Đặc điểm của quá trình đào tạo

Quá trình dạy học doanh nghiệp là quá trình hoạt động lĩnh hội phần kiến thức thực tế, hay thực hiện một phần hoặc trọn ven công việc của người lao động, tại doanh nghiệp dưới sự truyền đạt, hướng dẫn, kèm cặp của người lao động giỏi và thành công trong nghề nghiệp của doanh nghiệp để qua đó bổ sung kiến thức chuyên môn, hình thành và hoàn thiện kĩ năng nghề hay năng lực thực hiện công việc của nghề cho người học.

Đào tạo tại doanh nghiệp liên quan đến giáo dục nghề nghiệp thực hiện theo hình thức đào tạo thường xuyên và đào tạo chính qui khi liên kết đào tạo với cơ sở giáo dục nghề nghiệp.

Các thành tố của quá trình đào tạo mang tính đặc thù của doanh nghiệp.

Mục tiêu dạy học

Mục tiêu trước hết là bổ sung kiến thức thực tế, hoàn thiện kĩ năng hay năng lực thiếu hụt về chuyên môn cũng như kĩ năng làm việc của người lao động tại vị trí làm việc.

Nhu cầu đào tạo là bù lấp khoảng trống về năng lực, được xác định bằng cách so sánh giữa năng lực thực có của người lao động với năng lực cần có được qui định trong Tiêu chuẩn kĩ năng nghề.

Đối tượng đánh giá là người lao động đang hoạt động nghề nghiệp. Loại thiếu hụt rất đa dạng, có thể là kiến thức, kĩ năng, một phần năng lực chuyên môn hoặc kĩ năng mềm nơi làm việc và có thể thấy ở bất cứ đơn vị nào trong doanh nghiệp.

Mục tiêu đào tạo tại doanh nghiệp thường được xác định dựa trên kết quả đánh giá nhu cầu đào tạo của doanh nghiệp, được mô tả trong “Phương án đào tạo”.

Nội dung dạy học

Nội dung dạy học là những kiến thức thiếu hụt cần được bổ sung, các phần công việc hoặc công việc cần được thực hiện có hướng dẫn, kèm cặp để qua đó bù đắp kĩ năng, hoàn thiện năng lực thiếu hụt của họ.

Nội dung đào tạo tại doanh nghiệp, cho người lao động trực tiếp tập trung chủ yếu vào kiến thức, kinh nghiệm thực tế và kĩ năng nghề. Ngoài ra các nội dung về an toàn lao động, bảo hộ lao động, nội qui lao động cũng như kĩ năng làm việc (giao tiếp, lập kế hoạch và tổ chức làm việc, làm việc nhóm,..) cũng là những nội dung ngày càng được chú ý nhiều hơn.

Chương trình đào tạo

Doanh nghiệp thực hiện các chương trình đào tạo thường xuyên, ngắn hạn nhằm bồi dưỡng, cập nhật, nâng cao kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp cho người lao động của mình. Doanh nghiệp tự tổ chức xây dựng chương trình đào tạo theo nhu cầu đào tạo của mình.

Tham gia thực hiện chương trình đào tạo chính qui trình độ cao đẳng, trung cấp, sơ cấp trong khuôn khổ đào tạo liên kết. Doanh nghiệp sử dụng chương trình đào tạo do cơ sở GDNN, đối tác liên kết cung cấp và thích nghi phù hợp với doanh nghiệp.

Phương pháp dạy học

Đào tạo tại doanh nghiệp cho người lao động trực tiếp chủ yếu là đào tạo kĩ năng, năng lực thực hiện.

Do kĩ năng và năng lực thực hiện chỉ hình thành qua hành động của chính người học, nên phương pháp dạy học chủ đạo suốt quá trình dạy học được chọn là các phương pháp, kĩ thuật dạy học định hướng hành động và theo mô hình hoạt động nghề.

Phương pháp dạy học được chọn áp dụng tùy thuộc mục tiêu, nội dung, phương tiện dạy học cũng như đặc điểm học tập của người học. Phương pháp ưu tiên áp dụng là phương pháp bốn bước và phương pháp dự án.

Ngoài ra, đào tạo nhập việc cho nhân viên mới chủ yếu là đào tạo theo công việc và kèm cặp tại chỗ làm. Đào tạo về an toàn lao động, bảo hộ được tổ chức dưới dạng phiên họp và phương pháp thuyết trình thường được áp dụng.

Trong các khóa đào tạo nhằm hoàn thiện kĩ năng, số lượng người học thường ít nên cho phép hình thức học cá nhân và nhóm nhỏ. Thầy có điều kiện kèm cặp trò cụ thể và kĩ càng hơn.

