุกํ น การเย, ปริวเชฺชยฺย ชนํ น อุยฺยเม;
โส อุสฺสุโกฺก รสานุคิโทฺธ, อตฺถํ ริญฺจติ โย สุขาธิวาโหฯ
๔๙๕.
‘‘ปโงฺกติ หิ นํ อเวทยุํ, ยายํ วนฺทนปูชนา กุเลสุ;
สุขุมํ สลฺลํ ทุรุพฺพหํ, สกฺกาโร กาปุริเสน ทุชฺชโหฯ
๔๙๖.
‘‘น ปรสฺสุปนิธาย, กมฺมํ มจฺจสฺส ปาปกํ;
อตฺตนา ตํ น เสเวยฺย, กมฺมพนฺธูหิ มาติยาฯ
๔๙๗.
‘‘น ปเร วจนา โจโร, น ปเร วจนา มุนิ;
อตฺตา จ นํ ยถาเวทิ [ยถา เวตฺติ (สี.)], เทวาปิ นํ ตถา วิทูฯ
๔๙๘.
‘‘ปเร จ น วิชานนฺติ, มยเมตฺถ ยมามเส;
เย จ ตตฺถ วิชานนฺติ, ตโต สมฺมนฺติ เมธคาฯ
๔๙๙.
‘‘ชีวเต วาปิ สปฺปโญฺญ, อปิ วิตฺตปริกฺขโย;
ปญฺญาย จ อลาเภน [อภาเวน (สี. อฎฺฐ.)], วิตฺตวาปิ น ชีวติฯ
๕๐๐.
‘‘สพฺพํ สุณาติ โสเตน, สพฺพํ ปสฺสติ จกฺขุนา;
น จ ทิฎฺฐํ สุตํ ธีโร, สพฺพํ อุชฺฌิตุมรหติฯ
๕๐๑.
‘‘จกฺขุมาสฺส ยถา อโนฺธ, โสตวา พธิโร ยถา;
ปญฺญวาสฺส ยถา มูโค, พลวา ทุพฺพโลริว;
อถ อเตฺถ สมุปฺปเนฺน, สเยถ [ปเสฺสถ (ก.)] มตสายิก’’นฺติฯ
… มหากจฺจายโน เถโร…ฯ
๕๐๒.
‘‘อโกฺกธโนนุปนาหี, อมาโย ริตฺตเปสุโณ;
ส เว ตาทิสโก ภิกฺขุ, เอวํ เปจฺจ น โสจติฯ
๕๐๓.
‘‘อโกฺกธโนนุปนาหี, อมาโย ริตฺตเปสุโณ;
คุตฺตทฺวาโร สทา ภิกฺขุ, เอวํ เปจฺจ น โสจติฯ
๕๐๔.
‘‘อโกฺกธโนนุปนาหี , อมาโย ริตฺตเปสุโณ;
กลฺยาณสีโล โส [โย (สฺยา.)] ภิกฺขุ, เอวํ เปจฺจ น โสจติฯ
๕๐๕.
‘‘อโกฺกธโนนุปนาหี, อมาโย ริตฺตเปสุโณ;
กลฺยาณมิโตฺต โส ภิกฺขุ, เอวํ เปจฺจ น โสจติฯ
๕๐๖.
‘‘อโกฺกธโนนุปนาหี , อมาโย ริตฺตเปสุโณ;
กลฺยาณปโญฺญ โส ภิกฺขุ, เอวํ เปจฺจ น โสจติฯ
๕๐๗.
‘‘ยสฺส สทฺธา ตถาคเต, อจลา สุปฺปติฎฺฐิตา;
สีลญฺจ ยสฺส กลฺยาณํ, อริยกนฺตํ ปสํสิตํฯ
๕๐๘.
‘‘สเงฺฆ ปสาโท ยสฺสตฺถิ, อุชุภูตญฺจ ทสฺสนํ;
‘อทลิโทฺท’ติ ตํ อาหุ, อโมฆํ ตสฺส ชีวิตํฯ
๕๐๙.
‘‘ตสฺมา สทฺธญฺจ สีลญฺจ, ปสาทํ ธมฺมทสฺสนํ;
อนุยุเญฺชถ เมธาวี, สรํ พุทฺธาน สาสน’’นฺติฯ
… สิริมิโตฺต เถโร…ฯ
๕๑๐.
‘‘ยทา ปฐมมทฺทกฺขิํ, สตฺถารมกุโตภยํ;
ตโต เม อหุ สํเวโค, ปสฺสิตฺวา ปุริสุตฺตมํฯ
๕๑๑.
‘‘สิริํ หเตฺถหิ ปาเทหิ, โย ปณาเมยฺย อาคตํ;
เอตาทิสํ โส สตฺถารํ, อาราเธตฺวา วิราธเยฯ
๕๑๒.
‘‘ตทาหํ ปุตฺตทารญฺจ, ธนธญฺญญฺจ ฉฑฺฑยิํ;
เกสมสฺสูนิ เฉเทตฺวา, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
๕๑๓.
‘‘สิกฺขาสาชีวสมฺปโนฺน, อินฺทฺริเยสุ สุสํวุโต;
นมสฺสมาโน สมฺพุทฺธํ, วิหาสิํ อปราชิโตฯ
๕๑๔.
‘‘ตโต เม ปณิธี อาสิ, เจตโส อภิปตฺถิโต;
น นิสีเท มุหุตฺตมฺปิ, ตณฺหาสเลฺล อนูหเตฯ
๕๑๕.
‘‘ตสฺส เมวํ วิหรโต, ปสฺส วีริยปรกฺกมํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๕๑๖.
‘‘ปุเพฺพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;
อรหา ทกฺขิเณโยฺยมฺหิ, วิปฺปมุโตฺต นิรูปธิฯ
๕๑๗.
‘‘ตโต รตฺยา วิวสาเน [วิวสเน (สี. สฺยา.)], สูริยสฺสุคฺคมนํ ปติ;
สพฺพํ ตณฺหํ วิโสเสตฺวา, ปลฺลเงฺกน อุปาวิสิ’’นฺติฯ
… มหาปนฺถโก เถโร…ฯ
อฎฺฐกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
มหากจฺจายโน เถโร, สิริมิโตฺต มหาปนฺถโก;
เอเต อฎฺฐนิปาตมฺหิ, คาถาโย จตุวีสตีติฯ
๕๑๘.
‘‘ยทา ทุกฺขํ ชรามรณนฺติ ปณฺฑิโต, อวิทฺทสู ยตฺถ สิตา ปุถุชฺชนา;
ทุกฺขํ ปริญฺญาย สโตว ฌายติ, ตโต รติํ ปรมตรํ น วินฺทติฯ
๕๑๙.
‘‘ยทา ทุกฺขสฺสาวหนิํ วิสตฺติกํ, ปปญฺจสงฺฆาตทุขาธิวาหินิํ;
ตณฺหํ ปหนฺตฺวาน สโตว ฌายติ, ตโต รติํ ปรมตรํ น วินฺทติฯ
๕๒๐.
‘‘ยทา สิวํ เทฺวจตุรงฺคคามินํ, มคฺคุตฺตมํ สพฺพกิเลสโสธนํ;
ปญฺญาย ปสฺสิตฺว สโตว ฌายติ, ตโต รติํ ปรมตรํ น วินฺทติฯ
๕๒๑.
‘‘ยทา อโสกํ วิรชํ อสงฺขตํ, สนฺตํ ปทํ สพฺพกิเลสโสธนํ;
ภาเวติ สโญฺญชนพนฺธนจฺฉิทํ, ตโต รติํ ปรมตรํ น วินฺทติฯ
๕๒๒.
‘‘ยทา นเภ คชฺชติ เมฆทุนฺทุภิ, ธารากุลา วิหคปเถ สมนฺตโต;
ภิกฺขู จ ปพฺภารคโตว ฌายติ, ตโต รติํ ปรมตรํ น วินฺทติฯ
๕๒๓.
‘‘ยทา นทีนํ กุสุมากุลานํ, วิจิตฺต-วาเนยฺย-วฎํสกานํ;
ตีเร นิสิโนฺน สุมโนว ฌายติ, ตโต รติํ ปรมตรํ น วินฺทติฯ
๕๒๔.
‘‘ยทา นิสีเถ รหิตมฺหิ กานเน, เทเว คฬนฺตมฺหิ นทนฺติ ทาฐิโน;
ภิกฺขู จ ปพฺภารคโตว ฌายติ, ตโต รติํ ปรมตรํ น วินฺทติฯ
๕๒๕.
‘‘ยทา วิตเกฺก อุปรุนฺธิยตฺตโน, นคนฺตเร นควิวรํ สมสฺสิโต;
วีตทฺทโร วีตขิโลว ฌายติ, ตโต รติํ ปรมตรํ น วินฺทติฯ
๕๒๖.
‘‘ยทา สุขี มลขิลโสกนาสโน, นิรคฺคโฬ นิพฺพนโถ วิสโลฺล;
สพฺพาสเว พฺยนฺติกโตว ฌายติ, ตโต รติํ ปรมตรํ น วินฺทตี’’ติฯ
… ภูโต เถโร…ฯ
นวกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
ภูโต ตถทฺทโส เถโร, เอโก ขคฺควิสาณวา;
นวกมฺหิ นิปาตมฺหิ, คาถาโยปิ อิมา นวาติฯ
๕๒๗.
‘‘องฺคาริโน ทานิ ทุมา ภทเนฺต, ผเลสิโน ฉทนํ วิปฺปหาย;
เต อจฺจิมโนฺตว ปภาสยนฺติ, สมโย มหาวีร ภาคี รสานํฯ
๕๒๘.
‘‘ทุมานิ ผุลฺลานิ มโนรมานิ, สมนฺตโต สพฺพทิสา ปวนฺติ;
ปตฺตํ ปหาย ผลมาสสานา [ผลมาสมาโน (ก.)], กาโล อิโต ปกฺกมนาย วีรฯ
๕๒๙.
‘‘เนวาติสีตํ น ปนาติอุณฺหํ, สุขา อุตุ อทฺธนิยา ภทเนฺต;
ปสฺสนฺตุ ตํ สากิยา โกฬิยา จ, ปจฺฉามุขํ โรหินิยํ ตรนฺตํฯ
๕๓๐.
‘‘อาสาย กสเต เขตฺตํ, พีชํ อาสาย วปฺปติ;
อาสาย วาณิชา ยนฺติ, สมุทฺทํ ธนหารกา;
ยาย อาสาย ติฎฺฐามิ, สา เม อาสา สมิชฺฌตุฯ
๕๓๑.
[สํ. นิ. ๑.๑๙๘] ‘‘ปุนปฺปุนํ เจว วปนฺติ พีชํ, ปุนปฺปุนํ วสฺสติ เทวราชา;
ปุนปฺปุนํ เขตฺตํ กสนฺติ กสฺสกา, ปุนปฺปุนํ ธญฺญมุเปติ รฎฺฐํฯ
๕๓๒.
[สํ. นิ. ๑.๑๙๘] ‘‘ปุนปฺปุนํ ยาจนกา จรนฺติ, ปุนปฺปุนํ ทานปตี ททนฺติ;
ปุนปฺปุนํ ทานปตี ททิตฺวา, ปุนปฺปุนํ สคฺคมุเปนฺติ ฐานํฯ
๕๓๓.
‘‘วีโร หเว สตฺตยุคํ ปุเนติ, ยสฺมิํ กุเล ชายติ ภูริปโญฺญ;
มญฺญามหํ สกฺกติ เทวเทโว, ตยา หิ ชาโต [ตยาภิชาโต (สี.)] มุนิ สจฺจนาโมฯ
๕๓๔.
‘‘สุโทฺธทโน นาม ปิตา มเหสิโน, พุทฺธสฺส มาตา ปน มายนามา;
ยา โพธิสตฺตํ ปริหริย กุจฺฉินา, กายสฺส เภทา ติทิวมฺหิ โมทติฯ
๕๓๕.
‘‘สา โคตมี กาลกตา อิโต จุตา, ทิเพฺพหิ กาเมหิ สมงฺคิภูตา;
สา โมทติ กามคุเณหิ ปญฺจหิ, ปริวาริตา เทวคเณหิ เตหิฯ
๕๓๖.
‘‘พุทฺธสฺส ปุโตฺตมฺหิ อสยฺหสาหิโน, องฺคีรสสฺสปฺปฎิมสฺส ตาทิโน;
ปิตุปิตา มยฺหํ ตุวํสิ สกฺก, ธเมฺมน เม โคตม อยฺยโกสี’’ติฯ
… กาฬุทายี เถโร…ฯ
๕๓๗.
‘‘ปุรโต ปจฺฉโต วาปิ, อปโร เจ น วิชฺชติ;
อตีว ผาสุ ภวติ, เอกสฺส วสโต วเนฯ
๕๓๘.
‘‘หนฺท เอโก คมิสฺสามิ, อรญฺญํ พุทฺธวณฺณิตํ;
ผาสุ [ผาสุํ (สฺยา. ปี.)] เอกวิหาริสฺส, ปหิตตฺตสฺส ภิกฺขุโนฯ
๕๓๙.
‘‘โยคี-ปีติกรํ รมฺมํ, มตฺตกุญฺชรเสวิตํ;
เอโก อตฺตวสี ขิปฺปํ, ปวิสิสฺสามิ กานนํฯ
๕๔๐.
‘‘สุปุปฺผิเต สีตวเน, สีตเล คิริกนฺทเร;
คตฺตานิ ปริสิญฺจิตฺวา, จงฺกมิสฺสามิ เอกโกฯ
๕๔๑.
‘‘เอกากิโย อทุติโย, รมณีเย มหาวเน;
กทาหํ วิหริสฺสามิ, กตกิโจฺจ อนาสโวฯ
๕๔๒.
‘‘เอวํ เม กตฺตุกามสฺส, อธิปฺปาโย สมิชฺฌตุ;
สาธิยิสฺสามหํเยว, นาโญฺญ อญฺญสฺส การโกฯ
๕๔๓.
‘‘เอส พนฺธามิ สนฺนาหํ, ปวิสิสฺสามิ กานนํ;
น ตโต นิกฺขมิสฺสามิ, อปฺปโตฺต อาสวกฺขยํฯ
๕๔๔.
‘‘มาลุเต อุปวายเนฺต, สีเต สุรภิคนฺธิเก [คนฺธเก (สฺยา. ปี. ก.)];
อวิชฺชํ ทาลยิสฺสามิ, นิสิโนฺน นคมุทฺธนิฯ
๕๔๕.
‘‘วเน กุสุมสญฺฉเนฺน, ปพฺภาเร นูน สีตเล;
วิมุตฺติสุเขน สุขิโต, รมิสฺสามิ คิริพฺพเชฯ
๕๔๖.
‘‘โสหํ ปริปุณฺณสงฺกโปฺป, จโนฺท ปนฺนรโส ยถา;
สพฺพาสวปริกฺขีโณ, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… เอกวิหาริโย เถโร…ฯ
๕๔๗.
‘‘อนาคตํ โย ปฎิกจฺจ [ปฎิคจฺจ (สี.)] ปสฺสติ, หิตญฺจ อตฺถํ อหิตญฺจ ตํ ทฺวยํ;
วิเทฺทสิโน ตสฺส หิเตสิโน วา, รนฺธํ น ปสฺสนฺติ สเมกฺขมานาฯ
๕๔๘.
[ปฎิ. ม. ๑.๑๖๐ ปฎิสมฺภิทามเคฺค] ‘‘อานาปานสตี ยสฺส, ปริปุณฺณา สุภาวิตา;
อนุปุพฺพํ ปริจิตา, ยถา พุเทฺธน เทสิตา;
โสมํ โลกํ ปภาเสติ, อพฺภา มุโตฺตว จนฺทิมาฯ
๕๔๙.
‘‘โอทาตํ วต เม จิตฺตํ, อปฺปมาณํ สุภาวิตํ;
นิพฺพิทฺธํ ปคฺคหีตญฺจ, สพฺพา โอภาสเต ทิสาฯ
๕๕๐.
‘‘ชีวเต วาปิ สปฺปโญฺญ, อปิ วิตฺตปริกฺขโย;
ปญฺญาย จ อลาเภน, วิตฺตวาปิ น ชีวติฯ
๕๕๑.
‘‘ปญฺญา สุตวินิจฺฉินี, ปญฺญา กิตฺติสิโลกวทฺธนี;
ปญฺญาสหิโต นโร อิธ, อปิ ทุเกฺขสุ สุขานิ วินฺทติฯ
๕๕๒.
‘‘นายํ อชฺชตโน ธโมฺม, นเจฺฉโร นปิ อพฺภุโต;
ยตฺถ ชาเยถ มีเยถ, ตตฺถ กิํ วิย อพฺภุตํฯ
๕๕๓.
‘‘อนนฺตรํ หิ ชาตสฺส, ชีวิตา มรณํ ธุวํ;
ชาตา ชาตา มรนฺตีธ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโนฯ
๕๕๔.
‘‘น เหตทตฺถาย มตสฺส โหติ, ยํ ชีวิตตฺถํ ปรโปริสานํ;
มตมฺหิ รุณฺณํ น ยโส น โลกฺยํ, น วณฺณิตํ สมณพฺราหฺมเณหิฯ
๕๕๕.
‘‘จกฺขุํ สรีรํ อุปหนฺติ เตน [อุปหนฺติ รุณฺณํ (สี.), อุปหนฺติ โรณฺณํ (สฺยา. ปี.)], นิหียติ วณฺณพลํ มตี จ;
อานนฺทิโน ตสฺส ทิสา ภวนฺติ, หิเตสิโน นาสฺส สุขี ภวนฺติฯ
๕๕๖.
‘‘ตสฺมา หิ อิเจฺฉยฺย กุเล วสเนฺต, เมธาวิโน เจว พหุสฺสุเต จ;
เยสํ หิ ปญฺญาวิภเวน กิจฺจํ, ตรนฺติ นาวาย นทิํว ปุณฺณ’’นฺติฯ
… มหากปฺปิโน เถโร…ฯ
๕๕๗.
‘‘ทนฺธา มยฺหํ คตี อาสิ, ปริภูโต ปุเร อหํ;
ภาตา จ มํ ปณาเมสิ, ‘คจฺฉ ทานิ ตุวํ ฆรํ’ฯ
๕๕๘.
‘‘โสหํ ปณามิโต สโนฺต [ภาตา (อฎฺฐ.)], สงฺฆารามสฺส โกฎฺฐเก;
ทุมฺมโน ตตฺถ อฎฺฐาสิํ, สาสนสฺมิํ อเปกฺขวาฯ
๕๕๙.
‘‘ภควา ตตฺถ อาคจฺฉิ [อาคญฺฉิ (สี. ปี.)], สีสํ มยฺหํ ปรามสิ;
พาหาย มํ คเหตฺวาน, สงฺฆารามํ ปเวสยิฯ
๕๖๐.
‘‘อนุกมฺปาย เม สตฺถา, ปาทาสิ ปาทปุญฺฉนิํ;
‘เอตํ สุทฺธํ อธิเฎฺฐหิ, เอกมนฺตํ สฺวธิฎฺฐิตํ’ฯ
๕๖๑.
‘‘ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, วิหาสิํ สาสเน รโต;
สมาธิํ ปฎิปาเทสิํ, อุตฺตมตฺถสฺส ปตฺติยาฯ
๕๖๒.
‘‘ปุเพฺพนิวาสํ ชานามิ, ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๕๖๓.
‘‘สหสฺสกฺขตฺตุมตฺตานํ , นิมฺมินิตฺวาน ปนฺถโก;
นิสีทมฺพวเน รเมฺม, ยาว กาลปฺปเวทนาฯ
๕๖๔.
‘‘ตโต เม สตฺถา ปาเหสิ, ทูตํ กาลปฺปเวทกํ;
ปเวทิตมฺหิ กาลมฺหิ, เวหาสาทุปสงฺกมิํ [เวหาสานุปสงฺกมิํ (สฺยา. ก.)]ฯ
๕๖๕.
‘‘วนฺทิตฺวา สตฺถุโน ปาเท, เอกมนฺตํ นิสีทหํ;
นิสินฺนํ มํ วิทิตฺวาน, อถ สตฺถา ปฎิคฺคหิฯ
๕๖๖.
‘‘อายาโค สพฺพโลกสฺส, อาหุตีนํ ปฎิคฺคโห;
ปุญฺญเกฺขตฺตํ มนุสฺสานํ, ปฎิคณฺหิตฺถ ทกฺขิณ’’นฺติฯ
… จูฬปนฺถโก เถโร…ฯ
๕๖๗.
‘‘นานากุลมลสมฺปุโณฺณ, มหาอุกฺการสมฺภโว;
จนฺทนิกํว ปริปกฺกํ, มหาคโณฺฑ มหาวโณฯ
๕๖๘.
‘‘ปุพฺพรุหิรสมฺปุโณฺณ, คูถกูเปน คาฬฺหิโต [คูถกูเป นิคาฬฺหิโต (สฺยา. ปี. ก.)];
อาโปปคฺฆรโณ กาโย, สทา สนฺทติ ปูติกํฯ
๕๖๙.
‘‘สฎฺฐิกณฺฑรสมฺพโนฺธ , มํสเลปนเลปิโต;
จมฺมกญฺจุกสนฺนโทฺธ, ปูติกาโย นิรตฺถโกฯ
๕๗๐.
‘‘อฎฺฐิสงฺฆาตฆฎิโต, นฺหารุสุตฺตนิพนฺธโน;
เนเกสํ สํคตีภาวา, กเปฺปติ อิริยาปถํฯ
๕๗๑.
‘‘ธุวปฺปยาโต มรณาย, มจฺจุราชสฺส สนฺติเก;
อิเธว ฉฑฺฑยิตฺวาน, เยนกามงฺคโม นโรฯ
๕๗๒.
‘‘อวิชฺชาย นิวุโต กาโย, จตุคเนฺถน คนฺถิโต;
โอฆสํสีทโน กาโย, อนุสยชาลโมตฺถโตฯ
๕๗๓.
‘‘ปญฺจนีวรเณ ยุโตฺต, วิตเกฺกน สมปฺปิโต;
ตณฺหามูเลนานุคโต, โมหจฺฉาทนฉาทิโตฯ
๕๗๔.
‘‘เอวายํ วตฺตเต กาโย, กมฺมยเนฺตน ยนฺติโต;
สมฺปตฺติ จ วิปตฺยนฺตา, นานาภาโว วิปชฺชติฯ
๕๗๕.
‘‘เยมํ กายํ มมายนฺติ, อนฺธพาลา ปุถุชฺชนา;
วเฑฺฒนฺติ กฎสิํ โฆรํ, อาทิยนฺติ ปุนพฺภวํฯ
๕๗๖.
‘‘เยมํ กายํ วิวเชฺชนฺติ, คูถลิตฺตํว ปนฺนคํ;
ภวมูลํ วมิตฺวาน, ปรินิพฺพิสฺสนฺตินาสวา’’ติ [ปรินิพฺพนฺตุนาสวา (สี.)]ฯ
… กโปฺป เถโร…ฯ
๕๗๗.
‘‘วิวิตฺตํ อปฺปนิโคฺฆสํ, วาฬมิคนิเสวิตํ;
เสเว เสนาสนํ ภิกฺขุ, ปฎิสลฺลานการณาฯ
๕๗๘.
‘‘สงฺการปุญฺชา อาหตฺวา [อาหิตฺวา (ก.)], สุสานา รถิยาหิ จ;
ตโต สงฺฆาฎิกํ กตฺวา, ลูขํ ธาเรยฺย จีวรํฯ
๕๗๙.
‘‘นีจํ มนํ กริตฺวาน, สปทานํ กุลา กุลํ;
ปิณฺฑิกาย จเร ภิกฺขุ, คุตฺตทฺวาโร สุสํวุโตฯ
๕๘๐.
‘‘ลูเขนปิ วา [ลูเขนปิ จ (พหูสุ)] สนฺตุเสฺส, นาญฺญํ ปเตฺถ รสํ พหุํ;
รเสสุ อนุคิทฺธสฺส, ฌาเน น รมตี มโนฯ
๕๘๑.
‘‘อปฺปิโจฺฉ เจว สนฺตุโฎฺฐ, ปวิวิโตฺต วเส มุนิ;
อสํสโฎฺฐ คหเฎฺฐหิ, อนาคาเรหิ จูภยํฯ
๕๘๒.
‘‘ยถา ชโฬ ว มูโค ว, อตฺตานํ ทสฺสเย ตถา;
นาติเวลํ สมฺภาเสยฺย, สงฺฆมชฺฌมฺหิ ปณฺฑิโตฯ
๕๘๓.
‘‘น โส อุปวเท กญฺจิ, อุปฆาตํ วิวชฺชเย;
สํวุโต ปาติโมกฺขสฺมิํ, มตฺตญฺญู จสฺส โภชเนฯ
๕๘๔.
‘‘สุคฺคหีตนิมิตฺตสฺส, จิตฺตสฺสุปฺปาทโกวิโท;
สมํ อนุยุเญฺชยฺย, กาเลน จ วิปสฺสนํฯ
๕๘๕.
‘‘วีริยสาตจฺจสมฺปโนฺน , ยุตฺตโยโค สทา สิยา;
น จ อปฺปตฺวา ทุกฺขนฺตํ, วิสฺสาสํ เอยฺย ปณฺฑิโตฯ
๕๘๖.
‘‘เอวํ วิหรมานสฺส, สุทฺธิกามสฺส ภิกฺขุโน;
ขียนฺติ อาสวา สเพฺพ, นิพฺพุติญฺจาธิคจฺฉตี’’ติฯ
… อุปเสโน วงฺคนฺตปุโตฺต เถโร…ฯ
๕๘๗.
‘‘วิชาเนยฺย สกํ อตฺถํ, อวโลเกยฺยาถ ปาวจนํ;
ยเญฺจตฺถ อสฺส ปติรูปํ, สามญฺญํ อชฺฌุปคตสฺสฯ
๕๘๘.
‘‘มิตฺตํ อิธ จ กลฺยาณํ, สิกฺขา วิปุลํ สมาทานํ;
สุสฺสูสา จ ครูนํ, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ
๕๘๙.
