Proxecto e Memoria

Innovación en dinamización lingüística educativa   (Convocatoria)

OLIMPÍADAS VIRTUAIS

STAR GAL

Índice

1. Contextualización e xustificación do proxecto
2. Obxectivos deseñados como resposta ás necesidades detectadas nos diferentes ámbitos
3. Actividades de desenvolvemento dos procesos de innovación previstas
4. Implicación do profesorado, responsables e demais recursos humanos e materiais
5. Colaboracións institucionais
6. Plan de avaliación
7. Medidas de difusión do proxecto
8. Orzamento
9. Funcións e tarefas do profesorado implicado

Anexo: Memoria

1. Contextualización e xustificación do proxecto. Identificación da situación sociolingüística do centro

O IES da Cachada está situado no centro da vila de Boiro. Este concello sobrepasa os 19.000 habitantes e a súa capitalidade experimentou nos últimos anos un forte crecemento. É significativo o feito de que se trata dun concello no que existe unha importante actividade mariñeira, conserveira e téxtil, feito que propicia a chegada de novos habitantes de zonas galegas e tamén do estranxeiro.

O IES da Cachada está situado no mesmo centro urbano de Boiro; nel só se imparte a etapa de ESO, ten 19 unidades, 432 alumnos e 40 profesores. Ó Instituto chega alumnado procedente, maioritariamente, dos CEIPs de Abanqueiro, Cespón, Stª Mª do Castro e Stª Baia. Os dous primeiros son centros do rural,  Stª Mª do Castro atende os alumnos da vila mariñeira de Cabo de Cruz e Stª Baia é o colexio que acolle o alumnado do centro urbano de Boiro. Asemade, cada ano o alumnado estranxeiro vai incrementando a súa presenza no noso centro (7 na actualidade).  

Partindo da enquisa sociolingüística elaborada polo EDL do noso centro no curso 2014-2015, aínda inédita pero xa analizada, podemos extraer a seguinte conclusión: aínda que o alumnado é maioritariamente galego falante, o da zona urbana do Concello de Boiro móstrase reticente a utilizar a lingua propia, actitude que se espalla gradualmente entre o resto do alumnado. O noso obxectivo prioritario é, pois, potenciar a lingua galega entre o alumnado non rural.

Por outra parte, o Decreto de Plurilingüismo do 2010 afastou o galego, en plena Revolución Tecnolóxica, da Tecnoloxía e mais das Matemáticas. Non cabe dúbida que comeza a surtir efecto, e as capas máis novas da sociedade parecen sentir que a nosa lingua é pouco apta para o manexo das novas tecnoloxías. Se a iso lle sumamos a escasísima presenza que ten o galego nas ferramentas informáticas e da comunicación que os rapaces e rapazas usan no día a día, a conclusión é fácil de extraer: o galego estase a quedar obsoleto. Esta reflexión subscríbea o Consello de Europa, que nestes últimos días insta ó goberno español para que tome medidas con respecto ó uso do galego no ensino e mais na xustiza, garantindo o seu uso.

Dito o anterior, presentamos o STAR GAL (Seminario transversal de Audiovisual e Robótica en Lingua Galega), prolongación e simbiose doutros proxectos do centro; con el buscamos cubrir eses ocos e elevar o prestixio da lingua galega en toda a comunidade educativa con respecto a áreas tradicionalmente monopolizadas polo castelán; para isto formulamos unhas olimpíadas virtuais con dúas categorías (videoxogos sobre lingua e cultura galega e micropezas audiovisuais), actividades que pola súa natureza se sitúan nun dos eixos vertebrais do ideario  do noso centro: programación e audiovisual a través da metodoloxía de proxectos. Trátase de coordinar actuacións que xa están tendo lugar desde diferentes plans (Proxecta, Contrato-Programa e Seminarios/Grupos de traballo) e orientalas cara á organización dunha competición na que participe a comunidade educativa de toda Galicia. Os protagonistas serán os rapaces e rapazas que creen as probas das olimpíadas, organizados en grupos de acordo co seu interese, tempo e aptitudes, pero tamén o profesorado que traballe desde cada Departamento, formándose continuamente nas respectivas áreas (programación, audiovisual e lingua galega).

2. Obxectivos deseñados como resposta ás necesidades detectadas nos diferentes ámbitos

Este proxecto está enmarcado nas liñas propostas polo Equipo de Dinamización da Lingua Galega do IES A Cachada, que á súa vez se fundamenta en dous piares:

• Buscamos crear un proxecto de continuidade e progresividade daquelas iniciativas que se realizaron en cursos anteriores e que constatamos que se están a cumprir de xeito moi satisfactorio: concursos audiovisuais e literarios, publicación e difusión de contidos dixitais…
• Por outra banda, queremos un proxecto que non se estanque no inmobilismo ou rutina senón que quere ser novo e ilusionante.

Para isto deseñamos estas actividades, que ademais enmárcanse de pleno, por coherencia, na filosofía do noso plan educativo:  traballo por proxectos centrado no eido das novas tecnoloxías (fundamentalmente programación, robótica e audiovisual) e a atención á diversidade. Así pois, a nosa prioridade é construír un proxecto de equipo, ilusionante, de carácter innovador (con emprego de ferramentas TIC), que dignifique o galego en ámbitos contemporáneos (redes sociais, videoxogos, comunicación), especialmente entre a xuventude urbana.