Hình thức tổ chức đào tạo

Do mục tiêu, nội dung, phương pháp đào tạo đa dạng, nên hình thức tổ chức hoạt động đào tạo cũng rất linh hoạt và đa dạng. Có thể tổ chức đào tạo kết hợp trong các buổi họp định kì; Đào tạo theo công việc/ kèm cặp tại chỗ làm; Đào tạo theo nhóm/lớp; Đào tạo theo hướng dẫn trong chương trình của đơn vị liên kết cho sinh viên/thực tập sinh. Tùy nội dung, điều kiện và yêu cầu, có thể tổ chức đào tạo trực tiếp, trực tuyến hay kết hợp.

Học liệu, phương tiện dạy học

Trong đào tạo tại doanh nghiệp, đào tạo viên có thể lựa chọn, khai thác, sử dụng phần lớn phương tiện từ nguồn của doanh nghiệp, như trang thiết bị, vật tư cũng như các qui định, tài liệu kĩ thuật liên quan làm phương tiện làm việc; sử dụng bảng qui trình vận hành, qui tắc an toàn làm tài liệu học tập; Sử dụng các mô tả nhiệm vụ sản xuất, tiêu chuẩn kĩ năng nghề làm tham chiếu cho các bài kiểm tra, đánh giá.

Địa điểm đào tạo

Quá trình đào tạo chủ yếu diễn ra tại địa điểm hoạt động nghề với điều kiện làm việc thực tế từ môi trường, công cụ, phương tiện lao động tới các mối quan hệ lao động.

Đánh giá

Đánh giá kết quả học tập qua hình thành, phát triển kĩ năng, năng lực thực hiện theo hai mức là “Ðạt và Không đạt”.

Các biện pháp kiểm tra, đánh giá sau thường được áp dụng:

-Kiểm tra và đánh giá kĩ năng bằng quan sát trực tiếp hoạt động của người học kết hợp đánh giá quá trình thực hiện và kết quả, sản phẩm.

-Đánh giá năng lực thực hiện bằng phương pháp dự án. Dự án có thể là một công việc của nghề cần được giải quyết. Người học cần vận dụng tích hợp các kiến thức và kĩ năng đã học để thiết kế, xây dựng và thực hiện dự án. Phương pháp dự án cho phép đánh giá tổng hợp, đồng thời, toàn diện các năng lực chuyên môn, phương pháp, xã hội và cá nhân.

-Kiểm tra và đánh giá thái độ cũng như kĩ năng mềm thông qua quan sát và ghi nhận ứng xử của nguời học trong quá trình học tập.

Tiêu chuẩn kĩ năng nghề áp dụng tại doanh nghiệp được sử dụng làm cơ sở đánh giá.

Người học

Đối tượng chính của đào tạo tại doanh nghiệp là lao động mới tuyển dụng và người lao động trực tiếp đang làm việc trong doanh nghiệp. Người học chủ yếu là người trưởng thành, có kĩ năng và kinh nghiệm nghề, đang tham gia lao động. Đối tượng tham gia học tập theo chương trình đào tạo liên kết là học sinh, sinh viên từ các trường trung cấp, cao đẳng, trung tâm giáo dục nghề nghiệp là người trẻ tuổi, tham gia đào tạo ban đầu.

Người dạy

Đào tạo viên doanh nghiệp rất đa dạng và đến từ tất cả các đơn vị của doanh nghiệp. Họ có thê là người quản lí, lãnh đạo đơn vị hay người lao động có chuyên môn, nghiệp vụ, kinh nghiệm tốt của đơn vị. Họ sát với thực tế sản xuất, sớm phát hiện các thiếu hụt kĩ năng của nhân viên và linh hoạt thực hiện đào tạo, bồi dưỡng. Họ tham gia xác định nhu cầu đào tạo của đơn vị, xây dựng chương trình, lập kế hoạch dạy học, chuẩn bị và thực hiện dạy học, đánh giá kết quả học tập. Họ chủ yếu đào tạo cho đồng nghiệp trong đơn vị của mình.

Chi phí đào tạo và hiệu quả đào tạo

Chi phí đào tạo được tính theo công thức của doanh nghiệp, bao gồm toàn bộ chi phí về sử dụng địa điểm, khấu hao thiết bị, chi phí vật tư, lương cho người tham gia giảng dạy cũng như chi phí phát sinh khác trong quá trình triển khai. Lợi ích kinh tế mang lại cho doanh nghiệp có thể từ phía nhà trường theo thỏa thuận hoặc từ qui định thuế của nhà nước và từ bản thân người học tùy theo chính sách của doanh nghiệp.

Hiệu quả đào tạo là giá trị mà chương trình đào tạo mang lại. Đánh giá hiệu quả đào tạo là sự so sánh kết quả đánh giá trước và sau đào tạo.

Hiệu quả của đào tạo phụ thuộc nhiều vào mức độ chính xác, chất lượng của kết quả xác định năng lực thiếu hụt cũng như thiết kế và tổ chức đào tạo.

Tuy lợi ích do đào tạo mang lại cho doanh nghiệp không chỉ có tác độc tức thời mà còn cả dài hạn và khó đánh giá, nhưng đề cương đào tạo cần ước tính, giải trình hiệu quả đào tạo để đạt được sự đồng thuận, ủng hộ.