‘‘พุเทฺธสุ สคารวตา, ธเมฺม อปจิติ ยถาภูตํ;
สเงฺฆ จ จิตฺติกาโร, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ
๕๙๐.
‘‘อาจารโคจเร ยุโตฺต, อาชีโว โสธิโต อคารโยฺห;
จิตฺตสฺส จ สณฺฐปนํ, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ
๕๙๑.
‘‘จาริตฺตํ อถ วาริตฺตํ, อิริยาปถิยํ ปสาทนิยํ;
อธิจิเตฺต จ อาโยโค, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ
๕๙๒.
‘‘อารญฺญกานิ เสนาสนานิ, ปนฺตานิ อปฺปสทฺทานิ;
ภชิตพฺพานิ มุนินา, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ
๕๙๓.
‘‘สีลญฺจ พาหุสจฺจญฺจ, ธมฺมานํ ปวิจโย ยถาภูตํ;
สจฺจานํ อภิสมโย, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ
๕๙๔.
‘‘ภาเวยฺย จ อนิจฺจนฺติ, อนตฺตสญฺญํ อสุภสญฺญญฺจ;
โลกมฺหิ จ อนภิรติํ, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ
๕๙๕.
‘‘ภาเวยฺย จ โพชฺฌเงฺค, อิทฺธิปาทานิ อินฺทฺริยานิ พลานิ;
อฎฺฐงฺคมคฺคมริยํ, เอตํ สมณสฺส ปติรูปํฯ
๕๙๖.
‘‘ตณฺหํ ปชเหยฺย มุนิ, สมูลเก อาสเว ปทาเลยฺย;
วิหเรยฺย วิปฺปมุโตฺต, เอตํ สมณสฺส ปติรูป’’นฺติฯ
… โคตโม เถโร…ฯ
ทสกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
กาฬุทายี จ โส เถโร, เอกวิหารี จ กปฺปิโน;
จูฬปนฺถโก กโปฺป จ, อุปเสโน จ โคตโม;
สตฺติเม ทสเก เถรา, คาถาโย เจตฺถ สตฺตตีติฯ
๕๙๗.
‘‘กิํ ตวโตฺถ วเน ตาต, อุชฺชุหาโนว ปาวุเส;
เวรมฺภา รมณียา เต, ปวิเวโก หิ ฌายินํฯ
๕๙๘.
‘‘ยถา อพฺภานิ เวรโมฺภ, วาโต นุทติ ปาวุเส;
สญฺญา เม อภิกิรนฺติ, วิเวกปฎิสญฺญุตาฯ
๕๙๙.
‘‘อปณฺฑโร อณฺฑสมฺภโว, สีวถิกาย นิเกตจาริโก;
อุปฺปาทยเตว เม สติํ, สเนฺทหสฺมิํ วิราคนิสฺสิตํฯ
๖๐๐.
‘‘ยญฺจ อเญฺญ น รกฺขนฺติ, โย จ อเญฺญ น รกฺขติ;
ส เว ภิกฺขุ สุขํ เสติ, กาเมสุ อนเปกฺขวาฯ
๖๐๑.
‘‘อโจฺฉทิกา ปุถุสิลา, โคนงฺคุลมิคายุตา;
อมฺพุเสวาลสญฺฉนฺนา, เต เสลา รมยนฺติ มํฯ
๖๐๒.
‘‘วสิตํ เม อรเญฺญสุ, กนฺทราสุ คุหาสุ จ;
เสนาสเนสุ ปเนฺตสุ, วาฬมิคนิเสวิเตฯ
๖๐๓.
‘‘‘อิเม หญฺญนฺตุ วชฺฌนฺตุ, ทุกฺขํ ปโปฺปนฺตุ ปาณิโน’;
สงฺกปฺปํ นาภิชานามิ, อนริยํ โทสสํหิตํฯ
๖๐๔.
‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;
โอหิโต ครุโก ภาโร, ภวเนตฺติ สมูหตาฯ
๖๐๕.
‘‘ยสฺส จตฺถาย [ยสฺสตฺถาย (สี.)] ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;
โส เม อโตฺถ อนุปฺปโตฺต, สพฺพสํโยชนกฺขโยฯ
๖๐๖.
‘‘นาภินนฺทามิ มรณํ, นาภินนฺทามิ ชีวิตํ;
กาลญฺจ ปฎิกงฺขามิ, นิพฺพิสํ ภตโก ยถาฯ
๖๐๗.
‘‘นาภินนฺทามิ มรณํ, นาภินนฺทามิ ชีวิตํ;
กาลญฺจ ปฎิกงฺขามิ, สมฺปชาโน ปติสฺสโต’’ติฯ
… สํกิโจฺจ เถโร…ฯ
เอกาทสนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
สํกิจฺจเถโร เอโกว, กตกิโจฺจ อนาสโว;
เอกาทสนิปาตมฺหิ, คาถา เอกาทเสว จาติฯ
๖๐๘.
‘‘สีลเมวิธ สิเกฺขถ, อสฺมิํ โลเก สุสิกฺขิตํ;
สีลํ หิ สพฺพสมฺปตฺติํ, อุปนาเมติ เสวิตํฯ
๖๐๙.
‘‘สีลํ รเกฺขยฺย เมธาวี, ปตฺถยาโน ตโย สุเข;
ปสํสํ วิตฺติลาภญฺจ, เปจฺจ สเคฺค ปโมทนํ [เปจฺจ สเคฺค จ โมทนํ (สี. ปี.)]ฯ
๖๑๐.
‘‘สีลวา หิ พหู มิเตฺต, สญฺญเมนาธิคจฺฉติ;
ทุสฺสีโล ปน มิเตฺตหิ, ธํสเต ปาปมาจรํฯ
๖๑๑.
‘‘อวณฺณญฺจ อกิตฺติญฺจ, ทุสฺสีโล ลภเต นโร;
วณฺณํ กิตฺติํ ปสํสญฺจ, สทา ลภติ สีลวาฯ
๖๑๒.
‘‘อาทิ สีลํ ปติฎฺฐา จ, กลฺยาณานญฺจ มาตุกํ;
ปมุขํ สพฺพธมฺมานํ, ตสฺมา สีลํ วิโสธเยฯ
๖๑๓.
‘‘เวลา จ สํวรํ สีลํ [สํวโร สีลํ (สี.), สํวรสีลํ (สี. อฎฺฐ.)], จิตฺตสฺส อภิหาสนํ;
ติตฺถญฺจ สพฺพพุทฺธานํ, ตสฺมา สีลํ วิโสธเยฯ
๖๑๔.
‘‘สีลํ พลํ อปฺปฎิมํ, สีลํ อาวุธมุตฺตมํ;
สีลมาภรณํ เสฎฺฐํ, สีลํ กวจมพฺภุตํฯ
๖๑๕.
‘‘สีลํ เสตุ มเหสโกฺข, สีลํ คโนฺธ อนุตฺตโร;
สีลํ วิเลปนํ เสฎฺฐํ, เยน วาติ ทิโสทิสํฯ
๖๑๖.
‘‘สีลํ สมฺพลเมวคฺคํ, สีลํ ปาเถยฺยมุตฺตมํ;
สีลํ เสโฎฺฐ อติวาโห, เยน ยาติ ทิโสทิสํฯ
๖๑๗.
‘‘อิเธว นินฺทํ ลภติ, เปจฺจาปาเย จ ทุมฺมโน;
สพฺพตฺถ ทุมฺมโน พาโล, สีเลสุ อสมาหิโตฯ
๖๑๘.
‘‘อิเธว กิตฺติํ ลภติ, เปจฺจ สเคฺค จ สุมฺมโน;
สพฺพตฺถ สุมโน ธีโร, สีเลสุ สุสมาหิโตฯ
๖๑๙.
‘‘สีลเมว อิธ อคฺคํ, ปญฺญวา ปน อุตฺตโม;
มนุเสฺสสุ จ เทเวสุ, สีลปญฺญาณโต ชย’’นฺติฯ
… สีลโว เถโร…ฯ
๖๒๐.
‘‘นีเจ กุลมฺหิ ชาโตหํ, ทลิโทฺท อปฺปโภชโน;
หีนกมฺมํ [หีนํ กมฺมํ (สฺยา.)] มมํ อาสิ, อโหสิํ ปุปฺผฉฑฺฑโกฯ
๖๒๑.
‘‘ชิคุจฺฉิโต มนุสฺสานํ, ปริภูโต จ วมฺภิโต;
นีจํ มนํ กริตฺวาน, วนฺทิสฺสํ พหุกํ ชนํฯ
๖๒๒.
‘‘อถทฺทสาสิํ สมฺพุทฺธํ, ภิกฺขุสงฺฆปุรกฺขตํ;
ปวิสนฺตํ มหาวีรํ, มคธานํ ปุรุตฺตมํฯ
๖๒๓.
‘‘นิกฺขิปิตฺวาน พฺยาภงฺคิํ, วนฺทิตุํ อุปสงฺกมิํ;
มเมว อนุกมฺปาย, อฎฺฐาสิ ปุริสุตฺตโมฯ
๖๒๔.
‘‘วนฺทิตฺวา สตฺถุโน ปาเท, เอกมนฺตํ ฐิโต ตทา;
ปพฺพชฺชํ อหมายาจิํ, สพฺพสตฺตานมุตฺตมํฯ
๖๒๕.
‘‘ตโต การุณิโก สตฺถา, สพฺพโลกานุกมฺปโก;
‘เอหิ ภิกฺขู’ติ มํ อาห, สา เม อาสูปสมฺปทาฯ
๖๒๖.
‘‘โสหํ เอโก อรญฺญสฺมิํ, วิหรโนฺต อตนฺทิโต;
อกาสิํ สตฺถุวจนํ, ยถา มํ โอวที ชิโนฯ
๖๒๗.
‘‘รตฺติยา ปฐมํ ยามํ, ปุพฺพชาติมนุสฺสริํ;
รตฺติยา มชฺฌิมํ ยามํ, ทิพฺพจกฺขุํ วิโสธยิํ [ทิพฺพจกฺขุ วิโสธิตํ (ก.)];
รตฺติยา ปจฺฉิเม ยาเม, ตโมขนฺธํ ปทาลยิํฯ
๖๒๘.
‘‘ตโต รตฺยา วิวสาเน, สูริยสฺสุคฺคมนํ ปติ;
อิโนฺท พฺรหฺมา จ อาคนฺตฺวา, มํ นมสฺสิํสุ ปญฺชลีฯ
๖๒๙.
‘‘‘นโม เต ปุริสาชญฺญ, นโม เต ปุริสุตฺตม;
ยสฺส เต อาสวา ขีณา, ทกฺขิเณโยฺยสิ มาริส’ฯ
๖๓๐.
‘‘ตโต ทิสฺวาน มํ สตฺถา, เทวสงฺฆปุรกฺขตํ;
สิตํ ปาตุกริตฺวาน, อิมมตฺถํ อภาสถฯ
๖๓๑.
[สุ. นิ. ๖๖๐ สุตฺตนิปาเตปิ] ‘‘‘ตเปน พฺรหฺมจริเยน, สํยเมน ทเมน จ;
เอเตน พฺราหฺมโณ โหติ, เอตํ พฺราหฺมณมุตฺตม’’’นฺติฯ
… สุนีโต เถโร…ฯ
ทฺวาทสกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
สีลวา จ สุนีโต จ, เถรา เทฺว เต มหิทฺธิกา;
ทฺวาทสมฺหิ นิปาตมฺหิ, คาถาโย จตุวีสตีติฯ
๖๓๒.
‘‘ยาหุ รเฎฺฐ สมุกฺกโฎฺฐ, รโญฺญ องฺคสฺส ปทฺธคู [ปตฺถคู (สฺยา.), ปฎฺฐคู (ก.)];
สฺวาชฺช ธเมฺมสุ อุกฺกโฎฺฐ, โสโณ ทุกฺขสฺส ปารคูฯ
๖๓๓.
‘‘ปญฺจ ฉิเนฺท ปญฺจ ชเห, ปญฺจ จุตฺตริ ภาวเย;
ปญฺจสงฺคาติโค ภิกฺขุ, โอฆติโณฺณติ วุจฺจติฯ
๖๓๔.
‘‘อุนฺนฬสฺส ปมตฺตสฺส, พาหิราสสฺส [พาหิราสยสฺส (ก.)] ภิกฺขุโน;
สีลํ สมาธิ ปญฺญา จ, ปาริปูริํ น คจฺฉติฯ
๖๓๕.
‘‘ยญฺหิ กิจฺจํ อปวิทฺธํ [ตทปวิทฺธํ (สี. สฺยา.)], อกิจฺจํ ปน กรียติ;
อุนฺนฬานํ ปมตฺตานํ, เตสํ วฑฺฒนฺติ อาสวาฯ
๖๓๖.
‘‘เยสญฺจ สุสมารทฺธา, นิจฺจํ กายคตา สติ;
อกิจฺจํ เต น เสวนฺติ, กิเจฺจ สาตจฺจการิโน;
สตานํ สมฺปชานานํ, อตฺถํ คจฺฉนฺติ อาสวาฯ
๖๓๗.
‘‘อุชุมคฺคมฺหิ อกฺขาเต, คจฺฉถ มา นิวตฺตถ;
อตฺตนา โจทยตฺตานํ, นิพฺพานมภิหารเยฯ
๖๓๘.
‘‘อจฺจารทฺธมฺหิ วีริยมฺหิ, สตฺถา โลเก อนุตฺตโร;
วีโณปมํ กริตฺวา เม, ธมฺมํ เทเสสิ จกฺขุมา;
ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, วิหาสิํ สาสเน รโตฯ
๖๓๙.
‘‘สมถํ ปฎิปาเทสิํ, อุตฺตมตฺถสฺส ปตฺติยา;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๖๔๐.
‘‘เนกฺขเมฺม [นิกฺขเม (ก.), เนกฺขมฺมํ (มหาว. ๒๔๔; อ. นิ. ๖.๕๕)] อธิมุตฺตสฺส, ปวิเวกญฺจ เจตโส;
อพฺยาปชฺฌาธิมุตฺตสฺส [อพฺยาปชฺฌาธิมฺหตฺตสฺส (ก.)], อุปาทานกฺขยสฺส จฯ
๖๔๑.
‘‘ตณฺหกฺขยาธิมุตฺตสฺส, อสโมฺมหญฺจ เจตโส;
ทิสฺวา อายตนุปฺปาทํ, สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจติฯ
๖๔๒.
‘‘ตสฺส สมฺมา วิมุตฺตสฺส, สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน;
กตสฺส ปฎิจโย นตฺถิ, กรณียํ น วิชฺชติฯ
๖๔๓.
‘‘เสโล ยถา เอกฆโน [เอกฆโน (ก.)], วาเตน น สมีรติ;
เอวํ รูปา รสา สทฺทา, คนฺธา ผสฺสา จ เกวลาฯ
๖๔๔.
‘‘อิฎฺฐา ธมฺมา อนิฎฺฐา จ, นปฺปเวเธนฺติ ตาทิโน;
ฐิตํ จิตฺตํ วิสญฺญุตฺตํ, วยญฺจสฺสานุปสฺสตี’’ติฯ
… โสโณ โกฬิวิโส เถโร…ฯ
เตรสนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
โสโณ โกฬิวิโส เถโร, เอโกเยว มหิทฺธิโก;
เตรสมฺหิ นิปาตมฺหิ, คาถาโย เจตฺถ เตรสาติฯ
๖๔๕.
‘‘ยทา อหํ ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;
นาภิชานามิ สงฺกปฺปํ, อนริยํ โทสสํหิตํฯ
๖๔๖.
‘‘‘อิเม หญฺญนฺตุ วชฺฌนฺตุ, ทุกฺขํ ปโปฺปนฺตุ ปาณิโน’;
สงฺกปฺปํ นาภิชานามิ, อิมสฺมิํ ทีฆมนฺตเรฯ
๖๔๗.
‘‘เมตฺตญฺจ อภิชานามิ, อปฺปมาณํ สุภาวิตํ;
อนุปุพฺพํ ปริจิตํ, ยถา พุเทฺธน เทสิตํฯ
๖๔๘.
‘‘สพฺพมิโตฺต สพฺพสโข, สพฺพภูตานุกมฺปโก;
เมตฺตจิตฺตญฺจ [เมตฺตํ จิตฺตํ (สี. สฺยา.)] ภาเวมิ, อพฺยาปชฺชรโต [อพฺยาปชฺฌรโต (สี. สฺยา.)] สทาฯ
๖๔๙.
‘‘อสํหีรํ อสํกุปฺปํ, จิตฺตํ อาโมทยามหํ;
พฺรหฺมวิหารํ ภาเวมิ, อกาปุริสเสวิตํฯ
๖๕๐.
‘‘อวิตกฺกํ สมาปโนฺน, สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโก;
อริเยน ตุณฺหีภาเวน, อุเปโต โหติ ตาวเทฯ
๖๕๑.
‘‘ยถาปิ ปพฺพโต เสโล, อจโล สุปฺปติฎฺฐิโต;
เอวํ โมหกฺขยา ภิกฺขุ, ปพฺพโตว น เวธติฯ
๖๕๒.
‘‘อนงฺคณสฺส โปสสฺส, นิจฺจํ สุจิคเวสิโน;
วาลคฺคมตฺตํ ปาปสฺส, อพฺภมตฺตํว ขายติฯ
๖๕๓.
‘‘นครํ ยถา ปจฺจนฺตํ, คุตฺตํ สนฺตรพาหิรํ;
เอวํ โคเปถ อตฺตานํ, ขโณ โว มา อุปจฺจคาฯ
๖๕๔.
‘‘นาภินนฺทามิ มรณํ, นาภินนฺทามิ ชีวิตํ;
กาลญฺจ ปฎิกงฺขามิ, นิพฺพิสํ ภตโก ยถาฯ
๖๕๕.
‘‘นาภินนฺทามิ มรณํ…เป.… สมฺปชาโน ปติสฺสโตฯ
๖๕๖.
‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;
โอหิโต ครุโก ภาโร, ภวเนตฺติ สมูหตาฯ
๖๕๗.
‘‘ยสฺส จตฺถาย ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;
โส เม อโตฺถ อนุปฺปโตฺต, สพฺพสํโยชนกฺขโยฯ
๖๕๘.
‘‘สมฺปาเทถปฺปมาเทน, เอสา เม อนุสาสนี;
หนฺทาหํ ปรินิพฺพิสฺสํ, วิปฺปมุโตฺตมฺหิ สพฺพธี’’ติฯ
… ขทิรวนิยเรวโต เถโร…ฯ
๖๕๙.
‘‘ยถาปิ ภโทฺท อาชโญฺญ, ธุเร ยุโตฺต ธุรสฺสโห [ธุราสโห (อฎฺฐ.)];
มถิโต อติภาเรน, สํยุคํ นาติวตฺตติฯ
๖๖๐.
‘‘เอวํ ปญฺญาย เย ติตฺตา, สมุโทฺท วารินา ยถา;
น ปเร อติมญฺญนฺติ, อริยธโมฺมว ปาณินํฯ
๖๖๑.
‘‘กาเล กาลวสํ ปตฺตา, ภวาภววสํ คตา;
นรา ทุกฺขํ นิคจฺฉนฺติ, เตธ โสจนฺติ มาณวา [มานวา (สี.)]ฯ
๖๖๒.
‘‘อุนฺนตา สุขธเมฺมน, ทุกฺขธเมฺมน โจนตา;
ทฺวเยน พาลา หญฺญนฺติ, ยถาภูตํ อทสฺสิโนฯ
๖๖๓.
‘‘เย จ ทุเกฺข สุขสฺมิญฺจ, มเชฺฌ สิพฺพินิมจฺจคู;
ฐิตา เต อินฺทขีโลว, น เต อุนฺนตโอนตาฯ
๖๖๔.
‘‘น เหว ลาเภ นาลาเภ, น ยเส น จ กิตฺติยา;
น นินฺทายํ ปสํสาย, น เต ทุเกฺข สุขมฺหิฯ
๖๖๕.
‘‘สพฺพตฺถ เต น ลิมฺปนฺติ, อุทพินฺทุว โปกฺขเร;
สพฺพตฺถ สุขิตา ธีรา, สพฺพตฺถ อปราชิตาฯ
๖๖๖.
‘‘ธเมฺมน จ อลาโภ โย, โย จ ลาโภ อธมฺมิโก;
อลาโภ ธมฺมิโก เสโยฺย, ยํ เจ ลาโภ อธมฺมิโกฯ
๖๖๗.
‘‘ยโส จ อปฺปพุทฺธีนํ, วิญฺญูนํ อยโส จ โย;
อยโสว เสโยฺย วิญฺญูนํ, น ยโส อปฺปพุทฺธินํฯ
๖๖๘.
‘‘ทุเมฺมเธหิ ปสํสา จ, วิญฺญูหิ ครหา จ ยา;
ครหาว เสโยฺย วิญฺญูหิ, ยํ เจ พาลปฺปสํสนาฯ
๖๖๙.
‘‘สุขญฺจ กามมยิกํ, ทุกฺขญฺจ ปวิเวกิยํ;
ปวิเวกทุกฺขํ เสโยฺย, ยํ เจ กามมยํ สุขํฯ
๖๗๐.
‘‘ชีวิตญฺจ อธเมฺมน, ธเมฺมน มรณญฺจ ยํ;
มรณํ ธมฺมิกํ เสโยฺย, ยํ เจ ชีเว อธมฺมิกํฯ
๖๗๑.
‘‘กามโกปปฺปหีนา เย, สนฺตจิตฺตา ภวาภเว;
จรนฺติ โลเก อสิตา, นตฺถิ เตสํ ปิยาปิยํฯ
๖๗๒.
‘‘ภาวยิตฺวาน โพชฺฌเงฺค, อินฺทฺริยานิ พลานิ จ;
ปปฺปุยฺย ปรมํ สนฺติํ, ปรินิพฺพนฺตินาสวา’’ติฯ
… โคทโตฺต เถโร…ฯ
จุทฺทสกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
เรวโต เจว โคทโตฺต, เถรา เทฺว เต มหิทฺธิกา;
จุทฺทสมฺหิ นิปาตมฺหิ, คาถาโย อฎฺฐวีสตีติฯ
๖๗๓.
‘‘เอส ภิโยฺย ปสีทามิ, สุตฺวา ธมฺมํ มหารสํ;
วิราโค เทสิโต ธโมฺม, อนุปาทาย สพฺพโสฯ
๖๗๔.
‘‘พหูนิ โลเก จิตฺรานิ, อสฺมิํ ปถวิมณฺฑเล;
มเถนฺติ มเญฺญ สงฺกปฺปํ, สุภํ ราคูปสํหิตํฯ
๖๗๕.
‘‘รชมุหตญฺจ วาเตน, ยถา เมโฆปสมฺมเย;
เอวํ สมฺมนฺติ สงฺกปฺปา, ยทา ปญฺญาย ปสฺสติฯ
๖๗๖.
[ธ. ป. ๒๗๗ ธมฺมปเท] ‘‘สเพฺพ สงฺขารา อนิจฺจาติ, ยทา ปญฺญาย ปสฺสติ;
อถ นิพฺพินฺทติ ทุเกฺข, เอส มโคฺค วิสุทฺธิยาฯ
๖๗๗ .
[ธ. ป. ๒๗๘ ธมฺมปเท] ‘‘สเพฺพ สงฺขารา ทุกฺขาติ, ยทา ปญฺญาย ปสฺสติ
อถ นิพฺพินฺทติ ทุเกฺข, เอส มโคฺค วิสุทฺธิยาฯ
๖๗๘.
[ธ. ป. ๒๗๙ ธมฺมปเท] ‘‘สเพฺพ ธมฺมา อนตฺตาติ, ยทา ปญฺญาย ปสฺสติ;
อถ นิพฺพินฺทติ ทุเกฺข, เอส มโคฺค วิสุทฺธิยาฯ
๖๗๙.
‘‘พุทฺธานุพุโทฺธ โย เถโร, โกณฺฑโญฺญ ติพฺพนิกฺกโม;
ปหีนชาติมรโณ, พฺรหฺมจริยสฺส เกวลีฯ
๖๘๐.
‘‘โอฆปาโส ทฬฺหขิโล [ทโฬฺห ขิโล (สฺยา. ก.)], ปพฺพโต ทุปฺปทาลโย;
เฉตฺวา ขิลญฺจ ปาสญฺจ, เสลํ เภตฺวาน [เฉตฺวาน (ก.)] ทุพฺภิทํ;
ติโณฺณ ปารงฺคโต ฌายี, มุโตฺต โส มารพนฺธนาฯ
๖๘๑.
‘‘อุทฺธโต จปโล ภิกฺขุ, มิเตฺต อาคมฺม ปาปเก;
สํสีทติ มโหฆสฺมิํ, อูมิยา ปฎิกุชฺชิโตฯ
๖๘๒.
‘‘อนุทฺธโต อจปโล, นิปโก สํวุตินฺทฺริโย;
กลฺยาณมิโตฺต เมธาวี, ทุกฺขสฺสนฺตกโร สิยาฯ
๖๘๓.
‘‘กาลปพฺพงฺคสงฺกาโส, กิโส ธมนิสนฺถโต;
มตฺตญฺญู อนฺนปานสฺมิํ, อทีนมนโส นโรฯ
๖๘๔.
‘‘ผุโฎฺฐ ฑํเสหิ มกเสหิ, อรญฺญสฺมิํ พฺรหาวเน;
นาโค สงฺคามสีเสว, สโต ตตฺราธิวาสเยฯ
๖๘๕.
‘‘นาภินนฺทามิ มรณํ…เป.… นิพฺพิสํ ภตโก ยถาฯ
๖๘๖.
‘‘นาภินนฺทามิ มรณํ…เป.… สมฺปชานาเอ ปติสฺสโตฯ
๖๘๗.
‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา…เป.… ภวเนตฺติ สมูหตาฯ
๖๘๘.
‘‘ยสฺส จตฺถาย ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;
โส เม อโตฺถ อนุปฺปโตฺต, กิํ เม สทฺธิวิหารินา’’ติฯ
… อญฺญาสิโกณฺฑโญฺญ [อญฺญาโกณฺฑโญฺญ (สี. สฺยา.)] เถโร…ฯ
๖๘๙.