2.1. Formulación dos procesos de mellora do ensino e da aprendizaxe

Desde o EDL do IES A Cachada entendemos que para que o proceso normalizador da nosa lingua se cumpra dunha forma efectiva, alén de actividades puntuais, hai que focalizar a atención no día a día: naquelas pequenas cousas e feitos que non se perciben de forma inmediata e consciente, pero que calan e fan que a lingua se introduza paseniñamente no espírito das persoas que forman a comunidade educativa (alumnos/as, pais/nais, profesorado, persoal non docente, etc). Por iso facemos especial fincapé en:

• Crear diferentes grupos de traballo para promover o contacto constante co alumnado: neste proxecto estará funcionando un grupo de creación de videoxogos, grupos de traballo audiovisual, grupo de organización das olimpíadas....
• Retroalimentar os diferentes proxectos formativos (Proxectas, Contratos Programa, Grupos de Traballo e Seminarios) e dos seus respectivos recursos (equipamentos informáticos, robóticos e de audiovisuais), para dotar de coherencia á proposta, contribuíndo a desenvolver os obxectivos do plan anual do centro
• Adecuar e concretar as actividades para que sexan realmente motivadoras para o alumnado (e é que acotío as propostas que lles facemos os aburren mortalmente). Non se trata de impoñer que “chíen” (Twitter) contidos que nos interesan a nós, senón de conseguir que eles teñan o entusiasmo de “chiar” o que conseguen ou aprenden (neste caso, os seus resultados nas olimpíadas)
• Promover a interdisciplinariedade, aunando as sinerxias e sensibilidades de diferentes docentes, e os puntos de vista que cada materia aporta sobre o tratamento da lingua. O permanente contacto co resto do profesorado favorece e anima o proceso galeguizador en todos os ámbitos
• Ferramentas e proceso de traballo: buscamos sempre que o traballo implique cooperación e creatividade, e para isto as TIC (tecnoloxías da información e a comunicación) e as TAC (tecnoloxías de aprendizaxe e coñecemento) son unha baza fundamental. Actualizarse no uso destas ferramentas por parte do profesorado é un dos obxectivos do proxecto e do centro
• Aumentar o contacto con outros estamentos e institucións para a elaboración conxunta de propostas e proxectos. A través do STAR GAL buscamos a colaboración co concello (sé dun obradoiro audiovisual que se propón ó final do proxecto) e coa asociación cultural local Olloboi, a través do festival audiovisual que estes organizan (toda a información en olloboi.com)

2.2. Propostas estratéxicas de actuación a curto prazo

A parte da proposta conceptual que facemos de forma xeral desde o EDL, entendemos que é necesario concretar actividades que visibilicen e motiven, polo que formulamos  os seguintes obxectivos específicos:

• Organizar unhas olimpíadas virtuais STAR GAL, do 25 ó 29 de abril
• Formar a profesorado e alumnado para crear as actividades sobre as que versarán as probas. Buscamos que estas actividades sexan, ante todo, concretas, atractivas, visibilizables, compartibles: videoxogos baseados en conceptos lingüísticos e de cultura galega, e micropezas audiovisuais
• Retroalimentar o proceso a través da publicación das actividades e difusión/participación doutro alumnado nas mesmas (durante e despois das olimpíadas)
• Dar protagonismo ó papel do alumnado na xestión da actividade: eles e elas deseñan os xogos e as pezas audiovisuais

2.3. Propostas estratéxicas de actuación a longo prazo

• Dar continuidade temporal e espacial ás actividades: se a participación nas olimpíadas é alta, repetiremos o proxecto para o curso que vén
• Promover o compromiso co STAR GAL na nosa comunidade educativa, retroalimentándoo con propostas do Claustro e Consello Escolar, e aumentando a participación do profesorado ó longo do proxecto ou en eventuais edicións futuras
• Conseguir que o alumnado se sinta orgulloso do proxecto. A este respecto, temos comprobado a partir de anteriores propostas do EDL que o factor orgullo é moi importante na difusión e posterior implicación nas actividades
• Facilitarlle ó alumnado unha oferta educativa que, tendo o galego como lingua vehicular, lle permita percibir a utilidade do noso idioma como unha lingua moderna e de futuro para a promoción social de Galicia
• Vencellar a lingua galega a un imaxinario de modernidade e de prestixio social
• Promover o uso activo de ferramentas TIC por parte do alumnado, e das TAC por parte dos docentes, mellorando así a súa práctica profesional
• Promover a creación de materiais novidosos e atractivos, que estimulen o traballo de profesorado e alumnado en galego, e que sexan útiles para a comunidade educativa
• Impulsar a normalización lingüística e cultural do contorno, nun labor dinamizador que preste singular atención ó sector cultural
• Establecer canles fluídas de comunicación co Concello de Boiro e as asociacións culturais (Olloboi) co obxectivo de realizar campañas normalizadoras
• Fomentar e facilitar a integración socio-lingüística e escolar de alumnado doutras comunidades autónomas ou de países estranxeiros, con nulo ou insuficiente dominio da lingua galega.

3. Actividades de desenvolvemento dos procesos de innovación previstas

O proxecto STAR GAL consistirá na elaboración de materiais para a realiación dunhas olimpíadas virtuais, así como na organización das mesmas, que terán 2 modalidades:

• Ollo STAR GAL: o audiovisual como ferramenta para o fomento do galego oral
• Raña STAR GAL: a gamificación como ferramenta para a integración do galego nas TIC entre a mocidade

A competición terá lugar do 25 ó 29 de abril, será publicada nunha web ex profeso (STAR GAL en blogger) e na páxina do centro a Cachada, e abrirase a toda a comunidade educativa galega. Establecerase un xurado que seleccionará os/as gañadores/as e publicará os resultados na web do proxecto. Os centros deberán inscribirse previamente mediante un formulario que será publicado na páxina do STAR GAL.

3.1. Ollo STAR GAL

A proba Ollo STAR GAL vai consistir na elaboración dun produto audiovisual de curta duración (formato Vine) a partir dunhas palabras que se elixirán por sorteo de entre unha escolma previamente publicada. Estas palabras terán que ver co universo poético de Manuel María, de xeito que a peza creada estará, en certo xeito, inspirada na obra do mesmo.

