Nu hoe je wel Bataven vinden zult

Loopt rechtuit, van bij Beets af aan, ter nagedachtenis en in herinnering van de denkrichting van prof. dr. Hans den Besten (1948-2010). Him slaagde er wel zeker niet in om Bataven te verstoan, maar hierbij toch een alternatief. Rond pakt ‘ze beet 800 n.Chr. liet, zoals bekend, de analfabeet Karel de Grote of Carolus, elke wet noteren volgens het gebruikelijke gewoonterecht: Lex Firisionum, Lex Salica, Lex Francorum, Lex Ripuaria, Lex Chamavorum. Maar waar is de Lex Batavorum gebleven, vraagt iedereen zich dan af?  Nu dat is een raadsel dat zich wellicht laat oplossen door de grens van Batau-land af te trekken en uit te denken tot een nette scheiding van goed en haver. Nu heb ik daartoe een poging gedaan en wat blijkt, daar rolt een wel zeer fraaie, bijna loodrechte, gebiedsgrens uit want landen bestaan echt nog niet. Je hebt wel nomadische volkeren, maar die trekken rustig weg, als het weer ze niet bevalt. Deze volksgrens welnu, loopt nou vanaf Bato’s Erf (Heerewaarden) naar Batos Weg (Putten) tot wel in Baaium (Friesland) an toe. Kortswege, een in de noordmannen gedachte lijn, vrijwel zuiver, langs de, lengte as, als de weg van het kwaad. Zo ongeveer vanaf de allereerste locatie, daar waar Julius Caesar, nog startend als een verkennende Romein, en met een wrak oud scheepje, zo een beetje aanmonsterde vanaf de Maas, om tot ver in het veroverde gebied, daar bij Baduhenna, die van het slechte huis, Bad House of Baeto-heim in Baeto-land, van het heilige woud en tot in het volk der Friezen. Dien Batauen of Bataven, de ‘v’ en ’u’ worden destijds telkens door elkaar heen gebruikt in beide betekenissen, noemt men dit volk in het begin wel wat vagelijks. De Phrisiasi of Friezen wonen zelfs nog noordelijker dan. Battle vormt de belangrijkste invulling van het woord, wat afkomt van Baeto en de volksnaam variant zal zijn, de Baeti. Dan waar bleef dit volk nu eigenlijk, dat de Lex er niet op nageslagen kan worden. Het blijft wel zo een mysterie, maar de gebiedsgrens lijkt toch een samengang met de Lex Francorum te rechtvaardigen, zo omstreeks het rijke Franeker of beter Franekerijk. Kijkt men echter taalkundig naar die volksnaam, dan ontwaart men al die getransformeerde Beets-varianten eigenlijk vooral en alleen nog maar in het huidige West-Friesland en ook in ons Midden-Friesland. Daar zult ge ze dus moeten gaan vinden, die Beetsneven, van zoëven. F.N. Heinsius, Hoogland. Halloween 2014.

Referentie:

• ‘Een moeizame discussie over historische taalwetenschap en de Bataven.’ SEMafoor 2,4: 17-19 [reactie op Ruud van Veen ‘De Watavi van Watten.’ (2001d)
• ‘Hoe je niet Bataven vindt: taalkundige opmerkingen.’ SEMafoor 2,4: 12-15 [reactie op Ruud van Veen ‘Waar zijn de Bataven gebleven?’ (SEMafoor 2,3 (2001): 6-11)]