[อ. นิ. ๖.๔๓] ‘‘มนุสฺสภูตํ สมฺพุทฺธํ, อตฺตทนฺตํ สมาหิตํ;
อิริยมานํ พฺรหฺมปเถ, จิตฺตสฺสูปสเม รตํฯ
๖๙๐.
‘‘ยํ มนุสฺสา นมสฺสนฺติ, สพฺพธมฺมาน ปารคุํ;
เทวาปิ ตํ นมสฺสนฺติ, อิติ เม อรหโต สุตํฯ
๖๙๑.
‘‘สพฺพสํโยชนาตีตํ , วนา นิพฺพนมาคตํ;
กาเมหิ เนกฺขมฺมรตํ [นิกฺขมฺมรตํ (ก.)], มุตฺตํ เสลาว กญฺจนํฯ
๖๙๒.
‘‘ส เว อจฺจรุจิ นาโค, หิมวาวเญฺญ สิลุจฺจเย;
สเพฺพสํ นาคนามานํ, สจฺจนาโม อนุตฺตโรฯ
๖๙๓.
‘‘นาคํ โว กิตฺตยิสฺสามิ, น หิ อาคุํ กโรติ โส;
โสรจฺจํ อวิหิํสา จ, ปาทา นาคสฺส เต ทุเวฯ
๖๙๔.
‘‘สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ, จรณา นาคสฺส เตปเร;
สทฺธาหโตฺถ มหานาโค, อุเปกฺขาเสตทนฺตวาฯ
๖๙๕.
‘‘สติ คีวา สิโร ปญฺญา, วีมํสา ธมฺมจินฺตนา;
ธมฺมกุจฺฉิสมาวาโส, วิเวโก ตสฺส วาลธิฯ
๖๙๖.
‘‘โส ฌายี อสฺสาสรโต, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิโต;
คจฺฉํ สมาหิโต นาโค, ฐิโต นาโค สมาหิโตฯ
๖๙๗.
‘‘สยํ สมาหิโต นาโค, นิสิโนฺนปิ สมาหิโต;
สพฺพตฺถ สํวุโต นาโค, เอสา นาคสฺส สมฺปทาฯ
๖๙๘.
‘‘ภุญฺชติ อนวชฺชานิ, สาวชฺชานิ น ภุญฺชติ;
ฆาสมจฺฉาทนํ ลทฺธา, สนฺนิธิํ ปริวชฺชยํฯ
๖๙๙.
‘‘สํโยชนํ อณุํ ถูลํ, สพฺพํ เฉตฺวาน พนฺธนํ;
เยน เยเนว คจฺฉติ, อนปโกฺขว คจฺฉติฯ
๗๐๐.
‘‘ยถาปิ อุทเก ชาตํ, ปุณฺฑรีกํ ปวฑฺฒติ;
โนปลิปฺปติ โตเยน, สุจิคนฺธํ มโนรมํฯ
๗๐๑.
‘‘ตเถว จ โลเก ชาโต, พุโทฺธ โลเก วิหรติ;
โนปลิปฺปติ โลเกน, โตเยน ปทุมํ ยถาฯ
๗๐๒.
‘‘มหาคินิ ปชฺชลิโต, อนาหาโรปสมฺมติ;
องฺคาเรสุ จ สเนฺตสุ, นิพฺพุโตติ ปวุจฺจติฯ
๗๐๓.
‘‘อตฺถสฺสายํ วิญฺญาปนี, อุปมา วิญฺญูหิ เทสิตา;
วิญฺญิสฺสนฺติ มหานาคา, นาคํ นาเคน เทสิตํฯ
๗๐๔.
‘‘วีตราโค วีตโทโส, วีตโมโห อนาสโว;
สรีรํ วิชหํ นาโค, ปรินิพฺพิสฺสตฺยนาสโว’’ติฯ
… อุทายี เถโร…ฯ
โสฬสกนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
โกณฺฑโญฺญ จ อุทายี จ, เถรา เทฺว เต มหิทฺธิกา;
โสฬสมฺหิ นิปาตมฺหิ, คาถาโย เทฺว จ ติํส จาติฯ
๗๐๕.
‘‘ยญฺญตฺถํ วา ธนตฺถํ วา, เย หนาม มยํ ปุเร;
อวเสสํ [อวเส ตํ (สี. อฎฺฐ. มูลปาโฐ), อวเสสานํ (อฎฺฐ.?)] ภยํ โหติ, เวธนฺติ วิลปนฺติ จฯ
๗๐๖.
‘‘ตสฺส เต นตฺถิ ภีตตฺตํ, ภิโยฺย วโณฺณ ปสีทติ;
กสฺมา น ปริเทเวสิ, เอวรูเป มหพฺภเยฯ
๗๐๗.
‘‘นตฺถิ เจตสิกํ ทุกฺขํ, อนเปกฺขสฺส คามณิ;
อติกฺกนฺตา ภยา สเพฺพ, ขีณสํโยชนสฺส เวฯ
๗๐๘.
‘‘ขีณาย ภวเนตฺติยา, ทิเฎฺฐ ธเมฺม ยถาตเถ;
น ภยํ มรเณ โหติ, ภารนิเกฺขปเน ยถาฯ
๗๐๙.
‘‘สุจิณฺณํ พฺรหฺมจริยํ เม, มโคฺค จาปิ สุภาวิโต;
มรเณ เม ภยํ นตฺถิ, โรคานมิว สงฺขเยฯ
๗๑๐.
‘‘สุจิณฺณํ พฺรหฺมจริยํ เม, มโคฺค จาปิ สุภาวิโต;
นิรสฺสาทา ภวา ทิฎฺฐา, วิสํ ปิตฺวาว [ปีตฺวาว (สี.)] ฉฑฺฑิตํฯ
๗๑๑.
‘‘ปารคู อนุปาทาโน, กตกิโจฺจ อนาสโว;
ตุโฎฺฐ อายุกฺขยา โหติ, มุโตฺต อาฆาตนา ยถาฯ
๗๑๒.
‘‘อุตฺตมํ ธมฺมตํ ปโตฺต, สพฺพโลเก อนตฺถิโก;
อาทิตฺตาว ฆรา มุโตฺต, มรณสฺมิํ น โสจติฯ
๗๑๓.
‘‘ยทตฺถิ สงฺคตํ กิญฺจิ, ภโว วา ยตฺถ ลพฺภติ;
สพฺพํ อนิสฺสรํ เอตํ, อิติ วุตฺตํ มเหสินาฯ
๗๑๔.
‘‘โย ตํ ตถา ปชานาติ, ยถา พุเทฺธน เทสิตํ;
น คณฺหาติ ภวํ กิญฺจิ, สุตตฺตํว อโยคุฬํฯ
๗๑๕.
‘‘น เม โหติ ‘อโหสิ’นฺติ, ‘ภวิสฺส’นฺติ น โหติ เม;
สงฺขารา วิคมิสฺสนฺติ, ตตฺถ กา ปริเทวนาฯ
๗๑๖.
‘‘สุทฺธํ ธมฺมสมุปฺปาทํ, สุทฺธํ สงฺขารสนฺตติํ;
ปสฺสนฺตสฺส ยถาภูตํ, น ภยํ โหติ คามณิฯ
๗๑๗.
‘‘ติณกฎฺฐสมํ โลกํ, ยทา ปญฺญาย ปสฺสติ;
มมตฺตํ โส อสํวินฺทํ, ‘นตฺถิ เม’ติ น โสจติฯ
๗๑๘.
‘‘อุกฺกณฺฐามิ สรีเรน, ภเวนมฺหิ อนตฺถิโก;
โสยํ ภิชฺชิสฺสติ กาโย, อโญฺญ จ น ภวิสฺสติฯ
๗๑๙.
‘‘ยํ โว กิจฺจํ สรีเรน, ตํ กโรถ ยทิจฺฉถ;
น เม ตปฺปจฺจยา ตตฺถ, โทโส เปมญฺจ เหหิติ’’ฯ
๗๒๐.
ตสฺส ตํ วจนํ สุตฺวา, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;
สตฺถานิ นิกฺขิปิตฺวาน, มาณวา เอตทพฺรวุํฯ
๗๒๑.
‘‘กิํ ภทเนฺต กริตฺวาน, โก วา อาจริโย ตว;
กสฺส สาสนมาคมฺม, ลพฺภเต ตํ อโสกตา’’ฯ
๗๒๒.
‘‘สพฺพญฺญู สพฺพทสฺสาวี, ชิโน อาจริโย มม;
มหาการุณิโก สตฺถา, สพฺพโลกติกิจฺฉโกฯ
๗๒๓.
‘‘เตนายํ เทสิโต ธโมฺม, ขยคามี อนุตฺตโร;
ตสฺส สาสนมาคมฺม, ลพฺภเต ตํ อโสกตา’’ฯ
๗๒๔.
สุตฺวาน โจรา อิสิโน สุภาสิตํ, นิกฺขิปฺป สตฺถานิ จ อาวุธานิ จ;
ตมฺหา จ กมฺมา วิรมิํสุ เอเก, เอเก จ ปพฺพชฺชมโรจยิํสุฯ
๗๒๕.
เต ปพฺพชิตฺวา สุคตสฺส สาสเน, ภาเวตฺว โพชฺฌงฺคพลานิ ปณฺฑิตา;
อุทคฺคจิตฺตา สุมนา กตินฺทฺริยา, ผุสิํสุ นิพฺพานปทํ อสงฺขตนฺติฯ
…อธิมุโตฺต เถโร…ฯ
๗๒๖.
‘‘สมณสฺส อหุ จินฺตา, ปาราปริยสฺส ภิกฺขุโน;
เอกกสฺส นิสินฺนสฺส, ปวิวิตฺตสฺส ฌายิโนฯ
๗๒๗.
‘‘กิมานุปุพฺพํ ปุริโส, กิํ วตํ กิํ สมาจารํ;
อตฺตโน กิจฺจการีสฺส, น จ กญฺจิ วิเหฐเยฯ
๗๒๘.
‘‘อินฺทฺริยานิ มนุสฺสานํ, หิตาย อหิตาย จ;
อรกฺขิตานิ อหิตาย, รกฺขิตานิ หิตาย จฯ
๗๒๙.
‘‘อินฺทฺริยาเนว สารกฺขํ, อินฺทฺริยานิ จ โคปยํ;
อตฺตโน กิจฺจการีสฺส, น จ กญฺจิ วิเหฐเยฯ
๗๓๐.
‘‘จกฺขุนฺทฺริยํ เจ รูเปสุ, คจฺฉนฺตํ อนิวารยํ;
อนาทีนวทสฺสาวี, โส ทุกฺขา น หิ มุจฺจติฯ
๗๓๑.
‘‘โสตินฺทฺริยํ เจ สเทฺทสุ, คจฺฉนฺตํ อนิวารยํ;
อนาทีนวทสฺสาวี, โส ทุกฺขา น หิ มุจฺจติฯ
๗๓๒.
‘‘อนิสฺสรณทสฺสาวี , คเนฺธ เจ ปฎิเสวติ;
น โส มุจฺจติ ทุกฺขมฺหา, คเนฺธสุ อธิมุจฺฉิโตฯ
๗๓๓.
‘‘อมฺพิลํ มธุรคฺคญฺจ, ติตฺตกคฺคมนุสฺสรํ;
รสตณฺหาย คธิโต, หทยํ นาวพุชฺฌติฯ
๗๓๔.
‘‘สุภานฺยปฺปฎิกูลานิ, โผฎฺฐพฺพานิ อนุสฺสรํ;
รโตฺต ราคาธิกรณํ, วิวิธํ วินฺทเต ทุขํฯ
๗๓๕.
‘‘มนํ เจเตหิ ธเมฺมหิ, โย น สโกฺกติ รกฺขิตุํ;
ตโต นํ ทุกฺขมเนฺวติ, สเพฺพเหเตหิ ปญฺจหิฯ
๗๓๖.
‘‘ปุพฺพโลหิตสมฺปุณฺณํ, พหุสฺส กุณปสฺส จ;
นรวีรกตํ วคฺคุํ, สมุคฺคมิว จิตฺติตํฯ
๗๓๗.
‘‘กฎุกํ มธุรสฺสาทํ, ปิยนิพนฺธนํ ทุขํ;
ขุรํว มธุนา ลิตฺตํ, อุลฺลิหํ นาวพุชฺฌติฯ
๗๓๘.
‘‘อิตฺถิรูเป อิตฺถิสเร, โผฎฺฐเพฺพปิ จ อิตฺถิยา;
อิตฺถิคเนฺธสุ สารโตฺต, วิวิธํ วินฺทเต ทุขํฯ
๗๓๙.
‘‘อิตฺถิโสตานิ สพฺพานิ, สนฺทนฺติ ปญฺจ ปญฺจสุ;
เตสมาวรณํ กาตุํ, โย สโกฺกติ วีริยวาฯ
๗๔๐.
‘‘โส อตฺถวา โส ธมฺมโฎฺฐ, โส ทโกฺข โส วิจกฺขโณ;
กเรยฺย รมมาโนปิ, กิจฺจํ ธมฺมตฺถสํหิตํฯ
๗๔๑.
‘‘อโถ สีทติ สญฺญุตฺตํ, วเชฺช กิจฺจํ นิรตฺถกํ;
‘น ตํ กิจฺจ’นฺติ มญฺญิตฺวา, อปฺปมโตฺต วิจกฺขโณฯ
๗๔๒.
‘‘ยญฺจ อเตฺถน สญฺญุตฺตํ, ยา จ ธมฺมคตา รติ;
ตํ สมาทาย วเตฺตถ, สา หิ เว อุตฺตมา รติฯ
๗๔๓.
‘‘อุจฺจาวเจหุปาเยหิ, ปเรสมภิชิคีสติ;
หนฺตฺวา วธิตฺวา อถ โสจยิตฺวา, อาโลปติ สาหสา โย ปเรสํฯ
๗๔๔.
‘‘ตจฺฉโนฺต อาณิยา อาณิํ, นิหนฺติ พลวา ยถา;
อินฺทฺริยานินฺทฺริเยเหว , นิหนฺติ กุสโล ตถาฯ
๗๔๕.
‘‘สทฺธํ วีริยํ สมาธิญฺจ, สติปญฺญญฺจ ภาวยํ;
ปญฺจ ปญฺจหิ หนฺตฺวาน, อนีโฆ ยาติ พฺราหฺมโณฯ
๗๔๖.
‘‘โส อตฺถวา โส ธมฺมโฎฺฐ, กตฺวา วากฺยานุสาสนิํ;
สเพฺพน สพฺพํ พุทฺธสฺส, โส นโร สุขเมธตี’’ติฯ
…ปาราปริโย เถโร…ฯ
๗๔๗.
‘‘จิรรตฺตํ วตาตาปี, ธมฺมํ อนุวิจินฺตยํ;
สมํ จิตฺตสฺส นาลตฺถํ, ปุจฺฉํ สมณพฺราหฺมเณฯ
๗๔๘.
‘‘‘โก โส ปารงฺคโต โลเก, โก ปโตฺต อมโตคธํ;
กสฺส ธมฺมํ ปฎิจฺฉามิ, ปรมตฺถวิชานนํ’ฯ
๗๔๙.
‘‘อโนฺตวงฺกคโต อาสิ, มโจฺฉว ฆสมามิสํ;
พโทฺธ มหินฺทปาเสน, เวปจิตฺยสุโร ยถาฯ
๗๕๐.
‘‘อญฺฉามิ นํ น มุญฺจามิ, อสฺมา โสกปริทฺทวา;
โก เม พนฺธํ มุญฺจํ โลเก, สโมฺพธิํ เวทยิสฺสติฯ
๗๕๑.
‘‘สมณํ พฺราหฺมณํ วา กํ, อาทิสนฺตํ ปภงฺคุนํฯ
กสฺส ธมฺมํ ปฎิจฺฉามิ, ชรามจฺจุปวาหนํฯ
๗๕๒.
‘‘วิจิกิจฺฉากงฺขาคนฺถิตํ, สารมฺภพลสญฺญุตํ;
โกธปฺปตฺตมนตฺถทฺธํ, อภิชปฺปปฺปทารณํฯ
๗๕๓.
‘‘ตณฺหาธนุสมุฎฺฐานํ , เทฺว จ ปนฺนรสายุตํ [เทฺวธาปนฺนรสายุตํ (?)];
ปสฺส โอรสิกํ พาฬฺหํ, เภตฺวาน ยทิ [ยท (สี. อฎฺฐ.) หทิ (?) ‘‘หทเย’’ติ ตํสํวณฺณนา] ติฎฺฐติฯ
๗๕๔.
‘‘อนุทิฎฺฐีนํ อปฺปหานํ, สงฺกปฺปปรเตชิตํ;
เตน วิโทฺธ ปเวธามิ, ปตฺตํว มาลุเตริตํฯ
๗๕๕.
‘‘อชฺฌตฺตํ เม สมุฎฺฐาย, ขิปฺปํ ปจฺจติ มามกํ;
ฉผสฺสายตนี กาโย, ยตฺถ สรติ สพฺพทาฯ
๗๕๖.
‘‘ตํ น ปสฺสามิ เตกิจฺฉํ, โย เมตํ สลฺลมุทฺธเร;
นานารเชฺชน สเตฺถน [นารเคฺคน น สเตฺถน (?)], นาเญฺญน วิจิกิจฺฉิตํฯ
๗๕๗.
‘‘โก เม อสโตฺถ อวโณ, สลฺลมพฺภนฺตรปสฺสยํ;
อหิํสํ สพฺพคตฺตานิ, สลฺลํ เม อุทฺธริสฺสติฯ
๗๕๘.
‘‘ธมฺมปฺปติ หิ โส เสโฎฺฐ, วิสโทสปฺปวาหโก;
คมฺภีเร ปติตสฺส เม, ถลํ ปาณิญฺจ ทสฺสเยฯ
๗๕๙.
‘‘รหเทหมสฺมิ โอคาโฬฺห, อหาริยรชมตฺติเก;
มายาอุสูยสารมฺภ, ถินมิทฺธมปตฺถเฎฯ
๗๖๐.
‘‘อุทฺธจฺจเมฆถนิตํ, สํโยชนวลาหกํ;
วาหา วหนฺติ กุทฺทิฎฺฐิํ [ทุทฺทิฎฺฐิํ (สี. ธ. ป. ๓๓๙)], สงฺกปฺปา ราคนิสฺสิตาฯ
๗๖๑.
‘‘สวนฺติ สพฺพธิ โสตา, ลตา อุพฺภิชฺช ติฎฺฐติ;
เต โสเต โก นิวาเรยฺย, ตํ ลตํ โก หิ เฉจฺฉติฯ
๗๖๒.
‘‘เวลํ กโรถ ภทฺทเนฺต, โสตานํ สนฺนิวารณํ;
มา เต มโนมโย โสโต, รุกฺขํว สหสา ลุเวฯ
๗๖๓.
‘‘เอวํ เม ภยชาตสฺส, อปารา ปารเมสโต;
ตาโณ ปญฺญาวุโธ สตฺถา, อิสิสงฺฆนิเสวิโตฯ
๗๖๔.
‘‘โสปาณํ สุคตํ สุทฺธํ, ธมฺมสารมยํ ทฬฺหํ;
ปาทาสิ วุยฺหมานสฺส, ‘มา ภายี’ติ จ มพฺรวิฯ
๗๖๕.
‘‘สติปฎฺฐานปาสาทํ, อารุยฺห ปจฺจเวกฺขิสํ;
ยํ ตํ ปุเพฺพ อมญฺญิสฺสํ, สกฺกายาภิรตํ ปชํฯ
๗๖๖.
‘‘ยทา จ มคฺคมทฺทกฺขิํ, นาวาย อภิรูหนํ;
อนธิฎฺฐาย อตฺตานํ, ติตฺถมทฺทกฺขิมุตฺตมํฯ
๗๖๗.
‘‘สลฺลํ อตฺตสมุฎฺฐานํ, ภวเนตฺติปฺปภาวิตํ;
เอเตสํ อปฺปวตฺตาย [อปฺปวตฺติยา (?)], เทเสสิ มคฺคมุตฺตมํฯ
๗๖๘.
‘‘ทีฆรตฺตานุสยิตํ, จิรรตฺตมธิฎฺฐิตํ;
พุโทฺธ เมปานุที คนฺถํ, วิสโทสปฺปวาหโน’’ติฯ
…เตลกานิ เถโร…ฯ
๗๖๙.
[ม. นิ. ๒.๓๐๒] ‘‘ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพํ, อรุกายํ สมุสฺสิตํ;
อาตุรํ พหุสงฺกปฺปํ, ยสฺส นตฺถิ ธุวํ ฐิติฯ
๗๗๐.
‘‘ปสฺส จิตฺตกตํ รูปํ, มณินา กุณฺฑเลน จ;
อฎฺฐิํ ตเจน โอนทฺธํ, สห วเตฺถหิ โสภติฯ
๗๗๑.
‘‘อลตฺตกกตา ปาทา, มุขํ จุณฺณกมกฺขิตํ;
อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโนฯ
๗๗๒.
‘‘อฎฺฐปทกตา เกสา, เนตฺตา อญฺชนมกฺขิตา;
อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโนฯ
๗๗๓.
‘‘อญฺชนีว นวา จิตฺตา, ปูติกาโย อลงฺกโต;
อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโนฯ
๗๗๔.
‘‘โอทหิ มิคโว ปาสํ, นาสทา วาคุรํ มิโค;
ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม, กนฺทเนฺต มิคพนฺธเกฯ
๗๗๕.
‘‘ฉิโนฺน ปาโส มิควสฺส, นาสทา วาคุรํ มิโค;
ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม, โสจเนฺต มิคลุทฺทเกฯ
๗๗๖.
‘‘ปสฺสามิ โลเก สธเน มนุเสฺส, ลทฺธาน วิตฺตํ น ททนฺติ โมหา;
ลุทฺธา ธนํ สนฺนิจยํ กโรนฺติ, ภิโยฺยว กาเม อภิปตฺถยนฺติฯ
๗๗๗.
‘‘ราชา ปสยฺหปฺปถวิํ วิเชตฺวา, สสาครนฺตํ มหิมาวสโนฺต;
โอรํ สมุทฺทสฺส อติตฺตรูโป, ปารํ สมุทฺทสฺสปิ ปตฺถเยถฯ
๗๗๘.
‘‘ราชา จ อเญฺญ จ พหู มนุสฺสา, อวีตตณฺหา มรณํ อุเปนฺติ;
อูนาว หุตฺวาน ชหนฺติ เทหํ, กาเมหิ โลกมฺหิ น หตฺถิ ติตฺติฯ
๗๗๙.
‘‘กนฺทนฺติ นํ ญาตี ปกิริย เกเส, อโห วตา โน อมราติ จาหุ;
วเตฺถน นํ ปารุตํ นีหริตฺวา, จิตํ สโมธาย ตโต ฑหนฺติฯ
๗๘๐.
‘‘โส ฑยฺหติ สูเลหิ ตุชฺชมาโน, เอเกน วเตฺถน [เอเตน คเตฺถน (ก.)] ปหาย โภเค;
น มียมานสฺส ภวนฺติ ตาณา, ญาตี จ มิตฺตา อถ วา สหายาฯ
๗๘๑.
‘‘ทายาทกา ตสฺส ธนํ หรนฺติ, สโตฺต ปน คจฺฉติ เยน กมฺมํ;
น มียมานํ ธนมเนฺวติ [มนฺวิติ (ก.)] กิญฺจิ, ปุตฺตา จ ทารา จ ธนญฺจ รฎฺฐํฯ
๗๘๒.
‘‘น ทีฆมายุํ ลภเต ธเนน, น จาปิ วิเตฺตน ชรํ วิหนฺติ;
อปฺปปฺปํ หิทํ ชีวิตมาหุ ธีรา, อสสฺสตํ วิปฺปริณามธมฺมํฯ
๗๘๓.
‘‘อฑฺฒา ทลิทฺทา จ ผุสนฺติ ผสฺสํ, พาโล จ ธีโร จ ตเถว ผุโฎฺฐ;
พาโล หิ พาลฺยา วธิโตว เสติ, ธีโร จ โน เวธติ ผสฺสผุโฎฺฐฯ
๗๘๔.
‘‘ตสฺมา หิ ปญฺญาว ธเนน เสยฺยา, ยาย โวสานมิธาธิคจฺฉติ;
อโพฺยสิตตฺตา หิ ภวาภเวสุ, ปาปานิ กมฺมานิ กโรติ โมหาฯ
๗๘๕.
‘‘อุเปติ คพฺภญฺจ ปรญฺจ โลกํ, สํสารมาปชฺช ปรมฺปราย;
ตสฺสปฺปปโญฺญ อภิสทฺทหโนฺต, อุเปติ คพฺภญฺจ ปรญฺจ โลกํฯ
๗๘๖.
‘‘โจโร ยถา สนฺธิมุเข คหีโต, สกมฺมุนา หญฺญติ ปาปธโมฺม;
เอวํ ปชา เปจฺจ ปรมฺหิ โลเก, สกมฺมุนา หญฺญติ ปาปธโมฺมฯ
๗๘๗.
‘‘กามา หิ จิตฺรา มธุรา มโนรมา, วิรูปรูเปน มเถนฺติ จิตฺตํ;
อาทีนวํ กามคุเณสุ ทิสฺวา, ตสฺมา อหํ ปพฺพชิโตมฺหิ ราชฯ
๗๘๘.
‘‘ทุมปฺผลานีว ปตนฺติ มาณวา, ทหรา จ วุฑฺฒา จ สรีรเภทา;
เอตมฺปิ ทิสฺวา ปพฺพชิโตมฺหิ ราช, อปณฺณกํ สามญฺญเมว เสโยฺยฯ
๗๘๙.
‘‘สทฺธายาหํ ปพฺพชิโต, อุเปโต ชินสาสเน;
อวชฺฌา มยฺหํ ปพฺพชฺชา, อนโณ ภุญฺชามิ โภชนํฯ
๗๙๐.
‘‘กาเม อาทิตฺตโต ทิสฺวา, ชาตรูปานิ สตฺถโต;
คพฺภโวกฺกนฺติโต ทุกฺขํ, นิรเยสุ มหพฺภยํฯ
๗๙๑.