As micropezas gravaranse e editaranse ó longo de 3 horas, e serán penduradas a continuación na rede social Vine, co hashtag #ollostargal.

A organización do festival audiovisual Olloboi^[1] comprométese a crear unha categoría específica de competición para estas pezas, e o seu xurado escollerá a gañadora, que recibirá un premio igual ó do resto das categorías do festival.

Asemade, os/as autores/as das pezas seleccionadas polo xurado terán dereito a asistir a un obradoiro de interpretación, guión e gravación que terá lugar a mañá do venres 27 de maio, dentro do Encontro Olloboi 2016.

• Obxectivos

• aumentar a presencia do galego nas redes sociais que manexa o alumnado
• eliminar prexuízos lingüísticos tipicamente vencellados ó audiovisual
• coñecer e valorar as diferentes variantes do galego oral

• proposta metodolóxica

• lanzarase un vídeo nas redes no que se reivindique un bo uso do galego oral e se dea coñecemento do STAR GAL
• o profesorado do IES A Cachada está a formarse en audiovisual a través dun seminario e grupo de traballo coordinado desde Dirección (“Promoción do uso das TIC para atención á diversidade”)
• no noso centro promoverase o uso do audiovisual como ferramenta de traballo en diferentes materias, e para isto o alumnado organizarase en dúas modalidades diferentes:

• en obradoiros extraescolares de edición audiovisual, fóra das horas lectivas (martes a mediodía)
• nas aulas que se impliquen neste proxecto (Galego, Física, Tecnoloxía) e noutras interesadas unicamente no formato (Inglés, Educación Física, Bioloxía)

• dando lugar a produtos audiovisuais en galego como

• Videopoemas (a través do concurso Máis ca palabras, promovido polo Departamento de Lingua Galega)
• Microexperimentos científicos e tecnolóxicos en Vine
• Microrelatos tecnolóxicos con Vine
• Curtas de ciencia ficción
• Variantes lingüísticas orais con Vine
• Figuras retóricas con Vine

• Xestión e temporización

• Ó longo dos martes a mediodía, nun obradoiro extraescolar vencellado a outro proxecto do centro (EpDLab), formaremos ó alumnado en edición audiovisual, particularmente en Vine
• Daremos comezo á difusión do proxecto en febreiro cun vídeo de lanzamento (dobraxe dun trailer de cine hollywoodiense)
• Desde o Dpto. de Lingua Galega organizarase un obradoiro de videopoemas (11 febreiro) 
• Todo o material que se elabore pendurarase no sitio do proxecto e na páxina do noso centro. Nas redes sociais publicitarase tanto o material elaborado por nós como o que nos chegue doutros centros

3.2. Raña STAR GAL

A proba Raña STAR GAL consistirá en xogar en diferentes videoxogos que versen sobre aspectos da lingua e a cultura galega. Estes videoxogos terán sido elaborados polo alumnado do noso centro na plataforma educativa Scratch (“rañar” en galego), plataforma creada na universdiade MIT e que dispón de software aberto e en galego. Os videoxogos penduraranse na páxina do proxecto na mañá ou mañás de celebracións das olimpíadas, e todo o alumnado de Galicia poderá xogar (por un tempo limitado). Ó remate do prazo cada xogador fará unha captura de pantalla onde se vexan os puntos obtidos e enviarásenos por correo. Tamén se difundirá no instagram, co hashtag #rañastargal.

• Obxectivos

• comprensión das posibilidades educativas da gamificación
• valoración da necesidade de que exista software aberto en galego e plataformas de traballo colaborativo (Scratch)
• dar proxección de futuro ó galego a través de linguaxes historicamente vencelladas ó español ou ó inglés (mundo dos videoxogos)
• aumentar a presencia do galego nas redes sociais que manexa o alumnado
• mellorar o manexo do galego escrito
• coñecer e valorar elementos da historia da nosa cultura, particularmente ó alumnado inmigrante (a quen involucraremos especialmente para participar na creación dos videoxogos)

• proposta metodolóxica

• o alumnado do noso centro elaborará os videoxogos a partir dos coñecementos que está a adquirir a través do Proxecta “Aprendo programando” e do Contrato Programa “Star Cach”. Trátase de obradoiros extraescolares que transcorren os luns a mediodía, e nos que rapaces e rapazas voluntarios de 2º a 4º están traballando en equipos mixtos (en xénero e edade). O profesorado responsable (de Tecnoloxía e Matemáticas) está formándose á súa vez en cursos online e presenciais
• o guión ou temática dos videoxogos traballarase nas aulas de Galego, a partir de conceptos lingüísticos (xogos tipo aforcado ou de escolla de opcións) e de historia da literatura galega (xogos tipo plataformas e scroll).

• Xestión e temporización

• os videoxogos penduraranse no sitio do STAR GAL e na páxina do noso centro. Serán difundidos nas nosas redes sociais (facebook e twitter)
• organizarase un obradoiro sobre videoxogos educativos dirixido tanto a alumnado como a profesorado (convidarase ó dos centros da contorna)
• o alumnado de 3º traballará os posibles guións dos videoxogos durante os meses de febreiro e marzo
• o alumnado que está no Contrato Programa e no Proxecta elaborará os videoxogos en marzo e abril (asisten a obradoiros desde xaneiro)

4. Implicación do profesorado, responsables e demais recursos humanos e materiais

4.1. Recursos humanos implicados no desenvolvemento do proxecto

Dado que esta é unha proposta de traballo por proxectos, involucra a profesorado de moitos departamentos:

