Bộ giáo dục và đào tạo

Trường đại học kinh tế quốc dân

Nguyễn Anh Tuấn

Giải pháp nâng cao khả năng cạnh tranh hàng may mặc của Việt Nam trên thị trường EU

Luận án tiến sĩ kinh tế

Hà Nội, 2006

Mục lục

Các từ viết tắt

ATC: Hiệp định Dệt - May

ASEAN: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam á

CBI : Trung tâm Xúc tiến nhập khẩu cho các quốc gia đang phát triển

CAD: Thiết kế có hỗ trợ bằng máy tính

CAM: Sản xuất có hỗ trợ bằng máy tính

CIEM: Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương

EC: Cộng đồng châu Âu

EU: Liên minh châu Âu

Euro: Đồng tiền chung châu Âu

EMAS: Chương trình Quản lý và Kiểm tra sinh học

FDI: Vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài

GSP: Hệ thống ưu đãi phổ cập

GDP : Tổng thu nhập quốc nội

HS : Mã số hải quan thống nhất

IMD: Viện phát triển quản lý

ISO: Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế

MFN: Quy chế tối huệ quốc

OECD: Tổ chức hợp tác và Phát triển kinh tế

USD: Đồng Đô la Mỹ

UNDP: Chương trình phát triển của Liên Hợp Quốc

VNĐ: Đồng Việt Nam

VAT: Thuế giá trị gia tăng

VINATEX: Tổng Công ty Dệt - May Việt Nam

SA 8000: Tiêu chuẩn trách nhiệm xã hội

WEF: Diễn đàn kinh tế thế giới

WTO: Tổ chức Thương mại thế giới

Danh mục bảng biểu, sơ đồ

Bảng 1.1. Kim ngạch xuất nhập khẩu hàng may mặc của EU từ 1993-2004

Bảng 1.2. Một số mặt hàng chủ yếu xuất khẩu sang EU

Bảng 1.3. Số lượng và năng lực sản xuất hàng may mặc của Việt Nam

Bảng 1.4. Nhu cầu và năng lực sản xuất nguyên phụ liệu của Việt Nam

Bảng 2.1. Kim ngạch xuất khẩu hàng may mặc Việt Nam sang một số thị trường

Bảng 2.2. Kim ngạch xuất khẩu hàng may mặc của một số quốc gia sang thị trường EU (15)

Bảng 2.3. Các quốc gia nhập khẩu hàng may mặc lớn nhất của EU năm 2002

Bảng 2.4. Thuế suất của EU đối với hàng may mặc xuất khẩu

Bảng 2.5. Tổng hợp thực hiện 4 năm các mục tiêu chiến lược tăng tốc phát triển ngành dệt may Việt Nam theo Quyết định 55/TTg

Bảng 2.6. Cơ cấu chi phí của ngành may mặc các quốc gia, 2001

Bảng 2.7. Kim ngạch xuất khẩu hàng may mặc dệt kim và đan len của Việt Nam sang thị trường EU

Bảng 2.8. Kim ngạch xuất khẩu hàng may mặc không phải hàng dệt kim và đan len của Việt Nam sang thị trường EU

Bảng 2.9. Kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may: các bộ đồ, khăn quàng, bít tất, đồ lót.

Bảng 2.10. Thị phần của các quốc gia xuất khẩu hàng may mặc sang thị trường EU (15)

Bảng 2.11. Thời gian giao hàng của các doanh nghiệp may mặc Việt Nam

Bảng 3.1. Các khu vực xuất khẩu hàng may mặc chủ yếu trên thị trường thế giới

Bảng 3.2. Hạn ngạch nhập khẩu hàng may mặc của Trung Quốc sang thị trường EU

Bảng 3.3. Dự kiến thay đổi xuất khẩu hàng dệt may vào thị trường Hoa Kỳ và EU năm 2005

Bảng 3.4. Xu thế ưu tiên lựa chọn hàng may mặc của khách hàng EU

Bảng 3.5. Các loại kênh bán lẻ hàng may mặc được chia theo thị phần trên thị trường EU năm 2003

Hình 1.1. Kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam sang thị trường EU

Hình 1.2. Trình độ học vấn của người lao động trong ngành may mặc

Hình 2.1. Mức độ đồng bộ của dây chuyền công nghệ trong doanh nghiệp dệt may Việt Nam