‘‘เอตมาทีนวํ ญตฺวา, สํเวคํ อลภิํ ตทา;
โสหํ วิโทฺธ ตทา สโนฺต, สมฺปโตฺต อาสวกฺขยํฯ
๗๙๒.
‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;
โอหิโต ครุโก ภาโร, ภวเนตฺติ สมูหตาฯ
๗๙๓.
‘‘ยสฺสตฺถาย ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;
โส เม อโตฺถ อนุปฺปโตฺต, สพฺพสํโยชนกฺขโย’’ติฯ
… รฎฺฐปาโล เถโร…ฯ
๗๙๔.
[สํ. นิ. ๔.๙๕] ‘‘รูปํ ทิสฺวา สติ มุฎฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;
สารตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ อโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๗๙๕.
‘‘ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา รูปสมฺภวา;
อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺญติ;
เอวมาจินโต ทุกฺขํ, อารา นิพฺพาน [นิพฺพานํ (สี.)] วุจฺจติฯ
๗๙๖.
‘‘สทฺทํ สุตฺวา สติ มุฎฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;
สารตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ อโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๗๙๗.
‘‘ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา สทฺทสมฺภวา;
อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺญติ;
เอวมาจินโต ทุกฺขํ, อารา นิพฺพาน วุจฺจติฯ
๗๙๘.
‘‘คนฺธํ ฆตฺวา สติ มุฎฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;
สารตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ อโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๗๙๙.
‘‘ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา คนฺธสมฺภวา;
อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺญติ;
เอวมาจินโต ทุกฺขํ, อารา นิพฺพาน วุจฺจติฯ
๘๐๐.
‘‘รสํ โภตฺวา สติ มุฎฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;
สารตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ อโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๘๐๑.
‘‘ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา รสสมฺภวา;
อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺญติ;
เอวมาจินโต ทุกฺขํ, อารา นิพฺพาน วุจฺจติฯ
๘๐๒.
‘‘ผสฺสํ ผุสฺส สติ มุฎฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;
สารตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ อโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๘๐๓.
‘‘ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา ผสฺสสมฺภวา;
อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺญติ;
เอวมาจินโต ทุกฺขํ, อารา นิพฺพาน วุจฺจติฯ
๘๐๔.
‘‘ธมฺมํ ญตฺวา สติ มุฎฺฐา, ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิ กโรโต;
สารตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ อโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๘๐๕.
‘‘ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา, อเนกา ธมฺมสมฺภวา;
อภิชฺฌา จ วิเหสา จ, จิตฺตมสฺสูปหญฺญติ;
เอวมาจินโต ทุกฺขํ, อารา นิพฺพาน วุจฺจติฯ
๘๐๖.
‘‘น โส รชฺชติ รูเปสุ, รูปํ ทิสฺวา ปติสฺสโต;
วิรตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ นาโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๘๐๗.
‘‘ยถาสฺส ปสฺสโต รูปํ, เสวโต จาปิ เวทนํ;
ขียติ โนปจียติ, เอวํ โส จรตี สโต;
เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ, สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติฯ
๘๐๘.
‘‘น โส รชฺชติ สเทฺทสุ, สทฺทํ สุตฺวา ปติสฺสโต;
วิรตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ นาโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๘๐๙.
‘‘ยถาสฺส สุณโต สทฺทํ, เสวโต จาปิ เวทนํ;
ขียติ โนปจียติ, เอวํ โส จรตี สโต;
เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ, สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติฯ
๘๑๐.
‘‘น โส รชฺชติ คเนฺธสุ, คนฺธํ ฆตฺวา ปติสฺสโต;
วิรตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ นาโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๘๑๑.
‘‘ยถาสฺส ฆายโต คนฺธํ, เสวโต จาปิ เวทนํ;
ขียติ โนปจียติ, เอวํ โส จรตี สโต;
เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ, สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติฯ
๘๑๒.
‘‘น โส รชฺชติ รเสสุ, รสํ โภตฺวา ปติสฺสโต;
วิรตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ นาโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๘๑๓.
‘‘ยถาสฺส สายรโต รสํ, เสวโต จาปิ เวทนํ;
ขียติ โนปจียติ, เอวํ โส จรตี สโต;
เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ, สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติฯ
๘๑๔.
‘‘น โส รชฺชติ ผเสฺสสุ, ผสฺสํ ผุสฺส ปติสฺสโต;
วิรตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ นาโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๘๑๕.
‘‘ยถาสฺส ผุสโต ผสฺสํ, เสวโต จาปิ เวทนํ;
ขียติ โนปจียติ, เอวํ โส จรตี สโต;
เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ, สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติฯ
๘๑๖.
‘‘น โส รชฺชติ ธเมฺมสุ, ธมฺมํ ญตฺวา ปติสฺสโต;
วิรตฺตจิโตฺต เวเทติ, ตญฺจ นาโชฺฌสฺส ติฎฺฐติฯ
๘๑๗.
‘‘ยถาสฺส วิชานโต ธมฺมํ, เสวโต จาปิ เวทนํ;
ขียติ โนปจียติ, เอวํ โส จรตี สโต;
เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ, สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ’’ฯ
… มาลุกฺยปุโตฺต เถโร…ฯ
๘๑๘.
‘‘ปริปุณฺณกาโย สุรุจิ, สุชาโต จารุทสฺสโน;
สุวณฺณวโณฺณสิ ภควา, สุสุกฺกทาโฐสิ วีริยวา [สุสุกฺกทาโฐ วิรียวา (สี.)]ฯ
๘๑๙.
‘‘นรสฺส หิ สุชาตสฺส, เย ภวนฺติ วิยญฺชนา;
สเพฺพ เต ตว กายสฺมิํ, มหาปุริสลกฺขณาฯ
๘๒๐.
‘‘ปสนฺนเนโตฺต สุมุโข, พฺรหา อุชุ ปตาปวา;
มเชฺฌ สมณสงฺฆสฺส, อาทิโจฺจว วิโรจสิฯ
๘๒๑.
‘‘กลฺยาณทสฺสโน ภิกฺขุ, กญฺจนสนฺนิภตฺตโจ;
กิํ เต สมณภาเวน, เอวํ อุตฺตมวณฺณิโนฯ
๘๒๒.
‘‘ราชา อรหสิ ภวิตุํ, จกฺกวตฺตี รเถสโภ;
จาตุรโนฺต วิชิตาวี, ชมฺพุสณฺฑสฺส [ชมฺพุมณฺฑสฺส (ก.)] อิสฺสโรฯ
๘๒๓.
‘‘ขตฺติยา โภคี ราชาโน [โภคา ราชาโน (สี. ก.), โภชราชาโน (สฺยา.)], อนุยนฺตา ภวนฺติ เต;
ราชาภิราชา [ราชาธิราชา (สี. ก.)] มนุชิโนฺท, รชฺชํ กาเรหิ โคตม’’ฯ
๘๒๔.
‘‘ราชาหมสฺมิ เสล, (เสลาติ ภควา) ธมฺมราชา อนุตฺตโร;
ธเมฺมน จกฺกํ วเตฺตมิ, จกฺกํ อปฺปฎิวตฺติยํ’’ฯ
๘๒๕.
‘‘สมฺพุโทฺธ ปฎิชานาสิ, (อิติ เสโล พฺราหฺมโณ) ธมฺมราชา อนุตฺตโร;
‘ธเมฺมน จกฺกํ วเตฺตมิ’, อิติ ภาสถ โคตมฯ
๘๒๖.
‘‘โก นุ เสนาปติ โภโต, สาวโก สตฺถุรนฺวโย [อนฺวโย (สี.)];
โก เตตมนุวเตฺตติ, ธมฺมจกฺกํ ปวตฺติตํ’’ฯ
๘๒๗.
‘‘มยา ปวตฺติตํ จกฺกํ, (เสลาติ ภควา) ธมฺมจกฺกํ อนุตฺตรํ;
สาริปุโตฺต อนุวเตฺตติ, อนุชาโต ตถาคตํฯ
๘๒๘.
‘‘อภิเญฺญยฺยํ อภิญฺญาตํ, ภาเวตพฺพญฺจ ภาวิตํ;
ปหาตพฺพํ ปหีนํ เม, ตสฺมา พุโทฺธสฺมิ พฺราหฺมณฯ
๘๒๙.
‘‘วินยสฺสุ มยิ กงฺขํ, อธิมุญฺจสฺสุ พฺราหฺมณ;
ทุลฺลภํ ทสฺสนํ โหติ, สมฺพุทฺธานํ อภิณฺหโสฯ
๘๓๐.
‘‘เยสํ เว ทุลฺลโภ โลเก, ปาตุภาโว อภิณฺหโส;
โสหํ พฺราหฺมณ พุโทฺธสฺมิ, สลฺลกโตฺต [สลฺลกโนฺต (สี.)] อนุตฺตโรฯ
๘๓๑.
‘‘พฺรหฺมภูโต อติตุโล, มารเสนปฺปมทฺทโน;
สพฺพามิเตฺต วเส [วสี (สฺยา. ก., ม. นิ. ๒.๓๙๙; สุ. นิ. ๙๖๖)] กตฺวา, โมทามิ อกุโตภโย’’ฯ
๘๓๒.
‘‘อิทํ โภโนฺต นิสาเมถ, ยถา ภาสติ จกฺขุมา;
สลฺลกโตฺต มหาวีโร, สีโหว นทตี วเนฯ
๘๓๓.
‘‘พฺรหฺมภูตํ อติตุลํ, มารเสนปฺปมทฺทนํ;
โก ทิสฺวา นปฺปสีเทยฺย, อปิ กณฺหาภิชาติโกฯ
๘๓๔.
‘‘โย มํ อิจฺฉติ อเนฺวตุ, โย วา นิจฺฉติ คจฺฉตุ;
อิธาหํ ปพฺพชิสฺสามิ, วรปญฺญสฺส สนฺติเก’’ฯ
๘๓๕.
‘‘เอตํ เจ รุจฺจติ โภโต, สมฺมาสมฺพุทฺธสาสนํ;
มยมฺปิ ปพฺพชิสฺสาม, วรปญฺญสฺส สนฺติเกฯ
๘๓๖.
‘‘พฺราหฺมณา ติสตา อิเม, ยาจนฺติ ปญฺชลีกตา;
‘พฺรหฺมจริยํ จริสฺสาม, ภควา ตว สนฺติเก’’’ฯ
๘๓๗.
‘‘สฺวาขาตํ พฺรหฺมจริยํ, (เสลาติ ภควา) สนฺทิฎฺฐิกมกาลิกํ;
ยตฺถ อโมฆา ปพฺพชฺชา, อปฺปมตฺตสฺส สิกฺขโต’’ฯ
๘๓๘.
‘‘ยํ ตํ สรณมาคมฺห [สรณมาคมฺม (สพฺพตฺถ)], อิโต อฎฺฐเม [อฎฺฐมิ (สฺยา. ก.)] จกฺขุม;
สตฺตรเตฺตน ภควา, ทนฺตามฺห ตว สาสเนฯ
๘๓๙.
‘‘ตุวํ พุโทฺธ ตุวํ สตฺถา, ตุวํ มาราภิภู มุนิ;
ตุวํ อนุสเย เฉตฺวา, ติโณฺณ ตาเรสิมํ ปชํฯ
๘๔๐.
‘‘อุปธี เต สมติกฺกนฺตา, อาสวา เต ปทาลิตา;
สีโหว อนุปาทาโน, ปหีนภยเภรโวฯ
๘๔๑.
‘‘ภิกฺขโว ติสตา อิเม, ติฎฺฐนฺติ ปญฺชลีกตา;
ปาเท วีร ปสาเรหิ, นาคา วนฺทนฺตุ สตฺถุโน’’ติฯ
… เสโล เถโร…ฯ
๘๔๒.
‘‘ยาตํ เม หตฺถิคีวาย, สุขุมา วตฺถา ปธาริตา;
สาลีนํ โอทโน ภุโตฺต, สุจิมํสูปเสจโนฯ
๘๔๓.
‘‘โสชฺช ภโทฺท สาตติโก, อุญฺฉาปตฺตาคเต รโต;
ฌายติ อนุปาทาโน, ปุโตฺต โคธาย ภทฺทิโยฯ
๘๔๔.
‘‘ปํสุกูลี สาตติโก, อุญฺฉาปตฺตาคเต รโต;
ฌายติ อนุปาทาโน, ปุโตฺต โคธาย ภทฺทิโยฯ
๘๔๕.
‘‘ปิณฺฑปาตี สาตติโก…เป.…ฯ
๘๔๖.
‘‘เตจีวรี สาตติโก…เป.…ฯ
๘๔๗.
‘‘สปทานจารี สาตติโก…เป.…ฯ
๘๔๘.
‘‘เอกาสนี สาตติโก…เป.…ฯ
๘๔๙.
‘‘ปตฺตปิณฺฑี สาตติโก…เป.…ฯ
๘๕๐.
‘‘ขลุปจฺฉาภตฺตี สาตติโก…เป.…ฯ
๘๕๑.
‘‘อารญฺญิโก สาตติโก…เป.…ฯ
๘๕๒.
‘‘รุกฺขมูลิโก สาตติโก…เป.…ฯ
๘๕๓.
‘‘อโพฺภกาสี สาตติโก…เป.…ฯ
๘๕๔.
‘‘โสสานิโก สาตติโก…เป.…ฯ
๘๕๕.
‘‘ยถาสนฺถติโก สาตติโก…เป.…ฯ
๘๕๖.
‘‘เนสชฺชิโก สาตติโก…เป.…ฯ
๘๕๗.
‘‘อปฺปิโจฺฉ สาตติโก…เป.…ฯ
๘๕๘.
‘‘สนฺตุโฎฺฐ สาตติโก…เป.…ฯ
๘๕๙.
‘‘ปวิวิโตฺต สาตติโก…เป.…ฯ
๘๖๐.
‘‘อสํสโฎฺฐ สาตติโก…เป.…ฯ
๘๖๑.
‘‘อารทฺธวีริโย สาตติโก…เป.…ฯ
๘๖๒.
‘‘หิตฺวา สตปลํ กํสํ, โสวณฺณํ สตราชิกํ;
อคฺคหิํ มตฺติกาปตฺตํ, อิทํ ทุติยาภิเสจนํฯ
๘๖๓.
‘‘อุเจฺจ มณฺฑลิปากาเร, ทฬฺหมฎฺฎาลโกฎฺฐเก;
รกฺขิโต ขคฺคหเตฺถหิ, อุตฺตสํ วิหริํ ปุเรฯ
๘๖๔.
‘‘โสชฺช ภโทฺท อนุตฺราสี, ปหีนภยเภรโว;
ฌายติ วนโมคยฺห, ปุโตฺต โคธาย ภทฺทิโยฯ
๘๖๕.
‘‘สีลกฺขเนฺธ ปติฎฺฐาย, สติํ ปญฺญญฺจ ภาวยํ;
ปาปุณิํ อนุปุเพฺพน, สพฺพสํโยชนกฺขย’’นฺติฯ
… ภทฺทิโย กาฬิโคธาย ปุโตฺต เถโร…ฯ
๘๖๖.
‘‘คจฺฉํ วเทสิ สมณ ‘ฎฺฐิโตมฺหิ’, มมญฺจ พฺรูสิ ฐิตมฎฺฐิโตติ;
ปุจฺฉามิ ตํ สมณ เอตมตฺถํ, ‘กถํ ฐิโต ตฺวํ อหมฎฺฐิโตมฺหิ’’’ฯ
๘๖๗.
‘‘ฐิโต อหํ องฺคุลิมาล สพฺพทา, สเพฺพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ;
ตุวญฺจ ปาเณสุ อสญฺญโตสิ, ตสฺมา ฐิโตหํ ตุวมฎฺฐิโตสิ’’ฯ
๘๖๘.
‘‘จิรสฺสํ วต เม มหิโต มเหสี, มหาวนํ สมโณ ปจฺจปาทิ [ปจฺจุปาทิ (สพฺพตฺถ)];
โสหํ จชิสฺสามิ สหสฺสปาปํ, สุตฺวาน คาถํ ตว ธมฺมยุตฺตํ’’ฯ
๘๖๙.
อิเจฺจว โจโร อสิมาวุธญฺจ, โสเพฺภ ปปาเต นรเก อนฺวกาสิ [อกิริ (ม. นิ. ๒.๓๔๙)];
อวนฺทิ โจโร สุคตสฺส ปาเท, ตเตฺถว ปพฺพชฺชมยาจิ พุทฺธํฯ
๘๗๐.
พุโทฺธ จ โข การุณิโก มเหสิ, โย สตฺถา โลกสฺส สเทวกสฺส;
‘ตเมหิ ภิกฺขู’ติ ตทา อโวจ, เอเสว ตสฺส อหุ ภิกฺขุภาโวฯ
๘๗๑.
‘‘โย จ ปุเพฺพ ปมชฺชิตฺวา, ปจฺฉา โส นปฺปมชฺชติ;
โสมํ โลกํ ปภาเสติ, อพฺภา มุโตฺตว จนฺทิมาฯ
๘๗๒.
‘‘ยสฺส ปาปํ กตํ กมฺมํ, กุสเลน ปิธียติ [ปิถียติ (สี. สฺยา.)];
โสมํ โลกํ ปภาเสติ, อพฺภา มุโตฺตว จนฺทิมาฯ
๘๗๓.
‘‘โย หเว ทหโร ภิกฺขุ, ยุญฺชติ พุทฺธสาสเน;
โสมํ โลกํ ปภาเสติ, อพฺภา มุโตฺตว จนฺทิมาฯ
๘๗๔.
[ทิสา หิ (สฺยา. ก., ม. นิ. ๒.๓๕๒)] ‘‘ทิสาปิ เม ธมฺมกถํ สุณนฺตุ, ทิสาปิ เม ยุญฺชนฺตุ พุทฺธสาสเน;
ทิสาปิ เม เต มนุเช ภชนฺตุ, เย ธมฺมเมวาทปยนฺติ สโนฺตฯ
๘๗๕.
‘‘ทิสา หิ เม ขนฺติวาทานํ, อวิโรธปฺปสํสินํ;
สุณนฺตุ ธมฺมํ กาเลน, ตญฺจ อนุวิธียนฺตุฯ
๘๗๖.
‘‘น หิ ชาตุ โส มมํ หิํเส, อญฺญํ วา ปน กิญฺจนํ [กญฺจินํ (สี. สฺยา.), กญฺจนํ (?)];
ปปฺปุยฺย ปรมํ สนฺติํ, รเกฺขยฺย ตสถาวเรฯ
๘๗๗.
[เถรคา. ๑๙] ‘‘อุทกญฺหิ นยนฺติ เนตฺติกา, อุสุการา นมยนฺติ [ทมยนฺติ (ก.)] เตชนํ;
ทารุํ นมยนฺติ [ทมยนฺติ (ก.)] ตจฺฉกา, อตฺตานํ ทมยนฺติ ปณฺฑิตาฯ
๘๗๘.
‘‘ทเณฺฑเนเก ทมยนฺติ, องฺกุเสภิ กสาหิ จ;
อทเณฺฑน อสเตฺถน, อหํ ทโนฺตมฺหิ ตาทินาฯ
๘๗๙.
‘‘‘อหิํสโก’ติ เม นามํ, หิํสกสฺส ปุเร สโต;
อชฺชาหํ สจฺจนาโมมฺหิ, น นํ หิํสามิ กิญฺจนํ [กญฺจินํ (สี. สฺยา.), กญฺจนํ (?)]ฯ
๘๘๐.
‘‘โจโร อหํ ปุเร อาสิํ, องฺคุลิมาโลติ วิสฺสุโต;
วุยฺหมาโน มโหเฆน, พุทฺธํ สรณมาคมํฯ
๘๘๑.
‘‘โลหิตปาณิ ปุเร อาสิํ, องฺคุลิมาโลติ วิสฺสุโต;
สรณคมนํ ปสฺส, ภวเนตฺติ สมูหตาฯ
๘๘๒.
‘‘ตาทิสํ กมฺมํ กตฺวาน, พหุํ ทุคฺคติคามินํ;
ผุโฎฺฐ กมฺมวิปาเกน, อนโณ ภุญฺชามิ โภชนํฯ
๘๘๓.
‘‘ปมาทมนุยุญฺชนฺติ, พาลา ทุเมฺมธิโน ชนา;
อปฺปมาทญฺจ เมธาวี, ธนํ เสฎฺฐํว รกฺขติฯ
๘๘๔.
‘‘มา ปมาทมนุยุเญฺชถ, มา กามรติสนฺถวํ [สนฺธวํ (ก.)];
อปฺปมโตฺต หิ ฌายโนฺต, ปโปฺปติ ปรมํ สุขํฯ
๘๘๕.
‘‘สฺวาคตํ นาปคตํ, เนตํ ทุมฺมนฺติตํ มม;
สวิภเตฺตสุ ธเมฺมสุ, ยํ เสฎฺฐํ ตทุปาคมํฯ
๘๘๖.
‘‘สฺวาคตํ นาปคตํ, เนตํ ทุมฺมนฺติตํ มม;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๘๘๗.
‘‘อรเญฺญ รุกฺขมูเล วา, ปพฺพเตสุ คุหาสุ วา;
ตตฺถ ตเตฺถว อฎฺฐาสิํ, อุพฺพิคฺคมนโส ตทาฯ
๘๘๘.
‘‘สุขํ สยามิ ฐายามิ, สุขํ กเปฺปมิ ชีวิตํ;
อหตฺถปาโส มารสฺส, อโห สตฺถานุกมฺปิโตฯ
๘๘๙.
‘‘พฺรหฺมชโจฺจ ปุเร อาสิํ, อุทิโจฺจ อุภโต อหุ;
โสชฺช ปุโตฺต สุคตสฺส, ธมฺมราชสฺส สตฺถุโนฯ
๘๙๐.
‘‘วีตตโณฺห อนาทาโน, คุตฺตทฺวาโร สุสํวุโต;
อฆมูลํ วธิตฺวาน, ปโตฺต เม อาสวกฺขโยฯ
๘๙๑.
‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;
โอหิโต ครุโก ภาโร, ภวเนตฺติ สมูหตา’’ติฯ
… องฺคุลิมาโล เถโร…ฯ
๘๙๒.
‘‘ปหาย มาตาปิตโร, ภคินี ญาติภาตโร;
ปญฺจ กามคุเณ หิตฺวา, อนุรุโทฺธว ฌายตุฯ
๘๙๓.
‘‘สเมโต นจฺจคีเตหิ, สมฺมตาฬปฺปโพธโน;
น เตน สุทฺธิมชฺฌคํ [สุทฺธมชฺฌคา (สี. ก.), สุทฺธิมชฺฌคมา (สฺยา.)], มารสฺส วิสเย รโตฯ
๘๙๔.
‘‘เอตญฺจ สมติกฺกมฺม, รโต พุทฺธสฺส สาสเน;
สโพฺพฆํ สมติกฺกมฺม, อนุรุโทฺธว ฌายติฯ
๘๙๕.
‘‘รูปา สทฺทา รสา คนฺธา, โผฎฺฐพฺพา จ มโนรมา;
เอเต จ สมติกฺกมฺม, อนุรุโทฺธว ฌายติฯ
๘๙๖.
‘‘ปิณฺฑปาตปฎิกฺกโนฺต, เอโก อทุติโย มุนิ;
เอสติ ปํสุกูลานิ, อนุรุโทฺธ อนาสโวฯ
๘๙๗.
‘‘วิจินี อคฺคหี โธวิ, รชยี ธารยี มุนิ;
ปํสุกูลานิ มติมา, อนุรุโทฺธ อนาสโวฯ
๘๙๘.
‘‘มหิโจฺฉ จ อสนฺตุโฎฺฐ, สํสโฎฺฐ โย จ อุทฺธโต;
ตสฺส ธมฺมา อิเม โหนฺติ, ปาปกา สํกิเลสิกาฯ
๘๙๙.
‘‘สโต จ โหติ อปฺปิโจฺฉ, สนฺตุโฎฺฐ อวิฆาตวา;
ปวิเวกรโต วิโตฺต, นิจฺจมารทฺธวีริโยฯ
๙๐๐.
‘‘ตสฺส ธมฺมา อิเม โหนฺติ, กุสลา โพธิปกฺขิกา;
อนาสโว จ โส โหติ, อิติ วุตฺตํ มเหสินาฯ
๙๐๑.
‘‘มม สงฺกปฺปมญฺญาย, สตฺถา โลเก อนุตฺตโร;
มโนมเยน กาเยน, อิทฺธิยา อุปสงฺกมิฯ
๙๐๒.
‘‘ยทา เม อหุ สงฺกโปฺป, ตโต อุตฺตริ เทสยิ;
นิปฺปปญฺจรโต พุโทฺธ, นิปฺปปญฺจมเทสยิฯ
๙๐๓.
‘‘ตสฺสาหํ ธมฺมมญฺญาย, วิหาสิํ สาสเน รโต;
ติโสฺส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๙๐๔.
‘‘ปญฺจปญฺญาสวสฺสานิ , ยโต เนสชฺชิโก อหํ;
ปญฺจวีสติวสฺสานิ, ยโต มิทฺธํ สมูหตํฯ
๙๐๕.
[ที. นิ. ๒.๒๒๒] ‘‘นาหุ อสฺสาสปสฺสาสา, ฐิตจิตฺตสฺส ตาทิโน;
อเนโช สนฺติมารพฺภ, จกฺขุมา ปรินิพฺพุโตฯ
๙๐๖.
[ที. นิ. ๒.๒๒๒] ‘‘อสลฺลีเนน จิเตฺตน, เวทนํ อชฺฌวาสยิ;
ปโชฺชตเสฺสว นิพฺพานํ, วิโมโกฺข เจตโส อหุฯ
๙๐๗.
‘‘เอเต ปจฺฉิมกา ทานิ, มุนิโน ผสฺสปญฺจมา;
นาเญฺญ ธมฺมา ภวิสฺสนฺติ, สมฺพุเทฺธ ปรินิพฺพุเตฯ
๙๐๘.
‘‘นตฺถิ ทานิ ปุนาวาโส, เทวกายสฺมิ ชาลินิ;
วิกฺขีโณ ชาติสํสาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ
๙๐๙.