• Tecnoloxía: Ana F. Moreiras (tamén membro do EDL) e Flor Martínez
• Galego e EDL: Carme Robledo e Silvia García
• Matemáticas: Javier Bao e Lino García
• Física e Química: Pilar Hermo
• Lengua castelá: José Manuel Hermida
• Equipo directivo: Mariano Muñiz
• Daniel Pizarro, profesor convidado para impartir un obradoiro sobre gamificación
• Antía Otero, poetisa, quen impartirá un obradoiro de videopoesía

4.2. Recursos materiais que se van mobilizar

Como indicamos nos obxectivos, a intención é rendibilizar recursos e proxectos que xa están en vigor na actualidade, e a través dos cales formaremos ó alumnado para elaboraren as actividades da olimpíada:

• Equipamentos informáticos nos que se teña instalado Scratch
• Equipamentos informáticos vencellados a Scratch (Makey makey e Leap Motion)
• Tablets con conexión a wifi
• Videocámara
• Micrófono
• Trípode
• Cartelería

5. Colaboracións institucionais

A colaboración principal que vai ter lugar é coa A.C. Olloboi; esta asociación vén organizando nos últimos anos un festival audiovisual que pola súa natureza (dirixido ó sector educativo) e difusión (centos de participantes e milleiros de visitas na súa web e redes sociais), é considerada por moitos como a plataforma da canteira do audiovisual galego.

O festival Olloboi conta cada ano con máis patrocinadores e suscitou para a presente convocatoria o interese de administracións (concello e Secretaría xeral de cultura), personalidades da cultura (“rede cómplice” de directores e actores que os apoia) e mesmo empresas privadas (Anaya solicitou o seu permiso para difundir a experiencia nos libros de 4º de Lingua Galega).

Dado que este festival se organiza en Boiro, parece lóxico interactuar con el desde o noso centro, particularmente tendo en conta que o audiovisual é unha das liñas de traballo promovidas no IES A Cachada.

O que propoñemos nestas Olimpíadas é que as micropezas Vine seleccionadas concorran a concurso nunha categoría que Olloboi organice e cuxo premio sexa financiado polo noso STAR GAL. Asemade, ofrecemos coordinar un obradoiro de interpretación, guión e edición que se celebraría nas dependencias do Concello de Boiro, polo que precisamos a súa colaboración.

6. Plan de avaliación

6.1. Criterios e indicadores para a avaliación

Tendo en conta o obxectivo prioritario do proxecto (construír un proxecto de equipo, ilusionante, de carácter innovador (con emprego de ferramentas TIC), que dignifique o galego en ámbitos contemporáneos (redes sociais, videoxogos, comunicación), especialmente entre a xuventude urbana) entendemos que isto é o que debemos conseguir:

• Lograr deseñar, difundir e realizar, con éxito, as olimpíadas virtuais STAR GAL Este obxectivo darase por conseguido se a devandita competición se desenvolve nas datas previstas e temos participación de máis centros que o noso.
• Conseguir un ambiente de traballo creativo, responsable e produtivo: isto observarase de forma directa nos diferentes grupo de traballo (de elaboración dos videoxogos, de organización das olimpíadas, de edición audiovisual), así como na frutificación do labor dos mesmos nos diferentes produtos da competición
• Apreciar que os produtos elaborados suscitan interese: isto valorarase na participación da comunidade educativa nos mesmos (a nosa e a doutros centros), na redifusión da experiencia nas redes sociais e na publicidade que se dea da competición
• Adquisición de competencia manipulativa das ferramentas TIC: isto será observable no nivel de complexidade/creatividade das actividades propostas
• Superación do prexuízo lingüístico que vencella o galego á obsolescencia tecnolóxica: para medir isto elaboraremos unha enquisa que faga preguntas ó respecto  

6.2. Impacto do proxecto na mellora do uso da lingua galega na comunidade educativa

Evidentemente, o propósito concreto deste proxecto é mellorar o uso da lingua galega, tanto no oral como na escrita, pero máis polo miúdo, facelo entre a mocidade urbana e en ámbitos que soen considerarse innovadores (redes sociais, videoxogos, audiovisual). O punto débil da nosa proposta é que este obxectivo só é observable accedendo ás redes dos rapaces, o cal non é sempre factible. O punto forte é que a interacción entre rapaces e rapazas de toda Galicia pode supoñer superar a barreira localista que forza a diferencia diglósica cidade-rural. En todo caso, participar nas actividades (non só na súa creación senón na competición final) vai implicar, necesariamente, adquirir vocabulario e mellorar a competencia lingüística. E por suposto, facelo no eido das novas tecnoloxías, opción que non adoitan usar habitualmente e que agardamos conduza a actitudes máis positivas de cara ó emprego do galego.

Da información obtida mediante observación directa e a través das enquisas, así como de posibles comentarios no sitio web do proxecto, presentarase oportuna conclusión na memoria do proxecto.

7. Medidas de difusión do proxecto

A difusión do proxecto vén dada pola propia natureza da actividade final: unha competición virtual na que participe alumnado de toda Galicia.

Nun primeiro momento lanzaremos unha campaña o máis chamativa posible para captar a atención dos rapaces e rapazas (un vídeo dobrado incitando a falar ben en galego e a participar no STAR GAL). Difundiremos o vídeo nas redes sociais e agardamos que sexa o máis visitado posible.

Para chegar a todo o profesorado, elaboraremos un pequeno dossier e crearemos o sitio web do proxecto, enviando o resultado ó Boletín oficial da Consellería de Educación.

Na medida en que os medios de comunicación estean interesados, difundiremos por eles o proxecto, alcanzando así a familias e cidadáns en xeral.

Ó longo do proceso, desde o lanzamento da campaña ata a celebración das olimpíadas, iremos alimentando as redes sociais de información: avances dos videoxogos, pezas audiovisuais elaboradas, etc.

