LABURPENA

1. Zer da EKOSISTEMA?

Ekosistema ingurune fisiko bat da eta bertan bizi diren izaki bizidunak erlazionatzen dira.

Ekosistema mota asko daude.

Ekosistema ingurune fisiko bat da + bertan bizi diren izaki bizidunak erlazionatzen dira.

2. Zer da BIOSFERA?

Izaki bizidun guztiak bizi garen planeta zatiari BIOSFERA deituko diogu.

3. Zer da INGURUNE FISIKOA?

Ekosistema bateko izaki bizidunak bizi diren inguruari ingurune fisikoa deritzo.

GUZTIAREN LABURPENA

Izaki bizidun guztiak bizi garen planetaren zatiari biosfera deritzo.

Ekosistema ingurune fisiko bat da, eta bertan bizi diren izaki bizidun guztiak erlazionatzen dira. Ekosistema bateko izaki bizidunak bizi diren inguruari ingurune fisiko esaten zaio.

1. Zer da ESPEZIE bat?

Ezaugarri berberak dituzten eta beraien artean ugaldu daitezkeen izaki bizidunen taldea da.      Adibidez: GIZAKIAK.

Adibidez: Txakur espezie bat:   

2. Zer da POPULAZIOA?

POPULAZIOA ekosistema batean espezie bereko banakoen izaki bizidunen multzoa da.

Adibidez:  Ekosistema bertako ardiak (espezie berekoak), ekosistema orreko populazioa da.

3. Zer da KOMUNITATEA?

Ekosistema horretako populazio desberdinen multzoari KOMUNITATEA deitzen zaio.

Adibidez:      

IZAKI BIZIDUNEN ELIKADURA KATEA

Ekosistema berean bizi diren izaki bizidunak hainbat taldetan sailkatzen dira elikagaia lortzeko moduaren arabera:

• EKOIZLEAK
• LEHENENGO MAILAKO KONTSUMITZAILEAK
• BIGARREN MAILAKO KONTSUMITZAILEAK
• DESKONPOSATZAILEAK

Ekoizleak: Beraien kabuz elikatzen direnen taldea da.

Lehenengo mailako kontsumitzaileak: Ekoizleengandik elikatzen diren taldea da.

Bigarren mailako kontsumitzaileak: Lehenengo mailako kontsumitzaileengandik elikatzen diren taldea da.

Deskonposatzaileak: Besteak utzi dituzten hondakinekin elikatzen diren taldea da.

ERLAZIOAK - ESPEZIE BEREKO BANAKOEN ARTEKO ERLAZIOA

ESPEZIE BEREKO BANAKOEN ERLAZIOA:

• Lehian
• Laguntzan=   Elikatzeko laguntzen dio, Ugaltzeko laguntzen dio, babesteko laguntzen dio...

 Zaldi asko daudenean: SALDOA      

Hegazti asko daudenean:   ALDRA

Arrain asko daudenean:   SARDA

• Multzo batean daudenean, BABESTEKO egiten dute.

ESPEZIE DESBERDINEN ARTEKO ERLAZIOA

• Harraparitza - Bi animali daude, eta batak bestea jaten du.

ADIBIDEZ:   Bi animali daude, sagu bat eta suge bat. Sugeak sagua jaten du, eta sagua hil egiten da, horregatik, bata onurarekin joaten da, eta bestea hil egiten da.

• Lehia - Bi izaki bizidun badaude, lehian aritzen dira.

ADIBIDEZ:   Bi zuhaitz badaude, eta biak batera asten badira, bientzat kaltegarria da, ezin direlako oso ondo hasi.

• Mutualismoa - Biak irabazleak dira.

ADIBIDEZ:   Asto bat ibiltzen dago eta txori bat bere gainean ipintzen da. Txoriak bakteriak, armiarmak eta gauza txar asko jaten ditu, eta irabazten ateratzen da, baina astoak ere irabazten ateratzen da, zeren eta gauza txar guztiak kentzen dizkio.

• Komentsalismoa - Norbait hilda badago, norbait etorri, eta jan egiten du.

ADIBIDEZ:   Leopardo bat hilda dago, eta bat-batean, azeri bat jatera etortzen da.

Batak irabazi egiten du, baina besteak ez du ezer irabazten ezta ezer galdu, hilda dagoelako. Horregatik, bata irabazle da, eta bestea ez da ez bata ez bestea.

• Bizkarroitasuna - Batak irabazten du, besteak galdu, baina ez da hil egiten.

ADIBIDEZ:   Ume bat zorri asko ditu, ba zorria irabazten ateratzen da, odola zurrupatzen diolako, baina ez da hil egiten.