‘‘ยสฺส มุหุเตฺตน สหสฺสธา, โลโก สํวิทิโต สพฺรหฺมกโปฺป;
วสี อิทฺธิคุเณ จุตูปปาเต, กาเล ปสฺสติ เทวตา ส ภิกฺขุ [สภิกฺขุโน (สี. ก.)]ฯ
๙๑๐.
‘‘อนฺนภาโร [อนฺนหาโร (สี.)] ปุเร อาสิํ, ทลิโทฺท ฆาสหารโก;
สมณํ ปฎิปาเทสิํ, อุปริฎฺฐํ ยสสฺสินํฯ
๙๑๑.
‘‘โสมฺหิ สกฺยกุเล ชาโต, อนุรุโทฺธติ มํ วิทู;
อุเปโต นจฺจคีเตหิ, สมฺมตาฬปฺปโพธโนฯ
๙๑๒.
‘‘อถทฺทสาสิํ สมฺพุทฺธํ, สตฺถารํ อกุโตภยํ;
ตสฺมิํ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
๙๑๓.
‘‘ปุเพฺพนิวาสํ ชานามิ, ยตฺถ เม วุสิตํ ปุเร;
ตาวติํเสสุ เทเวสุ, อฎฺฐาสิํ สกฺกชาติยา [สตชาติยา (สี.)]ฯ
๙๑๔.
‘‘สตฺตกฺขตฺตุํ มนุสฺสิโนฺท, อหํ รชฺชมการยิํ;
จาตุรโนฺต วิชิตาวี, ชมฺพุสณฺฑสฺส อิสฺสโร;
อทเณฺฑน อสเตฺถน, ธเมฺมน อนุสาสยิํฯ
๙๑๕.
‘‘อิโต สตฺต ตโต สตฺต, สํสารานิ จตุทฺทส;
นิวาสมภิชานิสฺสํ, เทวโลเก ฐิตา ตทาฯ
๙๑๖.
‘‘ปญฺจงฺคิเก สมาธิมฺหิ, สเนฺต เอโกทิภาวิเต;
ปฎิปฺปสฺสทฺธิลทฺธมฺหิ, ทิพฺพจกฺขุ วิสุชฺฌิ เมฯ
๙๑๗.
‘‘จุตูปปาตํ ชานามิ, สตฺตานํ อาคติํ คติํ;
อิตฺถภาวญฺญถาภาวํ, ฌาเน ปญฺจงฺคิเก ฐิโตฯ
๙๑๘.
‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา…เป.… ภวเนตฺติ สมูหตาฯ
๙๑๙.
‘‘วชฺชีนํ เวฬุวคาเม, อหํ ชีวิตสงฺขยา;
เหฎฺฐโต เวฬุคุมฺพสฺมิํ, นิพฺพายิสฺสํ อนาสโว’’ติฯ
… อนุรุโทฺธ เถโร…ฯ
๙๒๐.
สมณสฺส อหุ จินฺตา, ปุปฺผิตมฺหิ มหาวเน;
เอกคฺคสฺส นิสินฺนสฺส, ปวิวิตฺตสฺส ฌายิโนฯ
๙๒๑.
‘‘อญฺญถา โลกนาถมฺหิ, ติฎฺฐเนฺต ปุริสุตฺตเม;
อิริยํ อาสิ ภิกฺขูนํ, อญฺญถา ทานิ ทิสฺสติฯ
๙๒๒.
‘‘สีตวาตปริตฺตานํ, หิริโกปีนฉาทนํ;
มตฺตฎฺฐิยํ อภุญฺชิํสุ, สนฺตุฎฺฐา อิตรีตเรฯ
๙๒๓.
‘‘ปณีตํ ยทิ วา ลูขํ, อปฺปํ วา ยทิ วา พหุํ;
ยาปนตฺถํ อภุญฺชิํสุ, อคิทฺธา นาธิมุจฺฉิตาฯ
๙๒๔.
‘‘ชีวิตานํ ปริกฺขาเร, เภสเชฺช อถ ปจฺจเย;
น พาฬฺหํ อุสฺสุกา อาสุํ, ยถา เต อาสวกฺขเยฯ
๙๒๕.
‘‘อรเญฺญ รุกฺขมูเลสุ, กนฺทราสุ คุหาสุ จ;
วิเวกมนุพฺรูหนฺตา, วิหํสุ ตปฺปรายนาฯ
๙๒๖.
‘‘นีจา นิวิฎฺฐา สุภรา, มุทู อตฺถทฺธมานสา;
อพฺยาเสกา อมุขรา, อตฺถจินฺตา วสานุคาฯ
๙๒๗.
‘‘ตโต ปาสาทิกํ อาสิ, คตํ ภุตฺตํ นิเสวิตํ;
สินิทฺธา เตลธาราว, อโหสิ อิริยาปโถฯ
๙๒๘.
‘‘สพฺพาสวปริกฺขีณา, มหาฌายี มหาหิตา;
นิพฺพุตา ทานิ เต เถรา, ปริตฺตา ทานิ ตาทิสาฯ
๙๒๙.
‘‘กุสลานญฺจ ธมฺมานํ, ปญฺญาย จ ปริกฺขยา;
สพฺพาการวรูเปตํ, ลุชฺชเต ชินสาสนํฯ
๙๓๐.
‘‘ปาปกานญฺจ ธมฺมานํ, กิเลสานญฺจ โย อุตุ;
อุปฎฺฐิตา วิเวกาย, เย จ สทฺธมฺมเสสกาฯ
๙๓๑.
‘‘เต กิเลสา ปวฑฺฒนฺตา, อาวิสนฺติ พหุํ ชนํ;
กีฬนฺติ มเญฺญ พาเลหิ, อุมฺมเตฺตหิว รกฺขสาฯ
๙๓๒.
‘‘กิเลเสหาภิภูตา เต, เตน เตน วิธาวิตา;
นรา กิเลสวตฺถูสุ, สสงฺคาเมว โฆสิเตฯ
๙๓๓.
‘‘ปริจฺจชิตฺวา สทฺธมฺมํ, อญฺญมเญฺญหิ ภณฺฑเร;
ทิฎฺฐิคตานิ อเนฺวนฺตา, อิทํ เสโยฺยติ มญฺญเรฯ
๙๓๔.
‘‘ธนญฺจ ปุตฺตํ ภริยญฺจ, ฉฑฺฑยิตฺวาน นิคฺคตา;
กฎจฺฉุภิกฺขเหตูปิ, อกิจฺฉานิ นิเสวเรฯ
๙๓๕.
‘‘อุทราวเทหกํ ภุตฺวา, สยนฺตุตฺตานเสยฺยกา;
กถํ วเตฺตนฺติ [กถา วเฑฺฒนฺติ (สี. ก.)] ปฎิพุทฺธา, ยา กถา สตฺถุครหิตาฯ
๙๓๖.
‘‘สพฺพการุกสิปฺปานิ , จิตฺติํ กตฺวาน [จิตฺตีกตฺวาน (สี.), จิตฺตํ กตฺวาน (สฺยา.)] สิกฺขเร;
อวูปสนฺตา อชฺฌตฺตํ, สามญฺญโตฺถติ อจฺฉติ [ติริญฺจติ (?)]ฯ
๙๓๗.
‘‘มตฺติกํ เตลจุณฺณญฺจ, อุทกาสนโภชนํ;
คิหีนํ อุปนาเมนฺติ, อากงฺขนฺตา พหุตฺตรํฯ
๙๓๘.
‘‘ทนฺตโปนํ กปิตฺถญฺจ, ปุปฺผํ ขาทนิยานิ จ;
ปิณฺฑปาเต จ สมฺปเนฺน, อเมฺพ อามลกานิ จฯ
๙๓๙.
‘‘เภสเชฺชสุ ยถา เวชฺชา, กิจฺจากิเจฺจ ยถา คิหี;
คณิกาว วิภูสายํ, อิสฺสเร ขตฺติยา ยถาฯ
๙๔๐.
‘‘เนกติกา วญฺจนิกา, กูฎสกฺขี อปาฎุกา;
พหูหิ ปริกเปฺปหิ, อามิสํ ปริภุญฺชเรฯ
๙๔๑.
‘‘เลสกเปฺป ปริยาเย, ปริกเปฺปนุธาวิตา;
ชีวิกตฺถา อุปาเยน, สงฺกฑฺฒนฺติ พหุํ ธนํฯ
๙๔๒.
‘‘อุปฎฺฐาเปนฺติ ปริสํ, กมฺมโต โน จ ธมฺมโต;
ธมฺมํ ปเรสํ เทเสนฺติ, ลาภโต โน จ อตฺถโตฯ
๙๔๓.
‘‘สงฺฆลาภสฺส ภณฺฑนฺติ, สงฺฆโต ปริพาหิรา;
ปรลาโภปชีวนฺตา, อหิรีกา น ลชฺชเรฯ
๙๔๔.
‘‘นานุยุตฺตา ตถา เอเก, มุณฺฑา สงฺฆาฎิปารุตา;
สมฺภาวนํเยวิจฺฉนฺติ, ลาภสกฺการมุจฺฉิตาฯ
๙๔๕.
‘‘เอวํ นานปฺปยาตมฺหิ, น ทานิ สุกรํ ตถา;
อผุสิตํ วา ผุสิตุํ, ผุสิตํ วานุรกฺขิตุํฯ
๙๔๖.
‘‘ยถา กณฺฎกฎฺฐานมฺหิ, จเรยฺย อนุปาหโน;
สติํ อุปฎฺฐเปตฺวาน, เอวํ คาเม มุนี จเรฯ
๙๔๗.
‘‘สริตฺวา ปุพฺพเก โยคี, เตสํ วตฺตมนุสฺสรํ;
กิญฺจาปิ ปจฺฉิโม กาโล, ผุเสยฺย อมตํ ปทํฯ
๙๔๘.
‘‘อิทํ วตฺวา สาลวเน, สมโณ ภาวิตินฺทฺริโย;
พฺราหฺมโณ ปรินิพฺพายี, อิสิ ขีณปุนพฺภโว’’ติฯ
… ปาราปริโย [ปาราสริโย (สฺยา.)] เถโร…ฯ
วีสตินิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
อธิมุโตฺต ปาราปริโย, เตลกานิ รฎฺฐปาโล;
มาลุกฺยเสโล ภทฺทิโย, องฺคุลิ ทิพฺพจกฺขุโกฯ
ปาราปริโย ทเสเต, วีสมฺหิ ปริกิตฺติตา;
คาถาโย เทฺว สตา โหนฺติ, ปญฺจตาลีส [๒๔๔ คาถาโยเยว ทิสฺสนฺติ] อุตฺตรินฺติฯ
๙๔๙.
ปาสาทิเก พหู ทิสฺวา, ภาวิตเตฺต สุสํวุเต;
อิสิ ปณฺฑรสโคโตฺต [ปณฺฑรสฺส โคโตฺต (สี.)], อปุจฺฉิ ผุสฺสสวฺหยํฯ
๙๕๐.
‘‘กิํฉนฺทา กิมธิปฺปายา, กิมากปฺปา ภวิสฺสเร;
อนาคตมฺหิ กาลมฺหิ, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโต’’ฯ
๙๕๑.
‘‘สุโณหิ วจนํ มยฺหํ, อิสิปณฺฑรสวฺหย;
สกฺกจฺจํ อุปธาเรหิ, อาจิกฺขิสฺสามฺยนาคตํฯ
๙๕๒.
‘‘โกธนา อุปนาหี จ, มกฺขี ถมฺภี สฐา พหู;
อุสฺสุกี นานาวาทา จ, ภวิสฺสนฺติ อนาคเตฯ
๙๕๓.
‘‘อญฺญาตมานิโน ธเมฺม, คมฺภีเร ตีรโคจรา;
ลหุกา อครุ ธเมฺม, อญฺญมญฺญมคารวาฯ
๙๕๔.
‘‘พหู อาทีนวา โลเก, อุปฺปชฺชิสฺสนฺตฺยนาคเต;
สุเทสิตํ อิมํ ธมฺมํ, กิเลเสสฺสนฺติ [กิเลสิสฺสนฺติ (สี.), กิลิสิสฺสนฺติ (สฺยา. ก.)] ทุมฺมตีฯ
๙๕๕.
‘‘คุณหีนาปิ สงฺฆมฺหิ, โวหรนฺตา วิสารทา;
พลวโนฺต ภวิสฺสนฺติ, มุขรา อสฺสุตาวิโนฯ
๙๕๖.
‘‘คุณวโนฺตปิ สงฺฆมฺหิ, โวหรนฺตา ยถาตฺถโต;
ทุพฺพลา เต ภวิสฺสนฺติ, หิรีมนา อนตฺถิกาฯ
๙๕๗.
‘‘รชตํ ชาตรูปญฺจ, เขตฺตํ วตฺถุมเชฬกํ;
ทาสิทาสญฺจ ทุเมฺมธา, สาทิยิสฺสนฺตฺยนาคเตฯ
๙๕๘.
‘‘อุชฺฌานสญฺญิโน พาลา, สีเลสุ อสมาหิตา;
อุนฺนฬา วิจริสฺสนฺติ, กลหาภิรตา มคาฯ
๙๕๙.
‘‘อุทฺธตา จ ภวิสฺสนฺติ, นีลจีวรปารุตา;
กุหา ถทฺธา ลปา สิงฺคี, จริสฺสนฺตฺยริยา วิยฯ
๙๖๐.
‘‘เตลสเณฺฐหิ เกเสหิ, จปลา อญฺชนกฺขิกา;
รถิยาย คมิสฺสนฺติ, ทนฺตวณฺณิกปารุตาฯ
๙๖๑.
‘‘อเชคุจฺฉํ วิมุเตฺตหิ, สุรตฺตํ อรหทฺธชํ;
ชิคุจฺฉิสฺสนฺติ กาสาวํ, โอทาเตสุ สมุจฺฉิตา [โอทาเต สุสมุจฺฉิตา (สี.)]ฯ
๙๖๒.
‘‘ลาภกามา ภวิสฺสนฺติ, กุสีตา หีนวีริยา;
กิจฺฉนฺตา วนปตฺถานิ, คามเนฺตสุ วสิสฺสเรฯ
๙๖๓.
‘‘เย เย ลาภํ ลภิสฺสนฺติ, มิจฺฉาชีวรตา สทา;
เต เตว อนุสิกฺขนฺตา, ภชิสฺสนฺติ อสํยตาฯ
๙๖๔.
‘‘เย เย อลาภิโน ลาภํ, น เต ปุชฺชา ภวิสฺสเร;
สุเปสเลปิ เต ธีเร, เสวิสฺสนฺติ น เต ตทาฯ
๙๖๕.
‘‘มิลกฺขุรชนํ รตฺตํ [ปิลกฺขรชนํ รตฺตํ (?)], ครหนฺตา สกํ ธชํ;
ติตฺถิยานํ ธชํ เกจิ, ธาริสฺสนฺตฺยวทาตกํฯ
๙๖๖.
‘‘อคารโว จ กาสาเว, ตทา เตสํ ภวิสฺสติ;
ปฎิสงฺขา จ กาสาเว, ภิกฺขูนํ น ภวิสฺสติฯ
๙๖๗.
‘‘อภิภูตสฺส ทุเกฺขน, สลฺลวิทฺธสฺส รุปฺปโต;
ปฎิสงฺขา มหาโฆรา, นาคสฺสาสิ อจินฺติยาฯ
๙๖๘.
‘‘ฉทฺทโนฺต หิ ตทา ทิสฺวา, สุรตฺตํ อรหทฺธชํ;
ตาวเทว ภณี คาถา, คโช อโตฺถปสํหิตา’’ฯ
๙๖๙.
[ธ. ป. ๙; ชา. ๑.๒.๑๔๑; ๑.๑๖.๑๒๒] ‘‘อนิกฺกสาโว กาสาวํ, โย วตฺถํ ปริธสฺสติ [ปริทหิสฺสติ (สี. สฺยา.)];
อเปโต ทมสเจฺจน, น โส กาสาวมรหติฯ
๙๗๐.
‘‘โย จ วนฺตกาสาวสฺส, สีเลสุ สุสมาหิโต;
อุเปโต ทมสเจฺจน, ส เว กาสาวมรหติฯ
๙๗๑.
‘‘วิปนฺนสีโล ทุเมฺมโธ, ปากโฎ กามการิโย;
วิพฺภนฺตจิโตฺต นิสฺสุโกฺก, น โส กาสาวมรหติฯ
๙๗๒.
‘‘โย จ สีเลน สมฺปโนฺน, วีตราโค สมาหิโต;
โอทาตมนสงฺกโปฺป, ส เว กาสาวมรหติฯ
๙๗๓.
‘‘อุทฺธโต อุนฺนโฬ พาโล, สีลํ ยสฺส น วิชฺชติ;
โอทาตกํ อรหติ, กาสาวํ กิํ กริสฺสติฯ
๙๗๔.
‘‘ภิกฺขู จ ภิกฺขุนิโย จ, ทุฎฺฐจิตฺตา อนาทรา;
ตาทีนํ เมตฺตจิตฺตานํ, นิคฺคณฺหิสฺสนฺตฺยนาคเตฯ
๙๗๕.
‘‘สิกฺขาเปนฺตาปิ เถเรหิ, พาลา จีวรธารณํ;
น สุณิสฺสนฺติ ทุเมฺมธา, ปากฎา กามการิยาฯ
๙๗๖.
‘‘เต ตถา สิกฺขิตา พาลา, อญฺญมญฺญํ อคารวา;
นาทิยิสฺสนฺตุปชฺฌาเย, ขฬุโงฺก วิย สารถิํฯ
๙๗๗.
‘‘เอวํ อนาคตทฺธานํ, ปฎิปตฺติ ภวิสฺสติ;
ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนญฺจ, ปเตฺต กาลมฺหิ ปจฺฉิเมฯ
๙๗๘.
‘‘ปุรา อาคจฺฉเต เอตํ, อนาคตํ มหพฺภยํ;
สุพฺพจา โหถ สขิลา, อญฺญมญฺญํ สคารวาฯ
๙๗๙.
‘‘เมตฺตจิตฺตา การุณิกา, โหถ สีเลสุ สํวุตา;
อารทฺธวีริยา ปหิตตฺตา, นิจฺจํ ทฬฺหปรกฺกมาฯ
๙๘๐.
‘‘ปมาทํ ภยโต ทิสฺวา, อปฺปมาทญฺจ เขมโต;
ภาเวถฎฺฐงฺคิกํ มคฺคํ, ผุสนฺตา อมตํ ปท’’นฺติฯ
… ผุโสฺส เถโร…ฯ
๙๘๑.
‘‘ยถาจารี ยถาสโต สตีมา, ยตสงฺกปฺปชฺฌายิ อปฺปมโตฺต;
อชฺฌตฺตรโต สมาหิตโตฺต, เอโก สนฺตุสิโต ตมาหุ ภิกฺขุํฯ
๙๘๒.
‘‘อลฺลํ สุกฺขํ วา ภุญฺชโนฺต, น พาฬฺหํ สุหิโต สิยา;
อูนูทโร มิตาหาโร, สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเชฯ
๙๘๓.
‘‘จตฺตาโร ปญฺจ อาโลเป, อภุตฺวา อุทกํ ปิเว;
อลํ ผาสุวิหาราย, ปหิตตฺตสฺส ภิกฺขุโนฯ
๙๘๔.
‘‘กปฺปิยํ ตํ เจ ฉาเทติ, จีวรํ อิทมตฺถิกํ [อิทมตฺถิตํ (สี.)];
อลํ ผาสุวิหาราย, ปหิตตฺตสฺส ภิกฺขุโนฯ
๙๘๕.
‘‘ปลฺลเงฺกน นิสินฺนสฺส, ชณฺณุเก นาภิวสฺสติ;
อลํ ผาสุวิหาราย, ปหิตตฺตสฺส ภิกฺขุโนฯ
๙๘๖.
[สํ. นิ. ๔.๒๕๓; อิติวุ. ๕๓] ‘‘โย สุขํ ทุกฺขโต อทฺท, ทุกฺขมทฺทกฺขิ สลฺลโต;
อุภยนฺตเรน [อุภยมนฺตเร (สี.)] นาโหสิ, เกน โลกสฺมิ กิํ สิยาฯ
๙๘๗.
‘‘มา เม กทาจิ ปาปิโจฺฉ, กุสีโต หีนวีริโย;
อปฺปสฺสุโต อนาทโร, เกน โลกสฺมิ กิํ สิยาฯ
๙๘๘.
‘‘พหุสฺสุโต จ เมธาวี, สีเลสุ สุสมาหิโต;
เจโตสมถมนุยุโตฺต, อปิ มุทฺธนิ ติฎฺฐตุฯ
๙๘๙.
‘‘โย ปปญฺจมนุยุโตฺต, ปปญฺจาภิรโต มโค;
วิราธยี โส นิพฺพานํ, โยคเกฺขมํ อนุตฺตรํฯ
๙๙๐.
‘‘โย จ ปปญฺจํ หิตฺวาน, นิปฺปปญฺจปเถ รโต;
อาราธยี โส นิพฺพานํ, โยคเกฺขมํ อนุตฺตรํฯ
๙๙๑.
[ธ. ป. ๙๘] ‘‘คาเม วา ยทิ วารเญฺญ, นิเนฺน วา ยทิ วา ถเล;
ยตฺถ อรหโนฺต วิหรนฺติ, ตํ ภูมิรามเณยฺยกํฯ
๙๙๒.
‘‘รมณียานิ อรญฺญานิ, ยตฺถ น รมตี ชโน;
วีตราคา รมิสฺสนฺติ, น เต กามคเวสิโนฯ
๙๙๓.
[ธ. ป. ๗๖] ‘‘นิธีนํว ปวตฺตารํ, ยํ ปเสฺส วชฺชทสฺสินํ;
นิคฺคยฺหวาทิํ เมธาวิํ, ตาทิสํ ปณฺฑิตํ ภเช;
ตาทิสํ ภชมานสฺส, เสโยฺย โหติ น ปาปิโยฯ
๙๙๔.
[ธ. ป. ๗๗] ‘‘โอวเทยฺยานุสาเสยฺย, อสพฺภา จ นิวารเย;
สตญฺหิ โส ปิโย โหติ, อสตํ โหติ อปฺปิโยฯ
๙๙๕.
‘‘อญฺญสฺส ภควา พุโทฺธ, ธมฺมํ เทเสสิ จกฺขุมา;
ธเมฺม เทสิยมานมฺหิ, โสตโมเธสิมตฺถิโก;
ตํ เม อโมฆํ สวนํ, วิมุโตฺตมฺหิ อนาสโวฯ
๙๙๖.
‘‘เนว ปุเพฺพนิวาสาย, นปิ ทิพฺพสฺส จกฺขุโน;
เจโตปริยาย อิทฺธิยา, จุติยา อุปปตฺติยา;
โสตธาตุวิสุทฺธิยา, ปณิธี เม น วิชฺชติ [กถา. ๓๗๘]ฯ
๙๙๗.
‘‘รุกฺขมูลํว นิสฺสาย, มุโณฺฑ สงฺฆาฎิปารุโต;
ปญฺญาย อุตฺตโม เถโร, อุปติโสฺสว [อุปติโสฺส จ (สี. ก.)] ฌายติฯ
๙๙๘.
‘‘อวิตกฺกํ สมาปโนฺน, สมฺมาสมฺพุทฺธสาวโก;
อริเยน ตุณฺหีภาเวน, อุเปโต โหติ ตาวเทฯ
๙๙๙.
[อุทา. ๒๔] ‘‘ยถาปิ ปพฺพโต เสโล, อจโล สุปฺปติฎฺฐิโต;
เอวํ โมหกฺขยา ภิกฺขุ, ปพฺพโตว น เวธติฯ
๑๐๐๐.
‘‘อนงฺคณสฺส โปสสฺส, นิจฺจํ สุจิคเวสิโน;
วาลคฺคมตฺตํ ปาปสฺส, อพฺภมตฺตํว ขายติฯ
๑๐๐๑.
‘‘นาภินนฺทามิ มรณํ, นาภินนฺทามิ ชีวิตํ;
นิกฺขิปิสฺสํ อิมํ กายํ, สมฺปชาโน ปติสฺสโตฯ
๑๐๐๒.
‘‘นาภินนฺทามิ มรณํ, นาภินนฺทามิ ชีวิตํ;
กาลญฺจ ปฎิกงฺขามิ, นิพฺพิสํ ภตโก ยถาฯ
๑๐๐๓.
‘‘อุภเยน มิทํ มรณเมว, นามรณํ ปจฺฉา วา ปุเร วา;
ปฎิปชฺชถ มา วินสฺสถ, ขโณ โว มา อุปจฺจคาฯ
๑๐๐๔.
‘‘นครํ ยถา ปจฺจนฺตํ, คุตฺตํ สนฺตรพาหิรํ;
เอวํ โคเปถ อตฺตานํ, ขโณ โว มา อุปจฺจคา;
ขณาตีตา หิ โสจนฺติ, นิรยมฺหิ สมปฺปิตาฯ
๑๐๐๕.
‘‘อุปสโนฺต อุปรโต, มนฺตภาณี [มตฺตภาณี (สี.)] อนุทฺธโต;
ธุนาติ ปาปเก ธเมฺม, ทุมปตฺตํว มาลุโตฯ
๑๐๐๖.
‘‘อุปสโนฺต อุปรโต, มนฺตภาณี อนุทฺธโต;
อปฺปาสิ [อพฺพหิ (สฺยา.), อภาสิ (?)] ปาปเก ธเมฺม, ทุมปตฺตํว มาลุโตฯ
๑๐๐๗.
‘‘อุปสโนฺต อนายาโส, วิปฺปสโนฺน อนาวิโล;
กลฺยาณสีโล เมธาวี, ทุกฺขสฺสนฺตกโร สิยาฯ
๑๐๐๘.
‘‘น วิสฺสเส เอกติเยสุ เอวํ, อคาริสุ ปพฺพชิเตสุ จาปิ;
สาธูปิ หุตฺวา น อสาธุ โหนฺติ, อสาธุ หุตฺวา ปุน สาธุ โหนฺติฯ
๑๐๐๙.