Na semana da competición STAR GAL estaremos moi pendentes das redes sociais, retroalimentando o proceso a través da participación dos centros. Agardamos que os equipos que compitan visibilicen o proxecto, non só polo interese que esperamos suscitará, senón porque os resultados obtidos deben ser chiados (Twitter) e difundidos en Instagram.

8. Orzamento

Como indicamos nos obxectivos, a intención é rendibilizar recursos e proxectos que xa están en vigor na actualidade, o que abarata significativamente os custos. Dado que xa tiñamos equipamentos adquiridos a través dos Proxecta e Contratos-Programa (hardware para o Scratch, cámara, trípode e micro), o noso principal desexo é premiar ós rapaces que participaron activamente na xestión das olimpíadas:

9. Funcións e tarefas do profesorado implicado

• Ana F. Moreiras, Tecnoloxía: coordinadora do proxecto

• canalizar información entre os diferentes Proxecta, Contratos-Programa e Grupos de traballo vencellados
• representar o Departamento de Extraescolares
• establecer comunicación coa A.C. Olloboi
• coorganizar o obradoiro de interpretación, guión e edición a realizar no Encontro Olloboi
• supervisar os contidos elaborados
• difundir o proxecto (no Boletín oficial da Consellería, nas redes sociais e páxinas web, con outros centros, na prensa)

• Carme Robledo, Galego: coordinadora lingüística do proxecto

• representar o EDL
• guionizar os videoxogos
• crear bancos de palabras para o Ollo STAR GAL
• coordinar a actividade Vine “galego oral”

• Silvia García, Galego: coordinadora lingüística do proxecto

• crear bancos de palabras para os videoxogos
• supervisar lingüisticamente as comunicacións
• coordinar a actividade Vine “figuras retóricas”
• coordinar obradoiro de videopoesía

• Flor Martínez: coordinar as actividades Vine “ensaios tecnolóxicos” e “microrrelatos tecnolóxicos”
• Javier Bao: formar en Scratch e coordinar a elaboración de videoxogos
• Rosalino García: elaborar videoxogos Scratch
• Pilar Hermo: coordinar a actividade Vine “fai o teu experimento”
• José Manuel Hermida: xestionar a instalación e mantemento do software preciso
• Mariano Muñiz: director do centro, representa o centro e supervisa que os produtos elaborados sexan coherentes co noso PEC e o Seminario e Grupo de Traballo que está a traballar na liña da actualización TIC e atención á diversidade

MEMORIA DO PROXECTO STARGAL

1. Descrición xeral do proxecto realizado
2. Grao de consecución dos obxectivos propostos
3. Actividades desenvolvidas
4. Implicación centro e comunidade educativa
5. Produción de materiais
6. Avaliación?
7. Resultado das actividades desenvolvidas e incidencia na promoción do uso da lingua
8. Propostas de incorporación á práctica docente
9. Conclusión

1. Descrición xeral do proxecto realizado

O proxecto STARgal (ver blog) consistiu na organización dunha mostra e competición de produtos TIC (probas de robótica, videoxogos, curtas, etc) elaborados de acordo co establecido no Contrato Programa STARcach. As “olimpíadas” STARgal encadráronse na programación das Letras Galegas, e artelláronse en 2 modalidades:

• rañaSTARgal, adicado á programación e robótica, desenvolveuse tanto no noso centro (en “Actividades realizadas” explicamos as probas) como online: todos os institutos de Galicia puideron participar xogando ós catro videoxogos que foron publicados no noso Blog STARgal^[2]: Pasapalabra, Pasapalabra Manuel María, Auga Ben-dita, Camiño de Santiago: pelegrín vs meigas (este é o enlace^[3] onde gardamos os videoxogos)
• olloSTARgal, adicado ó audiovisual: publicamos unha preselección de 10 poemas de Manuel María, e o día 10 de maio sorteouse entre eles para elixir aquel sobre o que se podía facer un videopoema. O tempo era ata as 24:00, e os produtos feitos habían de ser inscritos nun formulario habilitado na páxina do STARgal. O mellor videopoema tivo un premio económico directo, e os seus creadores accederon á formación impartida no Encontro Olloboi^[4]

Neste^[5] enlace pode verse un vídeo que resume o que fixemos:

2. Grao de consecución dos obxectivos propostos

Este proxecto enmarcouse plenamente nas liñas propostas polo Equipo de Dinamización da Lingua Galega do IES A Cachada e cumpriu os nosos obxectivos principais:

• Foi un proxecto de continuidade e progresividade de dinámicas que comezaron en cursos anteriores: videoxogos (o curso pasado fixeramos un “Apalpador vs Santa Claus” que tivo grande éxito entre o noso alumnado) e curtas (a nosa participación en festivais audiovisuais como Olloboi ou OUFF Escola constatan un evidente interese por este sector)
• Foi un proxecto ambicioso, creativo e ilusionante, o que fixo que se sumase moita xente a el, máis incluso da que estaba prevista na súa planificación. Tal e como previamos, as TIC (tecnoloxías da información e a comunicación) e as TAC (tecnoloxías de aprendizaxe e coñecemento) foron unha baza fundamental. O profesorado actualizouse no uso destas ferramentas, obxectivos que nos plantexábamos dentro da dos procesos de mellora do ensino e aprendizaxe. 
• Tamén dentro da mellora destes procesos pretendíamos (e logramos) aumentar o contacto con outros estamentos e institucións: a través do olloSTAR GAL colaboramos coa asociación cultural local Olloboi, contribuíndo a organizar un obradoiro formativo nas datas do Encontro Olloboi (sábado 28 de maio)
• O STARgal aglutionou a  profesorado de diferentes Departamentos, o que se encadra na filosofía do noso plan educativo:  traballo por proxectos centrado no eido das novas tecnoloxías (fundamentalmente programación, robótica e audiovisual) e a atención á diversidade.
• Sen dúbida, pola súa natureza, o STARgal contribuiu a dignificar o galego en ámbitos contemporáneos (redes sociais, videoxogos, comunicación), especialmente entre a xuventude urbana.

