๒. สงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทนิทฺเทโส
๓. อสงฺคหิเตนสงฺคหิตปทนิทฺเทโส
๕. อสงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทนิทฺเทโส
๗. สมฺปยุตฺเตนวิปฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส
๘. วิปฺปยุตฺเตนสมฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส
๙. สมฺปยุตฺเตนสมฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส
๑๐. วิปฺปยุตฺเตนวิปฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส
๑๑. สงฺคหิเตนสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส
๑๒. สมฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทนิทฺเทโส
๑๓. อสงฺคหิเตนสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส
๑๔. วิปฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทนิทฺเทโส
ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
๑. (๑) สงฺคโห อสงฺคโห (๒) สงฺคหิเตน อสงฺคหิตํ (๓) อสงฺคหิเตน สงฺคหิตํ (๔) สงฺคหิเตน สงฺคหิตํ (๕) อสงฺคหิเตน อสงฺคหิตํ (๖) สมฺปโยโค วิปฺปโยโค (๗)สมฺปยุตฺเตน วิปฺปยุตฺตํ (๘) วิปฺปยุตฺเตน สมฺปยุตฺตํ (๙) สมฺปยุตฺเตน สมฺปยุตฺตํ (๑๐)วิปฺปยุตฺเตน วิปฺปยุตฺตํ (๑๑) สงฺคหิเตน สมฺปยุตฺตํ วิปฺปยุตฺตํ (๑๒) สมฺปยุตฺเตน สงฺคหิตํ อสงฺคหิตํ (๑๓) อสงฺคหิเตน สมฺปยุตฺตํ วิปฺปยุตฺตํ (๑๔) วิปฺปยุตฺเตน สงฺคหิตํ อสงฺคหิตํฯ
๒. (๑) ปญฺจกฺขนฺธา (๒) ทฺวาทสายตนานิ (๓) อฏฺฐารส ธาตุโย (๔) จตฺตาริ สจฺจานิ (๕) พาวีสตินฺทฺริยานิ (๖) ปฏิจฺจสมุปฺปาโท (๗) จตฺตาโร สติปฏฺฐานา (๘)จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา (๙) จตฺตาโร อิทฺธิปาทา (๑๐) จตฺตาริ ฌานานิ (๑๑) จตสฺโส อปฺปมญฺญาโย (๑๒) ปญฺจินฺทฺริยานิ (๑๓) ปญฺจ พลานิ (๑๔) สตฺต โพชฺฌงฺคา (๑๕)อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค (๑๖) ผสฺโส เวทนา สญฺญา เจตนา จิตฺตํ อธิโมกฺโข มนสิกาโรฯ
๓. ตีหิ สงฺคโห, ตีหิ อสงฺคโห, จตูหิ สมฺปโยโค, จตูหิ วิปฺปโยโคฯ
๔. สภาโค, วิสภาโคฯ
๕. สพฺพาปิ ธมฺมสงฺคณี ธาตุกถาย มาติกาติฯ
๖. รูปกฺขนฺโธ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิโต? รูปกฺขนฺโธ เอเกน ขนฺเธน เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิโตฯ
๗. เวทนากฺขนฺโธ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิโต? เวทนากฺขนฺโธ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิโตฯ
๘. สญฺญากฺขนฺโธ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิโต? สญฺญากฺขนฺโธ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิโตฯ
๙. สงฺขารกฺขนฺโธ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิโต? สงฺขารกฺขนฺโธ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิโตฯ
๑๐. วิญฺญาณกฺขนฺโธ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิโต? วิญฺญาณกฺขนฺโธ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิโตฯ
(เอกมูลกํฯ)
๑๑. รูปกฺขนฺโธ จ เวทนากฺขนฺโธ จ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? รูปกฺขนฺโธ จ เวทนากฺขนฺโธ จ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๒. รูปกฺขนฺโธ จ สญฺญากฺขนฺโธ จ…เป.… ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๓. รูปกฺขนฺโธ จ สงฺขารกฺขนฺโธ จ…เป.… ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๔. รูปกฺขนฺโธ จ วิญฺญาณกฺขนฺโธ จ…เป.… ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ, น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(ทุกมูลกํฯ)
๑๕. รูปกฺขนฺโธ จ เวทนากฺขนฺโธ จ สญฺญากฺขนฺโธ จ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? รูปกฺขนฺโธ จ เวทนากฺขนฺโธ จ สญฺญากฺขนฺโธ จ ตีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๖. รูปกฺขนฺโธ จ เวทนากฺขนฺโธ จ สงฺขารกฺขนฺโธ จ…เป.… ตีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๗. รูปกฺขนฺโธ จ เวทนากฺขนฺโธ จ วิญฺญาณกฺขนฺโธ จ…เป.… ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ, น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(ติกมูลกํฯ)
๑๘. รูปกฺขนฺโธ จ เวทนากฺขนฺโธ จ สญฺญากฺขนฺโธ จ สงฺขารกฺขนฺโธ จ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? รูปกฺขนฺโธ จ เวทนากฺขนฺโธ จ สญฺญากฺขนฺโธ จ สงฺขารกฺขนฺโธ จ จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๙. รูปกฺขนฺโธ จ เวทนากฺขนฺโธ จ สญฺญากฺขนฺโธ จ วิญฺญาณกฺขนฺโธ จ…เป.… จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน, น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(จตุกฺกมูลกํฯ)
๒๐. รูปกฺขนฺโธ จ เวทนากฺขนฺโธ จ สญฺญากฺขนฺโธ จ สงฺขารกฺขนฺโธ จ วิญฺญาณกฺขนฺโธ จ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? รูปกฺขนฺโธ จ เวทนากฺขนฺโธ จ สญฺญากฺขนฺโธ จ สงฺขารกฺขนฺโธ จ วิญฺญาณกฺขนฺโธ จ ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๑. ปญฺจกฺขนฺธา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? ปญฺจกฺขนฺธา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(ปญฺจกํฯ)
๒๒. จกฺขายตนํ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตํ? จกฺขายตนํ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๒๓. โสตายตนํ … ฆานายตนํ… ชิวฺหายตนํ… กายายตนํ… รูปายตนํ… สทฺทายตนํ… คนฺธายตนํ… รสายตนํ… โผฏฺฐพฺพายตนํ…เป.… เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๒๔. มนายตนํ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๒๕. ธมฺมายตนํ อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? เอเกน ขนฺเธน เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
(เอกมูลกํฯ)
๒๖. จกฺขายตนญฺจ โสตายตนญฺจ เอเกน ขนฺเธน ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๗. จกฺขายตนญฺจ ฆานายตนญฺจ… จกฺขายตนญฺจ ชิวฺหายตนญฺจ… จกฺขายตนญฺจ กายายตนญฺจ… จกฺขายตนญฺจ รูปายตนญฺจ… จกฺขายตนญฺจ สทฺทายตนญฺจ… จกฺขายตนญฺจ คนฺธายตนญฺจ… จกฺขายตนญฺจ รสายตนญฺจ… จกฺขายตนญฺจ โผฏฺฐพฺพายตนญฺจ เอเกน ขนฺเธน ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๘. จกฺขายตนญฺจ มนายตนญฺจ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๙. จกฺขายตนญฺจ ธมฺมายตนญฺจ อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(ทุกมูลกํฯ)
๓๐. ทฺวาทสายตนานิ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? ทฺวาทสายตนานิ อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(ทฺวาทสกํฯ)
๓๑. จกฺขุธาตุ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? จกฺขุธาตุ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๓๒. โสตธาตุ… ฆานธาตุ… ชิวฺหาธาตุ… กายธาตุ… รูปธาตุ… สทฺทธาตุ… คนฺธธาตุ… รสธาตุ… โผฏฺฐพฺพธาตุ… จกฺขุวิญฺญาณธาตุ… โสตวิญฺญาณธาตุ… ฆานวิญฺญาณธาตุ… ชิวฺหาวิญฺญาณธาตุ… กายวิญฺญาณธาตุ… มโนธาตุ… มโนวิญฺญาณธาตุ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๓๓. ธมฺมธาตุ อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(เอกมูลกํฯ)
๓๔. จกฺขุธาตุ จ โสตธาตุ จ เอเกน ขนฺเธน ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๓๕. จกฺขุธาตุ จ ฆานธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ ชิวฺหาธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ กายธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ รูปธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ สทฺทธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ คนฺธธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ รสธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ โผฏฺฐพฺพธาตุ จ เอเกน ขนฺเธน ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๓๖. จกฺขุธาตุ จ จกฺขุวิญฺญาณธาตุ จ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๓๗. จกฺขุธาตุ จ โสตวิญฺญาณธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ ฆานวิญฺญาณธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ ชิวฺหาวิญฺญาณธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ กายวิญฺญาณธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ มโนธาตุ จ… จกฺขุธาตุ จ มโนวิญฺญาณธาตุ จ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๓๘. จกฺขุธาตุ จ ธมฺมธาตุ จ อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(ทุกมูลกํฯ)
๓๙. อฏฺฐารส ธาตุโย กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? อฏฺฐารส ธาตุโย อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(อฏฺฐารสกํฯ)
๔๐. ทุกฺขสจฺจํ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตํ? ทุกฺขสจฺจํ ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๔๑. สมุทยสจฺจํ … มคฺคสจฺจํ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๔๒. นิโรธสจฺจํ น เกหิจิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? ปญฺจหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
(เอกมูลกํฯ)
๔๓. ทุกฺขสจฺจญฺจ สมุทยสจฺจญฺจ ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๔. ทุกฺขสจฺจญฺจ มคฺคสจฺจญฺจ ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๕. ทุกฺขสจฺจญฺจ นิโรธสจฺจญฺจ อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(ทุกมูลกํฯ)
๔๖. ทุกฺขสจฺจญฺจ สมุทยสจฺจญฺจ มคฺคสจฺจญฺจ ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๗. ทุกฺขสจฺจญฺจ สมุทยสจฺจญฺจ นิโรธสจฺจญฺจ อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(ติกมูลกํฯ)
๔๘. ทุกฺขสจฺจญฺจ สมุทยสจฺจญฺจ มคฺคสจฺจญฺจ นิโรธสจฺจญฺจ อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๙. จตฺตาริ สจฺจานิ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตานิ? จตฺตาริ สจฺจานิ อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตานิฯ กติหิ อสงฺคหิตานิ? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตานิฯ
(จตุกฺกํฯ)
๕๐. จกฺขุนฺทฺริยํ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตํ? จกฺขุนฺทฺริยํ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๕๑. โสตินฺทฺริยํ… ฆานินฺทฺริยํ… ชิวฺหินฺทฺริยํ… กายินฺทฺริยํ… อิตฺถินฺทฺริยํ … ปุริสินฺทฺริยํ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๕๒. มนินฺทฺริยํ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๕๓. ชีวิตินฺทฺริยํ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? ตีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๕๔. สุขินฺทฺริยํ … ทุกฺขินฺทฺริยํ… โสมนสฺสินฺทฺริยํ… โทมนสฺสินฺทฺริยํ… อุเปกฺขินฺทฺริยํ… สทฺธินฺทฺริยํ… วีริยินฺทฺริยํ… สตินฺทฺริยํ… สมาธินฺทฺริยํ… ปญฺญินฺทฺริยํ… อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํ… อญฺญินฺทฺริยํ… อญฺญาตาวินฺทฺริยํ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
(เอกมูลกํฯ)
๕๕. จกฺขุนฺทฺริยญฺจ โสตินฺทฺริยญฺจ เอเกน ขนฺเธน ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๖. จกฺขุนฺทฺริยญฺจ ฆานินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ ชิวฺหินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ กายินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อิตฺถินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ ปุริสินฺทฺริยญฺจ เอเกน ขนฺเธน ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๗. จกฺขุนฺทฺริยญฺจ มนินฺทฺริยญฺจ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๘. จกฺขุนฺทฺริยญฺจ ชีวิตินฺทฺริยญฺจ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๙. จกฺขุนฺทฺริยญฺจ สุขินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ ทุกฺขินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ โสมนสฺสินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ โทมนสฺสินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อุเปกฺขินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ สทฺธินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ วีริยินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ สตินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ สมาธินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ ปญฺญินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อญฺญินฺทฺริยญฺจ… จกฺขุนฺทฺริยญฺจ อญฺญาตาวินฺทฺริยญฺจ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
(ทุกมูลกํฯ)
๖๐. พาวีสตินฺทฺริยานิ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตานิ? พาวีสตินฺทฺริยานิ จตูหิ ขนฺเธหิ สตฺตหายตเนหิ เตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตานิฯ กติหิ อสงฺคหิตานิ? เอเกน ขนฺเธน ปญฺจหายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตานิฯ
๖๑. อวิชฺชา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๖๒. อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๖๓. สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณํ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๖๔. วิญฺญาณปจฺจยา นามรูปํ จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๖๕. นามรูปปจฺจยา สฬายตนํ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ฉหายตเนหิ ทฺวาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? ตีหิ ขนฺเธหิ ฉหายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๖๖. สฬายตนปจฺจยา ผสฺโส… ผสฺสปจฺจยา เวทนา… เวทนาปจฺจยา ตณฺหา… ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ… กมฺมภโว [อุปาทานปจฺจยา กมฺมภโว (สี. สฺยา.)] เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิโตฯ
๖๗. อุปปตฺติภโว … กามภโว… สญฺญาภโว… ปญฺจโวการภโว ปญฺจหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? น เกหิจิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิโตฯ
๖๘. รูปภโว ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ปญฺจหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? น เกหิจิ ขนฺเธหิ สตฺตหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิโตฯ
๖๙. อรูปภโว… เนวสญฺญานาสญฺญาภโว… จตุโวการภโว จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิโตฯ
๗๐. อสญฺญาภโว… เอกโวการภโว เอเกน ขนฺเธน ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? จตูหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิโตฯ
๗๑. ชาติ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ… ชรา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ… มรณํ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? ตีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๗๒. โสโก… ปริเทโว… ทุกฺขํ… โทมนสฺสํ… อุปายาโส… สติปฏฺฐานํ… สมฺมปฺปธานํ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๗๓. อิทฺธิปาโท ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? ตีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิโตฯ
๗๔. ฌานํ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? ตีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๗๕. อปฺปมญฺญา … ปญฺจินฺทฺริยานิ… ปญฺจ พลานิ… สตฺต โพชฺฌงฺคา… อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค… ผสฺโส… เวทนา… สญฺญา… เจตนา… อธิโมกฺโข… มนสิกาโร เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิโตฯ กติหิ อสงฺคหิโต? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิโตฯ
๗๖. จิตฺตํ เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิตํฯ กติหิ อสงฺคหิตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตํฯ
๗๗. กุสลา ธมฺมา… อกุสลา ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? กุสลา ธมฺมา… อกุสลา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๗๘. อพฺยากตา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๗๙. สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา ธมฺมา… ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๘๐. อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๘๑. วิปากา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๘๒. วิปากธมฺมธมฺมา… สํกิลิฏฺฐสํกิเลสิกา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๘๓. เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ เตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา ? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๘๔. อุปาทินฺนุปาทานิยา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๘๕. อนุปาทินฺนุปาทานิยา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ สตฺตหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ ปญฺจหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๘๖. อนุปาทินฺนอนุปาทานิยา ธมฺมา… อสํกิลิฏฺฐอสํกิเลสิกา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๘๗. อสํกิลิฏฺฐสํกิเลสิกา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๘๘. สวิตกฺกสวิจารา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๘๙. อวิตกฺกวิจารมตฺตา ธมฺมา… ปีติสหคตา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๙๐. อวิตกฺกอวิจารา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๙๑. สุขสหคตา ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๙๒. อุเปกฺขาสหคตา ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๙๓. ทสฺสเนน ปหาตพฺพา ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพา ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา ธมฺมา… อาจยคามิโน ธมฺมา… อปจยคามิโน ธมฺมา… เสกฺขา ธมฺมา… อเสกฺขา ธมฺมา… มหคฺคตา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๙๔. เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพา ธมฺมา… เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา ธมฺมา… เนวาจยคามินาปจยคามิโน ธมฺมา… เนวเสกฺขนาเสกฺขา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๙๕. ปริตฺตา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๙๖. อปฺปมาณา ธมฺมา… ปณีตา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๙๗. ปริตฺตารมฺมณา [ปริตฺตารมณา (?)] ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๙๘. มหคฺคตารมฺมณา ธมฺมา… อปฺปมาณารมฺมณา ธมฺมา… หีนา ธมฺมา… มิจฺฉตฺตนิยตา ธมฺมา… สมฺมตฺตนิยตา ธมฺมา… มคฺคารมฺมณา ธมฺมา… มคฺคเหตุกา ธมฺมา… มคฺคาธิปติโน ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๙๙. มชฺฌิมา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๐๐. อนิยตา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๐๑. อุปฺปนฺนา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๐๒. อนุปฺปนฺนา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ สตฺตหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ ปญฺจหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๐๓. อุปฺปาทิโน ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๑๐๔. อตีตา ธมฺมา… อนาคตา ธมฺมา… ปจฺจุปฺปนฺนา ธมฺมา… อชฺฌตฺตา ธมฺมา… อชฺฌตฺตพหิทฺธา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๐๕. พหิทฺธา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๐๖. อตีตารมฺมณา ธมฺมา… อนาคตารมฺมณา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๐๗. ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา ธมฺมา… อชฺฌตฺตารมฺมณา ธมฺมา… พหิทฺธารมฺมณา ธมฺมา… อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๐๘. สนิทสฺสนสปฺปฏิฆา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตา ฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๐๙. อนิทสฺสนสปฺปฏิฆา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน นวหายตเนหิ นวหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ ตีหายตเนหิ นวหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๑๐. อนิทสฺสนอปฺปฏิฆา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ, ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๑๑. เหตู ธมฺมา… เหตู เจว สเหตุกา จ ธมฺมา… เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จ ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๑๒. น เหตู ธมฺมา… อเหตุกา ธมฺมา… เหตุวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา… น เหตู อเหตุกา [น เหตู อเหตุกา (สฺยา. ก.) วิภ. ทุกปญฺหาปุจฺฉเกปิ] ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๑๓. สเหตุกา ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺตา ธมฺมา… สเหตุกา เจว น จ เหตู ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺตา เจว น จ เหตู ธมฺมา… น เหตู สเหตุกา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๑๔. สปฺปจฺจยา ธมฺมา… สงฺขตา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๑๕. อปฺปจฺจยา ธมฺมา… อสงฺขตา ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ปญฺจหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๑๖. สนิทสฺสนา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๑๗. อนิทสฺสนา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ, เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๑๑๘. สปฺปฏิฆา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๑๙. อปฺปฏิฆา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ, ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๒๐. รูปิโน ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๒๑. อรูปิโน ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๒๒. โลกิยา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๒๓. โลกุตฺตรา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๒๔. เกนจิ วิญฺเญยฺยา ธมฺมา… เกนจิ น วิญฺเญยฺยา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๒๕. อาสวา ธมฺมา… อาสวา เจว สาสวา จ ธมฺมา… อาสวา เจว อาสวสมฺปยุตฺตา จ ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๒๖. โน อาสวา ธมฺมา… อาสววิปฺปยุตฺตา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๒๗. สาสวา ธมฺมา… สาสวา เจว โน จ อาสวา ธมฺมา… อาสววิปฺปยุตฺตา สาสวา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๒๘. อนาสวา ธมฺมา… อาสววิปฺปยุตฺตา อนาสวา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๒๙. อาสวสมฺปยุตฺตา ธมฺมา… อาสวสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อาสวา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๓๐. สํโยชนา ธมฺมา… คนฺถา ธมฺมา… โอฆา ธมฺมา… โยคา ธมฺมา… นีวรณา ธมฺมา… ปรามาสา ธมฺมา… ปรามาสา เจว ปรามฏฺฐา จ ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๓๑. โน ปรามาสา ธมฺมา… ปรามาสวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา ฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๓๒. ปรามฏฺฐา ธมฺมา… ปรามฏฺฐา เจว โน จ ปรามาสา ธมฺมา… ปรามาสวิปฺปยุตฺตา ปรามฏฺฐา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๓๓. อปรามฏฺฐา ธมฺมา… ปรามาสวิปฺปยุตฺตา อปรามฏฺฐา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๓๔. ปรามาสสมฺปยุตฺตา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๓๕. สารมฺมณา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๓๖. อนารมฺมณา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา เอเกน ขนฺเธน เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๓๗. จิตฺตา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๓๘. โน จิตฺตา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๓๙. เจตสิกา ธมฺมา… จิตฺตสมฺปยุตฺตา ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐา ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๔๐. อเจตสิกา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๔๑. จิตฺตวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา… จิตฺตวิสํสฏฺฐา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา เอเกน ขนฺเธน เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๔๒. จิตฺตสมุฏฺฐานา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ฉหายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ฉหายตเนหิ ทฺวาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๔๓. โน จิตฺตสมุฏฺฐานา ธมฺมา… โน จิตฺตสหภุโน ธมฺมา… โน จิตฺตานุปริวตฺติโน ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๔๔. จิตฺตสหภุโน ธมฺมา… จิตฺตานุปริวตฺติโน ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๔๕. จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานา ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภุโน ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺติโน ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๔๖. โน จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานา ธมฺมา… โน จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภุโน ธมฺมา… โน จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺติโน ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๔๗. อชฺฌตฺติกา ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ฉหายตเนหิ ทฺวาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ตีหิ ขนฺเธหิ ฉหายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๔๘. พาหิรา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ ฉหายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ฉหายตเนหิ ทฺวาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๔๙. อุปาทา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๕๐. โน อุปาทา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ตีหายตเนหิ นวหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ นวหายตเนหิ นวหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๕๑. อุปาทินฺนา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา ฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๑๕๒. อนุปาทินฺนา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ สตฺตหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ ปญฺจหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๕๓. อุปาทานา ธมฺมา… กิเลสา ธมฺมา… กิเลสา เจว สํกิเลสิกา จ ธมฺมา… กิเลสา เจว สํกิลิฏฺฐา จ ธมฺมา… กิเลสา เจว กิเลสสมฺปยุตฺตา จ ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๕๔. โน กิเลสา ธมฺมา… อสํกิลิฏฺฐา ธมฺมา… กิเลสวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๕๕. สํกิเลสิกา ธมฺมา… สํกิเลสิกา เจว โน จ กิเลสา ธมฺมา… กิเลสวิปฺปยุตฺตา สํกิเลสิกา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๕๖. อสํกิเลสิกา ธมฺมา… กิเลสวิปฺปยุตฺตา อสํกิเลสิกา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๕๗. สํกิลิฏฺฐา ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺตา ธมฺมา… สํกิลิฏฺฐา เจว โน จ กิเลสา ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺตา เจว โน จ กิเลสา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๕๘. ทสฺสเนน ปหาตพฺพา ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพา ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๕๙. น ทสฺสเนน ปหาตพฺพา ธมฺมา… น ภาวนาย ปหาตพฺพา ธมฺมา … น ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา ธมฺมา… น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๖๐. สวิตกฺกา ธมฺมา… สวิจารา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๖๑. อวิตกฺกา ธมฺมา… อวิจารา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๑๖๒. สปฺปีติกา ธมฺมา… ปีติสหคตา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๖๓. อปฺปีติกา ธมฺมา… น ปีติสหคตา ธมฺมา… น สุขสหคตา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๖๔. สุขสหคตา ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๖๕. อุเปกฺขาสหคตา ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๖๖. น อุเปกฺขาสหคตา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ เตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๖๗. กามาวจรา ธมฺมา… ปริยาปนฺนา ธมฺมา… สอุตฺตรา ธมฺมา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๖๘. น กามาวจรา ธมฺมา… อปริยาปนฺนา ธมฺมา… อนุตฺตรา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๖๙. รูปาวจรา ธมฺมา… อรูปาวจรา ธมฺมา… นิยฺยานิกา ธมฺมา… นิยตา ธมฺมา… สรณา ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๗๐. น รูปาวจรา ธมฺมา… น อรูปาวจรา ธมฺมา… อนิยฺยานิกา ธมฺมา… อนิยตา ธมฺมา… อรณา ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? อรณา ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
สงฺคหาสงฺคหปทนิทฺเทโส ปฐโมฯ
๑๗๑. จกฺขายตเนน เย ธมฺมา… โผฏฺฐพฺพายตเนน เย ธมฺมา… จกฺขุธาตุยา เย ธมฺมา… โผฏฺฐพฺพธาตุยา เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตา? เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๗๒. จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… โสตวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… ฆานวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… ชิวฺหาวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… กายวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… มโนธาตุยา เย ธมฺมา… มโนวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ ทฺวาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๗๓. จกฺขุนฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โสตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ฆานินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ชิวฺหินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… กายินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อิตฺถินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปุริสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๗๔. อสญฺญาภเวน เย ธมฺมา… เอกโวการภเวน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ตีหายตเนหิ นวหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๗๕. ปริเทเวน เย ธมฺมา… สนิทสฺสนสปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๗๖. อนิทสฺสนสปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๗๗. สนิทสฺสเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๗๘. สปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุปาทาธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตา? เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
ทสายตนา สตฺตรส ธาตุโย,
สตฺตินฺทฺริยา อสญฺญาภโว เอกโวการภโว;
ปริเทโว สนิทสฺสนสปฺปฏิฆํ,
อนิทสฺสนํ ปุนเทว [ปุนเรว (ปี.)] สปฺปฏิฆํ อุปาทาติฯ
สงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทนิทฺเทโส ทุติโยฯ
๑๗๙. เวทนากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สญฺญากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สงฺขารกฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สมุทยสจฺเจน เย ธมฺมา… มคฺคสจฺเจน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๘๐. นิโรธสจฺเจน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๘๑. ชีวิตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๘๒. อิตฺถินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปุริสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สุขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ทุกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โสมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โทมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อุเปกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สทฺธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… วีริยินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สมาธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญาตาวินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อวิชฺชาย เย ธมฺมา… อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาเรน เย ธมฺมา… สฬายตนปจฺจยา ผสฺเสน เย ธมฺมา… ผสฺสปจฺจยา เวทนาย เย ธมฺมา… เวทนาปจฺจยา ตณฺหาย เย ธมฺมา… ตณฺหาปจฺจยา อุปาทาเนน เย ธมฺมา… กมฺมภเวน [อุปาทานปจฺจยา กมฺมภเวน (สฺยา.)] เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๘๓. ชาติยา เย ธมฺมา… ชราย เย ธมฺมา… มรเณน เย ธมฺมา… ฌาเนน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๘๔. โสเกน เย ธมฺมา… ทุกฺเขน เย ธมฺมา… โทมนสฺเสน เย ธมฺมา… อุปายาเสน เย ธมฺมา… สติปฏฺฐาเนน เย ธมฺมา… สมฺมปฺปธาเนน เย ธมฺมา… อปฺปมญฺญาย เย ธมฺมา… ปญฺจหิ อินฺทฺริเยหิ เย ธมฺมา… ปญฺจหิ พเลหิ เย ธมฺมา… สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เย ธมฺมา… อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน เย ธมฺมา… ผสฺเสน เย ธมฺมา… เวทนาย เย ธมฺมา… สญฺญาย เย ธมฺมา… เจตนาย เย ธมฺมา… อธิโมกฺเขน เย ธมฺมา… มนสิกาเรน เย ธมฺมา… เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว สเหตุเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว เหตุสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๘๕. อปฺปจฺจเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสงฺขเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๘๖. อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว สาสเวหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว อาสวสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๘๗. สํโยชเนหิ … คนฺเถหิ… โอเฆหิ… โยเคหิ… นีวรเณหิ… ปรามาเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาเสหิ เจว ปรามฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๘๘. เจตสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๘๙. จิตฺตสหภูมิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตานุปริวตฺตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๙๐. อุปาทาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิเลสิเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิลิฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
