ZENTZUMENAK

Gure inguruko gauzak antzemateko eta interpretatzeko erabiltzen dira. Bost zentzumen daude: ikusmena, entzumena, usaimena, ukimena eta dastamena.

Ikusmena

Ikusmenaren bidez gauzek ze forma, tamaina  eta zer kolore duten dakigu. Ikusteko argia behar dugu.

BEGIAREN KANPOKO ATALAK

• BEKAINA: Izerdia begian ez sartzeko balio du.
• BETILEAK: Zikinkeria begira ez sartzeko balio dute.
• MALKO GURUINA: Malko guruinetik negarra ateratzen da.
• BETAZALAK: Begia babesteko eta garbitzeko.

BEGIAREN BARNEKO ATALAK

• Irisa: Argiaren sarrera erregulatzen duen geruza da, zabaldu eta uzkur
• daitekeena. Argiaren sarbidea begi-niniaren (zulo bat) bidez erregulatzen da.
• kristalinoa: Argi izpiek zeharkatzen duten lente gardena.
• Erretina: Kristalinoak desbideratutako argi izpiak jasotzen dituen mintza
• Ikusmen-nerbioa:  Erretinako nerbioek jasotako informazioa garunera eramaten duen nerbioa.
• Begi-ninia: Irisak argia sartzeko uzten duen tanta biribila
• Kornea: Begiaren aurrealdea estaltzen duen geruza gardena da.

PROZEDURA:

1. Lehenik, begi-niniaren bidez argia sartzen da.
2. Ondoren, irisera doa han irisa uzkurtu eta dilatatu egiten da.
3. Gero, kristalinora doa han objektua enfokatzen da.
4. Ostean, erretinan irudi bat sortzen da.
5. Azkenik, nerbio sistematik garunera doa. Garunean, irudia ikusten da.

Entzumena

Entzumenak entzumen sentsazioak jasotzen ditu. Entzumen organori belarria deritzo.

ATALAK:

• BELARRIA:  Hotza arrapatzen du.
• ENTZUNBIDEA: Soinua garraiatzen du.
• TINPANOA: Jasotako zarata bibratzen hasten da.
• HEZURTXOAK: Mailua, ingudea eta estriboa dira.= Mailua, ingudea, estribua
• BARRASKILOA: Soinuak nerbioa-mezu sortzen ditu eta garunera bidaltzen ditu.
• ENTZUN-BIDEA: Funtzio entzumenaz eta orekaz arduratzen da.

PROZEDURA:

• Lehenik eta behin, soinua belarritik sartzen da, eta entzunbidea igarotzen du.
• Ondoren, tinpanora iristen da.  Tinpanoan, hezurtxoei esker, soinua bibratzen hasten da.
• Gero, hezurtxoak egindako bibrazioak barraskilora doaz.  
•  Eta bukatzeko, entzumen nerbiotik garunera heltzen dira. Garunean, soinua antzematen da.

 Usaimena

Usaimenak usainari buruzko informazioa ematen digu. Usaimenaren organoa sudurra da.

ATALAK:

• Sudurra
• Sudur hodiak
• Mingaina
• Usain nerbioa
• Pituitarioa

PROZEDURA:

• Lehenik eta behin, airea (usain batekin) sudurretik sartzen da.
• Ondoren, sudur hodiak igaro, eta pituitariora doa.
• Azkenik, usaimen nerbioaren bidez garunera iristen dira usaimen sentsazioak.

Dastamena

Dastamenak, hurrenez hurren, zaporeari buruzko informazioa ematen digu. Dastamenaren organoa mihia da.

ATALAK:

• Zapore gozoen papilak
• Zapore gazien papilak
• Zapore garratzen papilak
• Zapore mingotsen papilak

PROZEDURA:

• Lehenik eta behin, jaten ditugun elikagaien zaporea mihira heltzen da.
• Ondoren, dastamen-papilak zaporea antzematen dute, eta ia  zapore mingotsa, garratza, gazia edo gozoa den antzematen dute.
• Bukatzeko, dastamen nerbioaren bidez, garunera heltzen da.

Ukimena 

Ukimenak hainbat sentsazioa jasotzen ditu, hala nola, objektuen gogortasuna, egitura edo tenperatura. Ukimenaren organoa azala da.

ATALAK:

• Epidermisa
• Dermisa
• Hipodermisa

PROZEDURA:

• Zerbait ukitzerakoan, dermisari esker, ukimen sentsazioak antzematen dira.
•  Eta bukatzeko, ukimen nerbioaren bidez garunera iristen dira.