Hình 2.2. So sánh bảng lương trong ngành dệt may

Sơ đồ 2.1. Chuỗi cung cấp hàng may mặc cho khách hàng

Sơ đồ 3.1. Mô hình kênh phân phối hàng may mặc trên thị trường EU

Danh mục phụ lục

Phụ lục 1. Kim ngạch xuất khẩu và nhập khẩu của EU năm 2004

Phụ lục 2. Chi tiêu cho quần áo và hàng may mặc bên ngoài của các quốc gia EU

Phụ lục 3. Danh sách các sản phẩm nhậy cảm của EU

Phụ lục 4. Mức thuế giá trị gia tăng của một số quốc gia EU

Phụ lục 5. Thuế VAT áp dụng cho các sản phẩm

Phụ lục 6. Dự kiến cơ cấu thị trường xuất khẩu năm 2005

Phụ lục 7. Kim ngạch xuất khẩu giữa Việt Nam và các quốc gia thành viên mới của EU

Phụ lục 8. Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU

Phụ lục 9. Xếp hạng chỉ số công nghệ của các quốc gia

Phụ lục 10. Vốn đầu tư phát triển trong ngành công nghiệp dệt và may của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài

Phụ lục 11. Giá trị sản xuất ngành công nghiệp dệt và may của các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài

Phụ lục 12. Danh mục hàng may mặc Việt Nam xuất khẩu sang các quốc gia EU năm 1998-2002

Phụ lục 13. Giá bán hàng may mặc của một số quốc gia vào thị trường EU năm 2005

Phụ lục 14. Thay đổi tốc độ xuất khẩu hàng may mặc hàng năm

Phụ lục 15. Tỷ giá hối đoái của đồng Euro so với đồng USD 2000-7/2005

Phụ lục 16. Thị phần của các khu vực về hàng may mặc trên thế giới

Phụ lục 17. Dự báo xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam trên thị trường EU

Phụ lục 18. Tổng giá trị thương mại điện tử (B2B và B2C)

Phụ lục 19. Giờ làm việc bình quân/tuần của một số quốc gia

Phần mở đầu

1. Tính cấp thiết của đề tài luận án

Trong báo cáo của Ban Chấp Hành Trung ương Đảng khoá VIII tại Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng Cộng Sản Việt Nam về chiến lược phát triển kinh tế-xã hội 2001-2010 chỉ rõ “Nâng cao năng lực cạnh tranh, phát triển mạnh những sản phẩm hàng hoá và dịch vụ có khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế; giảm mạnh xuất khẩu sản phẩm thô và sơ chế, tăng nhanh tỷ trọng sản phẩm chế biến và tỷ lệ nội địa hoá trong sản phẩm; nâng dần tỷ trọng sản phẩm có hàm lượng trí tuệ, hàm lượng công nghệ cao...”[9]. Hàng may mặc Việt Nam là một trong những mặt hàng có năng lực cạnh tranh cao so với nhiều mặt hàng khác. Trong nhiều năm, hàng may mặc xuất khẩu đã trở thành mặt hàng mũi nhọn trong các hàng hoá xuất khẩu Việt Nam, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Bên cạnh đó, ngành may mặc còn thu hút nhiều lao động góp phần làm giảm tỷ lệ thất nghiệp [30]. Việc nâng cao khả năng cạnh tranh hàng may mặc xuất khẩu của Việt Nam càng có ý nghĩa quan trọng hơn khi Việt Nam trong giai đoạn chuẩn bị gia nhập WTO với mức độ tự do hoá thương mại cao và thiết lập môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các quốc gia xuất khẩu. Trước những yêu cầu đó, vấn đề nâng cao khả năng cạnh tranh hàng may mặc xuất khẩu của Việt Nam có tính cấp thiết cao ở cả mức độ nghiên cứu về lý thuyết và thực tiễn.

Thị trường EU chiếm vị trí quan trọng trong hoạt động thương mại Việt Nam nhiều năm. EU được xem là một trong những thị trường trọng điểm đối với hàng may mặc xuất khẩu Việt Nam do đây là thị trường đông dân cư sau khi được mở rộng từ 15 quốc gia lên 25 quốc gia thành viên, mức chi tiêu cho hàng may mặc lớn. Mặt khác, EU dành cho Việt Nam một ưu đãi quan trọng là bỏ hạn ngạch dệt may cho Việt Nam trong khi Việt Nam chưa là thành viên WTO. Vậy mà, trong vài năm gần đây, kim ngạch và thị phần xuất khẩu hàng may mặc của Việt Nam sang thị trường EU tăng giảm không ổn định, đặc biệt sau khi EU bỏ hạn ngạch dệt may cho Việt Nam từ 1/1/2005, nhưng kim ngạch xuất khẩu hàng may