ตโย ขนฺธา ตถา สจฺจา, อินฺทฺริยานิ จ โสฬส;
ปทานิ ปจฺจยากาเร, จุทฺทสูปริ จุทฺทสฯ
สมติํส ปทา โหนฺติ, โคจฺฉเกสุ ทสสฺวถ;
ทุเว จูฬนฺตรทุกา [จุลฺลนฺตรทุกา (สี.)], อฏฺฐ โหนฺติ มหนฺตราติฯ
อสงฺคหิเตนสงฺคหิตปทนิทฺเทโส ตติโยฯ
๑๙๑. สมุทยสจฺเจน เย ธมฺมา… มคฺคสจฺเจน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
๑๙๒. อิตฺถินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปุริสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สุขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ทุกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โสมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โทมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อุเปกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สทฺธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… วีริยินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สมาธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญาตาวินฺทฺริเยน เย ธมฺมา…ฯ
อวิชฺชาย เย ธมฺมา… อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาเรน เย ธมฺมา… สฬายตนปจฺจยา ผสฺเสน เย ธมฺมา… เวทนาปจฺจยา ตณฺหาย เย ธมฺมา… ตณฺหาปจฺจยา อุปาทาเนน เย ธมฺมา… กมฺมภเวน เย ธมฺมา… โสเกน เย ธมฺมา… ปริเทเวน เย ธมฺมา… ทุกฺเขน เย ธมฺมา… โทมนสฺเสน เย ธมฺมา… อุปายาเสน เย ธมฺมา…ฯ
สติปฏฺฐาเนน เย ธมฺมา… สมฺมปฺปธาเนน เย ธมฺมา… อปฺปมญฺญาย เย ธมฺมา… ปญฺจหิ อินฺทฺริเยหิ เย ธมฺมา… ปญฺจหิ พเลหิ เย ธมฺมา… สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เย ธมฺมา… อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน เย ธมฺมา… ผสฺเสน เย ธมฺมา… เจตนาย เย ธมฺมา… อธิโมกฺเขน เย ธมฺมา… มนสิกาเรน เย ธมฺมา …ฯ
เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว สเหตุเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว เหตุสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ… สํโยชเนหิ… คนฺเถหิ… โอเฆหิ… โยเคหิ… นีวรเณหิ… ปรามาเสหิ… อุปาทาเนหิ… กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิเลสิเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิลิฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ
ทฺเว สจฺจา ปนฺนรสินฺทฺริยา, เอกาทส ปฏิจฺจปทา;
อุทฺธํ ปุน เอกาทส, โคจฺฉกปทเมตฺถ ติํสวิธาติ [ติํสวิธนฺติ (ปี.)]ฯ
สงฺคหิเตนสงฺคหิตปทนิทฺเทโส จตุตฺโถฯ
๑๙๓. รูปกฺขนฺเธน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตา? เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๙๔. เวทนากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สญฺญากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สงฺขารกฺขนฺเธน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๙๕. วิญฺญาณกฺขนฺเธน เย ธมฺมา… มนายตเนน เย ธมฺมา… จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา…เป.… มโนธาตุยา เย ธมฺมา… มโนวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… มนินฺทฺริเยน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๙๖. จกฺขายตเนน เย ธมฺมา…เป.… โผฏฺฐพฺพายตเนน เย ธมฺมา… จกฺขุธาตุยา เย ธมฺมา…เป.… โผฏฺฐพฺพธาตุยา เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๙๗. ธมฺมายตเนน เย ธมฺมา… ธมฺมธาตุยา เย ธมฺมา… อิตฺถินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปุริสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ชีวิตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๙๘. สมุทยสจฺเจน เย ธมฺมา… มคฺคสจฺเจน เย ธมฺมา… นิโรธสจฺเจน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๑๙๙. จกฺขุนฺทฺริเยน เย ธมฺมา…เป.… กายินฺทฺริเยน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๐๐. สุขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ทุกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โสมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โทมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อุเปกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สทฺธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… วีริยินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สมาธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญาตาวินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อวิชฺชาย เย ธมฺมา… อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาเรน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๐๑. สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาเณน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๐๒. วิญฺญาณปจฺจยา นามรูเปน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๐๓. นามรูปปจฺจยา สฬายตเนน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๒๐๔. สฬายตนปจฺจยา ผสฺเสน เย ธมฺมา… ผสฺสปจฺจยา เวทนาย เย ธมฺมา… เวทนาปจฺจยา ตณฺหาย เย ธมฺมา… ตณฺหาปจฺจยา อุปาทาเนน เย ธมฺมา… กมฺมภเวน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๐๕. อรูปภเวน เย ธมฺมา… เนวสญฺญานาสญฺญาภเวน เย ธมฺมา … จตุโวการภเวน เย ธมฺมา… อิทฺธิปาเทน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๐๖. อสญฺญาภเวน เย ธมฺมา… เอกโวการภเวน เย ธมฺมา… ชาติยา เย ธมฺมา… ชราย เย ธมฺมา… มรเณน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา , เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๐๗. ปริเทเวน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๐๘. โสเกน เย ธมฺมา… ทุกฺเขน เย ธมฺมา… โทมนสฺเสน เย ธมฺมา… อุปายาเสน เย ธมฺมา… สติปฏฺฐาเนน เย ธมฺมา… สมฺมปฺปธาเนน เย ธมฺมา… ฌาเนน เย ธมฺมา… อปฺปมญฺญาย เย ธมฺมา… ปญฺจหิ อินฺทฺริเยหิ เย ธมฺมา… ปญฺจหิ พเลหิ เย ธมฺมา… สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เย ธมฺมา… อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน เย ธมฺมา… ผสฺเสน เย ธมฺมา… เวทนาย เย ธมฺมา… สญฺญาย เย ธมฺมา… เจตนาย เย ธมฺมา… อธิโมกฺเขน เย ธมฺมา … มนสิกาเรน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๐๙. จิตฺเตน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๑๐. กุสเลหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อกุสเลหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… วิปาเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… วิปากธมฺมธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนุปาทินฺนอนุปาทานิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิลิฏฺฐสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสํกิลิฏฺฐอสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิตกฺกสวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อวิตกฺกวิจารมตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาจยคามีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปจยคามีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เสกฺเขหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อเสกฺเขหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มหคฺคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปฺปมาเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปริตฺตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มหคฺคตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปฺปมาณารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… หีเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปณีเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มิจฺฉตฺตนิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สมฺมตฺตนิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคาธิปตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อตีตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนาคตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปจฺจุปนฺนารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อชฺฌตฺตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… พหิทฺธารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๑๑. สนิทสฺสนสปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนิทสฺสนสปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตา ฯ
๒๑๒. เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว สเหตุเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว เหตุสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๑๓. สเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สเหตุเกหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺเตหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น เหตุสเหตุเกหิ [น เหตู สเหตุเกหิ (สี.), น เหตูหิ สเหตุเกหิ (สฺยา. ก.)] ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๑๔. อปฺปจฺจเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสงฺขเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๑๕. สนิทสฺสเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๑๖. รูปีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๑๗. อรูปีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โลกุตฺตเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๑๘. อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว สาสเวหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว อาสวสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๑๙. อนาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสวสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสวสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสววิปฺปยุตฺเตหิ อนาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๒๐. สํโยชเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… คนฺเถหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โอเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โยเคหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นีวรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาเสหิ เจว ปรามฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๒๑. อปรามฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาสสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาสวิปฺปยุตฺเตหิ อปรามฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา , เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๒๒. อนารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โน จิตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตวิปฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตวิสํสฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสมุฏฺฐาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสหภูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตานุปริวตฺตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… พาหิเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุปาทาธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๒๓. จิตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๒๔. เจตสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๒๕. อชฺฌตฺติเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๒๒๖. อุปาทาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิเลสิเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิลิฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๒๒๗. อสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิลิฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิลิฏฺเฐหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสวิปฺปยุตฺเตหิ อสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิตกฺเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สปฺปีติเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น กามาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… รูปาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อรูปาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปริยาปนฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นิยฺยานิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนุตฺตเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตา? เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
รูปญฺจ ธมฺมายตนํ ธมฺมธาตุ, อิตฺถิปุมํ ชีวิตํ นามรูปํ;
ทฺเว ภวา ชาติ ชรา มจฺจุรูปํ, อนารมฺมณํ โน จิตฺตํ จิตฺเตน วิปฺปยุตฺตํฯ
วิสํสฏฺฐํ สมุฏฺฐาน-สหภุ อนุปริวตฺติ;
พาหิรํ อุปาทา ทฺเว, วิสโย [ทฺเววีสติ (สฺยา.)] เอสนโย สุพุทฺโธฯ
อสงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทนิทฺเทโส ปญฺจโมฯ
๒๒๘. รูปกฺขนฺโธ กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺโตติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๒๙. เวทนากฺขนฺโธ… สญฺญากฺขนฺโธ… สงฺขารกฺขนฺโธ ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺโตฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๓๐. วิญฺญาณกฺขนฺโธ ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺโตฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๓๑. จกฺขายตนํ…เป.… โผฏฺฐพฺพายตนํ…เป.… สมฺปยุตฺตนฺติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๓๒. มนายตนํ ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตํฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๓๓. จกฺขุธาตุ …เป.… โผฏฺฐพฺพธาตุ…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๓๔. จกฺขุวิญฺญาณธาตุ…เป.… มโนธาตุ… มโนวิญฺญาณธาตุ ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๓๕. สมุทยสจฺจํ… มคฺคสจฺจํ ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตํ; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตํฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๓๖. นิโรธสจฺจํ… จกฺขุนฺทฺริยํ…เป.… กายินฺทฺริยํ… อิตฺถินฺทฺริยํ… ปุริสินฺทฺริยํ…เป.… สมฺปยุตฺตนฺติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๓๗. มนินฺทฺริยํ ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตํฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๓๘. สุขินฺทฺริยํ… ทุกฺขินฺทฺริยํ… โสมนสฺสินฺทฺริยํ… โทมนสฺสินฺทฺริยํ ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตํฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๓๙. อุเปกฺขินฺทฺริยํ ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน ฉหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตํฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๔๐. สทฺธินฺทฺริยํ… วีริยินฺทฺริยํ… สตินฺทฺริยํ… สมาธินฺทฺริยํ… ปญฺญินฺทฺริยํ… อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํ… อญฺญินฺทฺริยํ… อญฺญาตาวินฺทฺริยํ… อวิชฺชา… อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๔๑. สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณํ ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตํฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๔๒. สฬายตนปจฺจยา ผสฺโส ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺโต; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺโตฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๔๓. ผสฺสปจฺจยา เวทนา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๔๔. เวทนาปจฺจยา ตณฺหา… ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ… กมฺมภโว ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺโต; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺโตฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๔๕. รูปภโว…เป.… สมฺปยุตฺโตติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๔๖. อรูปภโว… เนวสญฺญานาสญฺญาภโว… จตุโวการภโว…เป.… สมฺปยุตฺโตติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๔๗. อสญฺญาภโว… เอกโวการภโว… ปริเทโว…เป.… สมฺปยุตฺโตติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๔๘. โสโก… ทุกฺขํ… โทมนสฺสํ ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตํฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๔๙. อุปายาโส… สติปฏฺฐานํ… สมฺมปฺปธานํ ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตํ; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตํฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๕๐. อิทฺธิปาโท ทฺวีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺโต; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺโตฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๕๑. ฌานํ ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตํ; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตํฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๕๒. อปฺปมญฺญา… ปญฺจินฺทฺริยานิ… ปญฺจ พลานิ… สตฺต โพชฺฌงฺคา… อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺโต; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺโตฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๕๓. ผสฺโส … เจตนา… มนสิกาโร ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺโต; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺโตฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๕๔. เวทนา… สญฺญา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๕๕. จิตฺตํ ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตํฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตํ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตํ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตํฯ
๒๕๖. อธิโมกฺโข ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน ทฺวีหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺโต; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺโตฯ กติหิ วิปฺปยุตฺโต? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺโต; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺโตฯ
๒๕๗. กุสลา ธมฺมา… อกุสลา ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๕๘. สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา ธมฺมา… ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน สมฺปยุตฺตา ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๕๙. อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺตา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๖๐. วิปากา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๖๑. วิปากธมฺมธมฺมา… สํกิลิฏฺฐสํกิเลสิกา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๖๒. เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺมา… อนุปาทินฺนุปาทานิยา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๖๓. อนุปาทินฺนอนุปาทานิยา ธมฺมา… อสํกิลิฏฺฐอสํกิเลสิกา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๖๔. สวิตกฺกสวิจารา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๖๕. อวิตกฺกวิจารมตฺตา ธมฺมา… ปีติสหคตา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๖๖. อวิตกฺกอวิจารา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๖๗. สุขสหคตา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๖๘. อุเปกฺขาสหคตา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๖๙. ทสฺสเนน ปหาตพฺพา ธมฺมา ภาวนาย ปหาตพฺพา ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา ธมฺมา… อาจยคามิโน ธมฺมา… อปจยคามิโน ธมฺมา… เสกฺขา ธมฺมา… อเสกฺขา ธมฺมา… มหคฺคตา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๗๐. อปฺปมาณา ธมฺมา… ปณีตา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๗๑. ปริตฺตารมฺมณา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๗๒. มหคฺคตารมฺมณา ธมฺมา… อปฺปมาณารมฺมณา ธมฺมา… หีนา ธมฺมา… มิจฺฉตฺตนิยตา ธมฺมา… สมฺมตฺตนิยตา ธมฺมา… มคฺคารมฺมณา ธมฺมา… มคฺคเหตุกา ธมฺมา… มคฺคาธิปติโน ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๗๓. อนุปฺปนฺนา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๗๔. อตีตารมฺมณา ธมฺมา…เป.… อนาคตารมฺมณา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๗๕. ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมณา ธมฺมา… อชฺฌตฺตารมฺมณา ธมฺมา… พหิทฺธารมฺมณา ธมฺมา… อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมณา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๗๖. สนิทสฺสนสปฺปฏิฆา ธมฺมา… อนิทสฺสนสปฺปฏิฆา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๗๗. เหตู ธมฺมา… เหตู เจว สเหตุกา จ ธมฺมา… เหตู เจว เหตุสมฺปยุตฺตา จ ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๗๘. สเหตุกา ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺตา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๗๙. สเหตุกา เจว น จ เหตู ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺตา เจว น จ เหตู ธมฺมา… น เหตุสเหตุกา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๘๐. อปฺปจฺจยา ธมฺมา… อสงฺขตา ธมฺมา… สนิทสฺสนา ธมฺมา… สปฺปฏิฆา ธมฺมา… รูปิโน ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๘๑. โลกุตฺตรา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๘๒. อาสวา ธมฺมา… อาสวา เจว สาสวา จ ธมฺมา… อาสวา เจว อาสวสมฺปยุตฺตา จ ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๘๓. อนาสวา ธมฺมา… อาสววิปฺปยุตฺตา อนาสวา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๘๔. อาสวสมฺปยุตฺตา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๘๕. อาสวสมฺปยุตฺตา เจว โน จ อาสวา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๘๖. สํโยชนา ธมฺมา… คนฺถา ธมฺมา… โอฆา ธมฺมา… โยคา ธมฺมา… นีวรณา ธมฺมา… ปรามาสา ธมฺมา… ปรามาสา เจว ปรามฏฺฐา จ ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๘๗. อปรามฏฺฐา ธมฺมา… ปรามาสวิปฺปยุตฺตา อปรามฏฺฐา ธมฺมา สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๘๘. ปรามาสสมฺปยุตฺตา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๘๙. สารมฺมณา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๙๐. อนารมฺมณา ธมฺมา… จิตฺตวิปฺปยุตฺตา ธมฺมา… จิตฺตวิสํสฏฺฐา ธมฺมา… อุปาทา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๙๑. จิตฺตา ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๙๒. เจตสิกา ธมฺมา… จิตฺตสมฺปยุตฺตา ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐา ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานา ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภุโน ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺติโน ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๙๓. อนุปาทินฺนา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๙๔. อุปาทานา ธมฺมา… กิเลสา ธมฺมา… กิเลสา เจว สํกิเลสิกา จ ธมฺมา… กิเลสา เจว สํกิลิฏฺฐา จ ธมฺมา… กิเลสา เจว กิเลสสมฺปยุตฺตา จ ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๙๕. อสํกิเลสิกา ธมฺมา… กิเลสวิปฺปยุตฺตา อสํกิเลสิกา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๙๖. สํกิลิฏฺฐา ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺตา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๙๗. สํกิลิฏฺฐา เจว โน จ กิเลสา ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺตา เจว โน จ กิเลสา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๙๘. ทสฺสเนน ปหาตพฺพา ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพา ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุกา ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุกา ธมฺมา… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๒๙๙. สวิตกฺกา ธมฺมา… สวิจารา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๐๐. อวิตกฺกา ธมฺมา… อวิจารา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๐๑. สปฺปีติกา ธมฺมา… ปีติสหคตา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๐๒. สุขสหคตา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๐๓. อุเปกฺขาสหคตา ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๐๔. น กามาวจรา ธมฺมา… อปริยาปนฺนา ธมฺมา… อนุตฺตรา ธมฺมา…เป.… สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๐๕. รูปาวจรา ธมฺมา… อรูปาวจรา ธมฺมา… นิยฺยานิกา ธมฺมา… นิยตา ธมฺมา… สรณา ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
ธมฺมายตนํ ธมฺมธาตุ, ทุกฺขสจฺจญฺจ ชีวิตํ;
สฬายตนํ นามรูปํ, จตฺตาโร จ มหาภวาฯ
ชาติ ชรา จ มรณํ, ติเกสฺเวกูนวีสติ;
โคจฺฉเกสุ จ ปญฺญาส, อฏฺฐ จูฬนฺตเร ปทาฯ
มหนฺตเร ปนฺนรส, อฏฺฐารส ตโต ปเร;
เตวีส ปทสตํ เอตํ, สมฺปโยเค น ลพฺภตีติฯ
สมฺปโยควิปฺปโยคปทนิทฺเทโส ฉฏฺโฐฯ
๓๐๖. เวทนากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สญฺญากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สงฺขารกฺขนฺเธน เย ธมฺมา… วิญฺญาณกฺขนฺเธน เย ธมฺมา… มนายตเนน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา? เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๐๗. จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา…เป.… มโนธาตุยา เย ธมฺมา… มโนวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๐๘. มนินฺทฺริเยน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๐๙. อุเปกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๑๐. สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาเณน เย ธมฺมา… สฬายตนปจฺจยา ผสฺเสน เย ธมฺมา… ผสฺสปจฺจยา เวทนาย เย ธมฺมา… ผสฺเสน เย ธมฺมา… เวทนาย เย ธมฺมา… สญฺญาย เย ธมฺมา… เจตนาย เย ธมฺมา… จิตฺเตน เย ธมฺมา… มนสิกาเรน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๑๑. อธิโมกฺเขน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๑๒. อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๑๓. สวิตกฺกสวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๑๔. จิตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เจตสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา … จิตฺตสํสฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๑๕. สวิตกฺเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๑๖. อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา? เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
ขนฺธา จตุโร อายตนญฺจ เมกํ;
ธาตูสุ สตฺต ทฺเวปิ จ อินฺทฺริยโตฯ
ตโย ปฏิจฺจ ตถริว ผสฺสปญฺจมา;
อธิมุจฺจนา มนสิ ติเกสุ ตีณิฯ
สตฺตนฺตรา ทฺเว จ มเนน ยุตฺตา;
วิตกฺกวิจารณา อุเปกฺขกาย จาติฯ
สมฺปยุตฺเตนวิปฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส สตฺตโมฯ
๓๑๗. รูปกฺขนฺเธน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ
๓๑๘. เวทนากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สญฺญากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สงฺขารกฺขนฺเธน เย ธมฺมา… วิญฺญาณกฺขนฺเธน เย ธมฺมา…เป.… สรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ
ธมฺมายตนํ ธมฺมธาตุ, อถ ชีวิตํ นามรูปํ;
สฬายตนํ ชาติชรามตํ, ทฺเว จ ติเก น ลพฺภเรฯ
ปฐมนฺตเร สตฺต จ, โคจฺฉเก ทส อปรนฺเต;
จุทฺทส ฉ จ มตฺถเก, อิจฺเจเต สตฺตจตฺตาลีส ธมฺมา;
สมุจฺเฉเท น ลพฺภนฺติ, โมฆปุจฺฉเกน จาติฯ
วิปฺปยุตฺเตนสมฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส อฏฺฐโมฯ
๓๑๙. เวทนากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สญฺญากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สงฺขารกฺขนฺเธน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา? เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๒๐. วิญฺญาณกฺขนฺเธน เย ธมฺมา… มนายตเนน เย ธมฺมา… จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา…เป.… มโนธาตุยา เย ธมฺมา… มโนวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา…เป.… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๒๑. สมุทยสจฺเจน เย ธมฺมา… มคฺคสจฺเจน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๒๒. มนินฺทฺริเยน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๒๓. สุขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ทุกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โสมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา … โทมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๒๔. อุเปกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน ฉหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๒๕. สทฺธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… วีริยินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สมาธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญาตาวินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อวิชฺชาย เย ธมฺมา… อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาเรหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๒๖. สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาเณน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๒๗. สฬายตนปจฺจยา ผสฺเสน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๒๘. ผสฺสปจฺจยา เวทนาย เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๒๙. เวทนาปจฺจยา ตณฺหาย เย ธมฺมา… ตณฺหาปจฺจยา อุปาทาเนน เย ธมฺมา… กมฺมภเวน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๓๐. โสเกน เย ธมฺมา… ทุกฺเขน เย ธมฺมา… โทมนสฺเสน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๓๑. อุปายาเสน เย ธมฺมา… สติปฏฺฐาเนน เย ธมฺมา… สมฺมปฺปธาเนน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๓๒. อิทฺธิปาเทน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๓๓. ฌาเนน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๓๔. อปฺปมญฺญาย เย ธมฺมา… ปญฺจหิ อินฺทฺริเยหิ เย ธมฺมา … ปญฺจหิ พเลหิ เย ธมฺมา… สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เย ธมฺมา… อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๓๕. ผสฺเสน เย ธมฺมา… เจตนาย เย ธมฺมา… มนสิกาเรน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๓๖. เวทนาย เย ธมฺมา… สญฺญาย เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา , เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๓๗. จิตฺเตน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๓๘. อธิโมกฺเขน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน ทฺวีหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๓๙. สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๔๐. สวิตกฺกสวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อวิตกฺกวิจารมตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๔๑. สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๔๒. เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว สเหตุเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว เหตุสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๔๓. สเหตุเกหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺเตหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น เหตุสเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ [น เหตูหิ สเหตุเกหิ (พหูสุ)] เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๔๔. อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว สาสเวหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว อาสวสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๔๕. อาสวสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๔๖. สํโยชเนหิ… คนฺเถหิ… โอเฆหิ… โยเคหิ… นีวรเณหิ… ปรามาเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาเสหิ เจว ปรามฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๔๗. ปรามาสสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๔๘. จิตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๔๙. เจตสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา , เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๕๐. อุปาทาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิเลสิเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิลิฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๕๑. สํกิลิฏฺเฐหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิตกฺเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สปฺปีติเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
๓๕๒. สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา? เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ
อรูปกฺขนฺธา จตฺตาโร, มนายตนเมว จ;
วิญฺญาณธาตุโย สตฺต, ทฺเว สจฺจา จุทฺทสินฺทฺริยาฯ
ปจฺจเย ทฺวาทส ปทา, ตโต อุปริ โสฬส;
ติเกสุ อฏฺฐ โคจฺฉเก, เตจตฺตาลีสเมว จฯ
มหนฺตรทุเก สตฺต, ปทา ปิฏฺฐิ ทุเกสุ ฉ;
นวมสฺส ปทสฺเสเต, นิทฺเทเส สงฺคหํ คตาติฯ
สมฺปยุตฺเตนสมฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส นวโมฯ