A parte destes obxectivos xerais, queremos facer fincapé nos logros conseguidos respecto ás propostas estratéxicas de actuación a curto prazo:

• A fin de visibilizar o traballo feito e co obxectivo de motivar a alumnado e profesorado, organizamos as olimpídas virtuais STAR GAL o martes 10 de maio artelladas en probas concretas, atractivas, compartibles: videoxogos baseados en conceptos lingüísticos e de cultura galega, e micropezas audiovisuais. Tanto as probas como a competición en si foron deseñadas (principalmente) polo propio alumnado, o que os fixo sentirse responsables e por tanto orgullosos protagonistas do proceso
• consideramos que a proba olloSTARgal logrou aumentar a presencia do galego nas redes sociais que manexa o alumnado e eliminar prexuízos lingüísticos tipicamente vencellados ó audiovisual
• en canto á proba rañaSTARgal contribuiu, como se plantexaba, a

• comprender as posibilidades educativas da gamificación
• valorar a necesidade de que exista software aberto en galego e plataformas de traballo colaborativo (Scratch)
• dar proxección de futuro ó galego a través de linguaxes historicamente vencelladas ó español ou ó inglés (mundo dos videoxogos)
• aumentar a presencia do galego nas redes sociais que manexa o alumnado
• mellorar o manexo do galego escrito
• coñecer e valorar elementos da historia da nosa cultura

3. Actividades desenvolvidas

Ó longo de toda a mañá do 10 de maio, o alumnado foi pasando polas múltiples estacións, onde tiñan que enfrontarse a retos diversos. Para isto, dividimos as aulas en 2 grupos (A e B) e asignamos 2 sesións a participar na mostra: as 2 primeiras horas foron para os 1ºs, as horas do medio foron para os 2ºs e as últimas horas foron para os 3ºs e 4ºs; o resto das horas adicáronse a ir ver a obra de Teatro "Ensaiade, ensaiade malditos", froito do noso obradoiro Roberto Vidal Bolaño (baixo a dirección de Tero Rodríguez) e a clase normal:

Xestionar o STARgal non foi fácil: mentres durante unha sesión o grupo A xogaba ós 4 videoxogos da competición (rañaSTARgal, habilitando para isto 4 aulas de ordenadores, ó tempo que se penduraba todo neste mesmo blog), na outra sesión participábase no resto das probas (esparexidas por todo o instituto). En cada posto, unha parella de monitor@s do STARcach controlaban o bo funcionamento da competición, e asignaban puntos ós participantes.

Este foi o reparto de tarefas:

Cada alumn@ tiña un cartonciño para anotar os puntos que ía facendo en cada proba, que consistían:

rañaSTARgal: xogar por parellas nos 4 videoxogos que se propoñían. Un pasapalabras con vocabulario xeral en galego, outro relacionado co poeta Manuel María, un xogo gramatical e outro de habilidade. Había DOUS intentos por videoxogo, e o tempo total son 40 minutos. Amosando o resultado ós xuíces da proba participábase, xunto ó resto de Galicia, na competición para gañar un fantástico robot Mbot!

Manuscope: o grupo escollía dous portavoces, que entraban no noso "plató futurista" e retransmitían, en riguroso directo, vía Periscope-Twitter (@iesacachada) un noticieiro do 2026: o telexornal que lle gustaría oír a Manuel María. Cada xornalista elixido/a levaba 1 punto

 Poevisor: reciclamos un televisor TRC para esta singular videoinstalación onde descubrir a vocación artística de compañeir@s do noso insti. Neste posto había que votar polo videopoema que máis lles gustaba

 Perdido na Terra Cha:  un videoxogo de pulso utilizando o software Leap Motion: "a carteira que lle vai levar a Manuel María a nova do seu premio das Letras Galegas está desorientada nesta rexión sen grandes altitudes. Tén que chegar a Outeiro de Rei pero despístase, e  cada vez que se sae do carreiro volve a Santiago. Axudádelle a atopar o camiño co voso pulso!"

Makey rumoroso: esta proba require de certa sensibilidade musical e moita rapidez: en equipos de 6 persoas tiñan que lograr tocar o Himno Galego cunha peculiaridade: as teclas eran eles mes mesmos!  Para isto utilizouse o hardware do Makey Makey

Limpa e dá esplendor: este foi un xogo de coñecemento e rapidez, combinando o Scratch e a webcam: en pantalla aparecían parellas de escritor@s e había que “limpar” ós que non levaron as Letras Galegas. Como? fregando a pantalla!!

Poetdron: proba de habilidade con robots Mbot e drones. Consistía en "axudar" ó poeta Manuel María a facer o percorrido Boiro-Outeiro de Rei, valéndose dos aeroportos de Santiago e Castro de Rei. Pintamos un gran mapa no chan, e o xogo fixo as delicias de todo o mundo!

En cada posto había un cartel explicativo coma o que sigue (aquí todos xuntos)

Ás 14:15h sorteouse en rigoroso directo o poema sobre o que versou a proba “olloSTARgal”; de entre 10 previamente anunciados no blog STARgal, saiu o “Degaro”, e durante o resto do día estivo aberto o prazo de inscrición de videopoemas nesta proba que se coordinou co Festival Audiovisual Escolar Olloboi.

4. Implicación do centro e a comunidade educativa

Como indicamos no punto de “Consecución de obxectivos”, diverso profesorado de moitos departamentos estivo implicado, mesmo máis do que estaba previsto.