‘‘กามจฺฉโนฺท จ พฺยาปาโท, ถินมิทฺธญฺจ ภิกฺขุโน;
อุทฺธจฺจํ วิจิกิจฺฉา จ, ปเญฺจเต จิตฺตเกลิสาฯ
๑๐๑๐.
‘‘ยสฺส สกฺกริยมานสฺส, อสกฺกาเรน จูภยํ;
สมาธิ น วิกมฺปติ, อปฺปมาทวิหาริโนฯ
๑๐๑๑.
‘‘ตํ ฌายินํ สาตติกํ, สุขุมทิฎฺฐิวิปสฺสกํ;
อุปาทานกฺขยารามํ, อาหุ สปฺปุริโส อิติฯ
๑๐๑๒.
‘‘มหาสมุโทฺท ปถวี, ปพฺพโต อนิโลปิ จ;
อุปมาย น ยุชฺชนฺติ, สตฺถุ วรวิมุตฺติยาฯ
๑๐๑๓.
‘‘จกฺกานุวตฺตโก เถโร, มหาญาณี สมาหิโต;
ปถวาปคฺคิสมาโน, น รชฺชติ น ทุสฺสติฯ
๑๐๑๔.
‘‘ปญฺญาปารมิตํ ปโตฺต, มหาพุทฺธิ มหามติ;
อชโฬ ชฬสมาโน, สทา จรติ นิพฺพุโตฯ
๑๐๑๕.
‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา…เป.… ภวเนตฺติ สมูหตาฯ
๑๐๑๖.
‘‘สมฺปาเทถปฺปมาเทน , เอสา เม อนุสาสนี;
หนฺทาหํ ปรินิพฺพิสฺสํ, วิปฺปมุโตฺตมฺหิ สพฺพธี’’ติฯ
… สาริปุโตฺต เถโร…ฯ
๑๐๑๗.
‘‘ปิสุเณน จ โกธเนน จ, มจฺฉรินา จ วิภูตนนฺทินา;
สขิตํ น กเรยฺย ปณฺฑิโต, ปาโป กาปุริเสน สงฺคโมฯ
๑๐๑๘.
‘‘สเทฺธน จ เปสเลน จ, ปญฺญวตา พหุสฺสุเตน จ;
สขิตํ กเรยฺย ปณฺฑิโต, ภโทฺท สปฺปุริเสน สงฺคโมฯ
๑๐๑๙.
‘‘ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพํ…เป.… ยสฺส นตฺถิ ธุวํ ฐิติฯ
๑๐๒๐.
‘‘ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพํ…เป.… วเตฺถหิ โสภติฯ
๑๐๒๑.
‘‘อลตฺตกกตา …เป.… โน จ ปารคเวสิโนฯ
๑๐๒๒.
‘‘อฎฺฐปทกตา…เป.… โน จ ปารคเวสิโนฯ
๑๐๒๓.
‘‘อญฺชนีว นวา…เป.… โน จ ปารคเวสิโนฯ
๑๐๒๔.
‘‘พหุสฺสุโต จิตฺตกถี, พุทฺธสฺส ปริจารโก;
ปนฺนภาโร วิสญฺญุโตฺต, เสยฺยํ กเปฺปติ โคตโมฯ
๑๐๒๕.
‘‘ขีณาสโว วิสญฺญุโตฺต, สงฺคาตีโต สุนิพฺพุโต;
ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, ชาติมรณปารคูฯ
๑๐๒๖.
‘‘ยสฺมิํ ปติฎฺฐิตา ธมฺมา, พุทฺธสฺสาทิจฺจพนฺธุโน;
นิพฺพานคมเน มเคฺค, โสยํ ติฎฺฐติ โคตโมฯ
๑๐๒๗.
‘‘ทฺวาสีติ พุทฺธโต คณฺหิํ, เทฺว สหสฺสานิ ภิกฺขุโต;
จตุราสีติสหสฺสานิ, เย เม ธมฺมา ปวตฺติโนฯ
๑๐๒๘.
‘‘อปฺปสฺสุตายํ ปุริโส, พลิพโทฺทว ชีรติ;
มํสานิ ตสฺส วฑฺฒนฺติ, ปญฺญา ตสฺส น วฑฺฒติฯ
๑๐๒๙.
‘‘พหุสฺสุโต อปฺปสฺสุตํ, โย สุเตนาติมญฺญติ;
อโนฺธ ปทีปธาโรว, ตเถว ปฎิภาติ มํฯ
๑๐๓๐.
‘‘พหุสฺสุตํ อุปาเสยฺย, สุตญฺจ น วินาสเย;
ตํ มูลํ พฺรหฺมจริยสฺส, ตสฺมา ธมฺมธโร สิยาฯ
๑๐๓๑.
‘‘ปุพฺพาปรญฺญู อตฺถญฺญู, นิรุตฺติปทโกวิโท;
สุคฺคหีตญฺจ คณฺหาติ, อตฺถโญฺจปปริกฺขติฯ
๑๐๓๒.
‘‘ขนฺตฺยา ฉนฺทิกโต [ขนฺติยา ฉนฺทิโต (?)] โหติ, อุสฺสหิตฺวา ตุเลติ ตํ;
สมเย โส ปทหติ, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิโตฯ
๑๐๓๓.
‘‘พหุสฺสุตํ ธมฺมธรํ, สปฺปญฺญํ พุทฺธสาวกํ;
ธมฺมวิญฺญาณมากงฺขํ, ตํ ภเชถ ตถาวิธํฯ
๑๐๓๔.
‘‘พหุสฺสุโต ธมฺมธโร, โกสารโกฺข มเหสิโน;
จกฺขุ สพฺพสฺส โลกสฺส, ปูชนีโย พหุสฺสุโตฯ
๑๐๓๕.
‘‘ธมฺมาราโม ธมฺมรโต, ธมฺมํ อนุวิจินฺตยํ;
ธมฺมํ อนุสฺสรํ ภิกฺขุ, สทฺธมฺมา น ปริหายติฯ
๑๐๓๖.
‘‘กายมเจฺฉรครุโน [ครุโก (สี.)], หิยฺยมาเน [หิยฺยมาโน (สี.)] อนุฎฺฐเห;
สรีรสุขคิทฺธสฺส, กุโต สมณผาสุตาฯ
๑๐๓๗.
‘‘น ปกฺขนฺติ ทิสา สพฺพา, ธมฺมา น ปฎิภนฺติ มํ;
คเต กลฺยาณมิตฺตมฺหิ, อนฺธการํว ขายติฯ
๑๐๓๘.
‘‘อพฺภตีตสหายสฺส, อตีตคตสตฺถุโน;
นตฺถิ เอตาทิสํ มิตฺตํ, ยถา กายคตา สติฯ
๑๐๓๙.
‘‘เย ปุราณา อตีตา เต, นเวหิ น สเมติ เม;
สฺวชฺช เอโกว ฌายามิ, วสฺสุเปโตว ปกฺขิมาฯ
๑๐๔๐.
‘‘ทสฺสนาย อภิกฺกเนฺต, นานาเวรชฺชเก พหู;
มา วารยิตฺถ โสตาโร, ปสฺสนฺตุ สมโย มมํฯ
๑๐๔๑.
‘‘ทสฺสนาย อภิกฺกเนฺต, นานาเวรชฺชเก ปุถุ;
กโรติ สตฺถา โอกาสํ, น นิวาเรติ จกฺขุมาฯ
๑๐๔๒.
‘‘ปณฺณวีสติวสฺสานิ, เสขภูตสฺส เม สโต;
น กามสญฺญา อุปฺปชฺชิ, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํฯ
๑๐๔๓.
‘‘ปณฺณวีสติวสฺสานิ, เสขภูตสฺส เม สโต;
น โทสสญฺญา อุปฺปชฺชิ, ปสฺส ธมฺมสุธมฺมตํฯ
๑๐๔๔.
‘‘ปณฺณวีสติวสฺสานิ, ภควนฺตํ อุปฎฺฐหิํ;
เมเตฺตน กายกเมฺมน, ฉายาว อนปายินี [อนุปายินี (สฺยา. ก.)]ฯ
๑๐๔๕.
‘‘ปณฺณวีสติวสฺสานิ, ภควนฺตํ อุปฎฺฐหิํ;
เมเตฺตน วจีกเมฺมน, ฉายาว อนปายินีฯ
๑๐๔๖.
‘‘ปณฺณวีสติวสฺสานิ, ภควนฺตํ อุปฎฺฐหิํ;
เมเตฺตน มโนกเมฺมน, ฉายาว อนปายินีฯ
๑๐๔๗.
‘‘พุทฺธสฺส จงฺกมนฺตสฺส, ปิฎฺฐิโต อนุจงฺกมิํ;
ธเมฺม เทสิยมานมฺหิ, ญาณํ เม อุทปชฺชถฯ
๑๐๔๘.
‘‘อหํ สกรณีโยมฺหิ, เสโข อปฺปตฺตมานโส;
สตฺถุ จ ปรินิพฺพานํ, โย อมฺหํ อนุกมฺปโกฯ
๑๐๔๙.
‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;
สพฺพาการวรูเปเต, สมฺพุเทฺธ ปรินิพฺพุเตฯ
๑๐๕๐.
‘‘พหุสฺสุโต ธมฺมธโร, โกสารโกฺข มเหสิโน;
จกฺขุ สพฺพสฺส โลกสฺส, อานโนฺท ปรินิพฺพุโตฯ
๑๐๕๑.
‘‘พหุสฺสุโต ธมฺมธโร, โกสารโกฺข มเหสิโน;
จกฺขุ สพฺพสฺส โลกสฺส, อนฺธกาเร ตโมนุโทฯ
๑๐๕๒.
‘‘คติมโนฺต สติมโนฺต, ธิติมโนฺต จ โย อิสิ;
สทฺธมฺมธารโก เถโร, อานโนฺท รตนากโรฯ
๑๐๕๓.
‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;
โอหิโต ครุโก ภาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโว’’ติฯ
… อานโนฺท เถโร…ฯ
ติํสนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
ผุโสฺสปติโสฺส อานโนฺท, ตโยติเม ปกิตฺติตา;
คาถาโย ตตฺถ สงฺขาตา, สตํ ปญฺจ จ อุตฺตรีติ;
๑๐๕๔.
‘‘น คเณน ปุรกฺขโต จเร, วิมโน โหติ สมาธิ ทุลฺลโภ;
นานาชนสงฺคโห ทุโข, อิติ ทิสฺวาน คณํ น โรจเยฯ
๑๐๕๕.
‘‘น กุลานิ อุปพฺพเช มุนิ, วิมโน โหติ สมาธิ ทุลฺลโภ;
โส อุสฺสุโกฺก รสานุคิโทฺธ, อตฺถํ ริญฺจติ โย สุขาวโหฯ
๑๐๕๖.
‘‘ปโงฺกติ หิ นํ อเวทยุํ, ยายํ วนฺทนปูชนา กุเลสุ;
สุขุมํ สลฺล ทุรุพฺพหํ, สกฺกาโร กาปุริเสน ทุชฺชโหฯ
๑๐๕๗.
‘‘เสนาสนมฺหา โอรุยฺห, นครํ ปิณฺฑาย ปาวิสิํ;
ภุญฺชนฺตํ ปุริสํ กุฎฺฐิํ, สกฺกจฺจํ ตํ อุปฎฺฐหิํฯ
๑๐๕๘.
‘‘โส เม [ตํ (สี. ก.)] ปเกฺกน หเตฺถน, อาโลปํ อุปนามยิ;
อาโลปํ ปกฺขิปนฺตสฺส, องฺคุลิ เจตฺถ [เปตฺถ (สี. ก.)] ฉิชฺชถฯ
๑๐๕๙.
‘‘กุฎฺฎมูลญฺจ [กุฑฺฑมูลญฺจ (สี. สฺยา.)] นิสฺสาย, อาโลปํ ตํ อภุญฺชิสํ;
ภุญฺชมาเน วา ภุเตฺต วา, เชคุจฺฉํ เม น วิชฺชติฯ
๑๐๖๐.
‘‘อุตฺติฎฺฐปิโณฺฑ อาหาโร, ปูติมุตฺตญฺจ โอสธํ;
เสนาสนํ รุกฺขมูลํ, ปํสุกูลญฺจ จีวรํ;
ยเสฺสเต อภิสมฺภุตฺวา [อภิภุญฺชติ (?)], ส เว จาตุทฺทิโส นโรฯ
๑๐๖๑.
‘‘ยตฺถ เอเก วิหญฺญนฺติ, อารุหนฺตา สิลุจฺจยํ;
ตสฺส พุทฺธสฺส ทายาโท, สมฺปชาโน ปติสฺสโต;
อิทฺธิพเลนุปตฺถโทฺธ , กสฺสโป อภิรูหติฯ
๑๐๖๒.
‘‘ปิณฺฑปาตปฎิกฺกโนฺต , เสลมารุยฺห กสฺสโป;
ฌายติ อนุปาทาโน, ปหีนภยเภรโวฯ
๑๐๖๓.
‘‘ปิณฺฑปาตปฎิกฺกโนฺต, เสลมารุยฺห กสฺสโป;
ฌายติ อนุปาทาโน, ฑยฺหมาเนสุ นิพฺพุโตฯ
๑๐๖๔.
‘‘ปิณฺฑปาตปฎิกฺกโนฺต, เสลมารุยฺห กสฺสโป;
ฌายติ อนุปาทาโน, กตกิโจฺจ อนาสโวฯ
๑๐๖๕.
‘‘กเรริมาลาวิตตา , ภูมิภาคา มโนรมา;
กุญฺชราภิรุทา รมฺมา, เต เสลา รมยนฺติ มํฯ
๑๐๖๖.
‘‘นีลพฺภวณฺณา รุจิรา, วาริสีตา สุจินฺธรา;
อินฺทโคปกสญฺฉนฺนา, เต เสลา รมยนฺติ มํฯ
๑๐๖๗.
‘‘นีลพฺภกูฎสทิสา, กูฎาคารวรูปมา;
วารณาภิรุทา รมฺมา, เต เสลา รมยนฺติ มํฯ
๑๐๖๘.
‘‘อภิวุฎฺฐา รมฺมตลา, นคา อิสิภิ เสวิตา;
อพฺภุนฺนทิตา สิขีหิ, เต เสลา รมยนฺติ มํฯ
๑๐๖๙.
‘‘อลํ ฌายิตุกามสฺส, ปหิตตฺตสฺส เม สโต;
อลํ เม อตฺถกามสฺส [อตฺตกามสฺส (?)], ปหิตตฺตสฺส ภิกฺขุโนฯ
๑๐๗๐.
‘‘อลํ เม ผาสุกามสฺส, ปหิตตฺตสฺส ภิกฺขุโน;
อลํ เม โยคกามสฺส, ปหิตตฺตสฺส ตาทิโนฯ
๑๐๗๑.
‘‘อุมาปุเปฺผน สมานา, คคนาวพฺภฉาทิตา;
นานาทิชคณากิณฺณา , เต เสลา รมยนฺติ มํฯ
๑๐๗๒.
‘‘อนากิณฺณา คหเฎฺฐหิ, มิคสงฺฆนิเสวิตา;
นานาทิชคณากิณฺณา, เต เสลา รมยนฺติ มํฯ
๑๐๗๓.
‘‘อโจฺฉทิกา ปุถุสิลา, โคนงฺคุลมิคายุตา;
อมฺพุเสวาลสญฺฉนฺนา, เต เสลา รมยนฺติ มํฯ
๑๐๗๔.
‘‘น ปญฺจงฺคิเกน ตุริเยน, รติ เม โหติ ตาทิสี;
ยถา เอกคฺคจิตฺตสฺส, สมฺมา ธมฺมํ วิปสฺสโตฯ
๑๐๗๕.
‘‘กมฺมํ พหุกํ น การเย, ปริวเชฺชยฺย ชนํ น อุยฺยเม;
อุสฺสุโกฺก โส รสานุคิโทฺธ, อตฺถํ ริญฺจติ โย สุขาวโหฯ
๑๐๗๖.
‘‘กมฺมํ พหุกํ น การเย, ปริวเชฺชยฺย อนตฺตเนยฺยเมตํ;
กิจฺฉติ กาโย กิลมติ, ทุกฺขิโต โส สมถํ น วินฺทติฯ
๑๐๗๗.
‘‘โอฎฺฐปฺปหตมเตฺตน, อตฺตานมฺปิ น ปสฺสติ;
ปตฺถทฺธคีโว จรติ, อหํ เสโยฺยติ มญฺญติฯ
๑๐๗๘.
‘‘อเสโยฺย เสยฺยสมานํ, พาโล มญฺญติ อตฺตานํ;
น ตํ วิญฺญู ปสํสนฺติ, ปตฺถทฺธมานสํ นรํฯ
๑๐๗๙.
‘‘โย จ เสโยฺยหมสฺมีติ, นาหํ เสโยฺยติ วา ปน;
หีโน ตํสทิโส [ตีโนหํ สทิโส (สฺยา.)] วาติ, วิธาสุ น วิกมฺปติฯ
๑๐๘๐.
‘‘ปญฺญวนฺตํ ตถา ตาทิํ, สีเลสุ สุสมาหิตํ;
เจโตสมถมนุตฺตํ, ตเญฺจ วิญฺญู ปสํสเรฯ
๑๐๘๑.
‘‘ยสฺส สพฺรหฺมจารีสุ, คารโว นูปลพฺภติ;
อารกา โหติ สทฺธมฺมา, นภโต ปุถวี ยถาฯ
๑๐๘๒.
‘‘เยสญฺจ หิริ โอตฺตปฺปํ, สทา สมฺมา อุปฎฺฐิตํ;
วิรูฬฺหพฺรหฺมจริยา เต, เตสํ ขีณา ปุนพฺภวาฯ
๑๐๘๓.
‘‘อุทฺธโต จปโล ภิกฺขุ, ปํสุกูเลน ปารุโต;
กปีว สีหจเมฺมน, น โส เตนุปโสภติฯ
๑๐๘๔.
‘‘อนุทฺธโต อจปโล, นิปโก สํวุตินฺทฺริโย;
โสภติ ปํสุกูเลน, สีโหว คิริคพฺภเรฯ
๑๐๘๕.
‘‘เอเต สมฺพหุลา เทวา, อิทฺธิมโนฺต ยสสฺสิโน;
ทสเทวสหสฺสานิ, สเพฺพ เต พฺรหฺมกายิกาฯ
๑๐๘๖.
‘‘ธมฺมเสนาปติํ วีรํ, มหาฌายิํ สมาหิตํ;
สาริปุตฺตํ นมสฺสนฺตา, ติฎฺฐนฺติ ปญฺชลีกตาฯ
๑๐๘๗.
‘‘‘นโม เต ปุริสาชญฺญ, นโม เต ปุริสุตฺตม;
ยสฺส เต นาภิชานาม, ยมฺปิ นิสฺสาย ฌายติ [ฌายสิ (ก. อฎฺฐ.)]ฯ
๑๐๘๘.
‘‘‘อเจฺฉรํ วต พุทฺธานํ, คมฺภีโร โคจโร สโก;
เย มยํ นาภิชานาม, วาลเวธิสมาคตา’ฯ
๑๐๘๙.
‘‘ตํ ตถา เทวกาเยหิ, ปูชิตํ ปูชนารหํ;
สาริปุตฺตํ ตทา ทิสฺวา, กปฺปินสฺส สิตํ อหุฯ
๑๐๙๐.
‘‘ยาวตา พุทฺธเขตฺตมฺหิ, ฐปยิตฺวา มหามุนิํ;
ธุตคุเณ วิสิโฎฺฐหํ, สทิโส เม น วิชฺชติฯ
๑๐๙๑.
‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;
โอหิโต ครุโก ภาโร, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ
๑๐๙๒.
‘‘น จีวเร น สยเน, โภชเน นุปลิมฺปติ;
โคตโม อนปฺปเมโยฺย, มุฬาลปุปฺผํ วิมลํว;
อมฺพุนา เนกฺขมฺมนิโนฺน, ติภวาภินิสฺสโฎฯ
๑๐๙๓.
‘‘สติปฎฺฐานคีโว โส, สทฺธาหโตฺถ มหามุนิ;
ปญฺญาสีโส มหาญาณี, สทา จรติ นิพฺพุโต’’ติฯ
… มหากสฺสโป เถโร…ฯ
จตฺตาลีสนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
จตฺตาลีสนิปาตมฺหิ, มหากสฺสปสวฺหโย;
เอโกว เถโร คาถาโย, จตฺตาสีล ทุเวปิ จาติฯ
๑๐๙๔.
‘‘กทา นุหํ ปพฺพตกนฺทราสุ, เอกากิโย อทฺทุติโย วิหสฺสํ;
อนิจฺจโต สพฺพภวํ วิปสฺสํ, ตํ เม อิทํ ตํ นุ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๐๙๕.
‘‘กทา นุหํ ภินฺนปฎนฺธโร มุนิ, กาสาววโตฺถ อมโม นิราโส;
ราคญฺจ โทสญฺจ ตเถว โมหํ, หนฺตฺวา สุขี ปวนคโต วิหสฺสํฯ
๑๐๙๖.
‘‘กทา อนิจฺจํ วธโรคนีฬํ, กายํ อิมํ มจฺจุชรายุปทฺทุตํ;
วิปสฺสมาโน วีตภโย วิหสฺสํ, เอโก วเน ตํ นุ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๐๙๗.
‘‘กทา นุหํ ภยชนนิํ ทุขาวหํ, ตณฺหาลตํ พหุวิธานุวตฺตนิํ;
ปญฺญามยํ ติขิณมสิํ คเหตฺวา, เฉตฺวา วเส ตมฺปิ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๐๙๘.
‘‘กทา นุ ปญฺญามยมุคฺคเตชํ, สตฺถํ อิสีนํ สหสาทิยิตฺวา;
มารํ สเสนํ สหสา ภญฺชิสฺสํ, สีหาสเน ตํ นุ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๐๙๙.
‘‘กทา นุหํ สพฺภิ สมาคเมสุ, ทิโฎฺฐ ภเว ธมฺมครูหิ ตาทิภิ;
ยาถาวทสฺสีหิ ชิตินฺทฺริเยหิ, ปธานิโย ตํ นุ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๑๐๐.
‘‘กทา นุ มํ ตนฺทิ ขุทา ปิปาสา, วาตาตปา กีฎสรีสปา วา;
น พาธยิสฺสนฺติ น ตํ คิริพฺพเช, อตฺถตฺถิยํ ตํ นุ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๑๐๑.
‘‘กทา นุ โข ยํ วิทิตํ มเหสินา, จตฺตาริ สจฺจานิ สุทุทฺทสานิ;
สมาหิตโตฺต สติมา อคจฺฉํ, ปญฺญาย ตํ ตํ นุ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๑๐๒.
‘‘กทา นุ รูเป อมิเต จ สเทฺท, คเนฺธ รเส ผุสิตเพฺพ จ ธเมฺม;
อาทิตฺตโตหํ สมเถหิ ยุโตฺต, ปญฺญาย ทจฺฉํ ตทิทํ กทา เมฯ
๑๑๐๓.
‘‘กทา นุหํ ทุพฺพจเนน วุโตฺต, ตโตนิมิตฺตํ วิมโน น เหสฺสํ;
อโถ ปสโตฺถปิ ตโตนิมิตฺตํ, ตุโฎฺฐ น เหสฺสํ ตทิทํ กทา เมฯ
๑๑๐๔.
‘‘กทา นุ กเฎฺฐ จ ติเณ ลตา จ, ขเนฺธ อิเมหํ อมิเต จ ธเมฺม;
อชฺฌตฺติกาเนว จ พาหิรานิ จ, สมํ ตุเลยฺยํ ตทิทํ กทา เมฯ
๑๑๐๕.
‘‘กทา นุ มํ ปาวุสกาลเมโฆ, นเวน โตเยน สจีวรํ วเน;
อิสิปฺปยาตมฺหิ ปเถ วชนฺตํ, โอวสฺสเต ตํ นุ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๑๐๖.
‘‘กทา มยูรสฺส สิขณฺฑิโน วเน, ทิชสฺส สุตฺวา คิริคพฺภเร รุตํ;
ปจฺจุฎฺฐหิตฺวา อมตสฺส ปตฺติยา, สํจินฺตเย ตํ นุ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๑๐๗.
‘‘กทา นุ คงฺคํ ยมุนํ สรสฺสติํ, ปาตาลขิตฺตํ วฬวามุขญฺจ [พลวามุขญฺจ (ก.)];
อสชฺชมาโน ปตเรยฺยมิทฺธิยา, วิภิํสนํ ตํ นุ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๑๐๘.
‘‘กทา นุ นาโคว อสงฺคจารี, ปทาลเย กามคุเณสุ ฉนฺทํ;
นิพฺพชฺชยํ สพฺพสุภํ นิมิตฺตํ, ฌาเน ยุโต ตํ นุ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๑๐๙.
‘‘กทา อิณโฎฺฎว ทลิทฺทโก [ทฬิทฺทโก (สี.)] นิธิํ, อาราธยิตฺวา ธนิเกหิ ปีฬิโต;
ตุโฎฺฐ ภวิสฺสํ อธิคมฺม สาสนํ, มเหสิโน ตํ นุ กทา ภวิสฺสติฯ
๑๑๑๐.
‘‘พหูนิ วสฺสานิ ตยามฺหิ ยาจิโต, ‘อคารวาเสน อลํ นุ เต อิทํ’;
ตํ ทานิ มํ ปพฺพชิตํ สมานํ, กิํการณา จิตฺต ตุวํ น ยุญฺชสิฯ
๑๑๑๑.
‘‘นนุ อหํ จิตฺต ตยามฺหิ ยาจิโต, ‘คิริพฺพเช จิตฺรฉทา วิหงฺคมา’;
มหินฺทโฆสตฺถนิตาภิคชฺชิโน, เต ตํ รเมสฺสนฺติ วนมฺหิ ฌายินํฯ
๑๑๑๒.
‘‘กุลมฺหิ มิเตฺต จ ปิเย จ ญาตเก, ขิฑฺฑารติํ กามคุณญฺจ โลเก;
สพฺพํ ปหาย อิมมชฺฌุปาคโต, อโถปิ ตฺวํ จิตฺต น มยฺห ตุสฺสสิฯ
๑๑๑๓.