๓๕๓. รูปกฺขนฺเธน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา? เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๕๔. เวทนากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สญฺญากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สงฺขารกฺขนฺเธน เย ธมฺมา… วิญฺญาณกฺขนฺเธน เย ธมฺมา… มนายตเนน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา…เป.… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๕๕. จกฺขายตเนน เย ธมฺมา…เป.… โผฏฺฐพฺพายตเนน เย ธมฺมา… จกฺขุธาตุยา เย ธมฺมา…เป.… โผฏฺฐพฺพธาตุยา เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๕๖. จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา…เป.… มโนวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… สมุทยสจฺเจน เย ธมฺมา… มคฺคสจฺเจน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๕๗. นิโรธสจฺเจน เย ธมฺมา… จกฺขุนฺทฺริเยน เย ธมฺมา…เป.… กายินฺทฺริเยน เย ธมฺมา.. อิตฺถินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปุริสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๕๘. มนินฺทฺริเยน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๕๙. สุขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ทุกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โสมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โทมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๖๐. อุเปกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๖๑. สทฺธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… วีริยินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สมาธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญาตาวินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อวิชฺชาย เย ธมฺมา… อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาเรหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๖๒. สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาเณน เย ธมฺมา… สฬายตนปจฺจยา ผสฺเสน เย ธมฺมา… ผสฺสปจฺจยา เวทนาย เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๖๓. เวทนาปจฺจยา ตณฺหาย เย ธมฺมา… ตณฺหาปจฺจยา อุปาทาเนน เย ธมฺมา… กมฺมภเวน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๖๔. รูปภเวน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๖๕. อสญฺญาภเวน เย ธมฺมา… เอกโวการภเวน เย ธมฺมา… ปริเทเวน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๖๖. อรูปภเวน เย ธมฺมา… เนวสญฺญานาสญฺญาภเวน เย ธมฺมา… จตุโวการภเวน เย ธมฺมา… โสเกน เย ธมฺมา… ทุกฺเขน เย ธมฺมา… โทมนสฺเสน เย ธมฺมา… อุปายาเสน เย ธมฺมา… สติปฏฺฐาเนน เย ธมฺมา… สมฺมปฺปธาเนน เย ธมฺมา… อิทฺธิปาเทน เย ธมฺมา… ฌาเนน เย ธมฺมา… อปฺปมญฺญาย เย ธมฺมา… ปญฺจหิ อินฺทฺริเยหิ เย ธมฺมา… ปญฺจหิ พเลหิ เย ธมฺมา… สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เย ธมฺมา… อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๖๗. ผสฺเสน เย ธมฺมา… เวทนาย เย ธมฺมา… สญฺญาย เย ธมฺมา… เจตนาย เย ธมฺมา… จิตฺเตน เย ธมฺมา… มนสิกาเรน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๖๘. อธิโมกฺเขน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๖๙. กุสเลหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อกุสเลหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๗๐. สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๗๑. อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา , เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๗๒. วิปาเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๗๓. วิปากธมฺมธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิลิฏฺฐสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๗๔. เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนุปาทินฺนุปาทานิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๗๕. อนุปาทินฺนอนุปาทานิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสํกิลิฏฺฐอสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๗๖. สวิตกฺกสวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๗๗. อวิตกฺกวิจารมตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๗๘. อวิตกฺกอวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๗๙. สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๘๐. อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๘๑. ทสฺสเนน ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาจยคามีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปจยคามีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เสกฺเขหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อเสกฺเขหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มหคฺคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๘๒. อปฺปมาเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปณีเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๘๓. ปริตฺตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๘๔. มหคฺคตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปฺปมาณารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… หีเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มิจฺฉตฺตนิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สมฺมตฺตนิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคาธิปตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๘๕. อนุปฺปนฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๘๖. อตีตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนาคตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๘๗. ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อชฺฌตฺตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… พหิทฺธารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๘๘. สนิทสฺสนสปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนิทสฺสนสปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา , เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๘๙. เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว สเหตุเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สเหตุเกหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว เหตุสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺเตหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น เหตุสเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๙๐. อปฺปจฺจเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสงฺขเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สนิทสฺสเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… รูปีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๙๑. โลกุตฺตเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๙๒. อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสวสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว สาสเวหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว อาสวสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสวสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๙๓. อนาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสววิปฺปยุตฺเตหิ อนาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๙๔. สํโยชเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… คนฺเถหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โอเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โยเคหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นีวรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาสสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาเสหิ เจว ปรามฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๙๕. อปรามฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาสวิปฺปยุตฺเตหิ อปรามฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๙๖. สารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เจตสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๙๗. อนารมฺมเณหิ [อนุปาทิณฺเณหิ (สี. ก.)] ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตวิปฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตวิสํสฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุปาทาธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๙๘. อนุปาทินฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๓๙๙. อุปาทาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิลิฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิเลสิเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิลิฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิลิฏฺเฐหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๐๐. อสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสวิปฺปยุตฺเตหิ อสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๐๑. ทสฺสเนน ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๐๒. สวิตกฺเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๐๓. อวิตกฺเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๐๔. สปฺปีติเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๐๕. สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๐๖. อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๐๗. น กามาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปริยาปนฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนุตฺตเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๐๘. รูปาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อรูปาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นิยฺยานิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา? เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
ธมฺมายตนํ ธมฺมธาตุ, ทุกฺขสจฺจญฺจ ชีวิตํ;
สฬายตนํ นามรูปํ, จตฺตาโร จ มหาภวาฯ
ชาติ ชรา จ มรณํ, ติเกสฺเวกูนวีสติ;
โคจฺฉเกสุ จ ปญฺญาส, อฏฺฐ จูฬนฺตเร ปทาฯ
มหนฺตเร ปนฺนรส, อฏฺฐารส ตโต ปเร;
เตวีส ปทสตํ เอตํ, สมฺปโยเค น ลพฺภตีติฯ
วิปฺปยุตฺเตนวิปฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส ทสโมฯ
๔๐๙. สมุทยสจฺเจน เย ธมฺมา… มคฺคสจฺเจน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา? เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๑๐. อิตฺถินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปุริสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๑๑. สุขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ทุกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โสมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โทมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๑๒. อุเปกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน ทฺวีหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๑๓. สทฺธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… วีริยินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สมาธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญาตาวินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อวิชฺชาย เย ธมฺมา… อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาเรหิ เย ธมฺมา… สฬายตนปจฺจยา ผสฺเสน เย ธมฺมา… เวทนาปจฺจยา ตณฺหาย เย ธมฺมา… ตณฺหาปจฺจยา อุปาทาเนน เย ธมฺมา… กมฺมภเวน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๑๔. ปริเทเวน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๑๕. โสเกน เย ธมฺมา… ทุกฺเขน เย ธมฺมา… โทมนสฺเสน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๑๖. อุปายาเสน เย ธมฺมา… สติปฏฺฐาเนน เย ธมฺมา… สมฺมปฺปธาเนน เย ธมฺมา… อปฺปมญฺญาย เย ธมฺมา… ปญฺจหิ อินฺทฺริเยหิ เย ธมฺมา… ปญฺจหิ พเลหิ เย ธมฺมา… สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เย ธมฺมา… อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน เย ธมฺมา… ผสฺเสน เย ธมฺมา… เจตนาย เย ธมฺมา… อธิโมกฺเขน เย ธมฺมา… มนสิกาเรน เย ธมฺมา… เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว สเหตุเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว เหตุสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว สาสเวหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว อาสวสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํโยชเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… คนฺเถหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โอเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โยเคหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นีวรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุปาทาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิเลสิเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิลิฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน สงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน สงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา? เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
ทฺเว สจฺจา ปนฺนรสินฺทฺริยา, เอกาทส ปฏิจฺจปทา;
อุทฺธํ ปุน เอกาทส, โคจฺฉกปทเมตฺถ ติํสวิธาติฯ
สงฺคหิเตนสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส เอกาทสโมฯ
๔๑๗. เวทนากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สญฺญากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สงฺขารกฺขนฺเธน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๑๘. วิญฺญาณกฺขนฺเธน เย ธมฺมา… มนายตเนน เย ธมฺมา… จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา…เป.… มโนธาตุยา เย ธมฺมา… มโนวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา…เป.… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๑๙. สมุทยสจฺเจน เย ธมฺมา… มคฺคสจฺเจน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๒๐. มนินฺทฺริเยน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๒๑. สุขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ทุกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โสมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โทมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา…, เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๒๒. อุเปกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๒๓. สทฺธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… วีริยินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สมาธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญาตาวินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อวิชฺชาย เย ธมฺมา… อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาเรหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๒๔. สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาเณน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๒๕. สฬายตนปจฺจยา ผสฺเสน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๒๖. ผสฺสปจฺจยา เวทนาย เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๒๗. เวทนาปจฺจยา ตณฺหาย เย ธมฺมา… ตณฺหาปจฺจยา อุปาทาเนน เย ธมฺมา… กมฺมภเวน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๒๘. โสเกน เย ธมฺมา… ทุกฺเขน เย ธมฺมา… โทมนสฺเสน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๒๙. อุปายาเสน เย ธมฺมา… สติปฏฺฐาเนน เย ธมฺมา… สมฺมปฺปธาเนน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๓๐. อิทฺธิปาเทน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๓๑. ฌาเนน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๓๒. อปฺปมญฺญาย เย ธมฺมา… ปญฺจหิ อินฺทฺริเยหิ เย ธมฺมา… ปญฺจหิ พเลหิ เย ธมฺมา… สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เย ธมฺมา… อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๓๓. ผสฺเสน เย ธมฺมา… เจตนาย เย ธมฺมา… มนสิกาเรน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๓๔. เวทนาย เย ธมฺมา… สญฺญาย เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๓๕. จิตฺเตน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๓๖. อธิโมกฺเขน เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๓๗. สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิตกฺกสวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อวิตกฺกวิจารมตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๓๘. เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว สเหตุเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว เหตุสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๓๙. สเหตุเกหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺเตหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น เหตุสเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๔๐. อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว สาสเวหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว อาสวสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๔๑. อาสวสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๔๒. สํโยชเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… คนฺเถหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โอเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โยเคหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นีวรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาเสหิ เจว ปรามฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๔๓. ปรามาสสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๔๔. จิตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? ทฺวีหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๔๕. เจตสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๔๖. อุปาทาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิเลสิเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิลิฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๔๗. สํกิลิฏฺเฐหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิตกฺเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สปฺปีติเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา สมฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอกาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
รูปกฺขนฺธา จตฺตาโร, มนายตนเมว จ;
วิญฺญาณธาตุโย สตฺต, ทฺเว สจฺจา จุทฺทสินฺทฺริยาฯ
ปจฺจเย ทฺวาทส ปทา, ตโต อุปริ โสฬส;
ติเกสุ อฏฺฐ โคจฺฉเก, เตจตฺตาลีสเมว จฯ
มหนฺตรทุเก สตฺต, ปทา ปิฏฺฐิทุเกสุ ฉ;
นวมสฺส ปทสฺเสเต, นิทฺเทเส สงฺคหํ คตาติฯ
สมฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทนิทฺเทโส ทฺวาทสโมฯ
๔๔๘. รูปกฺขนฺเธน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา? เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๔๙. ธมฺมายตเนน เย ธมฺมา… ธมฺมธาตุยา เย ธมฺมา… อิตฺถินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปุริสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ชีวิตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… วิญฺญาณปจฺจยา นามรูเปน เย ธมฺมา… อสญฺญาภเวน เย ธมฺมา… เอกโวการภเวน เย ธมฺมา… ชาติยา เย ธมฺมา… ชราย เย ธมฺมา… มรเณน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา…เป.… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๕๐. อรูปภเวน เย ธมฺมา… เนวสญฺญานาสญฺญาภเวน เย ธมฺมา… จตุโวการภเวน เย ธมฺมา… อิทฺธิปาเทน เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา , เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาติ ? นตฺถิ? กติหิ วิปฺปยุตฺตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๕๑. กุสเลหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อกุสเลหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… วิปาเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… วิปากธมฺมธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนุปาทินฺนอนุปาทานิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิลิฏฺฐสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสํกิลิฏฺฐอสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิตกฺกสวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อวิตกฺกวิจารมตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาจยคามีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปจยคามีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เสกฺเขหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อเสกฺเขหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มหคฺคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปฺปมาเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปริตฺตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มหคฺคตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปฺปมาณารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… หีเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปณีเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มิจฺฉตฺตนิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สมฺมตฺตนิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคาธิปตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อตีตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนาคตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อชฺฌตฺตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… พหิทฺธารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สเหตุเกหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺเตหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น เหตุสเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๕๒. รูปีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา… เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา ; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๕๓. อรูปีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โลกุตฺตเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสวสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสววิปฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสววิปฺปยุตฺเตหิ อนาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสํโยชนิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อคนฺถนิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อโนฆนิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อโยคนิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนีวรณิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปรามฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาสสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาสวิปฺปยุตฺเตหิ อปรามฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๕๔. อนารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โน จิตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตวิปฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา … จิตฺตวิสํสฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสมุฏฺฐาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสหภูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตานุปริวตฺตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… พาหิเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุปาทาธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺเคน อสงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตา? เต ธมฺมา ตีหิ ขนฺเธหิ สมฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ สมฺปยุตฺตาฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
๔๕๕. อนุปาทานิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุปาทานสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุปาทานสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ อุปาทาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุปาทานวิปฺปยุตฺเตหิ อนุปาทานิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสํกิลิฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิลิฏฺเฐหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสวิปฺปยุตฺเตหิ อสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิตกฺเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สปฺปีติเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น กามาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… รูปาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อรูปาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปริยาปนฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นิยฺยานิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา … นิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนุตฺตเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา อายตนสงฺคเหน อสงฺคหิตา ธาตุสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สมฺปยุตฺตาติ? นตฺถิฯ กติหิ วิปฺปยุตฺตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ วิปฺปยุตฺตา; เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา เกหิจิ วิปฺปยุตฺตาฯ
รูปญฺจ ธมฺมายตนํ ธมฺมธาตุ, อิตฺถิปุมํ ชีวิตํ นามรูปํ;
ทฺเว ภวา ชาติชรา มจฺจุรูปํ, อนารมฺมณํ โน จิตฺตํ จิตฺเตน วิปฺปยุตฺตํฯ
วิสํสฏฺฐํ สมุฏฺฐานสหภุ, อนุปริวตฺติ พาหิรํ อุปาทา;
ทฺเว วิสโย เอสนโย สุพุทฺโธติฯ
อสงฺคหิเตนสมฺปยุตฺตวิปฺปยุตฺตปทนิทฺเทโส เตรสโมฯ
๔๕๖. รูปกฺขนฺเธน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๕๗. เวทนากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สญฺญากฺขนฺเธน เย ธมฺมา… สงฺขารกฺขนฺเธน เย ธมฺมา… วิญฺญาณกฺขนฺเธน เย ธมฺมา… มนายตเนน เย ธมฺมา… มนินฺทฺริเยน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา, เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา เอเกน ขนฺเธน เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๕๘. จกฺขายตเนน เย ธมฺมา…เป.… โผฏฺฐพฺพายตเนน เย ธมฺมา… จกฺขุธาตุยา เย ธมฺมา…เป.… โผฏฺฐพฺพธาตุยา เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา…เป.… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๕๙. จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… โสตวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… ฆานวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… ชิวฺหาวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… กายวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา… มโนธาตุยา เย ธมฺมา… มโนวิญฺญาณธาตุยา เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ, เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๔๖๐. ทุกฺขสจฺเจน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๖๑. สมุทยสจฺเจน เย ธมฺมา… มคฺคสจฺเจน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๖๒. นิโรธสจฺเจน เย ธมฺมา… จกฺขุนฺทฺริเยน เย ธมฺมา … กายินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อิตฺถินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปุริสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๖๓. สุขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ทุกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โสมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… โทมนสฺสินฺทฺริเยน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๖๔. อุเปกฺขินฺทฺริเยน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ เตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๖๕. สทฺธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… วีริยินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… สมาธินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… ปญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อญฺญาตาวินฺทฺริเยน เย ธมฺมา… อวิชฺชาย เย ธมฺมา… อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขาเรหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๖๖. สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาเณน เย ธมฺมา… สฬายตนปจฺจยา ผสฺเสน เย ธมฺมา… ผสฺสปจฺจยา เวทนาย เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา เอเกน ขนฺเธน เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๖๗. เวทนาปจฺจยา ตณฺหาย เย ธมฺมา… ตณฺหาปจฺจยา อุปาทาเนน เย ธมฺมา… กมฺมภเวน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๖๘. อุปปตฺติภเวน เย ธมฺมา… สญฺญาภเวน เย ธมฺมา… ปญฺจโวการภเวน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๖๙. กามภเวน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ เตรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๗๐. รูปภเวน เย ธมฺมา… อสญฺญาภเวน เย ธมฺมา… เอกโวการภเวน เย ธมฺมา… ปริเทเวน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๗๑. อรูปภเวน เย ธมฺมา… เนวสญฺญานาสญฺญาภเวน เย ธมฺมา… จตุโวการภเวน เย ธมฺมา… โสเกน เย ธมฺมา… ทุกฺเขน เย ธมฺมา… โทมนสฺเสน เย ธมฺมา… อุปายาเสน เย ธมฺมา… สติปฏฺฐาเนน เย ธมฺมา… สมฺมปฺปธาเนน เย ธมฺมา… อิทฺธิปาเทน เย ธมฺมา… ฌาเนน เย ธมฺมา… อปฺปมญฺญาย เย ธมฺมา… ปญฺจหิ อินฺทฺริเยหิ เย ธมฺมา… ปญฺจหิ พเลหิ เย ธมฺมา … สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ เย ธมฺมา… อริเยน อฏฺฐงฺคิเกน มคฺเคน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๗๒. ผสฺเสน เย ธมฺมา… เวทนาย เย ธมฺมา… สญฺญาย เย ธมฺมา… เจตนาย เย ธมฺมา… จิตฺเตน เย ธมฺมา… มนสิกาเรน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา เอเกน ขนฺเธน เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๗๓. อธิโมกฺเขน เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๔๗๔. กุสเลหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อกุสเลหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทุกฺขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๗๕. อพฺยากเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๗๖. อทุกฺขมสุขาย เวทนาย สมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… วิปาเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ เตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๗๗. วิปากธมฺมธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิลิฏฺฐสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๗๘. เนววิปากนวิปากธมฺมธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนุปาทินฺนุปาทานิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนุปาทินฺนอนุปาทานิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสํกิลิฏฺฐอสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๗๙. อุปาทินฺนุปาทานิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๘๐. อสํกิลิฏฺฐสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๘๑. สวิตกฺกสวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๔๘๒. อวิตกฺกวิจารมตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๘๓. อวิตกฺกอวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๘๔. อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ เตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๘๕. ทสฺสเนน ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาจยคามีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปจยคามีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เสกฺเขหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อเสกฺเขหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มหคฺคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๘๖. เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เนว ทสฺสเนน น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เนวาจยคามินาปจยคามีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เนวเสกฺขนาเสกฺเขหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปริตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๘๗. อปฺปมาเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปณีเตหิ ธมฺเมหิ เย วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๘๘. ปริตฺตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ ทฺวาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๘๙. มหคฺคตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปฺปมาณารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… หีเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มิจฺฉตฺตนิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สมฺมตฺตนิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… มคฺคาธิปตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๙๐. มชฺฌิเมหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๙๑. อุปฺปนฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนุปฺปนฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุปฺปาทีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อตีเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนาคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปจฺจุปฺปนฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อชฺฌตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… พหิทฺธาหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สนิทสฺสนสปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนิทสฺสนสปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๙๒. อตีตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนาคตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อชฺฌตฺตารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… พหิทฺธารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๙๓. ปจฺจุปฺปนฺนารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อชฺฌตฺตพหิทฺธารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ ทฺวาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ฉหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๙๔. เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว สเหตุเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สเหตุเกหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตูหิ เจว เหตุสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตุสมฺปยุตฺเตหิ เจว น จ เหตูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น เหตุสเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๙๕. อเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เหตุวิปฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น เหตุอเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๙๖. อปฺปจฺจเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสงฺขเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สนิทสฺสเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สปฺปฏิเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… รูปีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โลกุตฺตเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๙๗. โลกิเยหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๙๘. อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสวสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว สาสเวหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสเวหิ เจว อาสวสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสวสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๔๙๙. สาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสววิปฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สาสเวหิ เจว โน จ อาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสววิปฺปยุตฺเตหิ สาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๐๐. อนาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อาสววิปฺปยุตฺเตหิ อนาสเวหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๐๑. สํโยชเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… คนฺเถหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โอเฆหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… โยเคหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นีวรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาสสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาเสหิ เจว ปรามฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา ? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๐๒. ปรามฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาสวิปฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามฏฺเฐหิ เจว โน จ ปรามาเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาสวิปฺปยุตฺเตหิ ปรามฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๐๓. อปรามฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปรามาสวิปฺปยุตฺเตหิ อปรามฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๐๔. สารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… เจตสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานสหภูหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺฐสมุฏฺฐานานุปริวตฺตีหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา เอเกน ขนฺเธน เอกาทสหายตเนหิ เอกาทสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? จตูหิ ขนฺเธหิ เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๐๕. อนารมฺมเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตวิปฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… จิตฺตสํสฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อุปาทาธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนุปาทินฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา ? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๐๖. อุปาทินฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ตีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ปนฺนรสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๐๗. อุปาทาเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิลิฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิเลสิเกหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว สํกิลิฏฺเฐหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิลิฏฺเฐหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลเสหิ เจว กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ จ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสสมฺปยุตฺเตหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๐๘. สํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อสํกิลิฏฺเฐหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสวิปฺปยุตฺเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สํกิเลสิเกหิ เจว โน จ กิเลเสหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสวิปฺปยุตฺเตหิ สํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๐๙. อสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… กิเลสวิปฺปยุตฺเตหิ อสํกิเลสิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๑๐. ทสฺสเนน ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๑๑. น ทสฺสเนน ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น ภาวนาย ปหาตพฺเพหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น ทสฺสเนน ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น ภาวนาย ปหาตพฺพเหตุเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๑๒. สวิตกฺเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สวิจาเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ สตฺตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา ฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ เอกาย ธาตุยา อสงฺคหิตาฯ
๕๑๓. สปฺปีติเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปีติสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สุขสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๑๔. อุเปกฺขาสหคเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ เตรสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ ปญฺจหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๑๕. กามาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… ปริยาปนฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… สอุตฺตเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๑๖. น กามาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อปริยาปนฺเนหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนุตฺตเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ อฏฺฐหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ ทสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๑๗. รูปาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อรูปาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นิยฺยานิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… นิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา … สรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา… เต ธมฺมา อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา ปญฺจหิ ขนฺเธหิ ทฺวาทสหายตเนหิ อฏฺฐารสหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? น เกหิจิ ขนฺเธหิ น เกหิจิ อายตเนหิ น กาหิจิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
๕๑๘. น รูปาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… น อรูปาวจเรหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนิยฺยานิเกหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อนิยเตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา… อรเณหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา วิปฺปยุตฺตา , เต ธมฺมา กติหิ ขนฺเธหิ กติหายตเนหิ กติหิ ธาตูหิ สงฺคหิตา? เต ธมฺมา จตูหิ ขนฺเธหิ ทฺวีหายตเนหิ ทฺวีหิ ธาตูหิ สงฺคหิตาฯ กติหิ อสงฺคหิตา? เอเกน ขนฺเธน ทสหายตเนหิ โสฬสหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ
ธมฺมายตนํ ธมฺมธาตุ, อถ ชีวิตํ นามรูปํ;
สฬายตนํ ชาติชรามตํ, ทฺเว จ ติเก น ลพฺภเรฯ
ปฐมนฺตเร สตฺต จ, โคจฺฉเก ทส อปรนฺเต;
จุทฺทส ฉ จ มตฺถเก, อิจฺเจเต สตฺตจตฺตาลีส ธมฺมา;
สมุจฺเฉเท น ลพฺภนฺติ, โมฆปุจฺฉเกน จาติฯ
วิปฺปยุตฺเตนสงฺคหิตาสงฺคหิตปทนิทฺเทโส จุทฺทสโมฯ
ธาตุกถาปกรณํ นิฏฺฐิตํฯ
ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
๑. ฉ ปญฺญตฺติโย – ขนฺธปญฺญตฺติ, อายตนปญฺญตฺติ, ธาตุปญฺญตฺติ, สจฺจปญฺญตฺติ, อินฺทฺริยปญฺญตฺติ, ปุคฺคลปญฺญตฺตีติฯ
๒. กิตฺตาวตา ขนฺธานํ ขนฺธปญฺญตฺติ? ยาวตา ปญฺจกฺขนฺธา – รูปกฺขนฺโธ, เวทนากฺขนฺโธ, สญฺญากฺขนฺโธ, สงฺขารกฺขนฺโธ, วิญฺญาณกฺขนฺโธ; เอตฺตาวตา ขนฺธานํ ขนฺธปญฺญตฺติฯ
๓. กิตฺตาวตา อายตนานํ อายตนปญฺญตฺติ? ยาวตา ทฺวาทสายตนานิ – จกฺขายตนํ, รูปายตนํ, โสตายตนํ, สทฺทายตนํ, ฆานายตนํ, คนฺธายตนํ, ชิวฺหายตนํ, รสายตนํ, กายายตนํ, โผฏฺฐพฺพายตนํ, มนายตนํ, ธมฺมายตนํ; เอตฺตาวตา อายตนานํ อายตนปญฺญตฺติฯ
๔. กิตฺตาวตา ธาตูนํ ธาตุปญฺญตฺติ? ยาวตา อฏฺฐารส ธาตุโย – จกฺขุธาตุ, รูปธาตุ, จกฺขุวิญฺญาณธาตุ, โสตธาตุ, สทฺทธาตุ, โสตวิญฺญาณธาตุ, ฆานธาตุ, คนฺธธาตุ, ฆานวิญฺญาณธาตุ, ชิวฺหาธาตุ, รสธาตุ, ชิวฺหาวิญฺญาณธาตุ, กายธาตุ, โผฏฺฐพฺพธาตุ, กายวิญฺญาณธาตุ, มโนธาตุ, ธมฺมธาตุ, มโนวิญฺญาณธาตุ; เอตฺตาวตา ธาตูนํ ธาตุปญฺญตฺติฯ
๕. กิตฺตาวตา สจฺจานํ สจฺจปญฺญตฺติ? ยาวตา จตฺตาริ สจฺจานิ – ทุกฺขสจฺจํ, สมุทยสจฺจํ, นิโรธสจฺจํ, มคฺคสจฺจํ; เอตฺตาวตา สจฺจานํ สจฺจปญฺญตฺติฯ
๖. กิตฺตาวตา อินฺทฺริยานํ อินฺทฺริยปญฺญตฺติ? ยาวตา พาวีสตินฺทฺริยานิ – จกฺขุนฺทฺริยํ, โสตินฺทฺริยํ, ฆานินฺทฺริยํ, ชิวฺหินฺทฺริยํ, กายินฺทฺริยํ, มนินฺทฺริยํ, อิตฺถินฺทฺริยํ, ปุริสินฺทฺริยํ, ชีวิตินฺทฺริยํ, สุขินฺทฺริยํ, ทุกฺขินฺทฺริยํ, โสมนสฺสินฺทฺริยํ, โทมนสฺสินฺทฺริยํ, อุเปกฺขินฺทฺริยํ, สทฺธินฺทฺริยํ, วีริยินฺทฺริยํ, สตินฺทฺริยํ, สมาธินฺทฺริยํ, ปญฺญินฺทฺริยํ, อนญฺญาตญฺญสฺสามีตินฺทฺริยํ, อญฺญินฺทฺริยํ, อญฺญาตาวินฺทฺริยํ; เอตฺตาวตา อินฺทฺริยานํ อินฺทฺริยปญฺญตฺติฯ
๗. กิตฺตาวตา ปุคฺคลานํ ปุคฺคลปญฺญตฺติ?
(๑) สมยวิมุตฺโต
(๒) อสมยวิมุตฺโต
(๓) กุปฺปธมฺโม
(๔) อกุปฺปธมฺโม
(๕) ปริหานธมฺโม
(๖) อปริหานธมฺโม
(๗) เจตนาภพฺโพ
(๘) อนุรกฺขณาภพฺโพ
(๙) ปุถุชฺชโน
(๑๐) โคตฺรภู
(๑๑) ภยูปรโต
(๑๒) อภยูปรโต
(๑๓) ภพฺพาคมโน
(๑๔) อภพฺพาคมโน
(๑๕) นิยโต
(๑๖) อนิยโต
(๑๗) ปฏิปนฺนโก
(๑๘) ผเลฐิโต
(๑๙) สมสีสี
(๒๐) ฐิตกปฺปี
(๒๑) อริโย
(๒๒) อนริโย
(๒๓) เสกฺโข
(๒๔) อเสกฺโข
(๒๕) เนวเสกฺขนาเสกฺโข
(๒๖) เตวิชฺโช
(๒๗) ฉฬภิญฺโญ
(๒๘) สมฺมาสมฺพุทฺโธ
(๒๙) ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ [ปจฺเจกพุทฺโธ (สี.)]
(๓๐) อุภโตภาควิมุตฺโต
(๓๑) ปญฺญาวิมุตฺโต
(๓๒) กายสกฺขี
(๓๓) ทิฏฺฐิปฺปตฺโต
(๓๔) สทฺธาวิมุตฺโต
(๓๕) ธมฺมานุสารี
(๓๖) สทฺธานุสารี
(๓๗) สตฺตกฺขตฺตุปรโม
(๓๘) โกลงฺโกโล
(๓๙) เอกพีชี
(๔๐) สกทาคามี
(๔๑) อนาคามี
(๔๒) อนฺตราปรินิพฺพายี
(๔๓) อุปหจฺจปรินิพฺพายี
(๔๔) อสงฺขารปรินิพฺพายี
(๔๕) สสงฺขารปรินิพฺพายี
(๔๖) อุทฺธํโสโตอกนิฏฺฐคามี
(๔๗) โสตาปนฺโน
(๔๘) โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน
(๔๙) สกทาคามี
(๕๐) สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน
(๕๑) อนาคามี
(๕๒) อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน
(๕๓) อรหา
(๕๔) อรหตฺตผลสจฺฉิกิริยาย [อรหตฺตาย (สี.)] ปฏิปนฺโน
เอกกํฯ
๘. ทฺเว ปุคฺคลา –
(๑) โกธโน จ, อุปนาหี จฯ
(๒) มกฺขี จ, ปฬาสี [ปลาสี (สฺยา. ก.)] จฯ
(๓) อิสฺสุกี จ, มจฺฉรี จฯ
(๔) สโฐ จ, มายาวี จฯ
(๕) อหิริโก จ, อโนตฺตปฺปี จฯ
(๖) ทุพฺพโจ จ, ปาปมิตฺโต จฯ
(๗) อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวาโร จ, โภชเน อมตฺตญฺญู จฯ
(๘) มุฏฺฐสฺสติ จ, อสมฺปชาโน จฯ
(๙) สีลวิปนฺโน จ, ทิฏฺฐิวิปนฺโน จฯ
(๑๐) อชฺฌตฺตสํโยชโน จ, พหิทฺธาสํโยชโน จฯ
(๑๑) อกฺโกธโน จ, อนุปนาหี จฯ
(๑๒) อมกฺขี จ, อปฬาสี จฯ
(๑๓) อนิสฺสุกี จ, อมจฺฉรี จฯ
(๑๔) อสโฐ จ, อมายาวี จฯ
(๑๕) หิริมา จ, โอตฺตปฺปี จฯ
(๑๖) สุวโจ จ, กลฺยาณมิตฺโต จฯ
(๑๗) อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร จ, โภชเน มตฺตญฺญู จฯ
(๑๘) อุปฏฺฐิตสฺสติ จ, สมฺปชาโน จฯ
(๑๙) สีลสมฺปนฺโน จ, ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน จฯ
(๒๐) ทฺเว ปุคฺคลา ทุลฺลภา โลกสฺมิํฯ
(๒๑) ทฺเว ปุคฺคลา ทุตฺตปฺปยาฯ
(๒๒) ทฺเว ปุคฺคลา สุตปฺปยาฯ
(๒๓) ทฺวินฺนํ ปุคฺคลานํ อาสวา วฑฺฒนฺติฯ
(๒๔) ทฺวินฺนํ ปุคฺคลานํ อาสวา น วฑฺฒนฺติฯ
(๒๕) หีนาธิมุตฺโต จ, ปณีตาธิมุตฺโต จฯ
(๒๖) ติตฺโต จ, ตปฺเปตา จฯ
ทุกํฯ
๙. ตโย ปุคฺคลา –
(๑) นิราโส, อาสํโส, วิคตาโสฯ
(๒) ตโย คิลานูปมา ปุคฺคลาฯ
(๓) กายสกฺขี, ทิฏฺฐิปฺปตฺโต, สทฺธาวิมุตฺโตฯ
(๔) คูถภาณี, ปุปฺผภาณี, มธุภาณีฯ
(๕) อรุกูปมจิตฺโต ปุคฺคโล, วิชฺชูปมจิตฺโต ปุคฺคโล , วชิรูปมจิตฺโต ปุคฺคโลฯ
(๖) อนฺโธ, เอกจกฺขุ, ทฺวิจกฺขุฯ
(๗) อวกุชฺชปญฺโญ ปุคฺคโล, อุจฺฉงฺคปญฺโญ [อุจฺจงฺคุปญฺโญ (สฺยา.)] ปุคฺคโล, ปุถุปญฺโญ ปุคฺคโลฯ
(๘) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล กาเมสุ จ ภเวสุ จ อวีตราโค, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล กาเมสุ วีตราโค ภเวสุ อวีตราโค, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล กาเมสุ จ ภเวสุ จ วีตราโคฯ
(๙) ปาสาณเลขูปโม ปุคฺคโล, ปถวิเลขูปโม ปุคฺคโล, อุทกเลขูปโม ปุคฺคโลฯ
(๑๐) ตโย โปตฺถกูปมา ปุคฺคลาฯ
(๑๑) ตโย กาสิกวตฺถูปมา ปุคฺคลาฯ
(๑๒) สุปฺปเมยฺโย, ทุปฺปเมยฺโย, อปฺปเมยฺโยฯ
(๑๓) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา [ครุกตฺวา (สี.)] เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพฯ
(๑๔) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ชิคุจฺฉิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพฯ
(๑๕) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรการี [ปริปูรีการี (สฺยา.)], สมาธิสฺมิํ มตฺตโส การี, ปญฺญาย มตฺตโส การี; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ จ ปริปูรการี, สมาธิสฺมิญฺจ ปริปูรการี, ปญฺญาย มตฺตโส การี; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ จ ปริปูรการี, สมาธิสฺมิญฺจ ปริปูรการี, ปญฺญาย จ ปริปูรการีฯ
(๑๖) ตโย สตฺถาโรฯ
(๑๗) อปเรปิ ตโย สตฺถาโรฯ
ติกํฯ
๑๐. จตฺตาโร ปุคฺคลา –
(๑) อสปฺปุริโส, อสปฺปุริเสน อสปฺปุริสตโร, สปฺปุริโส, สปฺปุริเสน สปฺปุริสตโรฯ
(๒) ปาโป, ปาเปน ปาปตโร, กลฺยาโณ, กลฺยาเณน กลฺยาณตโรฯ
(๓) ปาปธมฺโม , ปาปธมฺเมน ปาปธมฺมตโร, กลฺยาณธมฺโม, กลฺยาณธมฺเมน กลฺยาณธมฺมตโรฯ
(๔) สาวชฺโช, วชฺชพหุโล, อปฺปวชฺโช [อปฺปสาวชฺโช (สฺยา. ก.) อ. นิ. ๔.๑๓๕], อนวชฺโชฯ
(๕) อุคฺฆฏิตญฺญู, วิปญฺจิตญฺญู [วิปจิตญฺญู (สี.) อ. นิ. ๔.๑๓๓], เนยฺโย, ปทปรโมฯ
(๖) ยุตฺตปฺปฏิภาโน , โน มุตฺตปฺปฏิภาโน, มุตฺตปฺปฏิภาโน, โน ยุตฺตปฺปฏิภาโน, ยุตฺตปฺปฏิภาโน จ มุตฺตปฺปฏิภาโน จ, เนว ยุตฺตปฺปฏิภาโน โน มุตฺตปฺปฏิภาโนฯ
(๗) จตฺตาโร ธมฺมกถิกา ปุคฺคลาฯ
(๘) จตฺตาโร วลาหกูปมา ปุคฺคลาฯ
(๙) จตฺตาโร มูสิกูปมา ปุคฺคลาฯ
(๑๐) จตฺตาโร อมฺพูปมา ปุคฺคลาฯ
(๑๑) จตฺตาโร กุมฺภูปมา ปุคฺคลาฯ
(๑๒) จตฺตาโร อุทกรหทูปมา ปุคฺคลาฯ
(๑๓) จตฺตาโร พลีพทฺทูปมา [พลิพทฺทูปมา (สี.)] ปุคฺคลาฯ
(๑๔) จตฺตาโร อาสีวิสูปมา ปุคฺคลาฯ
(๑๕) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา อปฺปสาทนีเย ฐาเน ปสาทํ อุปทํสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา ปสาทนีเย ฐาเน อปฺปสาทํ อุปทํสิตา โหติฯ
(๑๖) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา อปฺปสาทนีเย ฐาเน อปฺปสาทํ อุปทํสิตา โหติ, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา ปสาทนีเย ฐาเน ปสาทํ อุปทํสิตา โหติฯ
(๑๗) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โน จ โข วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โน จ โข อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อวณฺณารหสฺส จ อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน; วณฺณารหสฺส จ วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เนว อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โน จ วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลนฯ
(๑๘) อุฏฺฐานผลูปชีวี โน ปุญฺญผลูปชีวี, ปุญฺญผลูปชีวี โน อุฏฺฐานผลูปชีวี, อุฏฺฐานผลูปชีวี จ ปุญฺญผลูปชีวี จ, เนว อุฏฺฐานผลูปชีวี โน ปุญฺญผลูปชีวีฯ
(๑๙) ตโม ตมปรายโน, ตโม โชติปรายโน, โชติ ตมปรายโน, โชติ โชติปรายโนฯ
(๒๐) โอณโตณโต, โอณตุณฺณโต, อุณฺณโตณโต, อุณฺณตุณฺณโตฯ
(๒๑) จตฺตาโร รุกฺขูปมา ปุคฺคลาฯ
(๒๒) รูปปฺปมาโณ, รูปปฺปสนฺโน, โฆสปฺปมาโณ, โฆสปฺปสนฺโนฯ
(๒๓) ลูขปฺปมาโณ, ลูขปฺปสนฺโน , ธมฺมปฺปมาโณ, ธมฺมปฺปสนฺโนฯ
(๒๔) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ, โน ปรหิตาย; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปรหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ, โน อตฺตหิตาย; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย เจว ปฏิปนฺโน โหติ ปรหิตาย จ; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เนว อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน ปรหิตายฯ
(๒๕) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป โหติ อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปรนฺตโป โหติ ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป จ โหติ อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต , ปรนฺตโป จ ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เนว อตฺตนฺตโป โหติ น อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต, น ปรนฺตโป น ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโตฯ โส อนตฺตนฺตโป อปรนฺตโป ทิฏฺเฐว ธมฺเม นิจฺฉาโต นิพฺพุโต สีตีภูโต [สีติภูโต (สี. ก.)] สุขปฺปฏิสํเวที พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรติฯ
(๒๖) สราโค, สโทโส, สโมโห, สมาโนฯ
(๒๗) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, น ลาภี อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย, น ลาภี อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี เจว โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, ลาภี จ อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย; อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล เนว ลาภี โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, น ลาภี อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนายฯ
(๒๘) อนุโสตคามี ปุคฺคโล, ปฏิโสตคามี ปุคฺคโล, ฐิตตฺโต ปุคฺคโล, ติณฺโณ ปารงฺคโต [ปารคโต (สี. สฺยา.)] ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณฯ
(๒๙) อปฺปสฺสุโต สุเตน อนุปปนฺโน, อปฺปสฺสุโต สุเตน อุปปนฺโน, พหุสฺสุโต สุเตน อนุปปนฺโน, พหุสฺสุโต สุเตน อุปปนฺโนฯ
(๓๐) สมณมจโล, สมณปทุโม, สมณปุณฺฑรีโก, สมเณสุ สมณสุขุมาโลฯ
จตุกฺกํฯ
๑๑. ปญฺจ ปุคฺคลา –
(๑) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อารภติ [อารมฺภติ (สี. สฺยา.)] จ วิปฺปฏิสารี จ โหติ, ตญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติฯ อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล อารภติ น วิปฺปฏิสารี จ โหติ, ตญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติฯ อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล นารภติ วิปฺปฏิสารี จ โหติ, ตญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติฯ อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล นารภติ น วิปฺปฏิสารี โหติ, ตญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติฯ อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล นารภติ น วิปฺปฏิสารี โหติ, ตญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ยถาภูตํ ปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติฯ
(๒) ทตฺวา อวชานาติ, สํวาเสน อวชานาติ, อาเธยฺยมุโข โหติ, โลโล โหติ, มนฺโท โมมูโห โหติฯ
(๓) ปญฺจ โยธาชีวูปมา ปุคฺคลาฯ
(๔) ปญฺจ ปิณฺฑปาติกาฯ
(๕) ปญฺจ ขลุปจฺฉาภตฺติกาฯ
(๖) ปญฺจ เอกาสนิกาฯ
(๗) ปญฺจ ปํสุกูลิกาฯ
(๘) ปญฺจ เตจีวริกาฯ
(๙) ปญฺจ อารญฺญิกาฯ
(๑๐) ปญฺจ รุกฺขมูลิกาฯ
(๑๑) ปญฺจ อพฺโภกาสิกาฯ
(๑๒) ปญฺจ เนสชฺชิกาฯ
(๑๓) ปญฺจ ยถาสนฺถติกาฯ
(๑๔) ปญฺจ โสสานิกาฯ
ปญฺจกํฯ
๑๒. ฉ ปุคฺคลา –
(๑) อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อภิสมฺพุชฺฌติ, ตตฺถ จ สพฺพญฺญุตํ ปาปุณาติ พเลสุ [ผเลสุ (ปี.)] จ วสีภาวํฯ อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อภิสมฺพุชฺฌติ, น จ ตตฺถ สพฺพญฺญุตํ ปาปุณาติ น จ พเลสุ วสีภาวํฯ อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ, ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ สาวกปารมิญฺจ ปาปุณาติฯ อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ , ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ, น จ สาวกปารมิํ ปาปุณาติฯ อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ, น จ ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ, อนาคามี โหติ อนาคนฺตา [อนาคนฺตฺวา (สฺยา. ก.) อ. นิ. ๔.๑๗๑] อิตฺถตฺตํฯ อตฺเถกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ, น จ ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ, อาคามี [โสตาปนฺนสกทาคามี (สฺยา. ก.)] โหติ อาคนฺตา อิตฺถตฺตํฯ
ฉกฺกํฯ
๑๓. สตฺต ปุคฺคลา –
(๑) สตฺต อุทกูปมา ปุคฺคลาฯ สกิํ นิมุคฺโค นิมุคฺโคว โหติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา นิมุชฺชติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา ฐิโต โหติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา วิปสฺสติ วิโลเกติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา ปตรติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา ปฏิคาธปฺปตฺโต โหติ, อุมฺมุชฺชิตฺวา ติณฺโณ โหติ ปารงฺคโต ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณฯ
(๒) อุภโตภาควิมุตฺโต , ปญฺญาวิมุตฺโต, กายสกฺขี, ทิฏฺฐิปฺปตฺโต, สทฺธาวิมุตฺโต, ธมฺมานุสารี, สทฺธานุสารีฯ
สตฺตกํฯ
๑๔. อฏฺฐ ปุคฺคลา –
(๑) จตฺตาโร มคฺคสมงฺคิโน, จตฺตาโร ผลสมงฺคิโน ปุคฺคลาฯ
อฏฺฐกํฯ
๑๕. นว ปุคฺคลา –
(๑) สมฺมาสมฺพุทฺโธ, ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ, อุภโตภาควิมุตฺโต, ปญฺญาวิมุตฺโต, กายสกฺขี, ทิฏฺฐิปฺปตฺโต, สทฺธาวิมุตฺโต, ธมฺมานุสารี, สทฺธานุสารีฯ
นวกํฯ
๑๖. ทส ปุคฺคลา –
(๑) ปญฺจนฺนํ อิธ นิฏฺฐา, ปญฺจนฺนํ อิธ วิหาย นิฏฺฐาฯ
ทสกํฯ
ปุคฺคลปญฺญตฺติมาติกา นิฏฺฐิตาฯ
๑. กตโม จ ปุคฺคโล สมยวิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล กาเลน กาลํ สมเยน สมยํ อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา [ผสฺสิตฺวา (สี. ปี.)] วิหรติ, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกจฺเจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สมยวิมุตฺโต’’ฯ
๒. กตโม จ ปุคฺคโล อสมยวิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล น เหว โข กาเลน กาลํ สมเยน สมยํ อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อสมยวิมุตฺโต’’ฯ สพฺเพปิ อริยปุคฺคลา อริเย วิโมกฺเข อสมยวิมุตฺตาฯ
๓. กตโม จ ปุคฺคโล กุปฺปธมฺโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ รูปสหคตานํ วา อรูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีนํฯ โส จ โข น นิกามลาภี โหติ น อกิจฺฉลาภี น อกสิรลาภี; น ยตฺถิจฺฉกํ ยทิจฺฉกํ ยาวติจฺฉกํ สมาปชฺชติปิ วุฏฺฐาติปิฯ ฐานํ โข ปเนตํ วิชฺชติ, ยํ ตสฺส ปุคฺคลสฺส ปมาทมาคมฺม ตา สมาปตฺติโย กุปฺเปยฺยุํ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘กุปฺปธมฺโม’’ฯ
๔. กตโม จ ปุคฺคโล อกุปฺปธมฺโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ รูปสหคตานํ วา อรูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีนํฯ โส จ โข นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี; ยตฺถิจฺฉกํ ยทิจฺฉกํ ยาวติจฺฉกํ สมาปชฺชติปิ วุฏฺฐาติปิฯ อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ ตสฺส ปุคฺคลสฺส ปมาทมาคมฺม ตา สมาปตฺติโย กุปฺเปยฺยุํ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อกุปฺปธมฺโม’’ฯ สพฺเพปิ อริยปุคฺคลา อริเย วิโมกฺเข อกุปฺปธมฺมาฯ
๕. กตโม จ ปุคฺคโล ปริหานธมฺโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ รูปสหคตานํ วา อรูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีนํฯ โส จ โข น นิกามลาภี โหติ น อกิจฺฉลาภี น อกสิรลาภี; น ยตฺถิจฺฉกํ ยทิจฺฉกํ ยาวติจฺฉกํ สมาปชฺชติปิ วุฏฺฐาติปิฯ ฐานํ โข ปเนตํ วิชฺชติ, ยํ โส ปุคฺคโล ปมาทมาคมฺม ตาหิ สมาปตฺตีหิ ปริหาเยยฺย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปริหานธมฺโม’’ฯ
๖. กตโม จ ปุคฺคโล อปริหานธมฺโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ รูปสหคตานํ วา อรูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีนํฯ โส จ โข นิกามลาภี โหติ อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี; ยตฺถิจฺฉกํ ยทิจฺฉกํ ยาวติจฺฉกํ สมาปชฺชติปิ วุฏฺฐาติปิฯ อฏฺฐานเมตํ อนวกาโส ยํ โส ปุคฺคโล ปมาทมาคมฺม ตาหิ สมาปตฺตีหิ ปริหาเยยฺย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อปริหานธมฺโม’’ฯ สพฺเพปิ อริยปุคฺคลา อริเย วิโมกฺเข อปริหานธมฺมาฯ
๗. กตโม จ ปุคฺคโล เจตนาภพฺโพ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ รูปสหคตานํ วา อรูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีนํฯ โส จ โข น นิกามลาภี โหติ น อกิจฺฉลาภี น อกสิรลาภี; น ยตฺถิจฺฉกํ ยทิจฺฉกํ ยาวติจฺฉกํ สมาปชฺชติปิ วุฏฺฐาติปิฯ สเจ อนุสญฺเจเตติ, น ปริหายติ ตาหิ สมาปตฺตีหิฯ สเจ น อนุสญฺเจเตติ, ปริหายติ ตาหิ สมาปตฺตีหิ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘เจตนาภพฺโพ’’ฯ
๘. กตโม จ ปุคฺคโล อนุรกฺขณาภพฺโพ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ รูปสหคตานํ วา อรูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีนํฯ โส จ โข น นิกามลาภี โหติ น อกิจฺฉลาภี น อกสิรลาภี; น ยตฺถิจฺฉกํ ยทิจฺฉกํ ยาวติจฺฉกํ สมาปชฺชติปิ วุฏฺฐาติปิฯ สเจ อนุรกฺขติ, น ปริหายติ ตาหิ สมาปตฺตีหิฯ สเจ น อนุรกฺขติ, ปริหายติ ตาหิ สมาปตฺตีหิ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อนุรกฺขณาภพฺโพ’’ฯ
๙. กตโม จ ปุคฺคโล ปุถุชฺชโน? ยสฺส ปุคฺคลสฺส ตีณิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ; น จ เตสํ ธมฺมานํ ปหานาย ปฏิปนฺโน – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปุถุชฺชโน’’ฯ
๑๐. กตโม จ ปุคฺคโล โคตฺรภู? เยสํ ธมฺมานํ สมนนฺตรา อริยธมฺมสฺส อวกฺกนฺติ โหติ เตหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘โคตฺรภู’’ฯ
๑๑. กตโม จ ปุคฺคโล ภยูปรโต? สตฺต เสกฺขา ภยูปรตา, เย จ ปุถุชฺชนา สีลวนฺโตฯ อรหา อภยูปรโตฯ
๑๒. กตโม จ ปุคฺคโล อภพฺพาคมโน? เย เต ปุคฺคลา กมฺมาวรเณน สมนฺนาคตา, กิเลสาวรเณน สมนฺนาคตา, วิปากาวรเณน สมนฺนาคตา, อสฺสทฺธา อจฺฉนฺทิกา ทุปฺปญฺญา เอฬา, อภพฺพา นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ – อิเม วุจฺจนฺติ ปุคฺคลา ‘‘อภพฺพาคมนา’’ฯ
๑๓. กตโม จ ปุคฺคโล ภพฺพาคมโน? เย เต ปุคฺคลา น กมฺมาวรเณน สมนฺนาคตา, น กิเลสาวรเณน สมนฺนาคตา, น วิปากาวรเณน สมนฺนาคตา, สทฺธา ฉนฺทิกา ปญฺญวนฺโต [ปญฺญวนฺตา (สี.)] อเนฬา, ภพฺพา นิยามํ โอกฺกมิตุํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ – อิเม วุจฺจนฺติ ปุคฺคลา ‘‘ภพฺพาคมนา’’ฯ
๑๔. กตโม จ ปุคฺคโล นิยโต? ปญฺจ ปุคฺคลา อานนฺตริกา, เย จ มิจฺฉาทิฏฺฐิกา นิยตา, อฏฺฐ จ อริยปุคฺคลา นิยตาฯ อวเสสา ปุคฺคลา อนิยตาฯ
๑๕. กตโม จ ปุคฺคโล ปฏิปนฺนโก? จตฺตาโร มคฺคสมงฺคิโน ปุคฺคลา ปฏิปนฺนกา, จตฺตาโร ผลสมงฺคิโน ปุคฺคลา ผเล ฐิตาฯ
๑๖. กตโม จ ปุคฺคโล สมสีสี? ยสฺส ปุคฺคลสฺส อปุพฺพํ อจริมํ อาสวปริยาทานญฺจ โหติ ชีวิตปริยาทานญฺจ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สมสีสี’’ฯ
๑๗. กตโม จ ปุคฺคโล ฐิตกปฺปี? อยญฺจ ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน อสฺส, กปฺปสฺส จ อุฑฺฑยฺหนเวลา อสฺส, เนว ตาว กปฺโป อุฑฺฑยฺเหยฺย ยาวายํ ปุคฺคโล น โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกโรติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ฐิตกปฺปี’’ฯ สพฺเพปิ มคฺคสมงฺคิโน ปุคฺคลา ฐิตกปฺปิโนฯ
๑๘. กตโม จ ปุคฺคโล อริโย? อฏฺฐ อริยปุคฺคลา อริยาฯ อวเสสา ปุคฺคลา อนริยาฯ
๑๙. กตโม จ ปุคฺคโล เสกฺโข? จตฺตาโร มคฺคสมงฺคิโน ตโย ผลสมงฺคิโน ปุคฺคลา ‘‘เสกฺขา’’ฯ อรหา อเสกฺโขฯ อวเสสา ปุคฺคลา เนวเสกฺขนาเสกฺขาฯ
๒๐. กตโม จ ปุคฺคโล เตวิชฺโช? ตีหิ วิชฺชาหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘เตวิชฺโช’’ฯ
๒๑. กตโม จ ปุคฺคโล ฉฬภิญฺโญ? ฉหิ อภิญฺญาหิ สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘ฉฬภิญฺโญ’’ฯ
๒๒. กตโม จ ปุคฺคโล สมฺมาสมฺพุทฺโธ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อภิสมฺพุชฺฌติ; ตตฺถ จ สพฺพญฺญุตํ ปาปุณาติ, พเลสุ จ วสีภาวํ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สมฺมาสมฺพุทฺโธ’’ฯ
๒๓. กตโม จ ปุคฺคโล ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อภิสมฺพุชฺฌติ; น จ ตตฺถ สพฺพญฺญุตํ ปาปุณาติ, น จ พเลสุ วสีภาวํ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ’’ฯ
๒๔. กตโม จ ปุคฺคโล อุภโตภาควิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ; ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อุภโตภาควิมุตฺโต’’ฯ
๒๕. กตโม จ ปุคฺคโล ปญฺญาวิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล น เหว โข อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ; ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปญฺญาวิมุตฺโต’’ฯ
๒๖. กตโม จ ปุคฺคโล กายสกฺขี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ ; ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกจฺเจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘กายสกฺขี’’ฯ
๒๗. กตโม จ ปุคฺคโล ทิฏฺฐิปฺปตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ตถาคตปฺปเวทิตา จสฺส ธมฺมา ปญฺญาย โวทิฏฺฐา โหนฺติ โวจริตาฯ ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกจฺเจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ทิฏฺฐิปฺปตฺโต’’ฯ
๒๘. กตโม จ ปุคฺคโล สทฺธาวิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ตถาคตปฺปเวทิตา จสฺส ธมฺมา ปญฺญาย โวทิฏฺฐา โหนฺติ โวจริตาฯ ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกจฺเจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ, โน จ โข ยถา ทิฏฺฐิปฺปตฺตสฺส – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สทฺธาวิมุตฺโต’’ฯ
๒๙. กตโม จ ปุคฺคโล ธมฺมานุสารี? ยสฺส ปุคฺคลสฺส โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปญฺญินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ, ปญฺญาวาหิํ ปญฺญาปุพฺพงฺคมํ อริยมคฺคํ ภาเวติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ธมฺมานุสารี’’ฯ โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ธมฺมานุสารี ผเล ฐิโต ทิฏฺฐิปฺปตฺโตฯ
๓๐. กตโม จ ปุคฺคโล สทฺธานุสารี? ยสฺส ปุคฺคลสฺส โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ, สทฺธาวาหิํ สทฺธาปุพฺพงฺคมํ อริยมคฺคํ ภาเวติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สทฺธานุสารี’’ฯ โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สทฺธานุสารี ผเล ฐิโต สทฺธาวิมุตฺโตฯ
๓๑. กตโม จ ปุคฺคโล สตฺตกฺขตฺตุปรโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺโน โหติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโน [สมฺโพธิปรายโณ (สี. ก.)]ฯ โส สตฺตกฺขตฺตุํ เทเว จ มานุเส จ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สตฺตกฺขตฺตุปรโม’’ฯ
๓๒. กตโม จ ปุคฺคโล โกลงฺโกโล? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺโน โหติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนฯ โส ทฺเว วา ตีณิ วา กุลานิ สนฺธาวิตฺวา สํสริตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘โกลงฺโกโล’’ฯ
๓๓. กตโม จ ปุคฺคโล เอกพีชี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺโน โหติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนฯ โส เอกํเยว มานุสกํ ภวํ นิพฺพตฺเตตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘เอกพีชี’’ฯ
๓๔. กตโม จ ปุคฺคโล สกทาคามี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตา สกทาคามี โหติ , สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สกทาคามี’’ฯ
๓๕. กตโม จ ปุคฺคโล อนาคามี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ, ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อนาคามี’’ฯ
๓๖. กตโม จ ปุคฺคโล อนฺตราปรินิพฺพายี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ, ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาฯ โส อุปปนฺนํ วา สมนนฺตรา อปฺปตฺตํ วา เวมชฺฌํ อายุปฺปมาณํ อริยมคฺคํ สญฺชเนติ อุปริฏฺฐิมานํ สํโยชนานํ ปหานาย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อนฺตราปรินิพฺพายี’’ฯ
๓๗. กตโม จ ปุคฺคโล อุปหจฺจปรินิพฺพายี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ, ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาฯ โส อติกฺกมิตฺวา เวมชฺฌํ อายุปฺปมาณํ อุปหจฺจ วา กาลกิริยํ [กาลํ กิริยํ (ก.)] อริยมคฺคํ สญฺชเนติ อุปริฏฺฐิมานํ สํโยชนานํ ปหานาย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อุปหจฺจปรินิพฺพายี’’ฯ