• Departamento de Tecnoloxía: Ana Moreiras e Flor Domínguez

• canalizaron información entre os diferentes Proxecta, Contratos-Programa e Grupos de traballo vencellados, difundiron o proxecto nas redes sociais, na prensa e no Boletín oficial da Consellería
• serviron de enlace co Festival Audiovisual Olloboi, coorganizando nel un obradoiro formativo a servizo dos participantes no “olloSTARgal”
• promoveron entre o seu alumnado a creación de curtas de ciencia ficción nos que aparecesen robots programados polos propios rapaces (xunto a Lingua Galega, en 2º ESO); curtas nas que se reflectise o conflito entre Ética e Tecnoloxía (xunto a Ciencias Sociais, 4º ESO); videotitoriais en galego sobre robótica (LEGO e Mbot) e programación
• editaron o vídeo promocional^[6] do STARgal
• coorganizaron as probas do STARgal

• Departamento de Galego e EDL (Carme Robledo e Silvia García)

• representaron o EDL e fixeron a supervisión lingüística do proxecto
• axudaron a guionizar os videoxogos
• seleccionaron os poemas para o Ollo STAR GAL
• promoveron entre o seu alumnado a creación de microvídeos Vine sobre figuras retóricas; colaboraron co Departamento de Tecnoloxía na creación de curtas de ciencia ficción; promoveron a creación de “videoanálises” de texto
• promoveron a participación do alumnado en diferentes festivais audiovisuais
• organizaron un obradoiro de videopoesía coa artista Antía Otero
• coorganizaron as probas do STARgal

• Departamento de Matemáticas (Javier Bao e Rosalino García)

• formaron ó alumnado en Scratch e coordinaron a elaboración de videoxogos
• axudaron na produción de pezas audiovisuais (supervisión de uso dos drons)
• coorganizaron as probas do STARgal

• Departamento de Física e Química (Pilar Hermo): promoveu entre o seu alumnado a elaboración de microvídeos  Vine “fai o teu experimento”
• Departamento de Lengua Española (José Manuel Hermida): xestionou a instalación e mantemento do software preciso
• Mariano Muñiz: director do centro, representou o centro
• Departamento de Música, Aurora Marqués: supervisou os arranxos musicais necesarios para diferentes pezas que se tocaron nos videoxogos interactivos

No que se refere ó resto da comunidade educativa, moito alumnado implicouse na organización das probas do STARgal, moito máis do previsto: dada a premura con que nos foi informada a concesión do premio, foi con moita axuda que conseguiron desenvolverse as actividades: houbo alumnado creando videoxogos, outro probando hardwares para os videoxogos, houbo coordinadores e xuíces das probas, etc

Un total de 55 rapaces e rapazas fixeron quendas ó longo da mañá do 10 de maio para garantir que TODO O ALUMNADO do centro puidese participar nas diferentes competicións. Así, 400 alumnos (e case o total dos 40 profes) compartiron a diversión dese día tan especial.

A prensa fíxose eco do STARgal e déronnos cobertura varios días consecutivos:

• Galería de imaxes: http://www.lavozdegalicia.es/album/barbanza/2016/05/11/galeria-imaxes-das-actividades-do-stargal/01101462910511565422766.htm
• Cobertura do premio: http://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/2016/05/17/span-langgleducacion-concede-ao-proxecto-stargal-do-ies-cachada-premio-innovacion-linguisticaspan/0003_201605B17C49913.htm
• Máis información sobre o premio: http://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/2016/05/05/ies-cachada-recibe-premio-proyecto-innovacion-linguistica-lanzara-galicia/00031462392609071253219.htm
• Publicación do vídeo promocional: http://galego.lavozdegalicia.es/video/barbanza/2016/05/11/video-promocional-do-stargal-ies-cachada-boiro/00311462907308492177784.htm
• Publicación do fallo sobre o gañador “rañaSTARgal”: http://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/2016/05/17/span-langgleducacion-concede-ao-proxecto-stargal-do-ies-cachada-premio-innovacion-linguisticaspan/0003_201605B17C49913.htm
• A noticia máis completa: http://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/2016/05/11/galego-20-levara-dende-agora-selo-span-langglfeito-boirospan/00031462910325446463103.htm 

5. Produción de materiais

Dado que este proxecto se enmarca nun Contrato-Programa de maior envergadura, producíronse moitísimos materiais. Todos están no blog STARgal e na páxina web do instituto^[7] (pestana Cachavideo para audiovisuais e Zona 2.0 para videoxogos) pero facemos aquí unha escolma dos máis significativos:

5.1. Videoxogos: creáronse varios videoxogos en galego, todos coa ferramenta libre Scratch (que dispón de software en galego). Están pendurados online, e entre eles, os catro videoxogos lanzados a concurso en Galicia^[8] consistían no seguinte:

5.2. Curtas

Foron varios os Departamentos que se implicaron no proxecto: desde Galego elaboráronse videopoemas (a partir dun obradoiro impartido pola artista Antía Otero), microvídeos Vine sobre figuras retóricas, videoanálise de textos, curtas, etc; en Tecnoloxía fixéronse videotitoriais sobre programación e robótica, curtas sobre conflitos éticos derivados do uso da Tecnoloxía e curtas de ciencia ficción; en Física e Química traballouse o microvídeo (Vine) para explicar pequenos experimentos químicos; en Matemáticas analizáronse diferentes linguaxes de programación e colaborouse con Tecnoloxía para asesorar os videotitoriais.