‘‘มเมว เอตํ น หิ ตฺวํ ปเรสํ, สนฺนาหกาเล ปริเทวิเตน กิํ;
สพฺพํ อิทํ จลมิติ เปกฺขมาโน, อภินิกฺขมิํ อมตปทํ ชิคีสํฯ
๑๑๑๔.
‘‘สุยุตฺตวาที ทฺวิปทานมุตฺตโม, มหาภิสโกฺก นรทมฺมสารถิ [สารถี (สี.)];
‘จิตฺตํ จลํ มกฺกฎสนฺนิภํ อิติ, อวีตราเคน สุทุนฺนิวารยํ’ฯ
๑๑๑๕.
‘‘กามา หิ จิตฺรา มธุรา มโนรมา, อวิทฺทสู ยตฺถ สิตา ปุถุชฺชนา;
เต ทุกฺขมิจฺฉนฺติ ปุนพฺภเวสิโน, จิเตฺตน นีตา นิรเย นิรากตาฯ
๑๑๑๖.
‘‘‘มยูรโกญฺจาภิรุตมฺหิ กานเน, ทีปีหิ พฺยเคฺฆหิ ปุรกฺขโต วสํ;
กาเย อเปกฺขํ ชห มา วิราธย’, อิติสฺสุ มํ จิตฺต ปุเร นิยุญฺชสิฯ
๑๑๑๗.
‘‘‘ภาเวหิ ฌานานิ จ อินฺทฺริยานิ จ, พลานิ โพชฺฌงฺคสมาธิภาวนา;
ติโสฺส จ วิชฺชา ผุส พุทฺธสาสเน’, อิติสฺสุ มํ จิตฺต ปุเร นิยุญฺชสิฯ
๑๑๑๘.
‘‘‘ภาเวหิ มคฺคํ อมตสฺส ปตฺติยา, นิยฺยานิกํ สพฺพทุขกฺขโยคธํ;
อฎฺฐงฺคิกํ สพฺพกิเลสโสธนํ’, อิติสฺสุ มํ จิตฺต ปุเร นิยุญฺชสิฯ
๑๑๑๙.
‘‘‘ทุกฺขนฺติ ขเนฺธ ปฎิปสฺส โยนิโส, ยโต จ ทุกฺขํ สมุเทติ ตํ ชห;
อิเธว ทุกฺขสฺส กโรหิ อนฺตํ’, อิติสฺสุ มํ จิตฺต ปุเร นิยุญฺชสิฯ
๑๑๒๐.
‘‘‘อนิจฺจํ ทุกฺขนฺติ วิปสฺส โยนิโส, สุญฺญํ อนตฺตาติ อฆํ วธนฺติ จ;
มโนวิจาเร อุปรุนฺธ เจตโส’, อิติสฺสุ มํ จิตฺต ปุเร นิยุญฺชสิฯ
๑๑๒๑.
‘‘‘มุโณฺฑ วิรูโป อภิสาปมาคโต, กปาลหโตฺถว กุเลสุ ภิกฺขสุ;
ยุญฺชสฺสุ สตฺถุวจเน มเหสิโน’, อิติสฺสุ มํ จิตฺต ปุเร นิยุญฺชสิฯ
๑๑๒๒.
‘‘‘สุสํวุตโตฺต วิสิขนฺตเร จรํ, กุเลสุ กาเมสุ อสงฺคมานโส;
จโนฺท ยถา โทสินปุณฺณมาสิยา’, อิติสฺสุ มํ จิตฺต ปุเร นิยุญฺชสิฯ
๑๑๒๓.
‘‘‘อารญฺญิโก โหหิ จ ปิณฺฑปาติโก, โสสานิโก โหหิ จ ปํสุกูลิโก;
เนสชฺชิโก โหหิ สทา ธุเต รโต’, อิติสฺสุ มํ จิตฺต ปุเร นิยุญฺชสิฯ
๑๑๒๔.
‘‘โรเปตฺว รุกฺขานิ ยถา ผเลสี, มูเล ตรุํ เฉตฺตุ ตเมว อิจฺฉสิ;
ตถูปมํ จิตฺตมิทํ กโรสิ, ยํ มํ อนิจฺจมฺหิ จเล นิยุญฺชสิฯ
๑๑๒๕.
‘‘อรูป ทูรงฺคม เอกจาริ, น เต กริสฺสํ วจนํ อิทานิหํ;
ทุกฺขา หิ กามา กฎุกา มหพฺภยา, นิพฺพานเมวาภิมโน จริสฺสํฯ
๑๑๒๖.
‘‘นาหํ อลกฺขฺยา อหิริกฺกตาย วา, น จิตฺตเหตู น จ ทูรกนฺตนา;
อาชีวเหตู จ อหํ น นิกฺขมิํ, กโต จ เต จิตฺต ปฎิสฺสโว มยาฯ
๑๑๒๗.
‘‘‘อปฺปิจฺฉตา สปฺปุริเสหิ วณฺณิตา, มกฺขปฺปหานํ วูปสโม ทุขสฺส’;
อิติสฺสุ มํ จิตฺต ตทา นิยุญฺชสิ, อิทานิ ตฺวํ คจฺฉสิ ปุพฺพจิณฺณํฯ
๑๑๒๘.
‘‘ตณฺหา อวิชฺชา จ ปิยาปิยญฺจ, สุภานิ รูปานิ สุขา จ เวทนา;
มนาปิยา กามคุณา จ วนฺตา, วเนฺต อหํ อาวมิตุํ น อุสฺสเหฯ
๑๑๒๙.
‘‘สพฺพตฺถ เต จิตฺต วโจ กตํ มยา, พหูสุ ชาตีสุ น เมสิ โกปิโต;
อชฺฌตฺตสมฺภโว กตญฺญุตาย เต, ทุเกฺข จิรํ สํสริตํ ตยา กเตฯ
๑๑๓๐.
‘‘ตฺวเญฺญว โน จิตฺต กโรสิ พฺราหฺมโณ [พฺราหฺมเณ (สี.), พฺราหฺมณํ (?) ภาวโลป-ตปฺปธานตา คเหตพฺพา], ตฺวํ ขตฺติโย ราชทสี [ราชทิสี (สฺยา. ก.)] กโรสิ;
เวสฺสา จ สุทฺทา จ ภวาม เอกทา, เทวตฺตนํ วาปิ ตเวว วาหสาฯ
๑๑๓๑.
‘‘ตเวว เหตู อสุรา ภวามเส, ตฺวํมูลกํ เนรยิกา ภวามเส;
อโถ ติรจฺฉานคตาปิ เอกทา, เปตตฺตนํ วาปิ ตเวว วาหสาฯ
๑๑๓๒.
‘‘นนุ ทุพฺภิสฺสสิ มํ ปุนปฺปุนํ, มุหุํ มุหุํ จารณิกํว ทสฺสยํ;
อุมฺมตฺตเกเนว มยา ปโลภสิ, กิญฺจาปิ เต จิตฺต วิราธิตํ มยาฯ
๑๑๓๓.
‘‘อิทํ ปุเร จิตฺตมจาริ จาริกํ, เยนิจฺฉกํ ยตฺถกามํ ยถาสุขํ;
ตทชฺชหํ นิคฺคเหสฺสามิ โยนิโส, หตฺถิปฺปภินฺนํ วิย องฺกุสคฺคโหฯ
๑๑๓๔.
‘‘สตฺถา จ เม โลกมิมํ อธิฎฺฐหิ,อนิจฺจโต อทฺธุวโต อสารโต;
ปกฺขนฺท มํ จิตฺต ชินสฺส สาสเน, ตาเรหิ โอฆา มหตา สุทุตฺตราฯ
๑๑๓๕.
‘‘น เต อิทํ จิตฺต ยถา ปุราณกํ, นาหํ อลํ ตุยฺห วเส นิวตฺติตุํ [วเสน วตฺติตุํ (?)];
มเหสิโน ปพฺพชิโตมฺหิ สาสเน, น มาทิสา โหนฺติ วินาสธาริโนฯ
๑๑๓๖.
‘‘นคา สมุทฺทา สริตา วสุนฺธรา, ทิสา จตโสฺส วิทิสา อโธ ทิวา;
สเพฺพ อนิจฺจา ติภวา อุปทฺทุตา, กุหิํ คโต จิตฺต สุขํ รมิสฺสสิฯ
๑๑๓๗.
‘‘ธิติปฺปรํ กิํ มม จิตฺต กาหิสิ, น เต อลํ จิตฺต วสานุวตฺตโก;
น ชาตุ ภสฺตํ อุภโตมุขํ ฉุเป, ธิรตฺถุ ปูรํ นว โสตสนฺทนิํฯ
๑๑๓๘.
‘‘วราหเอเณยฺยวิคาฬฺหเสวิเต, ปพฺภารกุเฎฺฎ ปกเตว สุนฺทเร;
นวมฺพุนา ปาวุสสิตฺถกานเน, ตหิํ คุหาเคหคโต รมิสฺสสิฯ
๑๑๓๙.
‘‘สุนีลคีวา สุสิขา สุเปขุนา, สุจิตฺตปตฺตจฺฉทนา วิหงฺคมา;
สุมญฺชุโฆสตฺถนิตาภิคชฺชิโน, เต ตํ รเมสฺสนฺติ วนมฺหิ ฌายินํฯ
๑๑๔๐.
‘‘วุฎฺฐมฺหิ เทเว จตุรงฺคุเล ติเณ, สํปุปฺผิเต เมฆนิภมฺหิ กานเน;
นคนฺตเร วิฎปิสโม สยิสฺสํ, ตํ เม มุทู เหหิติ ตูลสนฺนิภํฯ
๑๑๔๑.
‘‘ตถา ตุ กสฺสามิ ยถาปิ อิสฺสโร, ยํ ลพฺภติ เตนปิ โหตุ เม อลํ;
น ตาหํ กสฺสามิ ยถา อตนฺทิโต, พิฬารภสฺตํว ยถา สุมทฺทิตํฯ
๑๑๔๒.
‘‘ตถา ตุ กสฺสามิ ยถาปิ อิสฺสโร, ยํ ลพฺภติ เตนปิ โหตุ เม อลํ;
วีริเยน ตํ มยฺห วสานยิสฺสํ, คชํว มตฺตํ กุสลงฺกุสคฺคโหฯ
๑๑๔๓.
‘‘ตยา สุทเนฺตน อวฎฺฐิเตน หิ, หเยน โยคฺคาจริโยว อุชฺชุนา;
ปโหมิ มคฺคํ ปฎิปชฺชิตุํ สิวํ, จิตฺตานุรกฺขีหิ สทา นิเสวิตํฯ
๑๑๔๔.
‘‘อารมฺมเณ ตํ พลสา นิพนฺธิสํ, นาคํว ถมฺภมฺหิ ทฬฺหาย รชฺชุยา;
ตํ เม สุคุตฺตํ สติยา สุภาวิตํ, อนิสฺสิตํ สพฺพภเวสุ เหหิสิฯ
๑๑๔๕.
‘‘ปญฺญาย เฉตฺวา วิปถานุสารินํ, โยเคน นิคฺคยฺห ปเถ นิเวสิย;
ทิสฺวา สมุทยํ วิภวญฺจ สมฺภวํ, ทายาทโก เหหิสิ อคฺควาทิโนฯ
๑๑๔๖.
‘‘จตุพฺพิปลฺลาสวสํ อธิฎฺฐิตํ, คามณฺฑลํว ปริเนสิ จิตฺต มํ;
นนุ [นูน (สี.)] สํโยชนพนฺธนจฺฉิทํ, สํเสวเส การุณิกํ มหามุนิํฯ
๑๑๔๗.
‘‘มิโค ยถา เสริ สุจิตฺตกานเน, รมฺมํ คิริํ ปาวุสอพฺภมาลินิํ [มาลิํ (?)];
อนากุเล ตตฺถ นเค รมิสฺสํ [รมิสฺสสิ (สฺยา. ก.)], อสํสยํ จิตฺต ปรา ภวิสฺสสิฯ
๑๑๔๘.
‘‘เย ตุยฺห ฉเนฺทน วเสน วตฺติโน, นรา จ นารี จ อนุโภนฺติ ยํ สุขํ;
อวิทฺทสู มารวสานุวตฺติโน, ภวาภินนฺที ตว จิตฺต สาวกา’’ติฯ
… ตาลปุโฎ เถโร…ฯ
ปญฺญาสนิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
ปญฺญาสมฺหิ นิปาตมฺหิ, เอโก ตาลปุโฎ สุจิ;
คาถาโย ตตฺถ ปญฺญาส, ปุน ปญฺจ จ อุตฺตรีติฯ
๑๑๔๙.
‘‘อารญฺญิกา ปิณฺฑปาติกา, อุญฺฉาปตฺตาคเต รตา;
ทาเลมุ มจฺจุโน เสนํ, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตาฯ
๑๑๕๐.
‘‘อารญฺญิกา ปิณฺฑปาติกา, อุญฺฉาปตฺตาคเต รตา;
ธุนาม มจฺจุโน เสนํ, นฬาคารํว กุญฺชโรฯ
๑๑๕๑.
‘‘รุกฺขมูลิกา สาตติกา, อุญฺฉาปตฺตาคเต รตา;
ทาเลมุ มจฺจุโน เสนํ, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตาฯ
๑๑๕๒.
‘‘รุกฺขมูลิกา สาตติกา, อุญฺฉาปตฺตาคเต รตา;
ธุนาม มจฺจุโน เสนํ, นฬาคารํว กุญฺชโรฯ
๑๑๕๓.
‘‘อฎฺฐิกงฺกลกุฎิเก, มํสนฺหารุปสิพฺพิเต;
ธิรตฺถุ ปุเร ทุคฺคเนฺธ, ปรคเตฺต มมายเสฯ
๑๑๕๔.
‘‘คูถภเสฺต ตโจนเทฺธ, อุรคณฺฑิปิสาจินิ;
นว โสตานิ เต กาเย, ยานิ สนฺทนฺติ สพฺพทาฯ
๑๑๕๕.
‘‘ตว สรีรํ นวโสตํ, ทุคฺคนฺธกรํ ปริพนฺธํ;
ภิกฺขุ ปริวชฺชยเต ตํ, มีฬฺหํ จ ยถา สุจิกาโมฯ
๑๑๕๖.
‘‘เอวเญฺจ ตํ ชโน ชญฺญา, ยถา ชานามิ ตํ อหํ;
อารกา ปริวเชฺชยฺย, คูถฎฺฐานํว ปาวุเส’’ฯ
๑๑๕๗.
‘‘เอวเมตํ มหาวีร, ยถา สมณ ภาสสิ;
เอตฺถ เจเก วิสีทนฺติ, ปงฺกมฺหิว ชรคฺคโวฯ
๑๑๕๘.
‘‘อากาสมฺหิ หลิทฺทิยา, โย มเญฺญถ รเชตเว;
อเญฺญน วาปิ รเงฺคน, วิฆาตุทยเมว ตํฯ
๑๑๕๙.
‘‘ตทากาสสมํ จิตฺตํ, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตํ;
มา ปาปจิเตฺต อาสาทิ, อคฺคิขนฺธํว ปกฺขิมาฯ
๑๑๖๐.
‘‘ปสฺส จิตฺตกตํ พิมฺพํ, อรุกายํ สมุสฺสิตํ;
อาตุรํ พหุสงฺกปฺปํ, ยสฺส นตฺถิ ธุวํ ฐิติฯ
๑๑๖๑.
‘‘ปสฺส จิตฺตกตํ รูปํ, มณินา กุณฺฑเลน จ;
อฎฺฐิํ ตเจน โอนทฺธํ, สห วเตฺถหิ โสภติฯ
๑๑๖๒.
‘‘อลตฺตกกตา ปาทา, มุขํ จุณฺณกมกฺขิตํ;
อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโนฯ
๑๑๖๓.
‘‘อฎฺฐปทกตา เกสา, เนตฺตา อญฺชนมกฺขิตา;
อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโนฯ
๑๑๖๔.
‘‘อญฺชนีว นวา จิตฺตา, ปูติกาโย อลงฺกโต;
อลํ พาลสฺส โมหาย, โน จ ปารคเวสิโนฯ
๑๑๖๕.
‘‘โอทหิ มิคโว ปาสํ, นาสทา วาคุรํ มิโค;
ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม, กทฺทเนฺต มิคพนฺธเกฯ
๑๑๖๖.
‘‘ฉิโนฺน ปาโส มิควสฺส, นาสทา วาคุรํ มิโค;
ภุตฺวา นิวาปํ คจฺฉาม, โสจเนฺต มิคลุทฺทเกฯ
๑๑๖๗.
‘‘ตทาสิ ยํ ภิํสนกํ, ตทาสิ โลมหํสนํ;
อเนกาการสมฺปเนฺน, สาริปุตฺตมฺหิ นิพฺพุเตฯ
๑๑๖๘.
[ที. นิ. ๒.๒๒๑, ๒๗๒; สํ. นิ. ๑.๑๘๖; ๒.๑๔๓; อป. เถร ๑.๒.๑๑๕; ชา. ๑.๑.๙๕] ‘‘อนิจฺจา วต สงฺขารา อุปฺปาทวย ธมฺมิโนฯ
อุปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนฺติ, เตสํ วูปสโม สุโขฯ
๑๑๖๙.
‘‘สุขุมํ เต ปฎิวิชฺฌนฺติ, วาลคฺคํ อุสุนา ยถา;
เย ปญฺจกฺขเนฺธ ปสฺสนฺติ, ปรโต โน จ อตฺตโตฯ
๑๑๗๐.
‘‘เย จ ปสฺสนฺติ สงฺขาเร, ปรโต โน จ อตฺตโต;
ปจฺจพฺยาธิํสุ นิปุณํ, วาลคฺคํ อุสุนา ยถาฯ
๑๑๗๑.
[สํ. นิ. ๑.๒๑, ๙๗] ‘‘สตฺติยา วิย โอมโฎฺฐ, ฑยฺหมาโนว มตฺถเก;
กามราคปฺปหานาย, สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเชฯ
๑๑๗๒.
[สํ. นิ. ๑.๒๑, ๙๗]‘‘สตฺติยา วิย โอมโฎฺฐ, ฑยฺหมาโนว มตฺถเก;
ภวราคปฺปหานาย, สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเช’’ฯ
๑๑๗๓.
‘‘โจทิโต ภาวิตเตฺตน, สรีรนฺติมธารินา;
มิคารมาตุปาสาทํ, ปาทงฺคุเฎฺฐน กมฺปยิํฯ
๑๑๗๔.
‘‘นยิทํ สิถิลมารพฺภ, นยิทํ อเปฺปน ถามสา;
นิพฺพานมธิคนฺตพฺพํ, สพฺพคนฺถ-ปโมจนํฯ
๑๑๗๕.
‘‘อยญฺจ ทหโร ภิกฺขุ, อยมุตฺตมโปริโส;
ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหินิํ [สวาหนํ (ก.)]ฯ
๑๑๗๖.
‘‘วิวรมนุปภนฺติ วิชฺชุตา, เวภารสฺส จ ปณฺฑวสฺส จ;
นควิวรคโต ฌายติ, ปุโตฺต อปฺปฎิมสฺส ตาทิโนฯ
๑๑๗๗.
‘‘อุปสโนฺต อุปรโต, ปนฺตเสนาสโน มุนิ;
ทายาโท พุทฺธเสฎฺฐสฺส, พฺรหฺมุนา อภิวนฺทิโตฯ
๑๑๗๘.
‘‘อุปสนฺตํ อุปรตํ, ปนฺตเสนาสนํ มุนิํ;
ทายาทํ พุทฺธเสฎฺฐสฺส, วนฺท พฺราหฺมณ กสฺสปํฯ
๑๑๗๙.
‘‘โย จ ชาติสตํ คเจฺฉ, สพฺพา พฺราหฺมณชาติโย;
โสตฺติโย เวทสมฺปโนฺน, มนุเสฺสสุ ปุนปฺปุนํฯ
๑๑๘๐.
‘‘อชฺฌายโกปิ เจ อสฺส, ติณฺณํ เวทาน ปารคู;
เอตสฺส วนฺทนาเยตํ, กลํ นาคฺฆติ โสฬสิํฯ
๑๑๘๑.
‘‘โย โส อฎฺฐ วิโมกฺขานิ, ปุเรภตฺตํ อผสฺสยิ [อปสฺสยิ (สี. ก.), อผุสฺสยิ (สฺยา.)];
อนุโลมํ ปฎิโลมํ, ตโต ปิณฺฑาย คจฺฉติฯ
๑๑๘๒.
‘‘ตาทิสํ ภิกฺขุํ มาสาทิ [มา หนิ (สี.)], มาตฺตานํ ขณิ พฺราหฺมณ;
อภิปฺปสาเทหิ มนํ, อรหนฺตมฺหิ ตาทิเน;
ขิปฺปํ ปญฺชลิโก วนฺท, มา เต วิชฎิ มตฺถกํฯ
๑๑๘๓.
‘‘เนโส ปสฺสติ สทฺธมฺมํ, สํสาเรน ปุรกฺขโต;
อโธคมํ ชิมฺหปถํ, กุมฺมคฺคมนุธาวติฯ
๑๑๘๔.
‘‘กิมีว มีฬฺหสลฺลิโตฺต, สงฺขาเร อธิมุจฺฉิโต;
ปคาโฬฺห ลาภสกฺกาเร, ตุโจฺฉ คจฺฉติ โปฎฺฐิโลฯ
๑๑๘๕.
‘‘อิมญฺจ ปสฺส อายนฺตํ, สาริปุตฺตํ สุทสฺสนํ;
วิมุตฺตํ อุภโตภาเค, อชฺฌตฺตํ สุสมาหิตํฯ
๑๑๘๖.
‘‘วิสลฺลํ ขีณสํโยคํ, เตวิชฺชํ มจฺจุหายินํ;
ทกฺขิเณยฺยํ มนุสฺสานํ, ปุญฺญเกฺขตฺตํ อนุตฺตรํฯ
๑๑๘๗.
‘‘เอเต สมฺพหุลา เทวา, อิทฺธิมโนฺต ยสสฺสิโน;
ทส เทวสหสฺสานิ, สเพฺพ พฺรหฺมปุโรหิตา;
โมคฺคลฺลานํ นมสฺสนฺตา, ติฎฺฐนฺติ ปญฺชลีกตาฯ
๑๑๘๘.
‘‘‘นโม เต ปุริสาชญฺญ, นโม เต ปุริสุตฺตม;
ยสฺส เต อาสวา ขีณา, ทกฺขิเณโยฺยสิ มาริส’ฯ
๑๑๘๙.
‘‘ปูชิโต นรเทเวน, อุปฺปโนฺน มรณาภิภู;
ปุณฺฑรีกํว โตเยน, สงฺขาเรนุปลิปฺปติฯ
๑๑๙๐.
‘‘ยสฺส มุหุเตฺตน สหสฺสธา โลโก, สํวิทิโต สพฺรหฺมกโปฺป วสิ;
อิทฺธิคุเณ จุตุปปาเต กาเล, ปสฺสติ เทวตา ส ภิกฺขุฯ
๑๑๙๑.
‘‘สาริปุโตฺตว ปญฺญาย, สีเลน อุปสเมน จ;
โยปิ ปารงฺคโต ภิกฺขุ, เอตาวปรโม สิยาฯ
๑๑๙๒.
‘‘โกฎิสตสหสฺสสฺส, อตฺตภาวํ ขเณน นิมฺมิเน;
อหํ วิกุพฺพนาสุ กุสโล, วสีภูโตมฺหิ อิทฺธิยาฯ
๑๑๙๓.
‘‘สมาธิวิชฺชาวสิปารมีคโต, โมคฺคลฺลานโคโตฺต อสิตสฺส สาสเน;
ธีโร สมุจฺฉินฺทิ สมาหิตินฺทฺริโย, นาโค ยถา ปูติลตํว พนฺธนํฯ
๑๑๙๔.
‘‘ปริจิโณฺณ มยา สตฺถา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ;
โอหิโต ครุโก ภาโร, ภวเนตฺติ สมูหตาฯ
๑๑๙๕.
‘‘ยสฺส จตฺถาย ปพฺพชิโต, อคารสฺมานคาริยํ;
โส เม อโตฺถ อนุปฺปโตฺต, สพฺพสํโยชนกฺขโยฯ
๑๑๙๖.
[ม. นิ. ๑.๕๑๓] ‘‘กีทิโส นิรโย อาสิ, ยตฺถ ทุสฺสี อปจฺจถ;
วิธุรํ สาวกมาสชฺช, กกุสนฺธญฺจ พฺราหฺมณํฯ
๑๑๙๗.
‘‘สตํ อาสิ อโยสงฺกู, สเพฺพ ปจฺจตฺตเวทนา;
อีทิโส นิรโย อาสิ, ยตฺถ ทุสฺสี อปจฺจถ;
วิธุรํ สาวกมาสชฺช, กกุสนฺธญฺจ พฺราหฺมณํฯ
๑๑๙๘.
‘‘โย เอตมภิชานาติ, ภิกฺขุ พุทฺธสฺส สาวโก;
ตาทิสํ ภิกฺขุมาสชฺช, กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิฯ
๑๑๙๙.
‘‘มเชฺฌสรสฺมิํ [สรสฺส (สี.), สาครสฺมิํ (ก.)] ติฎฺฐนฺติ, วิมานา กปฺปฐายิโน;
เวฬุริยวณฺณา รุจิรา, อจฺจิมโนฺต ปภสฺสรา;
อจฺฉรา ตตฺถ นจฺจนฺติ, ปุถุ นานตฺตวณฺณิโยฯ
๑๒๐๐.
‘‘โย เอตมภิชานาติ…เป.… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิฯ
๑๒๐๑.
‘‘โย เว พุเทฺธน โจทิโต, ภิกฺขุสงฺฆสฺส เปกฺขโต;
มิคารมาตุปาสาทํ, ปาทงฺคุเฎฺฐน กมฺปยิฯ
๑๒๐๒.
‘‘โย เอตมภิชานาติ…เป.… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิฯ
๑๒๐๓.