๓๘. กตโม จ ปุคฺคโล อสงฺขารปรินิพฺพายี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ, ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาฯ โส อสงฺขาเรน อริยมคฺคํ สญฺชเนติ อุปริฏฺฐิมานํ สํโยชนานํ ปหานาย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อสงฺขารปรินิพฺพายี’’ฯ
๓๙. กตโม จ ปุคฺคโล สสงฺขารปรินิพฺพายี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ, ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาฯ โส สสงฺขาเรน อริยมคฺคํ สญฺชเนติ อุปริฏฺฐิมานํ สํโยชนานํ ปหานาย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สสงฺขารปรินิพฺพายี’’ฯ
๔๐. กตโม จ ปุคฺคโล อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ, ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาฯ โส อวิหา จุโต อตปฺปํ คจฺฉติ, อตปฺปา จุโต สุทสฺสํ คจฺฉติ, สุทสฺสา จุโต สุทสฺสิํ คจฺฉติ, สุทสฺสิยา จุโต อกนิฏฺฐํ คจฺฉติ; อกนิฏฺเฐ อริยมคฺคํ สญฺชเนติ อุปริฏฺฐิมานํ สํโยชนานํ ปหานาย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อุทฺธํโสโต อกนิฏฺฐคามี’’ฯ
๔๑. กตโม จ ปุคฺคโล โสตาปนฺโน โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน? ติณฺณํ สํโยชนานํ ปหานาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโนฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส ตีณิ สํโยชนานิ ปหีนานิ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘โสตาปนฺโน’’ฯ
๔๒. กามราคพฺยาปาทานํ ตนุภาวาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส กามราคพฺยาปาทา ตนุภูตา – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สกทาคามี’’ฯ
๔๓. กามราคพฺยาปาทานํ อนวเสสปฺปหานาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโนฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส กามราคพฺยาปาทา อนวเสสา ปหีนา – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อนาคามี’’ฯ
๔๔. รูปราคอรูปราคมานอุทฺธจฺจอวิชฺชาย อนวเสสปฺปหานาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล อรหตฺตผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโนฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส รูปราโค อรูปราโค มาโน อุทฺธจฺจํ อวิชฺชา อนวเสสา ปหีนา – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อรหา’’ฯ
เอกกนิทฺเทโสฯ
๔๕. กตโม จ ปุคฺคโล โกธโน? ตตฺถ กตโม โกโธ? โย โกโธ กุชฺฌนา กุชฺฌิตตฺตํ โทโส ทุสฺสนา ทุสฺสิตตฺตํ [ทูสนา ทูสิตตฺตํ (สฺยา.)] พฺยาปตฺติ พฺยาปชฺชนา พฺยาปชฺชิตตฺตํ วิโรโธ ปฏิวิโรโธ จณฺฑิกฺกํ อสุโรโป อนตฺตมนตา จิตฺตสฺส – อยํ วุจฺจติ โกโธฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ โกโธ อปฺปหีโน – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘โกธโน’’ฯ
๔๖. กตโม จ ปุคฺคโล อุปนาหี? ตตฺถ กตโม อุปนาโห? ปุพฺพกาลํ โกโธ อปรกาลํ อุปนาโหฯ โย เอวรูโป อุปนาโห อุปนยฺหนา อุปนยฺหิตตฺตํ อฏฺฐปนา [อาฐปนา (ก.) วิภ. ๘๙๑] ฐปนา สณฺฐปนา อนุสํสนฺทนา อนุปฺปพนฺธนา ทฬฺหีกมฺมํ โกธสฺส – อยํ วุจฺจติ อุปนาโห ฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ อุปนาโห อปฺปหีโน – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อุปนาหี’’ฯ
๔๗. กตโม จ ปุคฺคโล มกฺขี? ตตฺถ กตโม มกฺโข? โย มกฺโข มกฺขายนา มกฺขายิตตฺตํ [มกฺขียนา มกฺขียิตตฺตํ (สี.), มกฺขิยนา มกฺขิยิตตฺตํ (ก.)] นิฏฺฐุริยํ นิฏฺฐุริยกมฺมํ – อยํ วุจฺจติ มกฺโขฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ มกฺโข อปฺปหีโน – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘มกฺขี’’ฯ
๔๘. กตโม จ ปุคฺคโล ปฬาสี? ตตฺถ กตโม ปฬาโส? โย ปฬาโส ปฬาสายนา ปฬาสายิตตฺตํ ปฬาสาหาโร วิวาทฏฺฐานํ ยุคคฺคาโห อปฺปฏินิสฺสคฺโค – อยํ วุจฺจติ ปฬาโสฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ ปฬาโส อปฺปหีโน – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปฬาสี’’ฯ
๔๙. กตโม จ ปุคฺคโล อิสฺสุกี? ตตฺถ กตมา อิสฺสา? ยา ปรลาภสกฺการครุการมานนวนฺทนปูชนาสุ อิสฺสา อิสฺสายนา อิสฺสายิตตฺตํ อุสูยา อุสูยนา [อุสฺสุยา อุสฺสุยนา (ก.) วิภ. ๘๙๓] อุสูยิตตฺตํ – อยํ วุจฺจติ อิสฺสาฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ อิสฺสา อปฺปหีนา – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อิสฺสุกี’’ฯ
๕๐. กตโม จ ปุคฺคโล มจฺฉรี? ตตฺถ กตมํ มจฺฉริยํ? ปญฺจ มจฺฉริยานิ – อาวาสมจฺฉริยํ, กุลมจฺฉริยํ, ลาภมจฺฉริยํ, วณฺณมจฺฉริยํ, ธมฺมมจฺฉริยํฯ ยํ เอวรูปํ มจฺเฉรํ มจฺฉรายนา มจฺฉรายิตตฺตํ เววิจฺฉํ กทริยํ กฏุกญฺจุกตา อคฺคหิตตฺตํ จิตฺตสฺส – อิทํ วุจฺจติ มจฺฉริยํฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อิทํ มจฺฉริยํ อปฺปหีนํ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘มจฺฉรี’’ฯ
๕๑. กตโม จ ปุคฺคโล สโฐ? ตตฺถ กตมํ สาเฐยฺยํ? อิเธกจฺโจ สโฐ โหติ ปริสโฐฯ ยํ ตตฺถ สฐํ สฐตา สาเฐยฺยํ กกฺกรตา กกฺกริยํ [กกฺขฬตา กกฺขฬิยํ (สฺยา.) เอวํ ขุทฺทกวิภงฺคทุกนิทฺเทเสปิ] ปริกฺขตฺตตฺตา ปาริกฺขตฺติยํ – อิทํ วุจฺจติ สาเฐยฺยํฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อิทํ สาเฐยฺยํ อปฺปหีนํ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สโฐ’’ฯ
๕๒. กตโม จ ปุคฺคโล มายาวี? ตตฺถ กตมา มายา? อิเธกจฺโจ กาเยน ทุจฺจริตํ จริตฺวา วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา ตสฺส ปฏิจฺฉาทนเหตุ ปาปิกํ อิจฺฉํ ปณิทหติ – ‘‘มา มํ ชญฺญา’’ติ อิจฺฉติ, ‘‘มา มํ ชญฺญา’’ติ สงฺกปฺปติ ‘‘มา มํ ชญฺญา’’ติ วาจํ ภาสติ, ‘‘มา มํ ชญฺญา’’ติ กาเยน ปรกฺกมติฯ ยา เอวรูปา มายา มายาวิตา อจฺจาสรา วญฺจนา นิกติ วิกิรณา ปริหรณา คูหนา ปริคูหนา ฉาทนา ปฏิจฺฉาทนา อนุตฺตานีกมฺมํ อนาวิกมฺมํ โวจฺฉาทนา ปาปกิริยา – อยํ วุจฺจติ มายาฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ มายา อปฺปหีนา – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘มายาวี’’ฯ
๕๓. กตโม จ ปุคฺคโล อหิริโก? ตตฺถ กตมํ อหิริกํ? ยํ น หิรียติ หิริยิตพฺเพน น หิรียติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ วุจฺจติ อหิริกํฯ อิมินา อหิริเกน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘อหิริโก’’ฯ
๕๔. กตโม จ ปุคฺคโล อโนตฺตปฺปี? ตตฺถ กตมํ อโนตฺตปฺปํ? ยํ น โอตฺตปฺปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพน น โอตฺตปฺปติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ วุจฺจติ อโนตฺตปฺปํฯ อิมินา อโนตฺตปฺเปน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘อโนตฺตปฺปี’’ฯ
๕๕. กตโม จ ปุคฺคโล ทุพฺพโจ? ตตฺถ กตโม โทวจสฺสตา? สหธมฺมิเก วุจฺจมาเน โทวจสฺสายํ โทวจสฺสิยํ โทวจสฺสตา วิปฺปฏิกุลคฺคาหิตา วิปจฺจนีกสาตตา อนาทริยํ อนาทริยตา อคารวตา อปฺปติสฺสวตา – อยํ วุจฺจติ โทวจสฺสตาฯ อิมาย โทวจสฺสตาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘ทุพฺพโจ’’ฯ
๕๖. กตโม จ ปุคฺคโล ปาปมิตฺโต? ตตฺถ กตมา ปาปมิตฺตตา? เย เต ปุคฺคลา อสฺสทฺธา ทุสฺสีลา อปฺปสฺสุตา มจฺฉริโน ทุปฺปญฺญา, ยา เตสํ เสวนา นิเสวนา สํเสวนา ภชนา สมฺภชนา ภตฺติ สมฺภตฺติ สมฺปวงฺกตา – อยํ วุจฺจติ ปาปมิตฺตตาฯ อิมาย ปาปมิตฺตตาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘ปาปมิตฺโต’’ฯ
๕๗. กตโม จ ปุคฺคโล อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวาโร? ตตฺถ กตมา อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตา? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา นิมิตฺตคฺคาหี โหติ อนุพฺยญฺชนคฺคาหี; ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย น ปฏิปชฺชติ, น รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ, จกฺขุนฺทฺริเย น สํวรํ อาปชฺชติฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา…เป.… ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา…เป.… ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา…เป.… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา…เป.… มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย นิมิตฺตคฺคาหี โหติ อนุพฺยญฺชนคฺคาหี; ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย น ปฏิปชฺชติ, น รกฺขติ มนินฺทฺริยํ, มนินฺทฺริเย น สํวรํ อาปชฺชติฯ ยา อิเมสํ ฉนฺนํ อินฺทฺริยานํ อคุตฺติ อโคปนา อนารกฺโข อสํวโร – อยํ วุจฺจติ อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตาฯ อิมาย อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวาโร’’ฯ
๕๘. กตโม จ ปุคฺคโล โภชเน อมตฺตญฺญู? ตตฺถ กตมา โภชเน อมตฺตญฺญุตา? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อปฺปฏิสงฺขา อโยนิโส อาหารํ อาหาเรติ ทวาย มทาย มณฺฑนาย วิภูสนาย, ยา ตตฺถ อสนฺตุฏฺฐิตา อมตฺตญฺญุตา อปฺปฏิสงฺขา โภชเน – อยํ วุจฺจติ โภชเน อมตฺตญฺญุตาฯ อิมาย โภชเน อมตฺตญฺญุตาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘โภชเน อมตฺตญฺญู’’ฯ
๕๙. กตโม จ ปุคฺคโล มุฏฺฐสฺสติ? ตตฺถ กตมํ มุฏฺฐสฺสจฺจํ? ยา อสฺสติ อนนุสฺสติ อปฺปฏิสฺสติ อสฺสติ อสฺสรณตา อธารณตา ปิลาปนตา สมฺมุสนตา – อิทํ วุจฺจติ มุฏฺฐสฺสจฺจํฯ อิมินา มุฏฺฐสฺสจฺเจน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘มุฏฺฐสฺสติ’’ฯ
๖๐. กตโม จ ปุคฺคโล อสมฺปชาโน? ตตฺถ กตมํ อสมฺปชญฺญํ? ยํ อญฺญาณํ อทสฺสนํ อนภิสมโย อนนุโพโธ อสมฺโพโธ อปฺปฏิเวโธ อสงฺคาหณา อปริโยคาหณา [อสํคาหนา อปริโยคาหนา (สี. สฺยา. ก.)] อสมเปกฺขณา อปจฺจเวกฺขณา อปจฺจกฺขกมฺมํ ทุมฺเมชฺฌํ พาลฺยํ อสมฺปชญฺญํ โมโห ปโมโห สมฺโมโห อวิชฺชา อวิชฺโชโฆ อวิชฺชาโยโค อวิชฺชานุสโย อวิชฺชาปริยุฏฺฐานํ อวิชฺชาลงฺคี โมโห อกุสลมูลํ – อิทํ วุจฺจติ อสมฺปชญฺญํฯ อิมินา อสมฺปชญฺเญน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘อสมฺปชาโน’’ฯ
๖๑. กตโม จ ปุคฺคโล สีลวิปนฺโน? ตตฺถ กตมา สีลวิปตฺติ? กายิโก วีติกฺกโม วาจสิโก วีติกฺกโม กายิกวาจสิโก วีติกฺกโม – อยํ วุจฺจติ สีลวิปตฺติฯ สพฺพมฺปิ ทุสฺสิลฺยํ สีลวิปตฺติฯ อิมาย สีลวิปตฺติยา สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘สีลวิปนฺโน’’ฯ
๖๒. กตโม จ ปุคฺคโล ทิฏฺฐิวิปนฺโน? ตตฺถ กตมา ทิฏฺฐิวิปตฺติ? ‘‘นตฺถิ ทินฺนํ, นตฺถิ ยิฏฺฐํ, นตฺถิ หุตํ, นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ [สุกฏทุกฺกฏานํ (สี.)] กมฺมานํ ผลํ วิปาโก, นตฺถิ อยํ โลโก , นตฺถิ ปโร โลโก , นตฺถิ มาตา, นตฺถิ ปิตา, นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, นตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา [สมคฺคตา (ก.)] สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’’ติฯ ยา เอวรูปา ทิฏฺฐิ ทิฏฺฐิคตํ ทิฏฺฐิคหนํ ทิฏฺฐิกนฺตาโร ทิฏฺฐิวิสูกายิกํ ทิฏฺฐิวิปฺผนฺทิตํ ทิฏฺฐิสํโยชนํ คาโห ปฏิคฺคาโห อภินิเวโส ปรามาโส กุมฺมคฺโค มิจฺฉาปโถ มิจฺฉตฺตํ ติตฺถายตนํ วิปริยาสคฺคาโห [วิปริเยสคฺคาโห (สพฺพตฺถ) ปทสิทฺธิ จินฺเตตพฺพา], อยํ วุจฺจติ ทิฏฺฐิวิปตฺติฯ สพฺพาปิ มิจฺฉาทิฏฺฐิ ทิฏฺฐิวิปตฺติฯ อิมาย ทิฏฺฐิวิปตฺติยา สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘ทิฏฺฐิวิปนฺโน’’ฯ
๖๓. กตโม จ ปุคฺคโล อชฺฌตฺตสํโยชโน? ยสฺส ปุคฺคลสฺส ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อชฺฌตฺตสํโยชโน’’ฯ
๖๔. กตโม จ ปุคฺคโล พหิทฺธาสํโยชโน? ยสฺส ปุคฺคลสฺส ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘พหิทฺธาสํโยชโน’’ฯ
๖๕. กตโม จ ปุคฺคโล อกฺโกธโน? ตตฺถ กตโม โกโธ? โย โกโธ กุชฺฌนา กุชฺฌิตตฺตํ โทโส ทุสฺสนา ทุสฺสิตตฺตํ พฺยาปตฺติ พฺยาปชฺชนา พฺยาปชฺชิตตฺตํ วิโรโธ ปฏิวิโรโธ จณฺฑิกฺกํ อสุโรโป อนตฺตมนตา จิตฺตสฺส – อยํ วุจฺจติ โกโธฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ โกโธ ปหีโน – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อกฺโกธโน’’ฯ
๖๖. กตโม จ ปุคฺคโล อนุปนาหี? ตตฺถ กตโม อุปนาโห? ปุพฺพกาลํ โกโธ อปรกาลํ อุปนาโห โย เอวรูโป อุปนาโห อุปนยฺหนา อุปนยฺหิตตฺตํ อฏฺฐปนา ฐปนา สณฺฐปนา อนุสํสนฺทนา อนุปฺปพนฺธนา ทฬฺหีกมฺมํ โกธสฺส – อยํ วุจฺจติ อุปนาโหฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ อุปนาโห ปหีโน – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อนุปนาหี’’ฯ
๖๗. กตโม จ ปุคฺคโล อมกฺขี? ตตฺถ กตโม มกฺโข? โย มกฺโข มกฺขายนา มกฺขายิตตฺตํ นิฏฺฐุริยํ นิฏฺฐุริยกมฺมํ – อยํ วุจฺจติ มกฺโขฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ มกฺโข ปหีโน – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อมกฺขี’’ฯ
๖๘. กตโม จ ปุคฺคโล อปฬาสี? ตตฺถ กตโม ปฬาโส? โย ปฬาโส ปฬาสายนา ปฬาสายิตตฺตํ ปฬาสาหาโร วิวาทฏฺฐานํ ยุคคฺคาโห อปฺปฏินิสฺสคฺโค – อยํ วุจฺจติ ปฬาโสฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ ปฬาโส ปหีโน – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อปฬาสี’’ฯ
๖๙. กตโม จ ปุคฺคโล อนิสฺสุกี? ตตฺถ กตมา อิสฺสา? ยา ปรลาภสกฺการครุการมานนวนฺทนปูชนาสุ อิสฺสา อิสฺสายนา อิสฺสายิตตฺตํ อุสูยา อุสูยนา อุสูยิตตฺตํ – อยํ วุจฺจติ อิสฺสาฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ อิสฺสา ปหีนา – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อนิสฺสุกี’’ฯ
๗๐. กตโม จ ปุคโล อมจฺฉรี? ตตฺถ กตมํ มจฺฉริยํ? ปญฺจ มจฺฉริยานิ – อาวาสมจฺฉริยํ, กุลมจฺฉริยํ, ลาภมจฺฉริยํ, วณฺณมจฺฉริยํ, ธมฺมมจฺฉริยํฯ ยํ เอวรูปํ มจฺเฉรํ มจฺฉรายนา มจฺฉรายิตตฺตํ เววิจฺฉํ กทริยํ กฏุกญฺจุกตา อคฺคหิตตฺตํ จิตฺตสฺส – อิทํ วุจฺจติ มจฺฉริยํฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อิทํ มจฺฉริยํ ปหีนํ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อมจฺฉรี’’ฯ
๗๑. กตโม จ ปุคฺคโล อสโฐ? ตตฺถ กตมํ สาเฐยฺยํ? อิเธกจฺโจ สโฐ โหติ ปริสโฐฯ ยํ ตตฺถ สฐํ สฐตา สาเฐยฺยํ กกฺกรตา กกฺกริยํ ปริกฺขตฺตตา ปาริกฺขตฺติยํ – อิทํ วุจฺจติ สาเฐยฺยํฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อิทํ สาเฐยฺยํ ปหีนํ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อสโฐ’’ฯ
๗๒. กตโม จ ปุคฺคโล อมายาวี? ตตฺถ กตมา มายา? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล กาเยน ทุจฺจริตํ จริตฺวา วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา ตสฺส ปฏิจฺฉาทนเหตุ ปาปิกํ อิจฺฉํ ปณิทหติ – ‘‘มา มํ ชญฺญา’’ติ อิจฺฉติ, ‘‘มา มํ ชญฺญา’’ติ สงฺกปฺปติ, ‘‘มา มํ ชญฺญา’’ติ วาจํ ภาสติ, ‘‘มา มํ ชญฺญา’’ติ กาเยน ปรกฺกมติฯ ยา เอวรูปา มายา มายาวิตา อจฺจาสรา วญฺจนา นิกติ วิกิรณา ปริหรณา คูหนา ปริคูหนา ฉาทนา ปฏิจฺฉาทนา อนุตฺตานีกมฺมํ อนาวิกมฺมํ โวจฺฉาทนา ปาปกิริยา – อยํ วุจฺจติ มายาฯ ยสฺส ปุคฺคลสฺส อยํ มายา ปหีนา – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อมายาวี’’ฯ
๗๓. กตโม จ ปุคฺคโล หิริมา? ตตฺถ กตมา หิรี? ยํ หิรียติ หิริยิตพฺเพน หิรียติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อยํ วุจฺจติ หิรีฯ อิมาย หิริยา สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘หิริมา’’ฯ
๗๔. กตโม จ ปุคฺคโล โอตฺตปฺปี? ตตฺถ กตมํ โอตฺตปฺปํ? ยํ โอตฺตปฺปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพน โอตฺตปฺปติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา – อิทํ วุจฺจติ โอตฺตปฺปํฯ อิมินา โอตฺตปฺเปน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘โอตฺตปฺปี’’ฯ
๗๕. กตโม จ ปุคฺคโล สุวโจ? ตตฺถ กตมา โสวจสฺสตา? สหธมฺมิเก วุจฺจมาเน โสวจสฺสายํ โสวจสฺสิยํ โสวจสฺสตา อวิปฺปฏิกุลคฺคาหิตา อวิปจฺจนีกสาตตา สาทริยํ สาทริยตา สคารวตา สปฺปติสฺสวตา – อยํ วุจฺจติ โสวจสฺสตาฯ อิมาย โสวจสฺสตาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘สุวโจ’’ฯ
๗๖. กตโม จ ปุคฺคโล กลฺยาณมิตฺโต? ตตฺถ กตมา กลฺยาณมิตฺตตา? เย เต ปุคฺคลา สทฺธา สีลวนฺโต พหุสฺสุตา จาควนฺโต ปญฺญวนฺโต, ยา เตสํ เสวนา นิเสวนา สํเสวนา ภชนา สมฺภชนา ภตฺติ สมฺภตฺติ สมฺปวงฺกตา – อยํ วุจฺจติ กลฺยาณมิตฺตตาฯ อิมาย กลฺยาณมิตฺตตาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘กลฺยาณมิตฺโต’’ฯ
๗๗. กตโม จ ปุคฺคโล อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร? ตตฺถ กตมา อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตา? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี; ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ, รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา…เป.… ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา…เป.… ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา…เป.… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา…เป.… มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี; ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ, รกฺขติ มนินฺทฺริยํ, มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติฯ ยา อิเมสํ ฉนฺนํ อินฺทฺริยานํ คุตฺติ โคปนา อารกฺโข สํวโร – อยํ วุจฺจติ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตาฯ อิมาย อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร’’ฯ
๗๘. กตโม จ ปุคฺคโล โภชเน มตฺตญฺญู? ตตฺถ กตมา โภชเน มตฺตญฺญุตา? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปฏิสงฺขา โยนิโส อาหารํ อาหาเรติ – ‘‘เนว ทวาย, น มทาย, น มณฺฑนาย, น วิภูสนาย; ยาวเทว อิมสฺส กายสฺส ฐิติยา ยาปนาย วิหิํสูปรติยา พฺรหฺมจริยานุคฺคหายฯ อิติ ปุราณญฺจ เวทนํ ปฏิหงฺขามิ, นวญฺจ เวทนํ น อุปฺปาเทสฺสามิ, ยาตฺรา จ เม ภวิสฺสติ อนวชฺชตา จ ผาสุวิหาโร จา’’ติฯ ยา ตตฺถ สนฺตุฏฺฐิตา มตฺตญฺญุตา ปฏิสงฺขา โภชเน – อยํ วุจฺจติ โภชเน มตฺตญฺญุตาฯ อิมาย โภชเน มตฺตญฺญุตาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘โภชเน มตฺตญฺญู’’ฯ
๗๙. กตโม จ ปุคฺคโล อุปฏฺฐิตสฺสติ? ตตฺถ กตมา สติ? ยา สติ อนุสฺสติ ปฏิสฺสติ สติ สรณตา ธารณตา อปิลาปนตา อสมฺมุสนตา สติ สตินฺทฺริยํ สติพลํ สมฺมาสติ – อยํ วุจฺจติ สติฯ อิมาย สติยา สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘อุปฏฺฐิตสฺสติ’’ฯ
๘๐. กตโม จ ปุคฺคโล สมฺปชาโน? ตตฺถ กตมํ สมฺปชญฺญํ? ยา ปญฺญา ปชานนา วิจโย ปวิจโย ธมฺมวิจโย สลฺลกฺขณา อุปลกฺขณา ปจฺจุปลกฺขณา ปณฺฑิจฺจํ โกสลฺลํ เนปุญฺญํ เวภพฺยา จินฺตา อุปปริกฺขา ภูรี เมธา ปริณายิกา วิปสฺสนา สมฺปชญฺญํ ปโตโท ปญฺญา ปญฺญินฺทฺริยํ ปญฺญาพลํ ปญฺญาสตฺถํ ปญฺญาปาสาโท ปญฺญาอาโลโก ปญฺญาโอภาโส ปญฺญาปชฺโชโต ปญฺญารตนํ อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺฐิ – อิทํ วุจฺจติ สมฺปชญฺญํฯ อิมินา สมฺปชญฺเญน สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘สมฺปชาโน’’ฯ
๘๑. กตโม จ ปุคฺคโล สีลสมฺปนฺโน? ตตฺถ กตมา สีลสมฺปทา? กายิโก อวีติกฺกโม วาจสิโก อวีติกฺกโม กายิกวาจสิโก อวีติกฺกโม – อยํ วุจฺจติ สีลสมฺปทาฯ สพฺโพปิ สีลสํวโร สีลสมฺปทาฯ อิมาย สีลสมฺปทาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘สีลสมฺปนฺโน’’ฯ
๘๒. กตโม จ ปุคฺคโล ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน? ตตฺถ กตมา ทิฏฺฐิสมฺปทา? ‘‘อตฺถิ ทินฺนํ, อตฺถิ ยิฏฺฐํ, อตฺถิ หุตํ, อตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก, อตฺถิ อยํ โลโก, อตฺถิ ปโร โลโก, อตฺถิ มาตา, อตฺถิ ปิตา, อตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, อตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’’ติฯ ยา เอวรูปา ปญฺญา ปชานนา…เป.… อโมโห ธมฺมวิจโย สมฺมาทิฏฺฐิ – อยํ วุจฺจติ ทิฏฺฐิสมฺปทาฯ สพฺพาปิ สมฺมาทิฏฺฐิ ทิฏฺฐิสมฺปทาฯ อิมาย ทิฏฺฐิสมฺปทาย สมนฺนาคโต ปุคฺคโล ‘‘ทิฏฺฐิสมฺปนฺโน’’ฯ
๘๓. กตเม ทฺเว ปุคฺคลา ทุลฺลภา โลกสฺมิํ? โย จ ปุพฺพการี, โย จ กตญฺญู กตเวที – อิเม ทฺเว ปุคฺคลา ทุลฺลภา โลกสฺมิํฯ
๘๔. กตเม ทฺเว ปุคฺคลา ทุตฺตปฺปยา? โย จ ลทฺธํ ลทฺธํ นิกฺขิปติ, โย จ ลทฺธํ ลทฺธํ วิสฺสชฺเชติ – อิเม ทฺเว ปุคฺคลา ‘‘ทุตฺตปฺปยา’’ฯ
๘๕. กตเม ทฺเว ปุคฺคลา สุตปฺปยา? โย จ ลทฺธํ ลทฺธํ น นิกฺขิปติ, โย จ ลทฺธํ ลทฺธํ น วิสฺสชฺเชติ – อิเม ทฺเว ปุคฺคลา ‘‘สุตปฺปยา’’ฯ
๘๖. กตเมสํ ทฺวินฺนํ ปุคฺคลานํ อาสวา วฑฺฒนฺติ? โย จ น กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ กุกฺกุจฺจายติ, โย จ กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ น กุกฺกุจฺจายติ – อิเมสํ ทฺวินฺนํ ปุคฺคลานํ อาสวา วฑฺฒนฺติฯ
๘๗. กตเมสํ ทฺวินฺนํ ปุคฺคลานํ อาสวา น วฑฺฒนฺติ? โย จ น กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ น กุกฺกุจฺจายติ, โย จ กุกฺกุจฺจายิตพฺพํ กุกฺกุจฺจายติ – อิเมสํ ทฺวินฺนํ ปุคฺคลานํ อาสวา น วฑฺฒนฺติฯ
๘๘. กตโม จ ปุคฺคโล หีนาธิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุสฺสีโล โหติ ปาปธมฺโม, โส อญฺญํ ทุสฺสีลํ ปาปธมฺมํ เสวติ ภชติ ปยิรุปาสติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘หีนาธิมุตฺโต’’ฯ
๘๙. กตโม จ ปุคฺคโล ปณีตาธิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สีลวา โหติ กลฺยาณธมฺโม, โส อญฺญํ สีลวนฺตํ กลฺยาณธมฺมํ เสวติ ภชติ ปยิรุปาสติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปณีตาธิมุตฺโต’’ฯ
๙๐. กตโม จ ปุคฺคโล ติตฺโต? ปจฺเจกสมฺพุทฺธา [ปจฺเจกพุทฺโธ (สี.)] เย จ ตถาคตสฺส สาวกา อรหนฺโต ติตฺตาฯ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ติตฺโต จ ตปฺเปตา จ [ตปฺเปตา จ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ติตฺโต (สี.)]ฯ
ทุกนิทฺเทโสฯ
๙๑. กตโม จ ปุคฺคโล นิราโส? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุสฺสีโล โหติ ปาปธมฺโม อสุจิ สงฺกสฺสรสมาจาโร ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺโต อสฺสมโณ สมณปฏิญฺโญ อพฺรหฺมจารี พฺรหฺมจาริปฏิญฺโญ อนฺโตปูติ อวสฺสุโต กสมฺพุชาโตฯ โส สุณาติ – ‘‘อิตฺถนฺนาโม กิร ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตี’’ติฯ ตสฺส น เอวํ โหติ – ‘‘กุทาสฺสุ นามาหมฺปิ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสามี’’ติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘นิราโส’’ฯ
๙๒. กตโม จ ปุคฺคโล อาสํโส? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สีลวา โหติ กลฺยาณธมฺโมฯ โส สุณาติ – ‘‘อิตฺถนฺนาโม กิร ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตี’’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘‘กุทาสฺสุ นามาหมฺปิ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสามี’’ติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อาสํโส’’ฯ
๙๓. กตโม จ ปุคฺคโล วิคตาโส? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ โส สุณาติ – ‘‘อิตฺถนฺนาโม กิร ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตี’’ติฯ ตสฺส น เอวํ โหติ – ‘‘กุทาสฺสุ นามาหมฺปิ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสามี’’ติฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ยา หิสฺส ปุพฺเพ อวิมุตฺตสฺส วิมุตฺตาสา, สา ปฏิปฺปสฺสทฺธาฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘วิคตาโส’’ฯ
๙๔. ตตฺถ กตเม ตโย คิลานูปมา ปุคฺคลา? ตโย คิลานา – อิเธกจฺโจ คิลาโน ลภนฺโต วา สปฺปายานิ โภชนานิ อลภนฺโต วา สปฺปายานิ โภชนานิ, ลภนฺโต วา สปฺปายานิ เภสชฺชานิ อลภนฺโต วา สปฺปายานิ เภสชฺชานิ, ลภนฺโต วา ปติรูปํ อุปฏฺฐากํ อลภนฺโต วา ปติรูปํ อุปฏฺฐากํ, เนว วุฏฺฐาติ ตมฺหา อาพาธาฯ (๑)
อิธ ปเนกจฺโจ คิลาโน ลภนฺโต วา สปฺปายานิ โภชนานิ อลภนฺโต วา สปฺปายานิ โภชนานิ, ลภนฺโต วา สปฺปายานิ เภสชฺชานิ อลภนฺโต วา สปฺปายานิ เภสชฺชานิ, ลภนฺโต วา ปติรูปํ อุปฏฺฐากํ อลภนฺโต วา ปติรูปํ อุปฏฺฐากํ, วุฏฺฐาติ ตมฺหา อาพาธาฯ (๒)
อิธ ปเนกจฺโจ คิลาโน ลภนฺโต สปฺปายานิ โภชนานิ โน อลภนฺโต, ลภนฺโต สปฺปายานิ เภสชฺชานิ โน อลภนฺโต, ลภนฺโต ปติรูปํ อุปฏฺฐากํ โน อลภนฺโต, วุฏฺฐาติ ตมฺหา อาพาธาฯ (๓)
ตตฺร ยฺวายํ คิลาโน ลภนฺโต สปฺปายานิ โภชนานิ โน อลภนฺโต, ลภนฺโต สปฺปายานิ เภสชฺชานิ โน อลภนฺโต, ลภนฺโต ปติรูปํ อุปฏฺฐากํ โน อลภนฺโต, วุฏฺฐาติ ตมฺหา อาพาธา, อิมํ คิลานํ ปฏิจฺจ ภควตา คิลานภตฺตํ อนุญฺญาตํ คิลานเภสชฺชํ อนุญฺญาตํ คิลานุปฏฺฐาโก อนุญฺญาโตฯ อิมญฺจ ปน คิลานํ ปฏิจฺจ อญฺเญปิ คิลานา อุปฏฺฐาตพฺพาฯ
เอวเมวํ [เอวเมว (สี.)] ตโย คิลานูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม ตโย? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ลภนฺโต วา ตถาคตํ ทสฺสนาย อลภนฺโต วา ตถาคตํ ทสฺสนาย, ลภนฺโต วา ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ สวณาย อลภนฺโต วา ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ สวณาย, เนว โอกฺกมติ นิยามํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํฯ (๑)
อิธ ปเนกจฺโจ ปุคฺคโล ลภนฺโต วา ตถาคตํ ทสฺสนาย อลภนฺโต วา ตถาคตํ ทสฺสนาย, ลภนฺโต วา ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ สวณาย อลภนฺโต วา ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ สวณาย, โอกฺกมติ นิยามํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํฯ (๒)
อิธ ปเนกจฺโจ ปุคฺคโล ลภนฺโต ตถาคตํ ทสฺสนาย โน อลภนฺโต, ลภนฺโต ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ สวณาย โน อลภนฺโต, โอกฺกมติ นิยามํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํฯ (๓)
ตตฺร ยฺวายํ ปุคฺคโล ลภนฺโต ตถาคตํ ทสฺสนาย โน อลภนฺโต, ลภนฺโต ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ สวณาย โน อลภนฺโต , โอกฺกมติ นิยามํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ สมฺมตฺตํ, อิมํ ปุคฺคลํ ปฏิจฺจ ภควตา ธมฺมเทสนา อนุญฺญาตา, อิมญฺจ ปุคฺคลํ ปฏิจฺจ อญฺเญสมฺปิ ธมฺโม เทเสตพฺโพฯ อิเม ตโย คิลานูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ
๙๕. กตโม จ ปุคฺคโล กายสกฺขี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกจฺเจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘กายสกฺขี’’ฯ
๙๖. กตโม จ ปุคฺคโล ทิฏฺฐิปฺปตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ตถาคตปฺปเวทิตา จสฺส ธมฺมา ปญฺญาย โวทิฏฺฐา โหนฺติ โวจริตา, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกจฺเจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ทิฏฺฐิปฺปตฺโต’’ฯ
๙๗. กตโม จ ปุคฺคโล สทฺธาวิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ตถาคตปฺปเวทิตา จสฺส ธมฺมา ปญฺญาย โวทิฏฺฐา โหนฺติ โวจริตา, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกจฺเจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ, โน จ โข ยถาทิฏฺฐิปฺปตฺตสฺส – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สทฺธาวิมุตฺโต’’ฯ
๙๘. กตโม จ ปุคฺคโล คูถภาณี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล มุสาวาที โหติ สภคฺคโต วา ปริสคฺคโต วา ญาติมชฺฌคโต วา ปูคมชฺฌคโต วา ราชกุลมชฺฌคโต วา อภินีโต สกฺขิปุฏฺโฐ – ‘‘เอหมฺโภ [เอหิ โภ (สฺยา. ก.) ม. นิ. ๑.๔๔๐; อ. นิ. ๓.๒๘], ปุริส, ยํ ชานาสิ ตํ วเทหี’’ติ, โส อชานํ วา อาห – ‘‘ชานามี’’ติ, ชานํ วา อาห – ‘‘น ชานามี’’ติ, อปสฺสํ วา อาห – ‘‘ปสฺสามี’’ติ, ปสฺสํ วา อาห – ‘‘น ปสฺสามี’’ติฯ อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วา สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘คูถภาณี’’ฯ
๙๙. กตโม จ ปุคฺคโล ปุปฺผภาณี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล มุสาวาทํ ปหาย มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ สภคฺคโต วา ปริสคฺคโต วา ญาติมชฺฌคโต วา ปูคมชฺฌคโต วา ราชกุลมชฺฌคโต วา อภินีโต สกฺขิปุฏฺโฐ – ‘‘เอหมฺโภ, ปุริส, ยํ ชานาสิ ตํ วเทหี’’ติ, โส อชานํ วา อาห – ‘‘น ชานามี’’ติ, ชานํ วา อาห – ‘‘ชานามี’’ติ, อปสฺสํ วา อาห – ‘‘น ปสฺสามี’’ติ, ปสฺสํ วา อาห – ‘‘ปสฺสามี’’ติฯ อิติ อตฺตเหตุ วา ปรเหตุ วา อามิสกิญฺจิกฺขเหตุ วา น สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปุปฺผภาณี’’ฯ
๑๐๐. กตโม จ ปุคฺคโล มธุภาณี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ยา สา วาจา เนลา กณฺณสุขา เปมนิยา หทยงฺคมา โปรี พหุชนกนฺตา พหุชนมนาปา, ตถารูปิํ วาจํ ภาสิตา โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘มธุภาณี’’ฯ
๑๐๑. กตโม จ ปุคฺคโล อรุกูปมจิตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โกธโน โหติ อุปายาสพหุโล, อปฺปมฺปิ วุตฺโต สมาโน อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ [ปติฏฺฐียติ (สฺยา. ก.) อ. นิ. ๓.๒๕], โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ เสยฺยถาปิ นาม ทุฏฺฐารุโก กฏฺเฐน วา กฐลาย [กถลาย (ก.), กถเลน (อฏฺฐกถา) อ. นิ. ๓.๒๕] วา ฆฏฺฏิโต ภิยฺโยโส มตฺตาย อาสวํ เทติ [อสฺสวโนติ (สี.)], เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โกธโน โหติ อุปายาสพหุโล, อปฺปมฺปิ วุตฺโต สมาโน อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ, โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อรุกูปมจิตฺโต’’ฯ
๑๐๒. กตโม จ ปุคฺคโล วิชฺชูปมจิตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เสยฺยถาปิ นาม จกฺขุมา ปุริโส รตฺตนฺธการติมิสาย วิชฺชนฺตริกาย รูปานิ ปสฺเสยฺย, เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ , ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘วิชฺชูปมจิตฺโต’’ฯ
๑๐๓. กตโม จ ปุคฺคโล วชิรูปมจิตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เสยฺยถาปิ นาม วชิรสฺส นตฺถิ กิญฺจิ อเภชฺชํ มณิ วา ปาสาโณ วา, เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘วชิรูปมจิตฺโต’’ฯ
๑๐๔. กตโม จ ปุคฺคโล อนฺโธ? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส ตถารูปํ จกฺขุ น โหติ ยถารูเปน จกฺขุนา อนธิคตํ วา โภคํ อธิคจฺเฉยฺย, อธิคตํ วา โภคํ ผาติํ กเรยฺย; ตถารูปมฺปิสฺส จกฺขุ น โหติ ยถารูเปน จกฺขุนา กุสลากุสเล ธมฺเม ชาเนยฺย, สาวชฺชานวชฺเช ธมฺเม ชาเนยฺย, หีนปฺปณีเต ธมฺเม ชาเนยฺย, กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาเค ธมฺเม ชาเนยฺย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อนฺโธ’’ฯ
๑๐๕. กตโม จ ปุคฺคโล เอกจกฺขุ? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส ตถารูปํ จกฺขุ โหติ , ยถารูเปน จกฺขุนา อนธิคตํ วา โภคํ อธิคจฺเฉยฺย, อธิคตํ วา โภคํ ผาติํ กเรยฺย; ตถารูปมฺปิสฺส จกฺขุ น โหติ ยถารูเปน จกฺขุนา กุสลากุสเล ธมฺเม ชาเนยฺย, สาวชฺชานวชฺเช ธมฺเม ชาเนยฺย, หีนปฺปณีเต ธมฺเม ชาเนยฺย, กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาเค ธมฺเม ชาเนยฺย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘เอกจกฺขุ’’ฯ
๑๐๖. กตโม จ ปุคฺคโล ทฺวิจกฺขุ? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส ตถารูปํ จกฺขุ โหติ ยถารูเปน จกฺขุนา อนธิคตํ วา โภคํ อธิคจฺเฉยฺย, อธิคตํ วา โภคํ ผาติํ กเรยฺย; ตถารูปมฺปิสฺส จกฺขุ โหติ ยถารูเปน จกฺขุนา กุสลากุสเล ธมฺเม ชาเนยฺย, สาวชฺชานวชฺเช ธมฺเม ชาเนยฺย, หีนปฺปณีเต ธมฺเม ชาเนยฺย, กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาเค ธมฺเม ชาเนยฺย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ทฺวิจกฺขุ’’ฯ
๑๐๗. กตโม จ ปุคฺคโล อวกุชฺชปญฺโญ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อารามํ คนฺตา [คโต (สี.), คนฺตฺวา (สฺยา.)] โหติ อภิกฺขณํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ธมฺมสฺสวณาย [ธมฺมสฺสวนาย (สฺยา.)]ฯ ตสฺส ภิกฺขู ธมฺมํ เทเสนฺติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสนฺติฯ โส ตสฺมิํ อาสเน นิสินฺโน ตสฺสา กถาย เนว อาทิํ มนสิ กโรติ, น มชฺฌํ มนสิ กโรติ, น ปริโยสานํ มนสิ กโรติฯ วุฏฺฐิโตปิ ตมฺหา อาสนา ตสฺสา กถาย เนว อาทิํ มนสิ กโรติ, น มชฺฌํ มนสิ กโรติ, น ปริโยสานํ มนสิ กโรติฯ เสยฺยถาปิ นาม กุมฺโภ นิกฺกุชฺโช [นิกุชฺโช (สฺยา.) อ. นิ. ๓.๓๐] ตตฺร อุทกํ อาสิตฺตํ วิวฏฺฏติ, โน สณฺฐาติ; เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อารามํ คนฺตา โหติ อภิกฺขณํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ธมฺมสฺสวณาย ฯ ตสฺส ภิกฺขู ธมฺมํ เทเสนฺติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสนฺติฯ โส ตสฺมิํ อาสเน นิสินฺโน ตสฺสา กถาย เนว อาทิํ มนสิ กโรติ, น มชฺฌํ มนสิ กโรติ, น ปริโยสานํ มนสิ กโรติฯ วุฏฺฐิโตปิ ตมฺหา อาสนา ตสฺสา กถาย เนว อาทิํ มนสิ กโรติ, น มชฺฌํ มนสิ กโรติ, น ปริโยสานํ มนสิ กโรติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อวกุชฺชปญฺโญ’’ฯ
๑๐๘. กตโม จ ปุคฺคโล อุจฺฉงฺคปญฺโญ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อารามํ คนฺตา โหติ อภิกฺขณํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ธมฺมสฺสวณายฯ ตสฺส ภิกฺขู ธมฺมํ เทเสนฺติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสนฺติฯ โส ตสฺมิํ อาสเน นิสินฺโน ตสฺสา กถาย อาทิมฺปิ มนสิ กโรติ, มชฺฌมฺปิ มนสิ กโรติ, ปริโยสานมฺปิ มนสิ กโรติฯ วุฏฺฐิโต จ โข ตมฺหา อาสนา ตสฺสา กถาย เนว อาทิํ มนสิ กโรติ, น มชฺฌํ มนสิ กโรติ, น ปริโยสานํ มนสิ กโรติฯ เสยฺยถาปิ นาม ปุริสสฺส อุจฺฉงฺเค นานาขชฺชกานิ อากิณฺณานิ – ติลา ตณฺฑุลา [ติลตณฺฑุลา (ก.) อ. นิ. ๓.๓๐] โมทกา พทราฯ โส ตมฺหา อาสนา วุฏฺฐหนฺโต สติสมฺโมสา ปกิเรยฺยฯ เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อารามํ คนฺตา โหติ อภิกฺขณํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ธมฺมสฺสวณายฯ ตสฺส ภิกฺขู ธมฺมํ เทเสนฺติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสนฺติฯ โส ตสฺมิํ อาสเน นิสินฺโน ตสฺสา กถาย อาทิมฺปิ มนสิ กโรติ, มชฺฌมฺปิ มนสิ กโรติ, ปริโยสานมฺปิ มนสิ กโรติฯ วุฏฺฐิโต จ โข ตมฺหา อาสนา ตสฺสา กถาย เนว อาทิมฺปิ มนสิ กโรติ, น มชฺฌมฺปิ มนสิ กโรติ, น ปริโยสานมฺปิ มนสิ กโรติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อุจฺฉงฺคปญฺโญ’’ฯ
๑๐๙. กตโม จ ปุคฺคโล ปุถุปญฺโญ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อารามํ คนฺตา โหติ อภิกฺขณํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ธมฺมสฺสวณายฯ ตสฺส ภิกฺขู ธมฺมํ เทเสนฺติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสนฺติฯ โส ตสฺมิํ อาสเน นิสินฺโน ตสฺสา กถาย อาทิมฺปิ มนสิ กโรติ, มชฺฌมฺปิ มนสิ กโรติ, ปริโยสานมฺปิ มนสิ กโรติฯ วุฏฺฐิโตปิ ตมฺหา อาสนา ตสฺสา กถาย อาทิมฺปิ มนสิ กโรติ, มชฺฌมฺปิ มนสิ กโรติ, ปริโยสานมฺปิ มนสิ กโรติฯ เสยฺยถาปิ นาม กุมฺโภ อุกฺกุชฺโช ตตฺร อุทกํ อาสิตฺตํ สณฺฐาติ, โน วิวฏฺฏติ; เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อารามํ คนฺตา โหนฺติ อภิกฺขณํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ธมฺมสฺสวณายฯ ตสฺส ภิกฺขู ธมฺมํ เทเสนฺติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสนฺติฯ โส ตสฺมิํ อาสเน นิสินฺโน ตสฺสา กถาย อาทิมฺปิ มนสิ กโรติ, มชฺฌมฺปิ มนสิ กโรติ, ปริโยสานมฺปิ มนสิ กโรติฯ วุฏฺฐิโตปิ ตมฺหา อาสนา ตสฺสา กถาย อาทิมฺปิ มนสิ กโรติ, มชฺฌมฺปิ มนสิ กโรติ, ปริโยสานมฺปิ มนสิ กโรติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปุถุปญฺโญ’’ฯ