A continuación poñemos un exemplo de cada categoría, pero remitimos ós blogs STARgal e STARcach^[9] para ver todos os materiais:

6. Avaliación

Para nós o STARgal foi un éxito ó 90%: buscabamos construír un proxecto de equipo, ilusionante, de carácter innovador (con emprego de ferramentas TIC), que dignificase o galego en ámbitos contemporáneos (redes sociais, videoxogos, comunicación), especialmente entre a xuventude urbana), e iso logrouse completamente. Faltou, para calificalo de éxito total, unha maior participación da comunidade educativa galega, pois só 3 centros entraron na proba de videoxogos online, rañaSTARgal, e na de curtas só participou o noso alumnado. Non obstante, cremos que é totalmente xustificable:

fomos informadas da aceptación do noso proxecto o 2 de maio, e lanzamos a campaña para o 10 de maio (cando celebramos as Letras Galegas): non houbo tempo para logar unha boa difusión fóra do noso centro. Así e todo, conseguimos non só orgarnizar todo en tempo e forma, senón que mesmo logramos que nos publicasen no Boletín oficial da Consellería, e grazas a iso e ó enorme traballo feito nas redes sociais, participaron eses 3 centros e moitos fixéronse eco da proposta, prometendo participar para o ano.

Se valoramos un a un os criterios do plan de avaliación propostos, temos que:

• Fomos quen de deseñar, difundir e realizar, con éxito, as olimpíadas virtuais STAR GAL Este obxectivo darase por conseguido se a devandita competición se desenvolve nas datas previstas e temos participación de máis centros que o noso: feito!
• Conseguimos un ambiente de traballo creativo, responsable e produtivo: isto quedou patente na observación dos diferentes grupo de traballo (de elaboración dos videoxogos, de organización das olimpíadas, de edición audiovisual), así como na frutificación do labor dos mesmos nos diferentes produtos da competición
• Apreciamos que os produtos elaborados suscitaron interese: isto quedou patente no feito de que moitas das probas suscitaran o interese de decenas de rapazas e rapaces, así como na redifusión da experiencia nas redes sociais e na publicidade que se deu da competición
• Mellorou o nivel de competencia manipulativa das ferramentas TIC, tanto por parte do profesorado como do alumnado: isto é observable no nivel de complexidade/creatividade das actividades propostas (videoxogos interactivos, curtas con máis que aceptable labor de montaxe, etc)

7. Resultado das actividades desenvolvidas e incidencia na promoción do uso da lingua 

É difícil valorar o grao de influencia do STARgal na promoción do uso da lingua. O noso propósito concreto era mellorar o uso da lingua galega, tanto no oral como na escrita, entre a mocidade urbana e en ámbitos que soen considerarse innovadores (redes sociais, videoxogos, audiovisual), pero iso non é algo que poidamos cuantificar. O grupo de profesores e profesoras coordinadores do proxecto considera que foi moi beneficioso, e percibimos como o galego oral foi máis usado en certas alumnas que antes apenas o empregaban. En todo caso, participar nas actividades (non só na súa creación senón na competición final) implicou necesariamente adquirir vocabulario e mellorar a competencia lingüística. E por suposto, facelo no eido das novas tecnoloxías, opción que non adoitan usar habitualmente e que agardamos conduza a actitudes máis positivas de cara ó emprego do galego.

8. Propostas de incorporación á práctica docente

Tal e como establecimos nas propostas de acción a longo prazo, o noso obxectivo é dar continuidade temporal e espacial ás actividades, repetindo o proxecto para o curso que vén.

No claustro de fin de curso do 30 de xuño pretendemos facer unha valoración colectiva do evento, e a principio do curso que vén comezaremos a organizar o traballo da edición 2017, tanto a nivel profesorado (formación en audiovisuais e programación - ferramentas TIC e TAC) como alumnado (fomentando o interese por participar e contribuíndo a que vencellen a lingua galega a un imaxinario de modernidade e de prestixio social).

No comezo do curso que vén achegarse ó profesorado do centro e á comunidade educativa en xeral a escolma de produtos elaborados, a fin de que os visibilicen e mesmo utilicen nas súas aulas: a retroalimentación do proceso é esencial para lograr un aumento da estima e o nivel de implicación e, en definitiva, incrementar o uso do galego.

9. Conclusión

Proxectos destas características, creativos, divertidos, co alumnado no rol protagonista, son necesarios e mesmo esenciais para o incremento de galegofalantes. Non podemos impor o uso dunha lingua, non imos atraer máis xente ó seu uso por moito que chiemos nas redes sociais: ou conseguimos que a mocidade reivindique o galego, ou está morto.

Por isto, a clave para nós é traballar nos eidos que atraen á xuventude (web series, videoxogos, youtube) e facer que eles e elas deseñen e escollan os proxectos, que os executen con responsabilidade e alegría, e que disfruten dos éxitos. Parte imprescindible disto é o premio final, que no noso caso foi unha viaxe multiaventura. Loxicamente, é esencial unha boa dotación económica para desenvolver con éxito cada unha das fases do produto.

Asemade, para que este tipo de proxectos interdisciplinares e extraescolares funcionen son precisas moitísimas horas de traballo de coordinación e formación por parte dos docentes: o recoñecemento por parte dos distintos programas educativos (meramente horario) dista moito da realidade: 20h dun Plan Proxecta e 50 dun Contrato-Programa non chegaron nin para plantexar as actividades. Xa o temos dito en ducias de memorias deste tipo de propostas: non pedimos horas de formación, pois case todos os implicados temos o cupo cuberto. Pedimos recoñecemento, difusión da experiencia, dignidade profesional.

E para iso fai falta que se nos escoite e que se fomenten redes de traballo e/ou encontro a nivel galego, superando así a sensación de Reino de Taifas que é a loita polo galego e o ensino público. Fai falta replantexar colectivamente o sistema, facilitar o partillamento de diferentes propostas,  e como o alumnado, disfrutar dun encontro final no que se visibilicen e intercambien experiencias, un espazo de recoñecemento no que o bo humor, o compañeirismo e a interactividade sexan os protagonistas.