‘‘โย เวชยนฺตปาสาทํ, ปาทงฺคุเฎฺฐน กมฺปยิ;
อิทฺธิพเลนุปตฺถโทฺธ, สํเวเชสิ จ เทวตาฯ
๑๒๐๔.
‘‘โย เอตมภิชานาติ…เป.… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิฯ
๑๒๐๔.
‘‘โย เอตมภิชานาติ…เป.… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิฯ
๑๒๐๕.
‘‘โย เวชยนฺตปาสาเท, สกฺกํ โส ปริปุจฺฉติ;
อปิ อาวุโส ชานาสิ, ตณฺหกฺขยวิมุตฺติโย;
ตสฺส สโกฺก วิยากาสิ, ปญฺหํ ปุโฎฺฐ ยถาตถํฯ
๑๒๐๖.
‘‘โย เอตมภิชานาติ…เป.… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิฯ
๑๒๐๗.
‘‘โย พฺรหฺมานํ ปริปุจฺฉติ, สุธมฺมายํ ฐิโต [สุธมฺมายา’ภิโต (สฺยา.)] สภํ;
อชฺชาปิ ตฺยาวุโส สา ทิฎฺฐิ, ยา เต ทิฎฺฐิ ปุเร อหุ;
ปสฺสสิ วีติวตฺตนฺตํ, พฺรหฺมโลเก ปภสฺสรํฯ
๑๒๐๘.
‘‘ตสฺส พฺรหฺมา วิยากาสิ, ปญฺหํ ปุโฎฺฐ ยถาตถํ;
น เม มาริส สา ทิฎฺฐิ, ยา เม ทิฎฺฐิ ปุเร อหุฯ
๑๒๐๙.
‘‘ปสฺสามิ วีติวตฺตนฺตํ, พฺรหฺมโลเก ปภสฺสรํ;
โสหํ อชฺช กถํ วชฺชํ, อหํ นิโจฺจมฺหิ สสฺสโตฯ
๑๒๑๐.
‘‘โย เอตมภิชานาติ…เป.… กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิฯ
๑๒๑๑.
‘‘โย มหาเนรุโน กูฎํ, วิโมเกฺขน อผสฺสยิ [อปสฺสยิ (สี. ก.)];
วนํ ปุพฺพวิเทหานํ, เย จ ภูมิสยา นราฯ
๑๒๑๒.
‘‘โย เอตมภิชานาติ, ภิกฺขุ พุทฺธสฺส สาวโก;
ตาทิสํ ภิกฺขุมาสชฺช, กณฺห ทุกฺขํ นิคจฺฉสิฯ
๑๒๑๓.
‘‘น เว อคฺคิ เจตยติ, อหํ พาลํ ฑหามีติ;
พาโลว ชลิตํ อคฺคิํ, อาสชฺช นํ ปฑยฺหติฯ
๑๒๑๔.
‘‘เอวเมว ตุวํ มาร, อาสชฺช นํ ตถาคตํ;
สยํ ฑหิสฺสสิ อตฺตานํ, พาโล อคฺคิํว สมฺผุสํฯ
๑๒๑๕.
‘‘อปุญฺญํ ปสวี มาโร, อาสชฺช นํ ตถาคตํ;
กิํ นุ มญฺญสิ ปาปิม, น เม ปาปํ วิปจฺจติฯ
๑๒๑๖.
‘‘กรโต เต จียเต [มิยฺยเต (สพฺพตฺถ) ม. นิ. ๑.๕๑๓ ปสฺสิตพฺพํ] ปาปํ, จิรรตฺตาย อนฺตก;
มาร นิพฺพินฺท พุทฺธมฺหา, อาสํ มากาสิ ภิกฺขุสุฯ
๑๒๑๗.
‘‘อิติ มารํ อตเชฺชสิ, ภิกฺขุ เภสกฬาวเน;
ตโต โส ทุมฺมโน ยโกฺข, ตเตฺถวนฺตรธายถา’’ติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน [มหาโมคฺคลาโน (ก.)] เถโร คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ
สฎฺฐินิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
สฎฺฐิกมฺหิ นิปาตมฺหิ, โมคฺคลฺลาโน มหิทฺธิโก;
เอโกว เถรคาถาโย, อฎฺฐสฎฺฐิ ภวนฺติ ตาติฯ
๑๒๑๘.
‘‘นิกฺขนฺตํ วต มํ สนฺตํ, อคารสฺมานคาริยํ;
วิตกฺกา อุปธาวนฺติ, ปคพฺภา กณฺหโต อิเมฯ
๑๒๑๙.
‘‘อุคฺคปุตฺตา มหิสฺสาสา, สิกฺขิตา ทฬฺหธมฺมิโน [ทฬฺหธนฺวิโน (สี. อฎฺฐ.)];
สมนฺตา ปริกิเรยฺยุํ, สหสฺสํ อปลายินํฯ
๑๒๒๐.
‘‘สเจปิ เอตฺตกา [เอตโต (สํ. นิ. ๑.๒๐๙)] ภิโยฺย, อาคมิสฺสนฺติ อิตฺถิโย;
เนว มํ พฺยาธยิสฺสนฺติ [พฺยาถยิสฺสนฺติ (?)], ธเมฺม สมฺหิ [ธเมฺมสฺวมฺหิ (สฺยา. ก.)] ปติฎฺฐิโตฯ
๑๒๒๑.
‘‘สกฺขี หิ เม สุตํ เอตํ, พุทฺธสฺสาทิจฺจพนฺธุโน;
นิพฺพานคมนํ มคฺคํ, ตตฺถ เม นิรโต มโนฯ
๑๒๒๒.
‘‘เอวํ เจ มํ วิหรนฺตํ, ปาปิม อุปคจฺฉสิ;
ตถา มจฺจุ กริสฺสามิ, น เม มคฺคมฺปิ ทกฺขสิฯ
๑๒๒๓.
‘‘อรติญฺจ [อรติํ (พหูสุ)] รติญฺจ ปหาย, สพฺพโส เคหสิตญฺจ วิตกฺกํ;
วนถํ น กเรยฺย กุหิญฺจิ, นิพฺพนโถ อวนโถ ส [นิพฺพนโถ อรโต ส หิ (สํ. นิ. ๑.๒๑๐)] ภิกฺขุฯ
๑๒๒๔.
‘‘ยมิธ ปถวิญฺจ เวหาสํ, รูปคตํ ชคโตคธํ กิญฺจิ;
ปริชียติ สพฺพมนิจฺจํ, เอวํ สเมจฺจ จรนฺติ มุตตฺตาฯ
๑๒๒๕.
‘‘อุปธีสุ ชนา คธิตาเส, ทิฎฺฐสุเต [ทิเฎฺฐ สุเต (สี.)] ปฎิเฆ จ มุเต จ;
เอตฺถ วิโนทย ฉนฺทมเนโช, โย เหตฺถ น ลิมฺปติ มุนิ ตมาหุ [ตํ มุนิมาหุ (สํ. นิ. ๑.๒๑๐)]ฯ
๑๒๒๖.
‘‘อถ สฎฺฐิสิตา สวิตกฺกา, ปุถุชฺชนตาย [ปุถู ชนตาย (สํ. นิ. ๑.๒๑๐)] อธมฺมา นิวิฎฺฐา;
น จ วคฺคคตสฺส กุหิญฺจิ, โน ปน ทุฎฺฐุลฺลคาหี [ทุฎฺฐุลฺลภาณี (สํ. นิ. ๑.๒๑๐)] ส ภิกฺขุฯ
๑๒๒๗.
‘‘ทโพฺพ จิรรตฺตสมาหิโต, อกุหโก นิปโก อปิหาลุ;
สนฺตํ ปทํ อชฺฌคมา มุนิ, ปฎิจฺจ ปรินิพฺพุโต กงฺขติ กาลํฯ
๑๒๒๘.
‘‘มานํ ปชหสฺสุ โคตม, มานปถญฺจ ชหสฺสุ อเสสํ;
มานปถมฺหิ ส มุจฺฉิโต, วิปฺปฎิสารีหุวา จิรรตฺตํฯ
๑๒๒๙.
‘‘มเกฺขน มกฺขิตา ปชา, มานหตา นิรยํ ปปตนฺติ;
โสจนฺติ ชนา จิรรตฺตํ, มานหตา นิรยํ อุปปนฺนาฯ
๑๒๓๐.
‘‘น หิ โสจติ ภิกฺขุ กทาจิ, มคฺคชิโน สมฺมา ปฎิปโนฺน;
กิตฺติญฺจ สุขญฺจานุโภติ, ธมฺมทโสติ ตมาหุ ตถตฺตํฯ
๑๒๓๑.
‘‘ตสฺมา อขิโล อิธ [อขิโล (สี.), อขิโลธ (สํ. นิ. ๑.๒๑๑)] ปธานวา, นีวรณานิ ปหาย วิสุโทฺธ;
มานญฺจ ปหาย อเสสํ, วิชฺชายนฺตกโร สมิตาวีฯ
๑๒๓๒.
‘‘กามราเคน ฑยฺหามิ, จิตฺตํ เม ปริฑยฺหติ;
สาธุ นิพฺพาปนํ พฺรูหิ, อนุกมฺปาย โคตมฯ
๑๒๓๓.
‘‘สญฺญาย วิปริเยสา, จิตฺตํ เต ปริฑยฺหติ;
นิมิตฺตํ ปริวเชฺชหิ, สุภํ ราคูปสํหิตํ ( ) [(สงฺขาเร ปรโต ปสฺส, ทุกฺขโต มา จ อตฺตโต; นิพฺพาเปหิ มหาราคํ, มา ทยฺหิโตฺถ ปุนปฺปุนํ;) (สี. สํ. นิ. ๑.๒๑๒) อุทฺทานคาถายํ เอกสตฺตตีติสงฺขฺยา จ, เถรคาถาฎฺฐกถา จ ปสฺสิตพฺพา]ฯ
๑๒๓๔.
‘‘อสุภาย จิตฺตํ ภาเวหิ, เอกคฺคํ สุสมาหิตํ;
สติ กายคตา ตฺยตฺถุ, นิพฺพิทาพหุโล ภวฯ
๑๒๓๕.
‘‘อนิมิตฺตญฺจ ภาเวหิ, มานานุสยมุชฺชห;
ตโต มานาภิสมยา, อุปสโนฺต จริสฺสสิฯ
๑๒๓๖.
‘‘ตเมว วาจํ ภาเสยฺย, ยายตฺตานํ น ตาปเย;
ปเร จ น วิหิํเสยฺย, สา เว วาจา สุภาสิตาฯ
๑๒๓๗.
‘‘ปิยวาจเมว ภาเสยฺย, ยา วาจา ปฎินนฺทิตา;
ยํ อนาทาย ปาปานิ, ปเรสํ ภาสเต ปิยํฯ
๑๒๓๘.
‘‘สจฺจํ เว อมตา วาจา, เอส ธโมฺม สนนฺตโน;
สเจฺจ อเตฺถ จ ธเมฺม จ, อาหุ สโนฺต ปติฎฺฐิตาฯ
๑๒๓๙.
‘‘ยํ พุโทฺธ ภาสติ วาจํ, เขมํ นิพฺพานปตฺติยา;
ทุกฺขสฺสนฺตกิริยาย, สา เว วาจานมุตฺตมาฯ
๑๒๔๐.
‘‘คมฺภีรปโญฺญ เมธาวี, มคฺคามคฺคสฺส โกวิโท;
สาริปุโตฺต มหาปโญฺญ, ธมฺมํ เทเสติ ภิกฺขุนํฯ
๑๒๔๑.
‘‘สงฺขิเตฺตนปิ เทเสติ, วิตฺถาเรนปิ ภาสติ;
สาลิกายิว นิโคฺฆโส, ปฎิภานํ อุทิยฺยติ [อุทีรยิ (สี.), อุทียฺยติ (สฺยา.), อุทยฺยติ (?) อุฎฺฐหตีติ ตํสํวณฺณนา]ฯ
๑๒๔๒.
‘‘ตสฺส ตํ เทสยนฺตสฺส, สุณนฺติ มธุรํ คิรํ;
สเรน รชนีเยน, สวนีเยน วคฺคุนา;
อุทคฺคจิตฺตา มุทิตา, โสตํ โอเธนฺติ ภิกฺขโวฯ
๑๒๔๓.
‘‘อชฺช ปนฺนรเส วิสุทฺธิยา, ภิกฺขู ปญฺจสตา สมาคตา;
สํโยชนพนฺธนจฺฉิทา, อนีฆา ขีณปุนพฺภวา อิสีฯ
๑๒๔๔.
‘‘จกฺกวตฺตี ยถา ราชา, อมจฺจปริวาริโต;
สมนฺตา อนุปริเยติ, สาครนฺตํ มหิํ อิมํฯ
๑๒๔๕.
‘‘เอวํ วิชิตสงฺคามํ, สตฺถวาหํ อนุตฺตรํ;
สาวกา ปยิรุปาสนฺติ, เตวิชฺชา มจฺจุหายิโนฯ
๑๒๔๖.
‘‘สเพฺพ ภควโต ปุตฺตา, ปลาเปตฺถ น วิชฺชติ;
ตณฺหาสลฺลสฺส หนฺตารํ, วเนฺท อาทิจฺจพนฺธุนํฯ
๑๒๔๗.
‘‘ปโรสหสฺสํ ภิกฺขูนํ, สุคตํ ปยิรุปาสติ;
เทเสนฺตํ วิรชํ ธมฺมํ, นิพฺพานํ อกุโตภยํฯ
๑๒๔๘.
‘‘สุณนฺติ ธมฺมํ วิมลํ, สมฺมาสมฺพุทฺธเทสิตํ;
โสภติ วต สมฺพุโทฺธ, ภิกฺขุสงฺฆปุรกฺขโตฯ
๑๒๔๙.
‘‘‘นาคนาโม’สิ ภควา, อิสีนํ อิสิสตฺตโม;
มหาเมโฆว หุตฺวาน, สาวเก อภิวสฺสสิฯ
๑๒๕๐.
‘‘ทิวา วิหารา นิกฺขมฺม, สตฺถุทสฺสนกมฺยตา;
สาวโก เต มหาวีร, ปาเท วนฺทติ วงฺคิโสฯ
๑๒๕๑.
‘‘อุมฺมคฺคปถํ มารสฺส, อภิภุยฺย จรติ ปภิชฺช ขีลานิ;
ตํ ปสฺสถ พนฺธปมุญฺจกรํ, อสิตํว ภาคโส ปวิภชฺชฯ
๑๒๕๒.
‘‘โอฆสฺส หิ นิตรณตฺถํ, อเนกวิหิตํ มคฺคํ อกฺขาสิ;
ตสฺมิญฺจ อมเต อกฺขาเต, ธมฺมทสา ฐิตา อสํหีราฯ
๑๒๕๓.
‘‘ปโชฺชตกโร อติวิชฺฌ [อติวิชฺฌ ธมฺมํ (สี.)], สพฺพฐิตีนํ อติกฺกมมทฺทส [อติกฺกมมทฺท (สี. ก.)];
ญตฺวา จ สจฺฉิกตฺวา จ, อคฺคํ โส เทสยิ ทสทฺธานํฯ
๑๒๕๔.
‘‘เอวํ สุเทสิเต ธเมฺม, โก ปมาโท วิชานตํ ธมฺมํ;
ตสฺมา หิ ตสฺส ภควโต สาสเน, อปฺปมโตฺต สทา นมสฺสมนุสิเกฺขฯ
๑๒๕๕.
‘‘พุทฺธานุพุโทฺธ โย เถโร, โกณฺฑโญฺญ ติพฺพนิกฺกโม;
ลาภี สุขวิหารานํ, วิเวกานํ อภิณฺหโสฯ
๑๒๕๖.
‘‘ยํ สาวเกน ปตฺตพฺพํ, สตฺถุ สาสนการินา;
สพฺพสฺส ตํ อนุปฺปตฺตํ, อปฺปมตฺตสฺส สิกฺขโตฯ
๑๒๕๗.
‘‘มหานุภาโว เตวิโชฺช, เจโตปริยโกวิโท;
โกณฺฑโญฺญ พุทฺธทายาโท, ปาเท วนฺทติ สตฺถุโนฯ
๑๒๕๘.
‘‘นคสฺส ปเสฺส อาสีนํ, มุนิํ ทุกฺขสฺส ปารคุํ;
สาวกา ปยิรุปาสนฺติ, เตวิชฺชา มจฺจุหายิโนฯ
๑๒๕๙.
‘‘เจตสา [เต เจตสา (สํ. นิ. ๑.๒๑๘)] อนุปริเยติ, โมคฺคลฺลาโน มหิทฺธิโก;
จิตฺตํ เนสํ สมเนฺวสํ [สมเนฺนสํ (สํ. นิ. ๑.๒๑๘)], วิปฺปมุตฺตํ นิรูปธิํฯ
๑๒๖๐.
‘‘เอวํ สพฺพงฺคสมฺปนฺนํ, มุนิํ ทุกฺขสฺส ปารคุํ;
อเนกาการสมฺปนฺนํ, ปยิรุปาสนฺติ โคตมํฯ
๑๒๖๑.
‘‘จโนฺท ยถา วิคตวลาหเก นเภ, วิโรจติ วีตมโลว ภาณุมา;
เอวมฺปิ องฺคีรส ตฺวํ มหามุนิ, อติโรจสิ ยสสา สพฺพโลกํฯ
๑๒๖๒.
‘‘กาเวยฺยมตฺตา วิจริมฺห ปุเพฺพ, คามา คามํ ปุรา ปุรํ;
อถทฺทสาม สมฺพุทฺธํ, สพฺพธมฺมาน ปารคุํฯ
๑๒๖๓.
‘‘โส เม ธมฺมมเทเสสิ, มุนิ ทุกฺขสฺส ปารคู;
ธมฺมํ สุตฺวา ปสีทิมฺห, สทฺธา [อทฺธา (สี. อฎฺฐ.)] โน อุทปชฺชถฯ
๑๒๖๔.
‘‘ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา, ขเนฺธ อายตนานิ จ;
ธาตุโย จ วิทิตฺวาน, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
๑๒๖๕.
‘‘พหูนํ วต อตฺถาย, อุปฺปชฺชนฺติ ตถาคตา;
อิตฺถีนํ ปุริสานญฺจ, เย เต สาสนการกาฯ
๑๒๖๖.
‘‘เตสํ โข วต อตฺถาย, โพธิมชฺฌคมา มุนิ;
ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนญฺจ, เย นิรามคตทฺทสาฯ
๑๒๖๗.
‘‘สุเทสิตา จกฺขุมตา, พุเทฺธนาทิจฺจพนฺธุนา;
จตฺตาริ อริยสจฺจานิ, อนุกมฺปาย ปาณินํฯ
๑๒๖๘.
‘‘ทุกฺขํ ทุกฺขสมุปฺปาทํ, ทุกฺขสฺส จ อติกฺกมํ;
อริยํ จฎฺฐงฺคิกํ มคฺคํ, ทุกฺขูปสมคามินํฯ
๑๒๖๙.
‘‘เอวเมเต ตถา วุตฺตา, ทิฎฺฐา เม เต ยถา ตถา;
สทโตฺถ เม อนุปฺปโตฺต, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
๑๒๗๐.
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ, มม พุทฺธสฺส สนฺติเก;
สุวิภเตฺตสุ [สวิภเตฺตสุ (สี. ก.)] ธเมฺมสุ, ยํ เสฎฺฐํ ตทุปาคมิํฯ
๑๒๗๑.
‘‘อภิญฺญาปารมิปฺปโตฺต, โสตธาตุ วิโสธิตา;
เตวิโชฺช อิทฺธิปโตฺตมฺหิ, เจโตปริยโกวิโทฯ
๑๒๗๒.
‘‘ปุจฺฉามิ สตฺถารมโนมปญฺญํ, ทิเฎฺฐว ธเมฺม โย วิจิกิจฺฉานํ เฉตฺตา;
อคฺคาฬเว กาลมกาสิ ภิกฺขุ, ญาโต ยสสฺสี อภินิพฺพุตโตฺตฯ
๑๒๗๓.
‘‘นิโคฺรธกโปฺป อิติ ตสฺส นามํ, ตยา กตํ ภควา พฺราหฺมณสฺส;
โส ตํ นมสฺสํ อจริ มุตฺยเปโข, อารทฺธวีริโย ทฬฺหธมฺมทสฺสีฯ
๑๒๗๔.
‘‘ตํ สาวกํ สกฺก มยมฺปิ สเพฺพ, อญฺญาตุมิจฺฉาม สมนฺตจกฺขุ;
สมวฎฺฐิตา โน สวนาย โสตา [เหตุํ (สี. สฺยา.) สุตฺตนิปาตฎฺฐกถา ปสฺสิตพฺพา], ตุวํ โน สตฺถา ตฺวมนุตฺตโรสิ’’ฯ
๑๒๗๕.
ฉินฺท โน วิจิกิจฺฉํ พฺรูหิ เมตํ, ปรินิพฺพุตํ เวทย ภูริปญฺญ;
มเชฺฌว โน ภาส สมนฺตจกฺขุ, สโกฺกว เทวาน สหสฺสเนโตฺตฯ
๑๒๗๖.
‘‘เย เกจิ คนฺถา อิธ โมหมคฺคา, อญฺญาณปกฺขา วิจิกิจฺฉฐานา;
ตถาคตํ ปตฺวา น เต ภวนฺติ, จกฺขุญฺหิ เอตํ ปรมํ นรานํฯ
๑๒๗๗.
‘‘โน เจ หิ ชาตุ ปุริโส กิเลเส, วาโต ยถา อพฺภฆนํ วิหาเน;
ตโมวสฺส นิวุโต สพฺพโลโก, โชติมโนฺตปิ น ปภาเสยฺยุํ [น โชติมโนฺตปิ นรา ตเปยฺยุํ (สุ. นิ. ๓๕๐)]ฯ
๑๒๗๘.
‘‘ธีรา จ ปโชฺชตกรา ภวนฺติ, ตํ ตํ อหํ วีร ตเถว มเญฺญ;
วิปสฺสินํ ชานมุปาคมิมฺห, ปริสาสุ โน อาวิกโรหิ กปฺปํฯ
๑๒๗๙.
‘‘ขิปฺปํ คิรํ เอรย วคฺคุ วคฺคุํ, หํโสว ปคฺคยฺห สณิกํ นิกูช;
พินฺทุสฺสเรน สุวิกปฺปิเตน, สเพฺพว เต อุชฺชุคตา สุโณมฯ
๑๒๘๐.
‘‘ปหีนชาติมรณํ อเสสํ, นิคฺคยฺห โธนํ วเทสฺสามิ [ปฎิเวทิยามิ (สี. ก.)] ธมฺมํ;
น กามกาโร หิ [โหติ (สี. ก.)] ปุถุชฺชนานํ, สเงฺขยฺยกาโร จ [ว (พหูสุ)] ตถาคตานํฯ
๑๒๘๑.
‘‘สมฺปนฺนเวยฺยากรณํ ตเวทํ, สมุชฺชุปญฺญสฺส สมุคฺคหีตํ;
อยมญฺชลิ ปจฺฉิโม สุปฺปณามิโต, มา โมหยี ชานมโนมปญฺญฯ
๑๒๘๒.
‘‘ปโรปรํ อริยธมฺมํ วิทิตฺวา, มา โมหยี ชานมโนมวีริย;
วาริํ ยถา ฆมฺมนิ ฆมฺมตโตฺต, วาจาภิกงฺขามิ สุตํ ปวสฺสฯ
๑๒๘๓.
‘‘ยทตฺถิกํ พฺรหฺมจริยํ อจรี, กปฺปายโน กจฺจิสฺสตํ อโมฆํ;
นิพฺพายิ โส อาทุ สอุปาทิเสโส [อนุปาทิเสสา (สี.), อนุปาทิเสโส (ก.)], ยถา วิมุโตฺต อหุ ตํ สุโณมฯ
๑๒๘๔.
‘‘‘อเจฺฉจฺฉิ ตณฺหํ อิธ นามรูเป,
(อิติ ภควา) กณฺหสฺส โสตํ ทีฆรตฺตานุสยิตํ;
อตาริ ชาติํ มรณํ อเสสํ’, อิจฺจพฺรวิ ภควา ปญฺจเสโฎฺฐฯ
๑๒๘๕.
‘‘เอส สุตฺวา ปสีทามิ, วโจ เต อิสิสตฺตม;
อโมฆํ กิร เม ปุฎฺฐํ, น มํ วเญฺจสิ พฺราหฺมโณฯ
๑๒๘๖.
‘‘ยถา วาที ตถา การี, อหุ พุทฺธสฺส สาวโก;
อเจฺฉจฺฉิ มจฺจุโน ชาลํ, ตตํ มายาวิโน ทฬฺหํฯ
๑๒๘๗.
‘‘อทฺทส ภควา อาทิํ, อุปาทานสฺส กปฺปิโย;
อจฺจคา วต กปฺปาโน, มจฺจุเธยฺยํ สุทุตฺตรํฯ
๑๒๘๘.
‘‘ตํ เทวเทวํ วนฺทามิ, ปุตฺตํ เต ทฺวิปทุตฺตม;
อนุชาตํ มหาวีรํ, นาคํ นาคสฺส โอรส’’นฺติฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา วงฺคีโส เถโร คาถาโย
อภาสิตฺถาติฯ
มหานิปาโต นิฎฺฐิโตฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
สตฺตติมฺหิ นิปาตมฺหิ, วงฺคีโส ปฎิภาณวา;
เอโกว เถโร นตฺถโญฺญ, คาถาโย เอกสตฺตตีติฯ
นิฎฺฐิตา เถรคาถาโยฯ
ตตฺรุทฺทานํ –
สหสฺสํ โหนฺติ ตา คาถา, ตีณิ สฎฺฐิสตานิ จ;
เถรา จ เทฺว สตา สฎฺฐิ, จตฺตาโร จ ปกาสิตาฯ
สีหนาทํ นทิตฺวาน, พุทฺธปุตฺตา อนาสวา;
เขมนฺตํ ปาปุณิตฺวาน, อคฺคิขนฺธาว นิพฺพุตาติฯ
เถรคาถาปาฬิ นิฎฺฐิตาฯ