๑๑๐. กตโม จ ปุคฺคโล กาเมสุ จ ภเวสุ จ อวีตราโค? โสตาปนฺนสกทาคามิโน – อิเม วุจฺจนฺติ ปุคฺคลา ‘‘กาเมสุ จ ภเวสุ จ อวีตราคา’’ฯ
๑๑๑. กตโม จ ปุคฺคโล กาเมสุ วีตราโค, ภเวสุ อวีตราโค? อนาคามี – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘กาเมสุ วีตราโค, ภเวสุ อวีตราโค’’ฯ
๑๑๒. กตโม จ ปุคฺคโล กาเมสุ จ ภเวสุ จ วีตราโค? อรหา – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘กาเมสุ จ ภเวสุ จ วีตราโค’’ฯ
๑๑๓. กตโม จ ปุคฺคโล ปาสาณเลขูปโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อภิณฺหํ กุชฺฌติฯ โส จ ขฺวสฺส โกโธ จิรํ ทีฆรตฺตํ อนุเสติฯ เสยฺยถาปิ นาม ปาสาเณ เลขา น ขิปฺปํ ลุชฺชติ วาเตน วา อุทเกน วา, จิรฏฺฐิติกา โหติ; เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อภิณฺหํ กุชฺฌติฯ โส จ ขฺวสฺส โกโธ จิรํ ทีฆรตฺตํ อนุเสติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปาสาณเลขูปโม’’ฯ
๑๑๔. กตโม จ ปุคฺคโล ปถวิเลขูปโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อภิณฺหํ กุชฺฌติฯ โส จ ขฺวสฺส โกโธ น จิรํ ทีฆรตฺตํ อนุเสติฯ เสยฺยถาปิ นาม ปถวิยา [ปฐวิยา (สี. สฺยา.)] เลขา ขิปฺปํ ลุชฺชติ วาเตน วา อุทเกน วา, น จิรฏฺฐิติกา โหติ; เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อภิณฺหํ กุชฺฌติฯ โส จ ขฺวสฺส โกโธ น จิรํ ทีฆรตฺตํ อนุเสติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปถวิเลขูปโม’’ฯ
๑๑๕. กตโม จ ปุคฺคโล อุทกเลขูปโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อาคาฬฺเหนปิ วุจฺจมาโน ผรุเสนปิ วุจฺจมาโน อมนาเปนปิ วุจฺจมาโน สํสนฺทติเมว [… เจว (สฺยา.) อ. นิ. ๓.๑๓๓] สนฺธิยติเมว [… เจว (สฺยา.) อ. นิ. ๓.๑๓๓] สมฺโมทติเมว [… เจว (สฺยา.) อ. นิ. ๓.๑๓๓]ฯ เสยฺยถาปิ นาม อุทเก เลขา ขิปฺปํ ลุชฺชติ, น จิรฏฺฐิติกา โหติ; เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อาคาฬฺเหนปิ วุจฺจมาโน ผรุเสนปิ วุจฺจมาโน อมนาเปนปิ วุจฺจมาโน สํสนฺทติเมว สนฺธิยติเมว สมฺโมทติเมว – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อุทกเลขูปโม’’ฯ
๑๑๖. ตตฺถ กตเม ตโย โปตฺถกูปมา ปุคฺคลา? ตโย โปตฺถกา – นโวปิ โปตฺถโก ทุพฺพณฺโณ เจว โหติ ทุกฺขสมฺผสฺโส จ อปฺปคฺโฆ จ, มชฺฌิโมปิ โปตฺถโก ทุพฺพณฺโณ เจว โหติ ทุกฺขสมฺผสฺโส จ อปฺปคฺโฆ จ, ชิณฺโณปิ โปตฺถโก ทุพฺพณฺโณ เจว โหติ ทุกฺขสมฺผสฺโส จ อปฺปคฺโฆ จฯ ชิณฺณมฺปิ โปตฺถกํ อุกฺขลิปริมชฺชนํ วา กโรนฺติ สงฺการกูเฏ วา นํ ฉฑฺเฑนฺติฯ เอวเมวํ ตโยเม โปตฺถกูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา ภิกฺขูสุฯ กตเม ตโย? นโว เจปิ ภิกฺขุ โหติ ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม, อิทมสฺส ทุพฺพณฺณตายฯ เสยฺยถาปิ โส โปตฺถโก ทุพฺพณฺโณ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เย โข ปนสฺส เสวนฺติ ภชนฺติ ปยิรุปาสนฺติ ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชนฺติ, เตสํ ตํ โหติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายฯ อิทมสฺส ทุกฺขสมฺผสฺสตายฯ เสยฺยถาปิ โส โปตฺถโก ทุกฺขสมฺผสฺโส, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เยสํ โข ปน โส ปฏิคฺคณฺหาติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ , เตสํ ตํ น มหปฺผลํ โหติ น มหานิสํสํฯ อิทมสฺส อปฺปคฺฆตายฯ เสยฺยถาปิ โส โปตฺถโก อปฺปคฺโฆ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
มชฺฌิโม เจปิ ภิกฺขุ โหติ…เป.… เถโร เจปิ ภิกฺขุ โหติ ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม, อิทมสฺส ทุพฺพณฺณตายฯ เสยฺยถาปิ โส โปตฺถโก ทุพฺพณฺโณ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เย โข ปนสฺส เสวนฺติ ภชนฺติ ปยิรุปาสนฺติ ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชนฺติ, เตสํ ตํ โหติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายฯ อิทมสฺส ทุกฺขสมฺผสฺสตายฯ เสยฺยถาปิ โส โปตฺถโก ทุกฺขสมฺผสฺโส, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เยสํ โข ปน โส ปฏิคฺคณฺหาติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ, เตสํ ตํ น มหปฺผลํ โหติ น มหานิสํสํฯ อิทมสฺส อปฺปคฺฆตายฯ เสยฺยถาปิ โส โปตฺถโก อปฺปคฺโฆ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
เอวรูโป เจ เถโร ภิกฺขุ สงฺฆมชฺเฌ ภณติฯ ตเมนํ ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘กิํ นุ โข ตุยฺหํ พาลสฺส อพฺยตฺตสฺส ภณิเตน, ตฺวมฺปิ นาม ภณิตพฺพํ มญฺญสี’’ติ! โส กุปิโต อนตฺตมโน ตถารูปิํ วาจํ นิจฺฉาเรติ ยถารูปาย วาจาย สงฺโฆ ตํ อุกฺขิปติ, สงฺการกูเฏว นํ โปตฺถกํฯ อิเม ตโย โปตฺถกูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา ภิกฺขูสุฯ
๑๑๗. ตตฺถ กตเม ตโย กาสิกวตฺถูปมา ปุคฺคลา? ตีณิ กาสิกวตฺถานิ – นวมฺปิ กาสิกวตฺถํ วณฺณวนฺตญฺเจว โหติ สุขสมฺผสฺสญฺจ มหคฺฆญฺจ, มชฺฌิมมฺปิ กาสิกวตฺถํ วณฺณวนฺตญฺเจว โหติ สุขสมฺผสฺสญฺจ มหคฺฆญฺจ, ชิณฺณมฺปิ กาสิกวตฺถํ วณฺณวนฺตญฺเจว โหติ สุขสมฺผสฺสญฺจ มหคฺฆญฺจฯ ชิณฺณมฺปิ กาสิกวตฺถํ รตนปลิเวฐนํ วา กโรนฺติ คนฺธกรณฺฑเก วา นํ นิกฺขิปนฺติฯ
เอวเมวํ ตโยเม กาสิกวตฺถูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา ภิกฺขูสุฯ กตเม ตโย? นโว เจปิ ภิกฺขุ โหติ สีลวา กลฺยาณธมฺโม , อิทมสฺส สุวณฺณตายฯ เสยฺยถาปิ ตํ กาสิกวตฺถํ วณฺณวนฺตํ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เย โข ปนสฺส เสวนฺติ ภชนฺติ ปยิรุปาสนฺติ ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชนฺติ, เตสํ ตํ โหติ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายฯ อิทมสฺส สุขสมฺผสฺสตายฯ เสยฺยถาปิ ตํ กาสิกวตฺถํ สุขสมฺผสฺสํ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เยสํ โข ปน โส [เยสํ โข ปน (สพฺพตฺถ) อ. นิ. ๓.๑๐๐] ปฏิคฺคณฺหาติ [ปติคณฺหาติ (สี.) รูปสิทฺธิฏีกาย ปน สเมติ] จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ, เตสํ ตํ มหปฺผลํ โหติ มหานิสํสํฯ อิทมสฺส มหคฺฆตายฯ เสยฺยถาปิ ตํ กาสิกวตฺถํ มหคฺฆํ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
มชฺฌิโม เจปิ ภิกฺขุ…เป.… เถโร เจปิ ภิกฺขุ โหติ สีลวา กลฺยาณธมฺโม, อิทมสฺส สุวณฺณตายฯ เสยฺยถาปิ ตํ กาสิกวตฺถํ วณฺณวนฺตํ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เย โข ปนสฺส เสวนฺติ ภชนฺติ ปยิรุปาสนฺติ ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชนฺติ, เตสํ ตํ โหติ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายฯ อิทมสฺส สุขสมฺผสฺสตายฯ เสยฺยถาปิ ตํ กาสิกวตฺถํ สุขสมฺผสฺสํ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เยสํ โข ปน โส ปฏิคฺคณฺหาติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ, เตสํ ตํ มหปฺผลํ โหติ มหานิสํสํฯ อิทมสฺส มหคฺฆตายฯ เสยฺยถาปิ ตํ กาสิกวตฺถํ มหคฺฆํ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
เอวรูโป เจ เถโร ภิกฺขุ สงฺฆมชฺเฌ ภณติ, ตเมนํ ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘อปฺปสทฺทา อายสฺมนฺโต โหถ, เถโร ภิกฺขุ ธมฺมญฺจ วินยญฺจ ภณตี’’ติฯ ตสฺส ตํ วจนํ อาเธยฺยํ คจฺฉติ, คนฺธกรณฺฑเกว นํ กาสิกวตฺถํฯ อิเม ตโย กาสิกวตฺถูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา ภิกฺขูสุฯ
๑๑๘. กตโม จ ปุคฺคโล สุปฺปเมยฺโย? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อุทฺธโต โหติ อุนฺนโฬ จปโล มุขโร วิกิณฺณวาโจ มุฏฺฐสฺสติ อสมฺปชาโน อสมาหิโต วิพฺภนฺตจิตฺโต ปากฏินฺทฺริโย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สุปฺปเมยฺโย’’ฯ
๑๑๙. กตโม จ ปุคฺคโล ทุปฺปเมยฺโย? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อนุทฺธโต โหติ อนุนฺนโฬ อจปโล อมุขโร อวิกิณฺณวาโจ อุปฏฺฐิตสฺสติ สมฺปชาโน สมาหิโต เอกคฺคจิตฺโต สํวุตินฺทฺริโย – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ทุปฺปเมยฺโย’’ฯ
๑๒๐. กตโม จ ปุคฺคโล อปฺปเมยฺโย? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อปฺปเมยฺโย’’ฯ
๑๒๑. กตโม จ ปุคฺคโล น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล หีโน โหติ สีเลน สมาธินา ปญฺญายฯ เอวรูโป ปุคฺคโล น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ, อญฺญตฺร อนุทฺทยา อญฺญตฺร อนุกมฺปาฯ
๑๒๒. กตโม จ ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สทิโส โหติ สีเลน สมาธินา ปญฺญายฯ เอวรูโป ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ‘‘สีลสามญฺญคตานํ สตํ สีลกถา จ โน ภวิสฺสติ, สา จ โน ผาสุ ภวิสฺสติ, สา จ โน ปวตฺตินี ภวิสฺสติ; สมาธิสามญฺญคตานํ สตํ สมาธิกถา จ โน ภวิสฺสติ, สา จ โน ผาสุ ภวิสฺสติ, สา จ โน ปวตฺตินี [ปวตฺตนี (สี.) อ. นิ. ๓.๒๖] ภวิสฺสติ; ปญฺญาสามญฺญคตานํ สตํ ปญฺญากถา จ โน ภวิสฺสติ, สา จ โน ผาสุ ภวิสฺสติ, สา จ โน ปวตฺตินี ภวิสฺสตี’’ติฯ ตสฺมา เอวรูโป ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพฯ
๑๒๓. กตโม จ ปุคฺคโล สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อธิโก โหติ สีเลน สมาธินา ปญฺญายฯ เอวรูโป ปุคฺคโล สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ‘‘อปริปูรํ วา สีลกฺขนฺธํ ปริปูเรสฺสามิ, ปริปูรํ วา สีลกฺขนฺธํ ตตฺถ ตตฺถ ปญฺญาย อนุคฺคเหสฺสามิ; อปริปูรํ วา สมาธิกฺขนฺธํ ปริปูเรสฺสามิ, ปริปูรํ วา สมาธิกฺขนฺธํ ตตฺถ ตตฺถ ปญฺญาย อนุคฺคเหสฺสามิ; อปริปูรํ วา ปญฺญากฺขนฺธํ ปริปูเรสฺสามิ, ปริปูรํ วา ปญฺญากฺขนฺธํ ตตฺถ ตตฺถ ปญฺญาย อนุคฺคเหสฺสามี’’ติฯ ตสฺมา เอวรูโป ปุคฺคโล สกฺกตฺวา ครุํ กตฺวา เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพฯ
๑๒๔. กตโม จ ปุคฺคโล ชิคุจฺฉิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุสฺสีโล โหติ ปาปธมฺโม อสุจิ สงฺกสฺสรสมาจาโร ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺโต อสฺสมโณ สมณปฏิญฺโญ อพฺรหฺมจารี พฺรหฺมจาริปฏิญฺโญ อนฺโตปูติ อวสฺสุโต กสมฺพุชาโตฯ เอวรูโป ปุคฺคโล ชิคุจฺฉิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพฯ ตํ กิสฺส เหตุ? กิญฺจาปิ เอวรูปสฺส ปุคฺคลสฺส น ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชติ, อถ โข นํ ปาปโก กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ – ‘‘ปาปมิตฺโต ปุริสปุคฺคโล ปาปสหาโย ปาปสมฺปวงฺโก’’ติฯ เสยฺยถาปิ นาม อหิ คูถคโต กิญฺจาปิ น ฑํสติ, อถ โข นํ มกฺเขติ; เอวเมวํ กิญฺจาปิ เอวรูปสฺส ปุคฺคลสฺส น ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชติ, อถ โข นํ ปาปโก กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ – ‘‘ปาปมิตฺโต ปุริสปุคฺคโล ปาปสหาโย ปาปสมฺปวงฺโก’’ติ! ตสฺมา เอวรูโป ปุคฺคโล ชิคุจฺฉิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพฯ
๑๒๕. กตโม จ ปุคฺคโล อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โกธโน โหติ อุปายาสพหุโล, อปฺปมฺปิ วุตฺโต สมาโน อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ, โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ เสยฺยถาปิ นาม ทุฏฺฐารุโก กฏฺเฐน วา กฐลาย วา ฆฏฺฏิโต ภิยฺโยโส มตฺตาย อาสวํ เทติ, เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โกธโน โหติ อุปายาสพหุโล, อปฺปมฺปิ วุตฺโต สมาโน อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ, โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ เสยฺยถาปิ นาม ตินฺทุกาลาตํ กฏฺเฐน วา กฐลาย วา ฆฏฺฏิตํ ภิยฺโยโส มตฺตาย จิจฺจิฏายติ จิฏิจิฏายติ, เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โกธโน โหติ อุปายาสพหุโล, อปฺปมฺปิ วุตฺโต สมาโน อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ, โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติฯ เสยฺยถาปิ นาม คูถกูโป กฏฺเฐน วา กฐลาย วา ฆฏฺฏิโต ภิยฺโยโส มตฺตาย ทุคฺคนฺโธ โหติ, เอวเมวํ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โกธโน โหติ อุปายาสพหุโล, อปฺปมฺปิ วุตฺโต สมาโน อภิสชฺชติ กุปฺปติ พฺยาปชฺชติ ปติตฺถียติ, โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตุกโรติ; เอวรูโป ปุคฺคโล อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพฯ ตํ กิสฺส เหตุ? ‘‘อกฺโกเสยฺยปิ มํ ปริภาเสยฺยปิ มํ อนตฺถมฺปิ เม กเรยฺยา’’ติ! ตสฺมา เอวรูโป ปุคฺคโล อชฺฌุเปกฺขิตพฺโพ น เสวิตพฺโพ น ภชิตพฺโพ น ปยิรุปาสิตพฺโพฯ
๑๒๖. กตโม จ ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สีลวา โหติ กลฺยาณธมฺโม – เอวรูโป ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพฯ ตํ กิสฺส เหตุ? กิญฺจาปิ เอวรูปสฺส ปุคฺคลสฺส น ทิฏฺฐานุคติํ อาปชฺชติ, อถ โข นํ กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ – ‘‘กลฺยาณมิตฺโต ปุริสปุคฺคโล กลฺยาณสหาโย กลฺยาณสมฺปวงฺโก’’ติ! ตสฺมา เอวรูโป ปุคฺคโล เสวิตพฺโพ ภชิตพฺโพ ปยิรุปาสิตพฺโพฯ
๑๒๗. กตโม จ ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรการี, สมาธิสฺมิํ มตฺตโส การี, ปญฺญาย มตฺตโส การี? โสตาปนฺนสกทาคามิโน – อิเม วุจฺจนฺติ ปุคฺคลา สีเลสุ ปริปูรการิโน, สมาธิสฺมิํ มตฺตโส การิโน, ปญฺญาย มตฺตโส การิโนฯ
๑๒๘. กตโม จ ปุคฺคโล สีเลสุ จ ปริปูรการี, สมาธิสฺมิญฺจ ปริปูรการี, ปญฺญาย มตฺตโส การี? อนาคามี – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สีเลสุ จ ปริปูรการี, สมาธิสฺมิญฺจ ปริปูรการี, ปญฺญาย มตฺตโส การีฯ
๑๒๙. กตโม จ ปุคฺคโล สีเลสุ จ ปริปูรการี, สมาธิสฺมิญฺจ ปริปูรการี, ปญฺญาย จ ปริปูรการี? อรหา – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สีเลสุ จ ปริปูรการี, สมาธิสฺมิญฺจ ปริปูรการี, ปญฺญาย จ ปริปูรการีฯ
๑๓๐. ตตฺถ กตเม ตโย สตฺถาโร? อิเธกจฺโจ สตฺถา กามานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ [ปญฺญาเปติ (สี. สฺยา.)], น รูปานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, น เวทนานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปติฯ อิธ ปเนกจฺโจ สตฺถา กามานญฺจ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, รูปานญฺจ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, น เวทนานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปติฯ อิธ ปเนกจฺโจ สตฺถา กามานญฺจ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, รูปานญฺจ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, เวทนานญฺจ ปริญฺญํ ปญฺญเปติฯ
ตตฺร ยฺวายํ สตฺถา กามานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, น รูปานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, น เวทนานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, รูปาวจรสมาปตฺติยา ลาภี สตฺถา เตน ทฏฺฐพฺโพฯ ตตฺร ยฺวายํ สตฺถา กามานญฺจ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, รูปานญฺจ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, น เวทนานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, อรูปาวจรสมาปตฺติยา ลาภี สตฺถา เตน ทฏฺฐพฺโพฯ ตตฺร ยฺวายํ สตฺถา กามานญฺจ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, รูปานญฺจ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, เวทนานญฺจ ปริญฺญํ ปญฺญเปติ, สมฺมาสมฺพุทฺโธ สตฺถา เตน ทฏฺฐพฺโพฯ อิเม ตโย สตฺถาโรฯ
๑๓๑. ตตฺถ กตเม อปเรปิ ตโย สตฺถาโร? อิเธกจฺโจ สตฺถา ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต ปญฺญเปติ, อภิสมฺปรายญฺจ อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต ปญฺญเปติฯ อิธ ปเนกจฺโจ สตฺถา ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต ปญฺญเปติ, โน จ โข อภิสมฺปรายํ อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต ปญฺญเปติฯ อิธ ปเนกจฺโจ สตฺถา ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต น ปญฺญเปติ, อภิสมฺปรายญฺจ อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต น ปญฺญเปติฯ
ตตฺร ยฺวายํ สตฺถา ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต ปญฺญเปติ, อภิสมฺปรายญฺจ อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต ปญฺญเปติ, สสฺสตวาโท สตฺถา เตน ทฏฺฐพฺโพฯ ตตฺร ยฺวายํ สตฺถา ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต ปญฺญเปติ, โน จ โข อภิสมฺปรายํ อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต ปญฺญเปติ, อุจฺเฉทวาโท สตฺถา เตน ทฏฺฐพฺโพฯ ตตฺร ยฺวายํ สตฺถา ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต น ปญฺญเปติ, อภิสมฺปรายญฺจ อตฺตานํ สจฺจโต เถตโต น ปญฺญเปติ, สมฺมาสมฺพุทฺโธ สตฺถา เตน ทฏฺฐพฺโพฯ อิเม อปเรปิ ตโย สตฺถาโรฯ
ติกนิทฺเทโสฯ
๑๓๒. กตโม จ ปุคฺคโล อสปฺปุริโส? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปาณาติปาตี โหติ, อทินฺนาทายี โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารี โหติ, มุสาวาที โหติ, สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐายี โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อสปฺปุริโส’’ฯ
๑๓๓. กตโม จ ปุคฺคโล อสปฺปุริเสน อสปฺปุริสตโร? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนา จ ปาณาติปาตี โหติ ปรญฺจ ปาณาติปาเต สมาทเปติ , อตฺตนา จ อทินฺนาทายี โหติ ปรญฺจ อทินฺนาทาเน สมาทเปติ, อตฺตนา จ กาเมสุมิจฺฉาจารี โหติ ปรญฺจ กาเมสุมิจฺฉาจาเร สมาทเปติ, อตฺตนา จ มุสาวาที โหติ ปรญฺจ มุสาวาเท สมาทเปติ, อตฺตนา จ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐายี โหติ ปรญฺจ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐาเน สมาทเปติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อสปฺปุริเสน อสปฺปุริสตโร’’ฯ
๑๓๔. กตโม จ ปุคฺคโล สปฺปุริโส? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ , อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ, มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา ปฏิวิรโต โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สปฺปุริโส’’ฯ
๑๓๕. กตโม จ ปุคฺคโล สปฺปุริเสน สปฺปุริสตโร? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนา จ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ ปาณาติปาตา เวรมณิยา สมาทเปติ, อตฺตนา จ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ อทินฺนาทานา เวรมณิยา สมาทเปติ, อตฺตนา จ กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ กาเมสุมิจฺฉาจารา เวรมณิยา สมาทเปติ, อตฺตนา จ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ มุสาวาทา เวรมณิยา สมาทเปติ, อตฺตนา จ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานา เวรมณิยา สมาทเปติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สปฺปุริเสน สปฺปุริสตโร’’ฯ
๑๓๖. กตโม จ ปุคฺคโล ปาโป? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปาณาติปาตี โหติ, อทินฺนาทายี โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารี โหติ, มุสาวาที โหติ, ปิสุณวาโจ [ปิสุณาวาโจ] โหติ, ผรุสวาโจ [ผรุสาวาโจ (สี.) ที. นิ. ๓.๑๑๕] โหติ, สมฺผปฺปลาปี โหติ, อภิชฺฌาลุ โหติ, พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ, มิจฺฉาทิฏฺฐิ [มิจฺฉาทิฏฺฐี (ก.)] โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปาโป’’ฯ
๑๓๗. กตโม จ ปุคฺคโล ปาเปน ปาปตโร? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนา จ ปาณาติปาตี โหติ ปรญฺจ ปาณาติปาเต สมาทเปติ, อตฺตนา จ อทินฺนาทายี โหติ ปรญฺจ อทินฺนาทาเน สมาทเปติ, อตฺตนา จ กาเมสุมิจฺฉาจารี โหติ ปรญฺจ กาเมสุมิจฺฉาจาเร สมาทเปติ, อตฺตนา จ มุสาวาที โหติ ปรญฺจ มุสาวาเท สมาทเปติ, อตฺตนา จ ปิสุณวาโจ โหติ ปรญฺจ ปิสุณาย วาจาย สมาทเปติ, อตฺตนา จ ผรุสวาโจ โหติ ปรญฺจ ผรุสาย วาจาย สมาทเปติ, อตฺตนา จ สมฺผปฺปลาปี โหติ ปรญฺจ สมฺผปฺปลาเป สมาทเปติ, อตฺตนา จ อภิชฺฌาลุ โหติ ปรญฺจ อภิชฺฌาย สมาทเปติ, อตฺตนา จ พฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ ปรญฺจ พฺยาปาเท สมาทเปติ, อตฺตนา จ มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ ปรญฺจ มิจฺฉาทิฏฺฐิยา สมาทเปติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปาเปน ปาปตโร’’ฯ
๑๓๘. กตโม จ ปุคฺคโล กลฺยาโณ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ , กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ, มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ, อนภิชฺฌาลุ โหติ, อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ, สมฺมาทิฏฺฐิ [สมฺมาทิฏฺฐี (ก.)] โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘กลฺยาโณ’’ฯ
๑๓๙. กตโม จ ปุคฺคโล กลฺยาเณน กลฺยาณตโร? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนา จ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ ปาณาติปาตา เวรมณิยา สมาทเปติ, อตฺตนา จ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ อทินฺนาทานา เวรมณิยา สมาทเปติ, อตฺตนา จ กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ กาเมสุมิจฺฉาจารา เวรมณิยา สมาทเปติ, อตฺตนา จ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ มุสาวาทา เวรมณิยา สมาทเปติ, อตฺตนา จ ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ ปิสุณาย วาจาย เวรมณิยา สมาทเปติ, อตฺตนา จ ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ ผรุสาย วาจาย เวรมณิยา สมาทเปติ, อตฺตนา จ สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ สมฺผปฺปลาปา เวรมณิยา สมาทเปติ, อตฺตนา จ อนภิชฺฌาลุ โหติ ปรญฺจ อนภิชฺฌาย สมาทเปติ, อตฺตนา จ อพฺยาปนฺนจิตฺโต โหติ ปรญฺจ อพฺยาปาเท สมาทเปติ, อตฺตนา จ สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ ปรญฺจ สมฺมาทิฏฺฐิยา สมาทเปติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘กลฺยาเณน กลฺยาณตโร’’ฯ
๑๔๐. กตโม จ ปุคฺคโล ปาปธมฺโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปาณาติปาตี โหติ, อทินฺนาทายี โหติ…เป.… มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปาปธมฺโม’’ฯ
๑๔๑. กตโม จ ปุคฺคโล ปาปธมฺเมน ปาปธมฺมตโร? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนา จ ปาณาติปาตี โหติ ปรญฺจ ปาณาติปาเต สมาทเปติ, อตฺตนา จ อทินฺนาทายี โหติ ปรญฺจ อทินฺนาทาเน สมาทเปติ…เป.… อตฺตนา จ มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ ปรญฺจ มิจฺฉาทิฏฺฐิยา สมาทเปติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปาปธมฺเมน ปาปธมฺมตโร’’ฯ
๑๔๒. กตโม จ ปุคฺคโล กลฺยาณธมฺโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ…เป.… สมาทิฏฺฐิ โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘กลฺยาณธมฺโม’’ฯ
๑๔๓. กตโม จ ปุคฺคโล กลฺยาณธมฺเมน กลฺยาณธมฺมตโร? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนา จ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ ปรญฺจ ปาณาติปาตา เวรมณิยา สมาทเปติ…เป.… อตฺตนา จ สมฺมาทิฏฺฐิ โหติ ปรญฺจ สมฺมาทิฏฺฐิยา สมาทเปติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘กลฺยาณธมฺเมน กลฺยาณธมฺมตโร’’ฯ
๑๔๔. กตโม จ ปุคฺคโล สาวชฺโช? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สาวชฺเชน กายกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, สาวชฺเชน วจีกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, สาวชฺเชน มโนกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สาวชฺโช’’ฯ
๑๔๕. กตโม จ ปุคฺคโล วชฺชพหุโล? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สาวชฺเชน พหุลํ กายกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ อปฺปํ อนวชฺเชน, สาวชฺเชน พหุลํ วจีกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ อปฺปํ อนวชฺเชน, สาวชฺเชน พหุลํ มโนกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ อปฺปํ อนวชฺเชน – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘วชฺชพหุโล’’ฯ
๑๔๖. กตโม จ ปุคฺคโล อปฺปวชฺโช? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อนวชฺเชน พหุลํ กายกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ อปฺปํ สาวชฺเชน, อนวชฺเชน พหุลํ วจีกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ อปฺปํ สาวชฺเชน, อนวชฺเชน พหุลํ มโนกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ อปฺปํ สาวชฺเชน – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อปฺปวชฺโช’’ฯ
๑๔๗. กตโม จ ปุคฺคโล อนวชฺโช? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อนวชฺเชน กายกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, อนวชฺเชน วจีกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, อนวชฺเชน มโนกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อนวชฺโช’’ฯ
๑๔๘. กตโม จ ปุคฺคโล อุคฺฆฏิตญฺญู? ยสฺส ปุคฺคลสฺส สห อุทาหฏเวลาย ธมฺมาภิสมโย โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อุคฺฆฏิตญฺญู’’ฯ
๑๔๙. กตโม จ ปุคฺคโล วิปญฺจิตญฺญู? ยสฺส ปุคฺคลสฺส สํขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺเถ วิภชิยมาเน ธมฺมาภิสมโย โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘วิปญฺจิตญฺญู’’ฯ
๑๕๐. กตโม จ ปุคฺคโล เนยฺโย? ยสฺส ปุคฺคลสฺส อุทฺเทสโต ปริปุจฺฉโต โยนิโส มนสิกโรโต กลฺยาณมิตฺเต เสวโต ภชโต ปยิรุปาสโต เอวํ อนุปุพฺเพน ธมฺมาภิสมโย โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘เนยฺโย’’ฯ
๑๕๑. กตโม จ ปุคฺคโล ปทปรโม? ยสฺส ปุคฺคลสฺส พหุมฺปิ สุณโต พหุมฺปิ ภณโต พหุมฺปิ ธารยโต พหุมฺปิ วาจยโต น ตาย ชาติยา ธมฺมาภิสมโย โหติ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปทปรโม’’ฯ
๑๕๒. กตโม จ ปุคฺคโล ยุตฺตปฺปฏิภาโน [ยุตฺตปฏิภาโณ (สฺยา.) อ. นิ. ๔.๑๓๒] โน มุตฺตปฺปฏิภาโน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺหํ ปุฏฺโฐ สมาโน ยุตฺตํ วทติ โน สีฆํ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ยุตฺตปฺปฏิภาโน โน มุตฺตปฺปฏิภาโน’’ฯ
๑๕๓. กตโม จ ปุคฺคโล มุตฺตปฺปฏิภาโน โน ยุตฺตปฺปฏิภาโน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺหํ ปุฏฺโฐ สมาโน สีฆํ วทติ โน ยุตฺตํ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘มุตฺตปฺปฏิภาโน โน ยุตฺตปฺปฏิภาโน’’ฯ
๑๕๔. กตโม จ ปุคฺคโล ยุตฺตปฺปฏิภาโน จ มุตฺตปฺปฏิภาโน จ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺหํ ปุฏฺโฐ สมาโน ยุตฺตญฺจ วทติ สีฆญฺจ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ยุตฺตปฺปฏิภาโน จ มุตฺตปฺปฏิภาโน จ’’ฯ
๑๕๕. กตโม จ ปุคฺคโล เนว ยุตฺตปฺปฏิภาโน โน มุตฺตปฺปฏิภาโน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺหํ ปุฏฺโฐ สมาโน เนว ยุตฺตํ วทติ โน สีฆํ – อยํ วุจฺจติ, ปุคฺคโล ‘‘เนว ยุตฺตปฺปฏิภาโน โน มุตฺตปฺปฏิภาโน’’ฯ
๑๕๖. ตตฺถ กตเม จตฺตาโร ธมฺมกถิกา ปุคฺคลา? อิเธกจฺโจ ธมฺมกถิโก อปฺปญฺจ ภาสติ อสหิตญฺจ, ปริสา จสฺส น กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺสฯ เอวรูโป ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ
อิธ ปเนกจฺโจ ธมฺมกถิโก อปฺปญฺจ ภาสติ สหิตญฺจ, ปริสา จสฺส กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺสฯ เอวรูโป ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ
อิธ ปเนกจฺโจ ธมฺมกถิโก พหุญฺจ ภาสติ อสหิตญฺจ, ปริสา จสฺส น กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺสฯ เอวรูโป ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ
อิธ ปเนกจฺโจ ธมฺมกถิโก พหุญฺจ ภาสติ สหิตญฺจ, ปริสา จสฺส กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺสฯ เอวรูโป ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติฯ อิเม จตฺตาโร ‘‘ธมฺมกถิกา ปุคฺคลา’’ฯ
๑๕๗. ตตฺถ กตเม จตฺตาโร วลาหกูปมา ปุคฺคลา? จตฺตาโร วลาหกา – คชฺชิตา โน วสฺสิตา, วสฺสิตา โน คชฺชิตา, คชฺชิตา จ วสฺสิตา จ, เนว คชฺชิตา โน วสฺสิตาฯ เอวเมวํ จตฺตาโรเม วลาหกูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม จตฺตาโร ? คชฺชิตา โน วสฺสิตา, วสฺสิตา โน คชฺชิตา, คชฺชิตา จ วสฺสิตา จ, เนว คชฺชิตา โน วสฺสิตาฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล คชฺชิตา โหติ โน วสฺสิตา? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ภาสิตา โหติ, โน กตฺตาฯ เอวํ ปุคฺคโล คชฺชิตา โหติ, โน วสฺสิตาฯ เสยฺยถาปิ โส วลาหโก คชฺชิตา โน วสฺสิตา, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล วสฺสิตา โหติ โน คชฺชิตา? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล กตฺตา โหติ, โน ภาสิตาฯ เอวํ ปุคฺคโล วสฺสิตา โหติ โน คชฺชิตาฯ เสยฺยถาปิ โส วลาหโก วสฺสิตา โน คชฺชิตา, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล คชฺชิตา จ โหติ วสฺสิตา จ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ภาสิตา จ โหติ, กตฺตา จฯ เอวํ ปุคฺคโล คชฺชิตา จ โหติ วสฺสิตา จฯ เสยฺยถาปิ โส วลาหโก คชฺชิตา จ วสฺสิตา จ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล เนว คชฺชิตา โหติ โน วสฺสิตา? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล เนว ภาสิตา โหติ โน กตฺตาฯ เอวํ ปุคฺคโล เนว คชฺชิตา โหติ โน วสฺสิตาฯ เสยฺยถาปิ โส วลาหโก เนว คชฺชิตา โน วสฺสิตา, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
อิเม จตฺตาโร วลาหกูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ
๑๕๘. ตตฺถ กตเม จตฺตาโร มูสิกูปมา ปุคฺคลา? จตสฺโส มูสิกา – คาธํ กตฺตา โน วสิตา, วสิตา โน คาธํ กตฺตา, คาธํ กตฺตา จ วสิตา จ, เนว คาธํ กตฺตา โน วสิตาฯ เอวเมวํ จตฺตาโรเม มูสิกูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม จตฺตาโร? คาธํ กตฺตา โน วสิตา, วสิตา โน คาธํ กตฺตา, คาธํ กตฺตา จ วสิตา จ, เนว คาธํ กตฺตา โน วสิตาฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล คาธํ กตฺตา โหติ โน วสิตา? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ธมฺมํ ปริยาปุณาติ – สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล คาธํ กตฺตา โหติ โน วสิตาฯ เสยฺยถาปิ สา มูสิกา คาธํ กตฺตา โน วสิตา, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล วสิตา โหติ โน คาธํ กตฺตา? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ธมฺมํ น ปริยาปุณาติ – สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล วสิตา โหติ โน คาธํ กตฺตาฯ เสยฺยถาปิ สา มูสิกา วสิตา โน คาธํ กตฺตา, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล คาธํ กตฺตา จ โหติ วสิตา จ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ธมฺมํ ปริยาปุณาติ – สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล คาธํ กตฺตา จ โหติ วสิตา จฯ เสยฺยถาปิ สา มูสิกา คาธํ กตฺตา จ วสิตา จ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล เนว คาธํ กตฺตา โหติ โน วสิตา? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ธมฺมํ น ปริยาปุณาติ – สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล เนว คาธํ กตฺตา โหติ โน วสิตาฯ เสยฺยถาปิ สา มูสิกา เนว คาธํ กตฺตา โน วสิตา, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
อิเม จตฺตาโร มูสิกูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ
๑๕๙. ตตฺถ กตเม จตฺตาโร อมฺพูปมา ปุคฺคลา? จตฺตาริ อมฺพานิ – อามํ ปกฺกวณฺณิ [ปกฺกวณฺณี], ปกฺกํ อามวณฺณิ [อามวณฺณี (สฺยา. ก.) อ. นิ. ๔.๑๐๕], อามํ อามวณฺณิ, ปกฺกํ ปกฺกวณฺณิฯ เอวเมวํ จตฺตาโรเม อมฺพูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม จตฺตาโร? อาโม ปกฺกวณฺณี, ปกฺโก อามวณฺณี, อาโม อามวณฺณี, ปกฺโก ปกฺกวณฺณีฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อาโม โหติ ปกฺกวณฺณี? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ [สมฺมิญฺชิตํ (สี. สฺยา.)] ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล อาโม โหติ ปกฺกวณฺณีฯ เสยฺยถาปิ ตํ อมฺพํ อามํ ปกฺกวณฺณิ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล ปกฺโก โหติ อามวณฺณี? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส น ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล ปกฺโก โหติ อามวณฺณีฯ เสยฺยถาปิ ตํ อมฺพํ ปกฺกํ อามวณฺณิ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อาโม โหติ อามวณฺณี? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส น ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ…เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล อาโม โหติ อามวณฺณีฯ เสยฺยถาปิ ตํ อมฺพํ อามํ อามวณฺณิ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล ปกฺโก โหติ ปกฺกวณฺณี? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํ ฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ …เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล ปกฺโก โหติ ปกฺกวณฺณีฯ เสยฺยถาปิ ตํ อมฺพํ ปกฺกํ ปกฺกวณฺณิ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
อิเม จตฺตาโร อมฺพูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ
๑๖๐. ตตฺถ กตเม จตฺตาโร กุมฺภูปมา ปุคฺคลา? จตฺตาโร กุมฺภา – ตุจฺโฉ ปิหิโต, ปูโร วิวโฏ, ตุจฺโฉ วิวโฏ, ปูโร ปิหิโตฯ เอวเมวํ จตฺตาโรเม กุมฺภูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม จตฺตาโร? ตุจฺโฉ ปิหิโต, ปูโร วิวโฏ, ตุจฺโฉ วิวโฏ, ปูโร ปิหิโตฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล ตุจฺโฉ โหติ ปิหิโต? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ…เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล ตุจฺโฉ โหติ ปิหิโตฯ เสยฺยถาปิ โส กุมฺโภ ตุจฺโฉ ปิหิโต, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล ปูโร โหติ วิวโฏ? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส น ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล ปูโร โหติ วิวโฏฯ เสยฺยถาปิ โส กุมฺโภ ปูโร วิวโฏ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล ตุจฺโฉ โหติ วิวโฏ? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส น ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ…เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล ตุจฺโฉ โหติ วิวโฏฯ เสยฺยถาปิ โส กุมฺโภ ตุจฺโฉ วิวโฏ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล ปูโร โหติ ปิหิโต? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล ปูโร โหติ ปิหิโตฯ เสยฺยถาปิ โส กุมฺโภ ปูโร ปิหิโต, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ อิเม จตฺตาโร กุมฺภูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ
๑๖๑. ตตฺถ กตเม จตฺตาโร อุทกรหทูปมา ปุคฺคลา? จตฺตาโร อุทกรหทา – อุตฺตาโน คมฺภีโรภาโส, คมฺภีโร อุตฺตาโนภาโส, อุตฺตาโน อุตฺตาโนภาโส, คมฺภีโร คมฺภีโรภาโสฯ เอวเมวํ จตฺตาโรเม อุทกรหทูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม จตฺตาโร? อุตฺตาโน คมฺภีโรภาโส, คมฺภีโร อุตฺตาโนภาโส, อุตฺตาโน อุตฺตาโนภาโส, คมฺภีโร คมฺภีโรภาโสฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อุตฺตาโน โหติ คมฺภีโรภาโส? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ…เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล อุตฺตาโน โหติ คมฺภีโรภาโสฯ เสยฺยถาปิ โส อุทกรหโท อุตฺตาโน คมฺภีโรภาโส, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล คมฺภีโร โหติ อุตฺตาโนภาโส? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส น ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล คมฺภีโร โหติ อุตฺตาโนภาโสฯ เสยฺยถาปิ โส อุทกรหโท คมฺภีโร อุตฺตาโนภาโส, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อุตฺตาโน โหติ อุตฺตาโนภาโส? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส น ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ…เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล อุตฺตาโน โหติ อุตฺตาโนภาโสฯ เสยฺยถาปิ โส อุทกรหโท อุตฺตาโน อุตฺตาโนภาโส, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล คมฺภีโร โหติ คมฺภีโรภาโส? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส ปาสาทิกํ โหติ อภิกฺกนฺตํ ปฏิกฺกนฺตํ อาโลกิตํ วิโลกิตํ สมิญฺชิตํ ปสาริตํ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารณํฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล คมฺภีโร โหติ คมฺภีโรภาโสฯ เสยฺยถาปิ โส อุทกรหโท คมฺภีโร คมฺภีโรภาโส, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ อิเม จตฺตาโร อุทกรหทูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ
๑๖๒. ตตฺถ กตเม จตฺตาโร พลีพทฺทูปมา ปุคฺคลา? จตฺตาโร พลีพทฺทา [พลิพทฺธา (สฺยา.)] – สกควจณฺโฑ [สควจณฺโฑ (ก. สี.) อ. นิ. ๔.๑๐๘] โน ปรควจณฺโฑ, ปรควจณฺโฑ โน สกควจณฺโฑ, สกควจณฺโฑ จ ปรควจณฺโฑ จ, เนว สกควจณฺโฑ โน ปรควจณฺโฑฯ เอวเมวํ จตฺตาโรเม พลีพทฺทูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม จตฺตาโร? สกควจณฺโฑ โน ปรควจณฺโฑ, ปรควจณฺโฑ โน สกควจณฺโฑ, สกควจณฺโฑ จ ปรควจณฺโฑ จ, เนว สกควจณฺโฑ โน ปรควจณฺโฑฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล สกควจณฺโฑ โหติ โน ปรควจณฺโฑ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สกปริสํ อุพฺเพชิตา โหติ, โน ปรปริสํฯ เอวํ ปุคฺคโล สกควจณฺโฑ โหติ โน ปรควจณฺโฑฯ เสยฺยถาปิ โส พลีพทฺโท สกควจณฺโฑ โน ปรควจณฺโฑ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล ปรควจณฺโฑ โหติ โน สกควจณฺโฑ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปรปริสํ อุพฺเพชิตา โหติ, โน สกปริสํฯ เอวํ ปุคฺคโล ปรควจณฺโฑ โหติ โน สกควจณฺโฑฯ เสยฺยถาปิ โส พลีพทฺโท ปรควจณฺโฑ โน สกควจณฺโฑ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล สกควจณฺโฑ จ โหติ ปรควจณฺโฑ จ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สกปริสญฺจ อุพฺเพชิตา โหติ, ปรปริสญฺจฯ เอวํ ปุคฺคโล สกควจณฺโฑ จ โหติ ปรควจณฺโฑ จฯ เสยฺยถาปิ โส พลีพทฺโท สกควจณฺโฑ จ ปรควจณฺโฑ จ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล เนว สกควจณฺโฑ โหติ โน ปรควจณฺโฑ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล เนว สกปริสํ อุพฺเพชิตา โหติ โน ปรปริสํฯ เอวํ ปุคฺคโล เนว สกควจณฺโฑ โหติ โน ปรควจณฺโฑฯ เสยฺยถาปิ โส พลีพทฺโท เนว สกควจณฺโฑ โน ปรควจณฺโฑ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ อิเม จตฺตาโร พลีพทฺทูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ
๑๖๓. ตตฺถ กตเม จตฺตาโร อาสีวิสูปมา ปุคฺคลา? จตฺตาโร อาสีวิสา [อาสิวิสา (สฺยา.)] – อาคตวิโส โน โฆรวิโส, โฆรวิโส โน อาคตวิโส, อาคตวิโส จ โฆรวิโส จ, เนว อาคตวิโส โน โฆรวิโสฯ เอวเมวํ จตฺตาโรเม อาสีวิสูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม จตฺตาโร? อาคตวิโส โน โฆรวิโส, โฆรวิโส โน อาคตวิโส, อาคตวิโส จ โฆรวิโส จ, เนว อาคตวิโส โน โฆรวิโสฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อาคตวิโส โหติ โน โฆรวิโส? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อภิณฺหํ กุชฺฌติฯ โส จ ขฺวสฺส โกโธ น จิรํ ทีฆรตฺตํ อนุเสติฯ เอวํ ปุคฺคโล อาคตวิโส โหติ, โน โฆรวิโสฯ เสยฺยถาปิ โส อาสีวิโส อาคตวิโส โน โฆรวิโส, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล โฆรวิโส โหติ โน อาคตวิโส? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล นเหว โข [เนว โข (สี.) อ. นิ. ๔.๑๑๐] อภิณฺหํ กุชฺฌติฯ โส จ ขฺวสฺส โกโธ จิรํ ทีฆรตฺตํ อนุเสติฯ เอวํ ปุคฺคโล โฆรวิโส โหติ, โน อาคตวิโสฯ เสยฺยถาปิ โส อาสีวิโส โฆรวิโส โน อาคตวิโส, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อาคตวิโส จ โหติ โฆรวิโส จ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อภิณฺหํ กุชฺฌติฯ โส จ ขฺวสฺส โกโธ จิรํ ทีฆรตฺตํ อนุเสติฯ เอวํ ปุคฺคโล อาคตวิโส จ โหติ โฆรวิโส จฯ เสยฺยถาปิ โส อาสีวิโส อาคตวิโส จ โฆรวิโส จ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล เนว อาคตวิโส โหติ โน โฆรวิโส? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล นเหว โข อภิณฺหํ กุชฺฌติฯ โส จ ขฺวสฺส โกโธ น จิรํ ทีฆรตฺตํ อนุเสติฯ เอวํ ปุคฺคโล เนว อาคตวิโส โหติ โน โฆรวิโสฯ เสยฺยถาปิ โส อาสีวิโส เนว อาคตวิโส โน โฆรวิโส, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ อิเม จตฺตาโร อาสีวิสูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ
๑๖๔. กถญฺจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุปฺปฏิปนฺนานํ มิจฺฉาปฏิปนฺนานํ ติตฺถิยานํ ติตฺถิยสาวกานํ วณฺณํ ภาสติ – ‘‘สุปฺปฏิปนฺนา’’ อิติปิ, ‘‘สมฺมาปฏิปนฺนา’’ อิติปีติฯ เอวํ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สุปฺปฏิปนฺนานํ สมฺมาปฏิปนฺนานํ พุทฺธานํ พุทฺธสาวกานํ อวณฺณํ ภาสติ – ‘‘ทุปฺปฏิปนฺนา’’ อิติปิ, ‘‘มิจฺฉาปฏิปนฺนา’’ อิติปีติฯ เอวํ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา อปฺปสาทนีเย ฐาเน ปสาทํ อุปทํสิตา โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุปฺปฏิปทาย มิจฺฉาปฏิปทาย ปสาทํ ชเนติ – ‘‘สุปฺปฏิปทา’’ อิติปิ , ‘‘สมฺมาปฏิปทา’’ อิติปีติฯ เอวํ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา อปฺปสาทนีเย ฐาเน ปสาทํ อุปทํสิตา โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา ปสาทนีเย ฐาเน อปฺปสาทํ อุปทํสิตา โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สุปฺปฏิปทาย สมฺมาปฏิปทาย อปฺปสาทํ ชเนติ – ‘‘ทุปฺปฏิปทา’’ อิติปิ, ‘‘มิจฺฉาปฏิปทา’’ อิติปีติฯ เอวํ ปุคฺคโล อนนุวิจฺจ อปริโยคาเหตฺวา ปสาทนีเย ฐาเน อปฺปสาทํ อุปทํสิตา โหติฯ
๑๖๕. กถญฺจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุปฺปฏิปนฺนานํ มิจฺฉาปฏิปนฺนานํ ติตฺถิยานํ ติตฺถิยสาวกานํ อวณฺณํ ภาสติ – ‘‘ทุปฺปฏิปนฺนา’’ อิติปิ, ‘‘มิจฺฉาปฏิปนฺนา’’ อิติปีติฯ เอวํ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สุปฺปฏิปนฺนานํ สมฺมาปฏิปนฺนานํ พุทฺธานํ พุทฺธสาวกานํ วณฺณํ ภาสติ – ‘‘สุปฺปฏิปนฺนา’’ อิติปิ, ‘‘สมฺมาปฏิปนฺนา’’ อิติปีติฯ เอวํ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา อปฺปสาทนีเย ฐาเน อปฺปสาทํ อุปทํสิตา โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุปฺปฏิปทาย มิจฺฉาปฏิปทาย อปฺปสาทํ ชเนติ – ‘‘ทุปฺปฏิปทา’’ อิติปิ, ‘‘มิจฺฉาปฏิปทา’’ อิติปีติฯ เอวํ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา อปฺปสาทนีเย ฐาเน อปฺปสาทํ อุปทํสิตา โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา ปสาทนีเย ฐาเน ปสาทํ อุปทํสิตา โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สุปฺปฏิปทาย สมฺมาปฏิปทาย ปสาทํ ชเนติ – ‘‘สุปฺปฏิปทา’’ อิติปิ, ‘‘สมฺมาปฏิปทา’’ อิติปีติฯ เอวํ ปุคฺคโล อนุวิจฺจ ปริโยคาเหตฺวา ปสาทนีเย ฐาเน ปสาทํ อุปทํสิตา โหติฯ
๑๖๖. กถญฺจ ปุคฺคโล อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โน จ โข วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล วณฺโณปิ สํวิชฺชติ อวณฺโณปิ สํวิชฺชติ ฯ โย ตตฺถ อวณฺโณ ตํ ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โย ตตฺถ วณฺโณ ตํ น ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลนฯ เอวํ ปุคฺคโล อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โน จ โข วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลนฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โน จ โข อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล วณฺโณปิ สํวิชฺชติ อวณฺโณปิ สํวิชฺชติ ฯ โย ตตฺถ วณฺโณ ตํ ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โย ตตฺถ อวณฺโณ ตํ น ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลนฯ เอวํ ปุคฺคโล วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โน จ โข อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลนฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อวณฺณารหสฺส จ อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, วณฺณารหสฺส จ วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล วณฺโณปิ สํวิชฺชติ อวณฺโณปิ สํวิชฺชติฯ โย ตตฺถ อวณฺโณ ตํ ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โยปิ ตตฺถ วณฺโณ ตมฺปิ ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลนฯ ตตฺร กาลญฺญู โหติ ตสฺส ปญฺหสฺส เวยฺยากรณายฯ เอวํ ปุคฺคโล อวณฺณารหสฺส จ อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, วณฺณารหสฺส จ วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลนฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล เนว อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โนปิ วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล วณฺโณปิ สํวิชฺชติ อวณฺโณปิ สํวิชฺชติฯ โย ตตฺถ อวณฺโณ ตํ น ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โยปิ ตตฺถ วณฺโณ ตมฺปิ น ภณติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลนฯ อุเปกฺขโก วิหรติ สโต สมฺปชาโนฯ เอวํ ปุคฺคโล เนว อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลน, โนปิ วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสิตา โหติ ภูตํ ตจฺฉํ กาเลนฯ
๑๖๗. กตโม จ ปุคฺคโล อุฏฺฐานผลูปชีวี โน ปุญฺญผลูปชีวี? ยสฺส ปุคฺคลสฺส อุฏฺฐหโต ฆฏโต วายมโต อาชีโว อภินิพฺพตฺตติ, โน ปุญฺญโต – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อุฏฺฐานผลูปชีวี, โน ปุญฺญผลูปชีวี’’ฯ
กตโม จ ปุคฺคโล ปุญฺญผลูปชีวี โน อุฏฺฐานผลูปชีวี? ปรนิมฺมิตวสวตฺตี เทเว [ปรนิมฺมิตวสวตฺติเทเว (สี. สฺยา.)] อุปาทาย ตตูปริ เทวา ปุญฺญผลูปชีวิโน น อุฏฺฐานผลูปชีวิโนฯ
กตโม จ ปุคฺคโล อุฏฺฐานผลูปชีวี จ ปุญฺญผลูปชีวี จ? ยสฺส ปุคฺคลสฺส อุฏฺฐหโต ฆฏโต วายมโต อาชีโว อภินิพฺพตฺตติ ปุญฺญโต จ – อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อุฏฺฐานผลูปชีวี จ ปุญฺญผลูปชีวี จ’’ฯ
กตโม จ ปุคฺคโล เนว อุฏฺฐานผลูปชีวี โน ปุญฺญผลูปชีวี? เนรยิกา เนว อุฏฺฐานผลูปชีวิโน โน ปุญฺญผลูปชีวิโนฯ
๑๖๘. กถญฺจ ปุคฺคโล ตโม โหติ ตมปรายโน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล นีเจ กุเล ปจฺจาชาโต โหติ – จณฺฑาลกุเล วา เนสาทกุเล วา เวนกุเล [เวณกุเล (สี. สฺยา.)] วา รถการกุเล วา ปุกฺกุสกุเล วา ทลิทฺเท [ทฬิทฺเท (สี.) ปสฺส องฺคุตฺตรนิกาเย] อปฺปนฺนปานโภชเน กสิรวุตฺติเก, ยตฺถ กสิเรน ฆาสจฺฉาโท ลพฺภติฯ โส จ โหติ ทุพฺพณฺโณ ทุทฺทสิโก โอโกฏิมโก พหฺวาพาโธ กาโณ วา กุณี วา ขญฺโช วา ปกฺขหโต วา, น ลาภี อนฺนสฺส ปานสฺส วตฺถสฺส ยานสฺส มาลาคนฺธวิเลปนสฺส เสยฺยาวสถปทีเปยฺยสฺสฯ โส กาเยน ทุจฺจริตํ จรติ, วาจาย ทุจฺจริตํ จรติ, มนสา ทุจฺจริตํ จรติฯ โส กาเยน ทุจฺจริตํ จริตฺวา วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติฯ เอวํ ปุคฺคโล ตโม โหติ ตมปรายโนฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล ตโม โหติ โชติปรายโน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล นีเจ กุเล ปจฺจาชาโต โหติ – จณฺฑาลกุเล วา เนสาทกุเล วา เวนกุเล วา รถการกุเล วา ปุกฺกุสกุเล วา ทลิทฺเท อปฺปนฺนปานโภชเน กสิรวุตฺติเก, ยตฺถ กสิเรน ฆาสจฺฉาโท ลพฺภติฯ โส จ โหติ ทุพฺพณฺโณ ทุทฺทสิโก โอโกฏิมโก พหฺวาพาโธ กาโณ วา กุณี วา ขญฺโช วา ปกฺขหโต วา, น ลาภี อนฺนสฺส ปานสฺส วตฺถสฺส ยานสฺส มาลาคนฺธวิเลปนสฺส เสยฺยาวสถปทีเปยฺยสฺสฯ โส กาเยน สุจริตํ จรติ, วาจาย สุจริตํ จรติ , มนสา สุจริตํ จรติฯ โส กาเยน สุจริตํ จริตฺวา วาจาย สุจริตํ จริตฺวา มนสา สุจริตํ จริตฺวา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติฯ เอวํ ปุคฺคโล ตโม โหติ โชติปรายโนฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล โชติ โหติ ตมปรายโน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อุจฺเจ กุเล ปจฺจาชาโต โหติ – ขตฺติยมหาสาลกุเล วา พฺราหฺมณมหาสาลกุเล วา คหปติมหาสาลกุเล วา อฑฺเฒ มหทฺธเน มหาโภเค ปหูตชาตรูปรชเต ปหูตวิตฺตูปกรเณ ปหูตธนธญฺเญฯ โส จ โหติ อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคโต, ลาภี อนฺนสฺส ปานสฺส วตฺถสฺส ยานสฺส มาลาคนฺธวิเลปนสฺส เสยฺยาวสถปทีเปยฺยสฺสฯ โส กาเยน ทุจฺจริตํ จรติ, วาจาย ทุจฺจริตํ จรติ, มนสา ทุจฺจริตํ จรติฯ โส กาเยน ทุจฺจริตํ จริตฺวา วาจาย ทุจฺจริตํ จริตฺวา มนสา ทุจฺจริตํ จริตฺวา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติฯ เอวํ ปุคฺคโล โชติ โหติ ตมปรายโนฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล โชติ โหติ โชติปรายโน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อุจฺเจ กุเล ปจฺจาชาโต โหติ – ขตฺติยมหาสาลกุเล วา พฺราหฺมณมหาสาลกุเล วา คหปติมหาสาลกุเล วา อฑฺเฒ มหทฺธเน มหาโภเค ปหูตชาตรูปรชเต ปหูตวิตฺตูปกรเณ ปหูตธนธญฺเญฯ โส จ โหติ อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคโต, ลาภี อนฺนสฺส ปานสฺส วตฺถสฺส ยานสฺส มาลาคนฺธวิเลปนสฺส เสยฺยาวสถปทีเปยฺยสฺสฯ โส กาเยน สุจริตํ จรติ, วาจาย สุจริตํ จรติ, มนสา สุจริตํ จรติฯ โส กาเยน สุจริตํ จริตฺวา วาจาย สุจริตํ จริตฺวา มนสา สุจริตํ จริตฺวา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติฯ เอวํ ปุคฺคโล โชติ โหติ โชติปรายโนฯ
๑๖๙. กถญฺจ ปุคฺคโล โอณโตณโต โหติ…เป.… เอวํ ปุคฺคโล โอณโตณโต โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล โอณตุณฺณโต โหติ…เป.… เอวํ ปุคฺคโล โอณตุณฺณโต โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อุณฺณโตณโต โหติ…เป.… เอวํ ปุคฺคโล อุณฺณโตณโต โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อุณฺณตุณฺณโต โหติ…เป.… เอวํ ปุคฺคโล อุณฺณตุณฺณโต โหติฯ
๑๗๐. ตตฺถ กตเม จตฺตาโร รุกฺขูปมา ปุคฺคลา? จตฺตาโร รุกฺขา – เผคฺคุ สารปริวาโร, สาโร เผคฺคุปริวาโร, เผคฺคุ เผคฺคุปริวาโร, สาโร สารปริวาโรฯ เอวเมวํ จตฺตาโรเม รุกฺขูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ กตเม จตฺตาโร? เผคฺคุ สารปริวาโร, สาโร เผคฺคุปริวาโร, เผคฺคุ เผคฺคุปริวาโร, สาโร สารปริวาโรฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล เผคฺคุ โหติ สารปริวาโร? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุสฺสีโล โหติ ปาปธมฺโม, ปริสา จ ขฺวสฺส โหติ สีลวตี กลฺยาณธมฺมาฯ เอวํ ปุคฺคโล เผคฺคุ โหติ สารปริวาโรฯ เสยฺยถาปิ โส รุกฺโข เผคฺคุ สารปริวาโร, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล สาโร โหติ เผคฺคุปริวาโร? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สีลวา โหติ กลฺยาณธมฺโม, ปริสา จ ขฺวสฺส โหติ ทุสฺสีลา ปาปธมฺมาฯ เอวํ ปุคฺคโล สาโร โหติ เผคฺคุปริวาโรฯ เสยฺยถาปิ โส รุกฺโข สาโร เผคฺคุปริวาโร, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล เผคฺคุ โหติ เผคฺคุปริวาโร? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุสฺสีโล โหติ ปาปธมฺโม, ปริสาปิสฺส โหติ ทุสฺสีลา ปาปธมฺมาฯ เอวํ ปุคฺคโล เผคฺคุ โหติ เผคฺคุปริวาโรฯ เสยฺยถาปิ โส รุกฺโข เผคฺคุ เผคฺคุปริวาโร, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล สาโร โหติ สารปริวาโร? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สีลวา โหติ กลฺยาณธมฺโม, ปริสาปิสฺส โหติ สีลวตี กลฺยาณธมฺมาฯ เอวํ ปุคฺคโล สาโร โหติ สารปริวาโรฯ เสยฺยถาปิ โส รุกฺโข สาโร สารปริวาโร, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ อิเม จตฺตาโร รุกฺขูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ
๑๗๑. กตโม จ ปุคฺคโล รูปปฺปมาโณ รูปปฺปสนฺโน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อาโรหํ วา ปสฺสิตฺวา ปริณาหํ วา ปสฺสิตฺวา สณฺฐานํ วา ปสฺสิตฺวา ปาริปูริํ วา ปสฺสิตฺวา ตตฺถ ปมาณํ คเหตฺวา ปสาทํ ชเนติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล รูปปฺปมาโณ รูปปฺปสนฺโนฯ
กตโม จ ปุคฺคโล โฆสปฺปมาโณ โฆสปฺปสนฺโน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปรวณฺณนาย ปรโถมนาย ปรปสํสนาย ปรวณฺณหาริกาย [ปรวณฺณหาริยา (สี.)] ตตฺถ ปมาณํ คเหตฺวา ปสาทํ ชเนติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล โฆสปฺปมาโณ โฆสปฺปสนฺโนฯ
๑๗๒. กตโม จ ปุคฺคโล ลูขปฺปมาโณ ลูขปฺปสนฺโน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล จีวรลูขํ วา ปสฺสิตฺวา ปตฺตลูขํ วา ปสฺสิตฺวา เสนาสนลูขํ วา ปสฺสิตฺวา วิวิธํ วา ทุกฺกรการิกํ ปสฺสิตฺวา ตตฺถ ปมาณํ คเหตฺวา ปสาทํ ชเนติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ลูขปฺปมาโณ ลูขปฺปสนฺโนฯ
กตโม จ ปุคฺคโล ธมฺมปฺปมาโณ ธมฺมปฺปสนฺโน? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สีลํ วา ปสฺสิตฺวา สมาธิํ วา ปสฺสิตฺวา ปญฺญํ วา ปสฺสิตฺวา ตตฺถ ปมาณํ คเหตฺวา ปสาทํ ชเนติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ธมฺมปฺปมาโณ ธมฺมปฺปสนฺโนฯ
๑๗๓. กถญฺจ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน ปรหิตาย? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนา สีลสมฺปนฺโน โหติ, โน ปรํ สีลสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา สมาธิสมฺปนฺโน โหติ, โน ปรํ สมาธิสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา ปญฺญาสมฺปนฺโน โหติ, โน ปรํ ปญฺญาสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา วิมุตฺติสมฺปนฺโน โหติ, โน ปรํ วิมุตฺติสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปนฺโน โหติ, โน ปรํ วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปทาย สมาทเปติฯ เอวํ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน ปรหิตายฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล ปรหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน อตฺตหิตาย? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนา น สีลสมฺปนฺโน โหติ, ปรํ สีลสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา น สมาธิสมฺปนฺโน โหติ, ปรํ สมาธิสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา น ปญฺญาสมฺปนฺโน โหติ, ปรํ ปญฺญาสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา น วิมุตฺติสมฺปนฺโน โหติ, ปรํ วิมุตฺติสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา น วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปนฺโน โหติ, ปรํ วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปทาย สมาทเปติฯ เอวํ ปุคฺคโล ปรหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน อตฺตหิตายฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย เจว ปฏิปนฺโน โหติ ปรหิตาย จ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนา จ สีลสมฺปนฺโน โหติ, ปรญฺจ สีลสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา จ สมาธิสมฺปนฺโน โหติ, ปรญฺจ สมาธิสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา จ ปญฺญาสมฺปนฺโน โหติ, ปรญฺจ ปญฺญาสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา จ วิมุตฺติสมฺปนฺโน โหติ, ปรญฺจ วิมุตฺติสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา จ วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปนฺโน โหติ, ปรญฺจ วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปทาย สมาทเปติฯ เอวํ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย เจว ปฏิปนฺโน โหติ ปรหิตาย จฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล เนว อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน ปรหิตาย? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนา น สีลสมฺปนฺโน โหติ, โน ปรํ สีลสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา น สมาธิสมฺปนฺโน โหติ, โน ปรํ สมาธิสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา น ปญฺญาสมฺปนฺโน โหติ, โน ปรํ ปญฺญาสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา น วิมุตฺติสมฺปนฺโน โหติ, โน ปรํ วิมุตฺติสมฺปทาย สมาทเปติ; อตฺตนา น วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปนฺโน โหติ, โน ปรํ วิมุตฺติญาณทสฺสนสมฺปทาย สมาทเปติฯ เอวํ ปุคฺคโล เนว อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน ปรหิตายฯ
๑๗๔. กถญฺจ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป โหติ อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อเจลโก โหติ มุตฺตาจาโร หตฺถาปเลขโน [หตฺถาวเลขโน (สฺยา.)], นเอหิภทฺทนฺติโก นติฏฺฐภทฺทนฺติโก นาภิหฏํ น อุทฺทิสฺสกตํ น นิมนฺตนํ สาทิยติ, โส น กุมฺภิมุขา ปฏิคฺคณฺหาติ น กโฬปิมุขา [กโลปิมุขา (สี. สฺยา.) ม. นิ. ๒.๗] ปฏิคฺคณฺหาติ, น เอฬกมนฺตรํ น ทณฺฑมนฺตรํ น มุสลมนฺตรํ น ทฺวินฺนํ ภุญฺชมานานํ น คพฺภินิยา น ปายมานาย น ปุริสนฺตรคตาย, น สงฺกิตฺตีสุ น ยตฺถ สา อุปฏฺฐิโต โหติ น ยตฺถ มกฺขิกา สณฺฑสณฺฑจารินี, น มจฺฉํ น มํสํ น สุรํ น เมรยํ น ถุโสทกํ ปิวติฯ โส เอกาคาริโก วา โหติ เอกาโลปิโก, ทฺวาคาริโก วา โหติ ทฺวาโลปิโก…เป.… สตฺตาคาริโก วา โหติ สตฺตาโลปิโก; เอกิสฺสาปิ ทตฺติยา ยาเปติ, ทฺวีหิปิ ทตฺตีหิ ยาเปติ…เป.… สตฺตหิปิ ทตฺตีหิ ยาเปติ; เอกาหิกมฺปิ อาหารํ อาหาเรติ, ทฺวีหิกมฺปิ [ทฺวาหิกมฺปิ (สี.)] อาหารํ อาหาเรติ…เป.… สตฺตาหิกมฺปิ อาหารํ อาหาเรติฯ อิติ เอวรูปํ อฑฺฒมาสิกมฺปิ ปริยายภตฺตโภชนานุโยคมนุยุตฺโต วิหรติฯ โส สากภกฺโข วา โหติ สามากภกฺโข วา โหติ นีวารภกฺโข วา โหติ ททฺทุลภกฺโข วา โหติ หฏภกฺโข วา โหติ กณภกฺโข วา โหติ อาจามภกฺโข วา โหติ ปิญฺญากภกฺโข วา โหติ ติณภกฺโข วา โหติ โคมยภกฺโข วา โหติ, วนมูลผลาหาโร ยาเปติ ปวตฺตผลโภชีฯ โส สาณานิปิ ธาเรติ มสาณานิปิ ธาเรติ ฉวทุสฺสานิปิ ธาเรติ ปํสุกูลานิปิ ธาเรติ ติรีฏานิปิ ธาเรติ อชินมฺปิ ธาเรติ อชินกฺขิปมฺปิ ธาเรติ กุสจีรมฺปิ ธาเรติ วากจีรมฺปิ ธาเรติ ผลกจีรมฺปิ ธาเรติ เกสกมฺพลมฺปิ ธาเรติ วาฬกมฺพลมฺปิ ธาเรติ อุลูกปกฺขมฺปิ [อุลุกปกฺขมฺปิ (สี. สฺยา.)] ธาเรติ, เกสมสฺสุโลจโกปิ โหติ เกสมสฺสุโลจนานุโยคมนุยุตฺโต, อุพฺภฏฺฐโกปิ โหติ อาสนปฏิกฺขิตฺโต, อุกฺกุฏิโกปิ โหติ อุกฺกุฏิกปฺปธานมนุยุตฺโต, กณฺฏกาปสฺสยิโกปิ โหติ กณฺฏกาปสฺสเย เสยฺยํ กปฺเปติ, สายตติยกมฺปิ [สายํตติยกมฺปิ (สฺยา. ก.) ม. นิ. ๒.๗] อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต วิหรติฯ อิติ เอวรูปํ อเนกวิหิตํ กายสฺส อาตาปนปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต วิหรติ ฯ เอวํ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป โหติ อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโตฯ
๑๗๕. กถญฺจ ปุคฺคโล ปรนฺตโป โหติ ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โอรพฺภิโก โหติ สูกริโก สากุณิโก มาควิโก ลุทฺโท มจฺฉฆาตโก โจโร โจรฆาตโก โคฆาตโก พนฺธนาคาริโก, เย วา ปนญฺเญปิ เกจิ กุรูรกมฺมนฺตาฯ เอวํ ปุคฺคโล ปรนฺตโป โหติ ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโตฯ
๑๗๖. กถญฺจ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป จ โหติ อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต, ปรนฺตโป จ ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ราชา วา โหติ ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต [มุทฺธาภิสิตฺโต (สฺยา. ก.)] พฺราหฺมโณ วา มหาสาโลฯ โส ปุรตฺถิเมน นรสฺส นวํ สนฺธาคารํ [สนฺตาคารํ (สฺยา.), ยญฺญาคารํ (สี.)] การาเปตฺวา เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา ขราชินํ [ขุราชินํ (สฺยา. ก.)] นิวาเสตฺวา สปฺปิเตเลน กายํ อพฺภญฺชิตฺวา มิควิสาเณน ปิฏฺฐิํ กณฺฑุวมาโน [กณฺฑูยมาโน (สี.)] สนฺธาคารํ ปวิสติ สทฺธิํ มเหสิยา พฺราหฺมเณน จ ปุโรหิเตนฯ โส ตตฺถ อนนฺตรหิตาย ภูมิยา หริตุปลิตฺตาย เสยฺยํ กปฺเปติฯ เอกิสฺสา คาวิยา สรูปวจฺฉาย ยํ เอกสฺมิํ ถเน ขีรํ โหติ เตน ราชา ยาเปติ, ยํ ทุติยสฺมิํ ถเน ขีรํ โหติ เตน มเหสี ยาเปติ, ยํ ตติยสฺมิํ ถเน ขีรํ โหติ เตน พฺราหฺมโณ ปุโรหิโต ยาเปติ, ยํ จตุตฺถสฺมิํ ถเน ขีรํ โหติ เตน อคฺคิํ ชุหติ, อวเสเสน วจฺฉโก ยาเปติฯ โส เอวมาห – ‘‘เอตฺตกา อุสภา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา วจฺฉตรา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา วจฺฉตริโย หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา อชา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, เอตฺตกา อุรพฺภา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย, (เอตฺตกา อสฺสา หญฺญนฺตุ ยญฺญตฺถาย) [( ) นตฺถิ สีหฬโปตฺถเกฯ มชฺฌิมนิกาเย กนฺทรกสุตฺเตปิ เอวเมว] เอตฺตกา รุกฺขา ฉิชฺชนฺตุ ยูปตฺถาย, เอตฺตกา ทพฺภา ลูยนฺตุ พริหิสตฺถายา’’ติ [ปริหิํสตฺถายาติ (สี. สฺยา. ก.) ม. นิ. ๒.๙]ฯ เยปิสฺส เต โหนฺติ ทาสาติ วา เปสฺสาติ วา กมฺมกราติ วา, เตปิ ทณฺฑตชฺชิตา ภยตชฺชิตา อสฺสุมุขา รุทมานา ปริกมฺมานิ กโรนฺติฯ เอวํ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป จ โหติ อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต, ปรนฺตโป จ ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโตฯ
๑๗๗. กถญฺจ ปุคฺคโล เนว อตฺตนฺตโป จ โหติ น อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต, น ปรนฺตโป น ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต? โส อนตฺตนฺตโป อปรนฺตโป ทิฏฺเฐว ธมฺเม นิจฺฉาโต นิพฺพุโต สีตีภูโต สุขปฺปฏิสํเวที พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรติฯ
อิธ ตถาคโต โลเก อุปฺปชฺชติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาฯ โส อิมํ โลกํ สเทวกํ สมารกํ สพฺรหฺมกํ สสฺสมณพฺราหฺมณิํ ปชํ สเทวมนุสฺสํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทติฯ โส ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ, เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติฯ ตํ ธมฺมํ สุณาติ คหปติ วา คหปติปุตฺโต วา อญฺญตรสฺมิํ วา กุเล ปจฺจาชาโต ฯ โส ตํ ธมฺมํ สุตฺวา ตถาคเต สทฺธํ ปฏิลภติฯ โส เตน สทฺธาปฏิลาเภน สมนฺนาคโต อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ – ‘‘สมฺพาโธ ฆราวาโส รชาปโถ, อพฺโภกาโส ปพฺพชฺชาฯ นยิทํ สุกรํ อคารํ อชฺฌาวสตา เอกนฺตปริปุณฺณํ เอกนฺตปริสุทฺธํ สงฺขลิขิตํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํฯ ยํนูนาหํ เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺย’’นฺติ! โส อปเรน สมเยน อปฺปํ วา โภคกฺขนฺธํ ปหาย มหนฺตํ วา โภคกฺขนฺธํ ปหาย อปฺปํ วา ญาติปริวฏฺฏํ ปหาย มหนฺตํ วา ญาติปริวฏฺฏํ ปหาย เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติฯ
๑๗๘. โส เอวํ ปพฺพชิโต สมาโน ภิกฺขูนํ สิกฺขาสาชีวสมาปนฺโน ปาณาติปาตํ ปหาย ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ นิหิตทณฺโฑ นิหิตสตฺโถ ลชฺชี ทยาปนฺโน สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี วิหรติฯ
อทินฺนาทานํ ปหาย อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ ทินฺนาทายี ทินฺนปาฏิกงฺขี, อเถเนน สุจิภูเตน อตฺตนา วิหรติฯ
อพฺรหฺมจริยํ ปหาย พฺรหฺมจารี โหติ อาราจารี [อนาจารี (ก.)] ปฏิวิรโต เมถุนา คามธมฺมาฯ
มุสาวาทํ ปหาย มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ สจฺจวาที สจฺจสนฺโธ เถโต ปจฺจยิโก อวิสํวาทโก โลกสฺสฯ
ปิสุณํ วาจํ ปหาย ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, อิโต สุตฺวา น อมุตฺร อกฺขาตา อิเมสํ เภทาย, อมุตฺร วา สุตฺวา น อิเมสํ อกฺขาตา อมูสํ เภทายฯ อิติ ภินฺนานํ วา สนฺธาตา สหิตานํ วา อนุปฺปทาตา สมคฺคาราโม สมคฺครโต สมคฺคนนฺที สมคฺคกรณิํ วาจํ ภาสิตา โหติฯ
ผรุสํ วาจํ ปหาย ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติฯ ยา สา วาจา เนลา กณฺณสุขา เปมนียา หทยงฺคมา โปรี พหุชนกนฺตา พหุชนมนาปา ตถารูปิํ วาจํ ภาสิตา โหติฯ
สมฺผปฺปลาปํ ปหาย สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ, กาลวาที ภูตวาที อตฺถวาที ธมฺมวาที วินยวาที นิธานวติํ วาจํ ภาสิตา กาเลน สาปเทสํ ปริยนฺตวติํ อตฺถสํหิตํฯ
๑๗๙. โส พีชคามภูตคามสมารมฺภา ปฏิวิรโต โหติ, เอกภตฺติโก โหติ รตฺตูปรโต วิรโต วิกาลโภชนา, นจฺจคีตวาทิตวิสูกทสฺสนา ปฏิวิรโต โหติ, มาลาคนฺธวิเลปนธารณมณฺฑนวิภูสนฏฺฐานา ปฏิวิรโต โหติ, อุจฺจาสยนมหาสยนา ปฏิวิรโต โหติ, ชาตรูปรชตปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหติฯ
อามกธญฺญปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหติ, อามกมํสปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหติ, อิตฺถิกุมาริกาปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหติ, ทาสิทาสปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหติ, อเชฬกปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหติ, กุกฺกุฏสูกรปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหติ, หตฺถิควาสฺสวฬวปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหติ, เขตฺตวตฺถุปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต โหติ, ทูเตยฺยปหิณคมนานุโยคา ปฏิวิรโต โหติ, กยวิกฺกยา ปฏิวิรโต โหติ, ตุลากูฏกํสกูฏมานกูฏา ปฏิวิรโต โหติ, อุกฺโกฏนวญฺจนนิกติสาจิโยคา [… สาวิโยคา (สฺยา. ก.)] ปฏิวิรโต โหติ, เฉทนวธพนฺธนวิปราโมสอาโลปสหสาการา ปฏิวิรโต โหติฯ
๑๘๐. โส สนฺตุฏฺโฐ โหติ กายปริหาริเกน จีวเรน กุจฺฉิปริหาริเกน ปิณฺฑปาเตนฯ โส เยน เยเนว ปกฺกมติ สมาทาเยว ปกฺกมติ, เสยฺยถาปิ นาม ปกฺขี สกุโณ เยน เยเนว เฑติ สปตฺตภาโรว เฑติฯ เอวเมวํ ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโฐ โหติ กายปริหาริเกน จีวเรน กุจฺฉิปริหาริเกน ปิณฺฑปาเตนฯ โส เยน เยเนว ปกฺกมติ สมาทาเยว ปกฺกมติฯ โส อิมินา อริเยน สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต อชฺฌตฺตํ อนวชฺชสุขํ ปฏิสํเวเทติฯ
๑๘๑. โส จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหีฯ ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ, รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ, จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ; โสเตน สทฺทํ สุตฺวา…เป.… ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา…เป.… ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา…เป.… กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา…เป.… มนสา ธมฺมํ วิญฺญาย น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหีฯ ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ, ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ, รกฺขติ มนินฺทฺริยํ, มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติฯ โส อิมินา อริเยน อินฺทฺริยสํวเรน สมนฺนาคโต อชฺฌตฺตํ อพฺยาเสกสุขํ ปฏิสํเวเทติฯ
๑๘๒. โส อภิกฺกนฺเต ปฏิกฺกนฺเต สมฺปชานการี โหติ, อาโลกิเต วิโลกิเต สมฺปชานการี โหติ, สมิญฺชิเต ปสาริเต สมฺปชานการี โหติ, สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารเณ สมฺปชานการี โหติ, อสิเต ปีเต ขายิเต สายิเต สมฺปชานการี โหติ, อุจฺจารปสฺสาวกมฺเม สมฺปชานการี โหติ, คเต ฐิเต นิสินฺเน สุตฺเต ชาคริเต ภาสิเต ตุณฺหีภาเว สมฺปชานการี โหติฯ
โส อิมินา จ อริเยน สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต อิมินา จ อริเยน อินฺทฺริยสํวเรน สมนฺนาคโต อิมินา จ อริเยน สติสมฺปชญฺเญน สมนฺนาคโต อิมาย จ อริยาย สนฺตุฏฺฐิยา สมนฺนาคโต [ปสฺส ม. นิ. ๒ กนฺทรกสุตฺเต; อ. นิ. ๑ อตฺตนฺตปสุตฺเต จ] วิวิตฺตํ เสนาสนํ ภชติ อรญฺญํ รุกฺขมูลํ ปพฺพตํ กนฺทรํ คิริคุหํ สุสานํ วนปตฺถํ อพฺโภกาสํ ปลาลปุญฺชํฯ โส ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต นิสีทติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สติํ อุปฏฺฐเปตฺวาฯ โส อภิชฺฌํ โลเก ปหาย วิคตาภิชฺเฌน เจตสา วิหรติ, อภิชฺฌาย จิตฺตํ ปริโสเธติ; พฺยาปาทปโทสํ ปหาย อพฺยาปนฺนจิตฺโต วิหรติ สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี, พฺยาปาทปโทสา จิตฺตํ ปริโสเธติ; ถินมิทฺธํ [ถีนมิทฺธํ (สี. สฺยา.)] ปหาย วิคตถินมิทฺโธ วิหรติ อาโลกสญฺญี สโต สมฺปชาโน, ถินมิทฺธา จิตฺตํ ปริโสเธติ; อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ ปหาย อนุทฺธโต วิหรติ อชฺฌตฺตํ วูปสนฺตจิตฺโต, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจา จิตฺตํ ปริโสเธติ; วิจิกิจฺฉํ ปหาย ติณฺณวิจิกิจฺโฉ วิหรติ อกถํกถี กุสเลสุ ธมฺเมสุ, วิจิกิจฺฉาย จิตฺตํ ปริโสเธติฯ
๑๘๓. โส อิเม ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺญาย ทุพฺพลีกรเณ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ; วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ; ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก จ วิหรติ สโต จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทติ, ยํ ตํ อริยา อาจิกฺขนฺติ – ‘‘อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารี’’ติ ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ; สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธิํ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ
โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณาย จิตฺตํ อภินินฺนาเมติฯ โส อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ, เสยฺยถิทํ – เอกมฺปิ ชาติํ ทฺเวปิ ชาติโย ติสฺโสปิ ชาติโย จตสฺโสปิ ชาติโย ปญฺจปิ ชาติโย ทสปิ ชาติโย วีสมฺปิ ชาติโย ติํสมฺปิ ชาติโย จตฺตาลีสมฺปิ ชาติโย ปญฺญาสมฺปิ ชาติโย ชาติสตมฺปิ ชาติสหสฺสมฺปิ ชาติสตสหสฺสมฺปิ อเนเกปิ สํวฏฺฏกปฺเป อเนเกปิ วิวฏฺฏกปฺเป อเนเกปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป – ‘‘อมุตฺราสิํ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต, โส ตโต จุโต อมุตฺร อุทปาทิํ; ตตฺราปาสิํ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต, โส ตโต จุโต อิธูปปนฺโน’’ติฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติฯ
๑๘๔. โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต สตฺตานํ จุตูปปาตญาณาย จิตฺตํ อภินินฺนาเมติฯ โส ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ, สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ – ‘‘อิเม วต โภนฺโต สตฺตา กายทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา, วจีทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา, มโนทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา, อริยานํ อุปวาทกา, มิจฺฉาทิฏฺฐิกา มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานาฯ เต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปนฺนาฯ อิเม วา ปน โภนฺโต สตฺตา กายสุจริเตน สมนฺนาคตา วจีสุจริเตน สมนฺนาคตา มโนสุจริเตน สมนฺนาคตา อริยานํ อนุปวาทกา สมฺมาทิฏฺฐิกา สมฺมาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานาฯ เต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปนฺนา’’ติฯ โส อิติ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ, สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติฯ
๑๘๕. โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต อาสวานํ ขยญาณาย จิตฺตํ อภินินฺนาเมติฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อิเม อาสวา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ อาสวสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ อาสวนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ อาสวนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ ตสฺส เอวํ ชานโต เอวํ ปสฺสโต กามาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ, ภวาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ, อวิชฺชาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติฯ วิมุตฺตสฺมิํ วิมุตฺตมิติ ญาณํ โหติฯ ‘‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายา’’ติ ปชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล เนว อตฺตนฺตโป จ โหติ น อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต, น ปรนฺตโป น ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโตฯ โส อนตฺตนฺตโป อปรนฺตโป ทิฏฺเฐว ธมฺเม นิจฺฉาโต นิพฺพุโต สีตีภูโต สุขปฺปฏิสํเวที พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรติฯ
๑๘๖. กตโม จ ปุคฺคโล สราโค? ยสฺส ปุคฺคลสฺส ราโค อปฺปหีโน, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สราโค’’ฯ
กตโม จ ปุคฺคโล สโทโส? ยสฺส ปุคฺคลสฺส โทโส อปฺปหีโน, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สโทโส’’ฯ
กตโม จ ปุคฺคโล สโมโห? ยสฺส ปุคฺคลสฺส โมโห อปฺปหีโน, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สโมโห’’ฯ
กตโม จ ปุคฺคโล สมาโน? ยสฺส ปุคฺคลสฺส มาโน อปฺปหีโน, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สมาโน’’ฯ
๑๘๗. กถญฺจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, น ลาภี อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ รูปสหคตานํ วา อรูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีนํ, น ลาภี โลกุตฺตรมคฺคสฺส วา ผลสฺส วาฯ เอวํ ปุคฺคโล ลาภี โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, น ลาภี อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนายฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย, น ลาภี อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ โลกุตฺตรมคฺคสฺส วา ผลสฺส วา, น ลาภี รูปสหคตานํ วา อรูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีนํฯ เอวํ ปุคฺคโล ลาภี โหติ อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย, น ลาภี อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺสฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล ลาภี เจว โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, ลาภี จ อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ลาภี โหติ รูปสหคตานํ วา อรูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีนํ, ลาภี โลกุตฺตรมคฺคสฺส วา ผลสฺส วาฯ เอวํ ปุคฺคโล ลาภี เจว โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, ลาภี จ อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนายฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล เนว ลาภี โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, น ลาภี อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนาย? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล เนว ลาภี โหติ รูปสหคตานํ วา อรูปสหคตานํ วา สมาปตฺตีนํ, น ลาภี โลกุตฺตรมคฺคสฺส วา ผลสฺส วาฯ เอวํ ปุคฺคโล เนว ลาภี โหติ อชฺฌตฺตํ เจโตสมถสฺส, น ลาภี อธิปญฺญาธมฺมวิปสฺสนายฯ
๑๘๘. กตโม จ ปุคฺคโล อนุโสตคามี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล กาเม จ ปฏิเสวติ ปาปญฺจ กมฺมํ กโรติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘อนุโสตคามี’’ฯ
กตโม จ ปุคฺคโล ปฏิโสตคามี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล กาเม จ น ปฏิเสวติ ปาปญฺจ กมฺมํ น กโรติฯ โส สหาปิ ทุกฺเขน สหาปิ โทมนสฺเสน อสฺสุมุเขนปิ รุทมาโน ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จรติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ปฏิโสตคามี’’ฯ
กตโม จ ปุคฺคโล ฐิตตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘ฐิตตฺโต’’ฯ
กตโม จ ปุคฺคโล ติณฺโณ ปารงฺคโต ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ติณฺโณ ปารงฺคโต ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณฯ
๑๘๙. กถญฺจ ปุคฺคโล อปฺปสฺสุโต โหติ สุเตน อนุปปนฺโน? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส อปฺปกํ สุตํ โหติ สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํฯ โส ตสฺส อปฺปกสฺส สุตสฺส น อตฺถมญฺญาย ธมฺมมญฺญาย ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน [น ธมฺมมญฺญาย น ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน (สฺยา.), น ธมฺมมญฺญาย ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน (ก.)] โหติฯ เอวํ ปุคฺคโล อปฺปสฺสุโต โหติ สุเตน อนุปปนฺโนฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อปฺปสฺสุโต โหติ สุเตน อุปปนฺโน? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส อปฺปกํ สุตํ โหติ สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํฯ โส ตสฺส อปฺปกสฺส สุตสฺส อตฺถมญฺญาย ธมฺมมญฺญาย ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน โหติฯ เอวํ ปุคฺคโล อปฺปสฺสุโต โหติ สุเตน อุปปนฺโนฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล พหุสฺสุโต โหติ สุเตน อนุปปนฺโน? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส พหุกํ สุตํ โหติ สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํฯ โส ตสฺส พหุกสฺส สุตสฺส น อตฺถมญฺญาย ธมฺมมญฺญาย ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน โหติฯ เอวํ ปุคฺคโล พหุสฺสุโต โหติ สุเตน อนุปปนฺโนฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล พหุสฺสุโต โหติ สุเตน อุปปนฺโน? อิเธกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส พหุกํ สุตํ โหติ สุตฺตํ เคยฺยํ เวยฺยากรณํ คาถํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ ชาตกํ อพฺภุตธมฺมํ เวทลฺลํฯ โส ตสฺส พหุกสฺส สุตสฺส อตฺถมญฺญาย ธมฺมมญฺญาย ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน โหติฯ เอวํ ปุคฺคโล พหุสฺสุโต โหติ สุเตน อุปปนฺโนฯ
๑๙๐. กตโม จ ปุคฺคโล สมณมจโล? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺโน โหติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สมณมจโล’’ฯ
กตโม จ ปุคฺคโล สมณปทุโม? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตา สกทาคามี โหติ, สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สมณปทุโม’’ฯ
กตโม จ ปุคฺคโล สมณปุณฺฑรีโก? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สมณปุณฺฑรีโก’’ฯ
กตโม จ ปุคฺคโล สมเณสุ สมณสุขุมาโล? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ‘‘สมเณสุ สมณสุขุมาโล’’ติฯ
จตุกฺกนิทฺเทโสฯ
๑๙๑. ตตฺร ยฺวายํ ปุคฺคโล อารภติ จ วิปฺปฏิสารี จ โหติ, ตญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ , โส เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อายสฺมโต โข อารมฺภชา [อารพฺภชา (ก.) อ. นิ. ๕.๑๔๒] อาสวา สํวิชฺชนฺติ, วิปฺปฏิสารชา อาสวา ปวฑฺฒนฺติฯ สาธุ วตายสฺมา อารมฺภเช อาสเว ปหาย วิปฺปฏิสารเช อาสเว ปฏิวิโนเทตฺวา จิตฺตํ ปญฺญญฺจ ภาเวตุฯ เอวมายสฺมา อมุนา ปญฺจเมน ปุคฺคเลน สมสโม ภวิสฺสตี’’ติฯ
ตตฺร ยฺวายํ ปุคฺคโล อารภติ น วิปฺปฏิสารี โหติ, ตญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, โส เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อายสฺมโต โข อารมฺภชา อาสวา สํวิชฺชนฺติ, วิปฺปฏิสารชา อาสวา นปฺปวฑฺฒนฺติฯ สาธุ วตายสฺมา อารมฺภเช อาสเว ปหาย จิตฺตํ ปญฺญญฺจ ภาเวตุฯ เอวมายสฺมา อมุนา ปญฺจเมน ปุคฺคเลน สมสโม ภวิสฺสตี’’ติฯ
ตตฺร ยฺวายํ ปุคฺคโล น อารภติ วิปฺปฏิสารี โหติ, ตญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, โส เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อายสฺมโต โข อารมฺภชา อาสวา น สํวิชฺชนฺติ, วิปฺปฏิสารชา อาสวา ปวฑฺฒนฺติฯ สาธุ วตายสฺมา วิปฺปฏิสารเช อาสเว ปฏิวิโนเทตฺวา จิตฺตํ ปญฺญญฺจ ภาเวตุฯ เอวมายสฺมา อมุนา ปญฺจเมน ปุคฺคเลน สมสโม ภวิสฺสตี’’ติฯ
ตตฺร ยฺวายํ ปุคฺคโล น อารภติ น วิปฺปฏิสารี โหติ, ตญฺจ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, ยตฺถสฺส เต ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ, โส เอวมสฺส วจนีโย – ‘‘อายสฺมโต โข อารมฺภชา อาสวา น สํวิชฺชนฺติ, วิปฺปฏิสารชา อาสวา นปฺปวฑฺฒนฺติฯ สาธุ วตายสฺมา จิตฺตํ ปญฺญญฺจ ภาเวตุฯ เอวมายสฺมา อมุนา ปญฺจเมน ปุคฺคเลน สมสโม ภวิสฺสตี’’ติฯ อิเม จตฺตาโร ปุคฺคลา อมุนา ปญฺจเมน ปุคฺคเลน เอวํ โอวทิยมานา เอวํ อนุสาสิยมานา อนุปุพฺเพน อาสวานํ ขยํ ปาปุณนฺติฯ
๑๙๒. กถญฺจ ปุคฺคโล ทตฺวา อวชานาติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ยสฺส ปุคฺคลสฺส เทติ จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ, ตสฺส เอวํ โหติ – ‘‘อหํ ทมฺมิ, อยํ [อยํ ปน (สฺยา. ก.) อ. นิ. ๕.๑๔๑] ปฏิคฺคณฺหาตี’’ติ, ตเมนํ ทตฺวา อวชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล ทตฺวา อวชานาติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล สํวาเสน อวชานาติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล เยน ปุคฺคเลน สทฺธิํ สํวสติ ทฺเว วา ตีณิ วา วสฺสานิ, ตเมนํ สํวาเสน อวชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล สํวาเสน อวชานาติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อาเธยฺยมุโข โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปรสฺส วณฺเณ วา อวณฺเณ วา ภาสิยมาเน ขิปฺปญฺเญว อธิมุจฺจิตา โหติฯ เอวํ ปุคฺคโล อาเธยฺยมุโข โหติ ฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล โลโล โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อิตฺตรสทฺโธ โหติ อิตฺตรภตฺตี อิตฺตรเปโม อิตฺตรปฺปสาโทฯ เอวํ ปุคฺคโล โลโล โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล มนฺโท โมมูโห โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล กุสลากุสเล ธมฺเม น ชานาติ, สาวชฺชานวชฺเช ธมฺเม น ชานาติ, หีนปฺปณีเต ธมฺเม น ชานาติ, กณฺหสุกฺกสปฺปฏิภาเค ธมฺเม น ชานาติฯ เอวํ ปุคฺคโล มนฺโท โมมูโห โหติฯ
๑๙๓. ตตฺถ กตเม ปญฺจ โยธาชีวูปมา ปุคฺคลา? ปญฺจ โยธาชีวา – อิเธกจฺโจ โยธาชีโว รชคฺคญฺเญว ทิสฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ [สตฺถมฺภติ (สี.) อ. นิ. ๕.๑๔๑] น สกฺโกติ สงฺคามํ โอตริตุํฯ เอวรูโปปิ อิเธกจฺโจ โยธาชีโว โหติฯ อยํ ปฐโม โยธาชีโว สนฺโต สํวิชฺชมาโน โลกสฺมิํฯ
ปุน จปรํ อิเธกจฺโจ โยธาชีโว สหติ รชคฺคํ, อปิ จ โข ธชคฺคญฺเญว ทิสฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ น สกฺโกติ สงฺคามํ โอตริตุํฯ เอวรูโปปิ อิเธกจฺโจ โยธาชีโว โหติฯ อยํ ทุติโย โยธาชีโว สนฺโต สํวิชฺชมาโน โลกสฺมิํฯ
ปุน จปรํ อิเธกจฺโจ โยธาชีโว สหติ รชคฺคํ สหติ ธชคฺคํ, อปิ จ โข อุสฺสารณญฺเญว [อุสฺสาทนํเยว (สี.), อุสฺสาทนญฺเญว (สฺยา. ก.) อ. นิ. ๕.๑๔๑] สุตฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ น สกฺโกติ สงฺคามํ โอตริตุํฯ เอวรูโปปิ อิเธกจฺโจ โยธาชีโว โหติฯ อยํ ตติโย โยธาชีโว สนฺโต สํวิชฺชมาโน โลกสฺมิํฯ
ปุน จปรํ อิเธกจฺโจ โยธาชีโว สหติ รชคฺคํ สหติ ธชคฺคํ สหติ อุสฺสารณํ, อปิ จ โข สมฺปหาเร หญฺญติ พฺยาปชฺชติฯ เอวรูโปปิ อิเธกจฺโจ โยธาชีโว โหติฯ อยํ จตุตฺโถ โยธาชีโว สนฺโต สํวิชฺชมาโน โลกสฺมิํฯ
ปุน จปรํ อิเธกจฺโจ โยธาชีโว สหติ รชคฺคํ สหติ ธชคฺคํ สหติ อุสฺสารณํ สหติ สมฺปหารํฯ โส ตํ สงฺคามํ อภิวิชินิตฺวา วิชิตสงฺคาโม ตเมว สงฺคามสีสํ อชฺฌาวสติฯ เอวรูโปปิ อิเธกจฺโจ โยธาชีโว โหติฯ อยํ ปญฺจโม โยธาชีโว สนฺโต สํวิชฺชมาโน โลกสฺมิํฯ อิเม ปญฺจ โยธาชีวา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํฯ
๑๙๔. เอวเมวํ ปญฺจิเม โยธาชีวูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา ภิกฺขูสุฯ กตเม ปญฺจ? อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ รชคฺคญฺเญว ทิสฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ น สกฺโกติ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ [สนฺตาเนตุํ (สี. สฺยา.) อ. นิ. ๕.๗๕], สิกฺขาทุพฺพลฺยํ อาวิกตฺวา [อาวีกตฺวา (สี.)] สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติฯ กิมสฺส รชคฺคสฺมิํ? อิธ ภิกฺขุ สุณาติ – ‘‘อสุกสฺมิํ นาม คาเม วา นิคเม วา อิตฺถี วา กุมารี วา อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคตา’’ติฯ โส ตํ สุตฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ น สกฺโกติ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ, สิกฺขาทุพฺพลฺยํ อาวิกตฺวา สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติฯ อิทมสฺส รชคฺคสฺมิํฯ
เสยฺยถาปิ โส โยธาชีโว รชคฺคญฺเญว ทิสฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ น สกฺโกติ สงฺคามํ โอตริตุํ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เอวรูโปปิ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โหติฯ อยํ ปฐโม โยธาชีวูปโม ปุคฺคโล สนฺโต สํวิชฺชมาโน ภิกฺขูสุฯ
๑๙๕. ปุน จปรํ อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ สหติ รชคฺคํ, อปิ จ โข ธชคฺคญฺเญว ทิสฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ น สกฺโกติ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ, สิกฺขาทุพฺพลฺยํ อาวิกตฺวา สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติฯ กิมสฺส ธชคฺคสฺมิํ? อิธ ภิกฺขุ น เหว โข สุณาติ – ‘‘อสุกสฺมิํ นาม คาเม วา นิคเม วา อิตฺถี วา กุมารี วา อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคตา’’ติ, อปิ จ โข สามํ [สามํเยว (สี.)] ปสฺสติ อิตฺถิํ วา กุมาริํ วา อภิรูปํ ทสฺสนียํ ปาสาทิกํ ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคตํฯ โส ตํ ทิสฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ น สกฺโกติ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ, สิกฺขาทุพฺพลฺยํ อาวิกตฺวา สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติฯ อิทมสฺส ธชคฺคสฺมิํฯ
เสยฺยถาปิ โส โยธาชีโว สหติ รชคฺคํ, อปิ จ โข ธชคฺคญฺเญว ทิสฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ น สกฺโกติ สงฺคามํ โอตริตุํ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เอวรูโปปิ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โหติฯ อยํ ทุติโย โยธาชีวูปโม ปุคฺคโล สนฺโต สํวิชฺชมาโน ภิกฺขูสุฯ
๑๙๖. ปุน จปรํ อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ สหติ รชคฺคํ สหติ ธชคฺคํ, อปิ จ โข อุสฺสารณญฺเญว สุตฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ น สกฺโกติ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ, สิกฺขาทุพฺพลฺยํ อาวิกตฺวา สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติฯ กิมสฺส อุสฺสารณาย? อิธ ภิกฺขุํ อรญฺญคตํ วา รุกฺขมูลคตํ วา สุญฺญาคารคตํ วา มาตุคาโม อุปสงฺกมิตฺวา อูหสติ [อุหสติ (อฏฺฐกถา) อ. นิ. ๕.๗๕] อุลฺลปติ อุชฺชคฺฆติ อุปฺปณฺเฑติฯ โส มาตุคาเมน อูหสิยมาโน อุลฺลปิยมาโน อุชฺชคฺฆิยมาโน อุปฺปณฺฑิยมาโน สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ น สกฺโกติ พฺรหฺมจริยํ สนฺธาเรตุํ, สิกฺขาทุพฺพลฺยํ อาวิกตฺวา สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตติฯ อิทมสฺส อุสฺสารณายฯ
เสยฺยถาปิ โส โยธาชีโว สหติ รชคฺคํ สหติ ธชคฺคํ, อปิ จ โข อุสฺสารณญฺเญว สุตฺวา สํสีทติ วิสีทติ น สนฺถมฺภติ น สกฺโกติ สงฺคามํ โอตริตุํ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เอวรูโปปิ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โหติฯ อยํ ตติโย โยธาชีวูปโม ปุคฺคโล สนฺโต สํวิชฺชมาโน ภิกฺขูสุฯ
๑๙๗. ปุน จปรํ อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ สหติ รชคฺคํ สหติ ธชคฺคํ สหติ อุสฺสารณํ, อปิ จ โข สมฺปหาเร หญฺญติ พฺยาปชฺชติฯ กิมสฺส สมฺปหารสฺมิํ? อิธ ภิกฺขุํ อรญฺญคตํ วา รุกฺขมูลคตํ วา สุญฺญาคารคตํ วา มาตุคาโม อุปสงฺกมิตฺวา อภินิสีทติ อภินิปชฺชติ อชฺโฌตฺถรติฯ โส มาตุคาเมน อภินิสีทิยมาโน อภินิปชฺชิยมาโน อชฺโฌตฺถริยมาโน สิกฺขํ อปฺปจฺจกฺขาย ทุพฺพลฺยํ อนาวิกตฺวา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวติฯ อิทมสฺส สมฺปหารสฺมิํฯ
เสยฺยถาปิ โส โยธาชีโว สหติ รชคฺคํ สหติ ธชคฺคํ สหติ อุสฺสารณํ, อปิ จ โข สมฺปหาเร หญฺญติ พฺยาปชฺชติ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เอวรูโปปิ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โหติฯ อยํ จตุตฺโถ โยธาชีวูปโม ปุคฺคโล สนฺโต สํวิชฺชมาโน ภิกฺขูสุฯ
๑๙๘. ปุน จปรํ อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ สหติ รชคฺคํ สหติ ธชคฺคํ สหติ อุสฺสารณํ สหติ สมฺปหารํฯ โส ตํ สงฺคามํ อภิวิชินิตฺวา วิชิตสงฺคาโม ตเมว สงฺคามสีสํ อชฺฌาวสติฯ กิมสฺส สงฺคามวิชยสฺมิํ? อิธ ภิกฺขุํ อรญฺญคตํ วา รุกฺขมูลคตํ วา สุญฺญาคารคตํ วา มาตุคาโม อุปสงฺกมิตฺวา อภินิสีทติ อภินิปชฺชติ อชฺโฌตฺถรติฯ โส มาตุคาเมน อภินิสีทิยมาโน อภินิปชฺชิยมาโน อชฺโฌตฺถริยมาโน วินิเวเฐตฺวา วินิโมเจตฺวา เยน กามํ ปกฺกมติฯ
โส วิวิตฺตํ เสนาสนํ ภชติ อรญฺญํ รุกฺขมูลํ ปพฺพตํ กนฺทรํ คิริคุหํ สุสานํ วนปตฺถํ อพฺโภกาสํ ปลาลปุญฺชํฯ โส อรญฺญคโต วา รุกฺขมูลคโต วา สุญฺญาคารคโต วา นิสีทติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สติํ อุปฏฺฐเปตฺวาฯ โส อภิชฺฌํ โลเก ปหาย วิคตาภิชฺเฌน เจตสา วิหรติ, อภิชฺฌาย จิตฺตํ ปริโสเธติ; พฺยาปาทปโทสํ ปหาย อพฺยาปนฺนจิตฺโต วิหรติ, สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี พฺยาปาทปโทสา จิตฺตํ ปริโสเธติ; ถินมิทฺธํ ปหาย วิคตถินมิทฺโธ วิหรติ อาโลกสญฺญี สโต สมฺปชาโน, ถินมิทฺธา จิตฺตํ ปริโสเธติ; อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ ปหาย อนุทฺธโต วิหรติ อชฺฌตฺตํ วูปสนฺตจิตฺโต, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจา จิตฺตํ ปริโสเธติ; วิจิกิจฺฉํ ปหาย ติณฺณวิจิกิจฺโฉ วิหรติ อกถํกถี กุสเลสุ ธมฺเมสุ, วิจิกิจฺฉาย จิตฺตํ ปริโสเธติฯ
โส อิเม ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺญาย ทุพฺพลีกรเณ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ; วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ทุติยํ ฌานํ…เป.… ตติยํ ฌานํ…เป.… จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ
โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต อาสวานํ ขยญาณาย จิตฺตํ อภินินฺนาเมติฯ โส ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อิเม อาสวา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ อาสวสมุทโย’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ , ‘‘อยํ อาสวนิโรโธ’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ‘‘อยํ อาสวนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติฯ
ตสฺส เอวํ ชานโต เอวํ ปสฺสโต กามาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ, ภวาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ, อวิชฺชาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติฯ วิมุตฺตสฺมิํ วิมุตฺตมิติ ญาณํ โหติฯ ‘‘ขีณา ชาติ, วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ, กตํ กรณียํ, นาปรํ อิตฺถตฺตายา’’ติ ปชานาติฯ อิทมสฺส สงฺคามวิชยสฺมิํฯ เสยฺยถาปิ โส โยธาชีโว สหติ รชคฺคํ สหติ ธชคฺคํ สหติ อุสฺสารณํ สหติ สมฺปหารํ, โส ตํ สงฺคามํ อภิวิชินิตฺวา วิชิตสงฺคาโม ตเมว สงฺคามสีสํ อชฺฌาวสติ, ตถูปโม อยํ ปุคฺคโลฯ เอวรูโปปิ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล โหติฯ อยํ ปญฺจโม โยธาชีวูปโม ปุคฺคโล สนฺโต สํวิชฺชมาโน ภิกฺขูสุฯ อิเม ปญฺจ โยธาชีวูปมา ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา ภิกฺขูสุฯ
๑๙๙. ตตฺถ กตเม ปญฺจ ปิณฺฑปาติกา? มนฺทตฺตา โมมูหตฺตา ปิณฺฑปาติโก โหติ, ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโต ปิณฺฑปาติโก โหติ, อุมฺมาทา จิตฺตวิกฺเขปา ปิณฺฑปาติโก โหติ, ‘‘วณฺณิตํ พุทฺเธหิ พุทฺธสาวเกหี’’ติ ปิณฺฑปาติโก โหติ, อปิ จ อปฺปิจฺฉตํเยว [อปฺปิจฺฉํเยว (สฺยา.) อ. นิ. ๕.๑๘๑] นิสฺสาย สนฺตุฏฺฐิํเยว นิสฺสาย สลฺเลขํเยว นิสฺสาย อิทมตฺถิตํเยว [อิทมฏฺฐิตํเยว (สี.)] นิสฺสาย ปิณฺฑปาติโก โหติฯ ตตฺร ยฺวายํ ปิณฺฑปาติโก อปฺปิจฺฉตํเยว นิสฺสาย สนฺตุฏฺฐิํเยว นิสฺสาย สลฺเลขํเยว นิสฺสาย อิทมตฺถิตํเยว นิสฺสาย ปิณฺฑปาติโก, อยํ อิเมสํ ปญฺจนฺนํ ปิณฺฑปาติกานํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ ปาโมกฺโข [โมกฺโข (สี.)] จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ
เสยฺยถาปิ นาม ควา ขีรํ, ขีรมฺหา ทธิ, ทธิมฺหา นวนีตํ [โนนีตํ (สี.)], นวนีตมฺหา สปฺปิ, สปฺปิมฺหา สปฺปิมณฺโฑ, สปฺปิมณฺฑํ ตตฺถ อคฺคมกฺขายติ; เอวเมวํ ยฺวายํ ปิณฺฑปาติโก อปฺปิจฺฉตํเยว นิสฺสาย สนฺตุฏฺฐิํเยว นิสฺสาย สลฺเลขํเยว นิสฺสาย อิทมตฺถิตํเยว นิสฺสาย ปิณฺฑปาติโก โหติ, อยํ อิเมสํ ปญฺจนฺนํ ปิณฺฑปาติกานํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ ปาโมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ อิเม ปญฺจ ปิณฺฑปาติกาฯ
๒๐๐. ตตฺถ กตเม ปญฺจ ขลุปจฺฉาภตฺติกา…เป.… ปญฺจ เอกาสนิกา…เป.… ปญฺจ ปํสุกูลิกา…เป.… ปญฺจ เตจีวริกา…เป.… ปญฺจ อารญฺญิกา…เป.… ปญฺจ รุกฺขมูลิกา …เป.… ปญฺจ อพฺโภกาสิกา…เป.… ปญฺจ เนสชฺชิกา…เป.… ปญฺจ ยถาสนฺถติกา…เป.…ฯ
๒๐๑. ตตฺถ กตเม ปญฺจ โสสานิกา? มนฺทตฺตา โมมูหตฺตา โสสานิโก โหติ, ปาปิจฺโฉ อิจฺฉาปกโต โสสานิโก โหติ, อุมฺมาทา จิตฺตวิกฺเขปา โสสานิโก โหติ, ‘‘วณฺณิตํ พุทฺเธหิ พุทฺธสาวเกหี’’ติ โสสานิโก โหติ, อปิ จ อปฺปิจฺฉตํเยว นิสฺสาย สนฺตุฏฺฐิํเยว นิสฺสาย สลฺเลขํเยว นิสฺสาย อิทมตฺถิตํเยว นิสฺสาย โสสานิโก โหติฯ ตตฺร ยฺวายํ โสสานิโก อปฺปิจฺฉตํเยว นิสฺสาย สนฺตุฏฺฐิํเยว นิสฺสาย สลฺเลขํเยว นิสฺสาย อิทมตฺถิตํเยว นิสฺสาย โสสานิโก, อยํ อิเมสํ ปญฺจนฺนํ โสสานิกานํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ ปาโมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ
เสยฺยถาปิ นาม ควา ขีรํ, ขีรมฺหา ทธิ, ทธิมฺหา นวนีตํ, นวนีตมฺหา สปฺปิ, สปฺปิมฺหา สปฺปิมณฺโฑ, สปฺปิมณฺฑํ ตตฺถ อคฺคมกฺขายติ; เอวเมวํ ยฺวายํ โสสานิโก อปฺปิจฺฉตํเยว นิสฺสาย สนฺตุฏฺฐิํเยว นิสฺสาย สลฺเลขํเยว นิสฺสาย อิทมตฺถิตํเยว นิสฺสาย โสสานิโก โหติ, อยํ อิเมสํ ปญฺจนฺนํ โสสานิกานํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ ปาโมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ อิเม ปญฺจ โสสานิกาฯ
ปญฺจกนิทฺเทโสฯ
๒๐๒. ตตฺร ยฺวายํ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อภิสมฺพุชฺฌติ, ตตฺถ จ สพฺพญฺญุตํ ปาปุณาติ พเลสุ จ วสีภาวํ, สมฺมาสมฺพุทฺโธ เตน ทฏฺฐพฺโพฯ
ตตฺร ยฺวายํ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อภิสมฺพุชฺฌติ, น จ ตตฺถ สพฺพญฺญุตํ ปาปุณาติ น จ พเลสุ วสีภาวํ, ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ เตน ทฏฺฐพฺโพฯ
ตตฺร ยฺวายํ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ, ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ [ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ (สี.) เอวมุปริปิ], สาวกปารมิญฺจ ปาปุณาติ, สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา เตน ทฏฺฐพฺพาฯ
ตตฺร ยฺวายํ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ , ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ, น จ สาวกปารมิํ ปาปุณาติ, อวเสสา อรหนฺตา เตน ทฏฺฐพฺพาฯ
ตตฺร ยฺวายํ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ, น จ ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ, อนาคามี โหติ อนาคนฺตา อิตฺถตฺตํ, อนาคามี เตน ทฏฺฐพฺโพฯ
ตตฺร ยฺวายํ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อนภิสมฺพุชฺฌติ, น จ ทิฏฺเฐว ธมฺเม ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติ, อาคนฺตา อิตฺถตฺตํ, โสตาปนฺนสกทาคามิโน เตน ทฏฺฐพฺพาฯ
ฉกฺกนิทฺเทโสฯ
๒๐๓. กถญฺจ ปุคฺคโล สกิํ นิมุคฺโค นิมุคฺโคว โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สมนฺนาคโต โหติ เอกนฺตกาฬเกหิ อกุสเลหิ ธมฺเมหิฯ เอวํ ปุคฺคโล สกิํ นิมุคฺโค นิมุคฺโคว โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา นิมุชฺชติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ ‘‘สาหุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ [สาหุ (สี. สฺยา.) เอวํ ตีสุ ฐาเนสุปิ] หิรี กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ โอตฺตปฺปํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ วีริยํ [วิริยํ (สี. สฺยา.)] กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสู’’ติฯ ตสฺส สา สทฺธา เนว ติฏฺฐติ โน วฑฺฒติ หายติเยว , ตสฺส สา หิรี เนว ติฏฺฐติ โน วฑฺฒติ หายติเยว, ตสฺส ตํ โอตฺตปฺปํ เนว ติฏฺฐติ โน วฑฺฒติ หายติเยว, ตสฺส ตํ วีริยํ เนว ติฏฺฐติ โน วฑฺฒติ หายติเยว, ตสฺส สา ปญฺญา เนว ติฏฺฐติ โน วฑฺฒติ หายติเยวฯ เอวํ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา นิมุชฺชติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ฐิโต โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ ‘‘สาหุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ หิรี กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ โอตฺตปฺปํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ วีริยํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสู’’ติฯ ตสฺส สา สทฺธา เนว หายติ โน วฑฺฒติ ฐิตา โหติ, ตสฺส สา หิรี เนว หายติ โน วฑฺฒติ ฐิตา โหติ, ตสฺส ตํ โอตฺตปฺปํ เนว หายติ โน วฑฺฒติ ฐิตํ โหติ, ตสฺส ตํ วีริยํ เนว หายติ โน วฑฺฒติ ฐิตํ โหติ, ตสฺส สา ปญฺญา เนว หายติ โน วฑฺฒติ ฐิตา โหติฯ เอวํ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ฐิโต โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา วิปสฺสติ วิโลเกติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ ‘‘สาหุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ หิรี กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ โอตฺตปฺปํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ วีริยํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสู’’ติฯ โส ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺโน โหติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนฯ เอวํ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา วิปสฺสติ วิโลเกติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปตรติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ ‘‘สาหุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ หิรี กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ โอตฺตปฺปํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ วีริยํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสู’’ติฯ โส ติณฺณํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตา สกทาคามี โหติ สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหติฯ เอวํ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปตรติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปติคาธปฺปตฺโต โหติ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ ‘‘สาหุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ หิรี กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ โอตฺตปฺปํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ วีริยํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสู’’ติฯ โส ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สํโยชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาฯ เอวํ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ปติคาธปฺปตฺโต โหติฯ
กถญฺจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ติณฺโณ โหติ ปารงฺคโต ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชติ ‘‘สาหุ สทฺธา กุสเลสุ ธมฺเมสุ , สาธุ หิรี กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ โอตฺตปฺปํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ วีริยํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, สาธุ ปญฺญา กุสเลสุ ธมฺเมสู’’ติฯ โส อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺติํ ปญฺญาวิมุตฺติํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติฯ เอวํ ปุคฺคโล อุมฺมุชฺชิตฺวา ติณฺโณ โหติ ปารงฺคโต ถเล ติฏฺฐติ พฺราหฺมโณฯ
๒๐๔. กตโม จ ปุคฺคโล อุภโตภาควิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล อุภโตภาควิมุตฺโตฯ
๒๐๕. กตโม จ ปุคฺคโล ปญฺญาวิมุตฺโต…เป.… กายสกฺขี… ทิฏฺฐิปฺปตฺโต… สทฺธาวิมุตฺโต… ธมฺมานุสารี …ฯ
๒๐๖. กตโม จ ปุคฺคโล สทฺธานุสารี? ยสฺส ปุคฺคลสฺส โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ, สทฺธาวาหิํ สทฺธาปุพฺพงฺคมํ อริยมคฺคํ ภาเวติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สทฺธานุสารีฯ โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สทฺธานุสารี, ผเล ฐิโต สทฺธาวิมุตฺโตติฯ
สตฺตกนิทฺเทโสฯ
๒๐๗. ตตฺถ กตเม จตฺตาโร มคฺคสมงฺคิโน, จตฺตาโร ผลสมงฺคิโน ปุคฺคลา? โสตาปนฺโน, โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน; สกทาคามี, สกทาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน; อนาคามี, อนาคามิผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน; อรหา, อรหตฺตผลสจฺฉิกิริยาย [อรหตฺตาย (สฺยา. ก.) อ. นิ. ๘.๕๙] ปฏิปนฺโน; อิเม จตฺตาโร มคฺคสมงฺคิโน, อิเม จตฺตาโร ผลสมงฺคิโน ปุคฺคลาฯ
อฏฺฐกนิทฺเทโสฯ
๙. นวกปุคฺคลปญฺญตฺติ
๒๐๘. กตโม จ ปุคฺคโล สมฺมาสมฺพุทฺโธ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อภิสมฺพุชฺฌติ, ตตฺถ จ สพฺพญฺญุตํ ปาปุณาติ พเลสุ จ วสีภาวํฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สมฺมาสมฺพุทฺโธฯ
กตโม จ ปุคฺคโล ปจฺเจกสมฺพุทฺโธ? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ สามํ สจฺจานิ อภิสมฺพุชฺฌติ, น จ ตตฺถ สพฺพญฺญุตํ ปาปุณาติ น จ พเลสุ วสีภาวํฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ปจฺเจกสมฺพุทฺโธฯ
กตโม จ ปุคฺคโล อุภโตภาควิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล อุภโตภาควิมุตฺโตฯ
กตโม จ ปุคฺคโล ปญฺญาวิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล น เหว โข อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ปญฺญาวิมุตฺโตฯ
กตโม จ ปุคฺคโล กายสกฺขี? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล อฏฺฐ วิโมกฺเข กาเยน ผุสิตฺวา วิหรติ ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกจฺเจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล กายสกฺขีฯ
กตโม จ ปุคฺคโล ทิฏฺฐิปฺปตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ตถาคตปฺปเวทิตา จสฺส ธมฺมา ปญฺญาย โวทิฏฺฐา โหนฺติ โวจริตา, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกจฺเจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ทิฏฺฐิปฺปตฺโตฯ
กตโม จ ปุคฺคโล สทฺธาวิมุตฺโต? อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ‘‘อิทํ ทุกฺข’’นฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ…เป.… ‘‘อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา’’ติ ยถาภูตํ ปชานาติ, ตถาคตปฺปเวทิตา จสฺส ธมฺมา ปญฺญาย โวทิฏฺฐา โหนฺติ โวจริตา, ปญฺญาย จสฺส ทิสฺวา เอกจฺเจ อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ, โน จ โข ยถา ทิฏฺฐิปฺปตฺตสฺสฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สทฺธาวิมุตฺโตฯ
กตโม จ ปุคฺคโล ธมฺมานุสารี? ยสฺส ปุคฺคลสฺส โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส ปญฺญินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ, ปญฺญาวาหิํ ปญฺญาปุพฺพงฺคมํ อริยมคฺคํ ภาเวติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ธมฺมานุสารีฯ โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล ธมฺมานุสารี, ผเล ฐิโต ทิฏฺฐิปฺปตฺโตฯ
กตโม จ ปุคฺคโล สทฺธานุสารี? ยสฺส ปุคฺคลสฺส โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺนสฺส สทฺธินฺทฺริยํ อธิมตฺตํ โหติ, สทฺธาวาหิํ สทฺธาปุพฺพงฺคมํ อริยมคฺคํ ภาเวติฯ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สทฺธานุสารีฯ โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน ปุคฺคโล สทฺธานุสารี, ผเล ฐิโต สทฺธาวิมุตฺโตติฯ
นวกนิทฺเทโสฯ
๒๐๙. กตเมสํ ปญฺจนฺนํ อิธ นิฏฺฐา? สตฺตกฺขตฺตุปรมสฺส โกลงฺโกลสฺส เอกพีชิสฺส สกทาคามิสฺส โย จ ทิฏฺเฐว ธมฺเม อรหา – อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อิธ นิฏฺฐาฯ
กตเมสํ ปญฺจนฺนํ อิธ วิหาย นิฏฺฐา? อนฺตราปรินิพฺพายิสฺส อุปหจฺจปรินิพฺพายิสฺส อสงฺขารปรินิพฺพายิสฺส สสงฺขารปรินิพฺพายิสฺส อุทฺธํโสตสฺส อกนิฏฺฐคามิโน – อิเมสํ ปญฺจนฺนํ อิธ วิหาย นิฏฺฐาติฯ
เอตฺตาวตา ปุคฺคลานํ ปุคฺคลปญฺญตฺตีติฯ
ทสกนิทฺเทโสฯ
ปุคฺคลปญฺญตฺติปกรณํ นิฏฺฐิตํฯ